VADEMECUM RATOWNIKA GÓRNICZEGO

Transkrypt

1 VADEMECUM RATOWNIKA GÓRNICZEGO

2 APARAT TLENOWY ROBOCZY W-70 Czas ochronnego działania: - przy pochłaniaczu CO 2 28 butli tlenowej napełnionej do 20 MPa - do 4 h - przy pochłaniaczu CO 2 24 i butli o ciśn. 15 MPa do 2 h (już nie produkowany) Źródło zasilania butla z tlenem o poj. 2 dm 3 Ciśnienie zredukowane 0,4 MPa Dawkowanie tlenu: - stałe - 1,4 1,6 dm 3 /min - maksymalne - co najmniej 50 dm 3 /min Objętość tlenu dawki przepłukującej 6,0 dm 3 Pojemność worka oddechowego 6,5 dm 3 Wymiary aparatu: - wysokość 480 mm - szerokość 430 mm - grubość 148 mm Masa aparatu kompletnego 14,5 kg 2

3 POCHŁANIACZE CO 2 CO x18x24 (cm) - dwugodzinny - 2,6 kg (już nie produkowany) CO x18x28 (cm) - wielogodzinny (do 4 godzin) - 3,3 kg Wytłoczona strzałka na puszce wskazuje kierunek przepływu powietrza. OBIEG POWIETRZA W APARACIE W-70: Wydychane powietrze z płuc użytkownika przechodzi przez łącznik centralny, wąż wydechowy, zawór upustowy, lewą fajkę do pochłaniacza, gdzie oczyszczane jest z CO 2 i wilgoci. Oczyszczone powietrze płynie prawą fajką do worka oddechowego. Z chwilą wykonania wdechu powietrze z worka wpływa do komory zaworu wdechowego, gdzie łączy się z tlenem. Wzbogacone powietrze w tlen przepływa prze ślinnik, wąż wdechowy i poprzez łącznik centralny do ust użytkownika. OBIEG TLENU W APARACIE W-70: Po odkręceniu zaworu butli tlen płynie na trzy drogi wysokiego ciśnienia: 1. poprzez zawór odcinający na manometr, 2. zawór dodawczy, 3. zawór redukcyjny. Z zaworu redukcyjnego po zredukowaniu ciśnienia do 4 atm. tlen płynie na dwie drogi niskiego ciśnienia: 1. Zawór przepłukujący gdzie przepłukuje aparat dawką 6-ciu litrów tlenu, 2. Automat płucny, z którego dyszą stałego lub zmiennego dawkowania przewodem tlenowym (umieszczonym pod workiem oddechowym) tlen płynie do komory zaworu wdechowego gdzie wzbogaca powietrze. MINIMALNY ZAPAS TLENU W APARACIE: 190 atm. (19Mpa) - po kontroli przez mechanika 180 atm. (18Mpa) - po kontroli przez zastępowego 150 atm. (15Mpa) - w aparacie z pochłaniaczem ćwiczebnym 3

4 KONTROLA APARATU W - 70 przez RATOWNIKA przez ZASTĘPOWEGO 1. Pochłaniacz 1. Maska 2. Połączenia gwintowe 2. Pochłaniacz 3. Zawór upustowy 3. Połączenia gwintowe 4. Szczelność aparatu 4. Otwarcie zaw. butli 5. Zawory sterujące 5. Zawór dodawczy 6. Zawór przepłukujący 6. Zapas tlenu 7. Automat płucny 8. Zawór dodawczy 9. Zapas tlenu i szczelność połączeń wysokiego ciśnienia 10. Pasy nośne 11. Maska Kontrole ratownika: 1. Pochłaniacz: typ, wymiar, data produkcji (nie starszy niż 2 lata), data założenia do aparatu (poniżej 6 miesięcy, wpisane przez mechanika kolorem czerwonym), obustronny rzegot, kierunek założenia, uszkodzenia mechaniczne. 2. Połączenia gwintowe: należyte dokręcenie nakrętki kontrującej na śrubie utrzymującej maskę w łączniku centralnym, korek ślinnika, dwie nakrętki łączące węże oddechowe z komorami zaworów sterujących, nakrętkę łączącą komorę wdechową z workiem oddechowym, zawór upustowy na komorze wydechowej, dwie śruby w łącznikach fajkowych pochłaniacza (również ich podkładki), nakrętkę łączącą przewód dodawczy z łącznikiem fajkowym prawym pochłaniacza, nakrętkę na przewodzie tlenowym przy komorze zaworu wdechowego, połączenie zaworu bezpieczeństwa i automatu płucnego z zespołem zaworowym, nakrętkę łączącą butlę z zaworem redukcyjnym. 4

5 3. Zawór upustowy: odkręcić pokrywkę zaślepiającą łącznik centralny i ustami wdmuchiwać powietrze do aparatu, aż zadziała zawór upustowy i słychać będzie syk wypływającego powietrza. 4. Szczelność aparatu: przy wypełnionym worku oddechowym, łącznik centralny zaślepić pokrywką. Lewą dłonią unieruchomić zawór upustowy przez odsunięcie metalowej płetwy od grzybka zaworu, a prawą naciskać worek umiarkowanie i równomiernie przez minutę. 5. Zawory sterujące: załamać i zacisnąć dłonią jeden z węży oddechowych, a następnie poprzez łącznik centralny wykonać kilka oddechów. Powinien być słyszalny stuk zaworów. Po sprawdzeniu jednego zaworu, kontrolę powtórzyć na drugim wężu. 6. Zawór przepłukujący: odkręcić zawór butli do oporu i zostawić w takim położeniu. Kontrolę przeprowadzamy na opróżnionym worku oddechowym. Powinien być słyszalny kilkusekundowy syk, worek szybko się wypełnia. 7. Automat płucny: na otwartym zaworze butli, opróżnić worek oddechowy przez jego naciśnięcie, przez łącznik centralny spowodować podciśnienie (wciągając powietrze). Powinien być słyszalny syk dopływającego do worka tlenu, membrana przy wdechu powinna się zapadać. 8. Zawór dodawczy: nacisnąć przycisk zaworu dodawczego. Powinien być słyszalny syk przepływającego tlenu, wypełniającego worek. 9. Zapas tlenu i szczelność połączeń wysokiego ciśnienia: odczytać ciśnienie tlenu na manometrze, przyłożyć wierzch dłoni do przyłączy zespołu zaworowego i manometru, starając się wyczuć ewentualną nieszczelność. 10. Pasy nośne: dokonać oględzin pasów, szwów, karabinka i wyregulować je tak, aby aparat dokładnie przylegał do pleców. 11. Maska: oględziny wszelkich sprzączek i zapięć, oględziny części gumowej maski i pasków nośnych pod kątem uszkodzeń, sprawdzić działanie wycieraczki, uszczelnienie szybki, sprawdzić stan mostka z gwintem służącego do połączenia z łącznikiem centralnym, sprawdzić szczelność przylegania maski do twarzy. 5

6 Aparat regeneracyjny typu PSS BG 4 EP Aparat regeneracyjny typu PSS BG-4EP firmy Dräger jest aparatem z tlenem sprężonym w butli tlenowej o zamkniętym nadciśnieniowym układzie oddechowym. Zawarty w wydychanym przez użytkownika aparatu powietrzu dwutlenek węgla absorbowany jest przez wypełniony sorbentem pochłaniacz CO 2, jednokrotnego lub wielokrotnego użycia. Aparat wyposażony jest w schładzacz powietrza oddechowego wypełniany wkładem lodowym (wodolód) lub żelowym. Aparat może być wyposażony również w schładzacz regeneracyjny, który stosowany jest w miejsce tradycyjnego schładzacza powietrza. Wyposażony jest również w elektroniczny system kontrolny Bodyguard składający się z sensora, jednostki bazowej oraz ciekłokrystalicznej jednostki wyświetlającej. System ten umożliwia: - kontrolę stanu naładowania baterii zasilającej Bodyguard, - kontrolę szczelności aparatu, - kontrolę stanu ciśnienia w butli tlenowej, - sprawdzenie czasu, który pozostał do uruchomienia pierwszego progu alarmowego (5,5 MPa), - sygnalizację rezerwy tlenu dwu progowo (5,5 MPa; 1,0 MPa), - aktywację czujnika bezruchu, - odczyt temperatury otoczenia, - załączenie indywidualnej sygnalizacji alarmowej (żółty przycisk), - podświetlenie wyświetlacza cyfrowego. Dane techniczne aparatu PSS BG-4EP: - ciężar aparatu z wkładem lodowym - 16 kg, - czas ochronnego działania - do 4 godz., - wymiary gabarytowe x 450 x 177 mm, - pojemność butli tlenowej - 2 dm³, - pojemność worka oddechowego - 5,5 dm³, - dawkowanie tlenu - 1,5 do 1,9 dm³/min, - dodatkowe dawkowanie tlenu przez zawór minimum (automat płucny) >80 dm³/min, - dawkowanie tlenu zaworem dodawczym - >50 dm³/min, - ciśnienie robocze tlenu w butli - 20 MPa, - zapas tlenu w butli dm³, - opory oddychania (przy wentylacji 25 cykli/min x 2,0 dm 3 /cykl - wdech 0 Pa 6

7 - wydech < 700 Pa - niezawodność działania aparatu w zakresie temperatury otoczenia - od -15º C do +60º C przy składowaniu aparatu w temperaturze pokojowej, - pochłaniacz CO 2 pochłaniacz jednorazowy lub wielokrotnego użycia wypełniony sorbentem CO 2 Dräger-Sorb 400, - układ oddechowy nadciśnieniowy. Obieg powietrza ( ) i tlenu ( ) w aparacie PSS BG 4 EP Wydychane powietrze z płuc użytkownika przechodzi przez łącznik centralny, zawór wydechowy i wąż wydechowy do pochłaniacza CO 2. W pochłaniaczu CO 2 oczyszczane jest z wydychanego CO 2 i wilgoci. Następnie płynie do worka oddechowego. Z chwilą wykonania wdechu, powietrze z worka oddechowego płynie do schładzacza, gdzie jest wzbogacone w tlen i schłodzone. Następnie wężem oddechowym płynie poprzez zawór wdechowy i łącznik centralny do ust użytkownika. Worek oddechowy wyposażony jest także w zawór odwadniający, który upuszcza na zewnątrz nadmiar gromadzącej się wody w worku oddechowym. 7

8 Obieg tlenu w aparacie PSS BG 4 EP Po odkręceniu zaworu butli, tlen pod wysokim ciśnieniem płynie trójdrożnie do: 1) zaworu dodawczego po naciśnięciu zaworu tlen płynie dalej przewodem dodawczym do schładzacza. 2) zaworu redukcyjnego następnie po zredukowaniu ciśnienia do ok. 0,4 MPa płynie do zaworu minimum (automat płucny), który umożliwia dawkowanie > 80 dm 3 /min do worka oddechowego. Zredukowany tlen płynie również w postaci dawkowania (1,5-1,9 dm 3 /min) przewodem dodawczym do schładzacza. 3) sensora elektronicznego systemu kontrolnego Bodyguard. Przygotowanie aparatu PSS BG-4EP do użycia a) Sprawdzenie aparatu PSS BG-4EP przez ratownika: 1. Sprawdzenie szczelności wysokiego ciśnienia oraz układu oddechowego za pomocą Bodyguarda. 2. Sprawdzenie ułożenia i regulacja pasów nośnych. 3. Sprawdzenie szczelności maski twarzowej. 4. Sprawdzenie zadziałania zaworu dodawczego. b) Sprawdzenie aparatu PSS BG-4EP przez zastępowego: 1. Sprawdzenie szczelności maski twarzowej. 2. Sprawdzenie należytego otwarcia zaworu butli tlenowej. 3. Sprawdzenie działania zaworu dodawczego. 4. Sprawdzenie zapasu tlenu w butli tlenowej. c) Czynności mechanika sprzętu ratowniczego: Przed każdorazowym użyciem aparatu mechanik sprzętu ratowniczego wykonuje następujące czynności: 1. Wypełnia schładzacz w aparacie wkładem lodowym (opcja z wodolodem). 2. Sprawdza prawidłowość ułożenia sprężyn w aparacie. 3. Sprawdza prawidłowość założenia górnej pokrywy aparatu. 8

9 Aparat powietrzny butlowy PSS 7000 P Nadciśnieniowy, przystosowany do awaryjnego podłączenia ratownika z zastępu lub do ewakuacji osoby poszkodowanej ze strefy zagrożenia poprzez podłączenie drugiego automatu oddechowego i maski. Ratownik wyposażony jest dodatkowo w maskę twarzową i automat płucny w układzie normalnociśnieniowym (połączenie maska automat na gwint). Dane techniczne aparatu PSS 7000 P: Masa aparatu - ok. 19 kg Czas ochronnego działania aparatu: - ok. 90 minut (40 dm 3 /min) Pojemność butli / średnica butli - 6,8 dm 3 /156 mm Ilość butli w aparacie - 2 sztuki Maksymalne ciśnienie napełniania butli - 30 MPa Zapas powietrza w butlach dm 3 System redukcji ciśnienia - 2 stopniowy Ciśnienie zredukowane I stopień - 0,75 MPa Wydajność powietrza z automatu płucnego - do 500 dm 3 /min Opór oddychania: - wdech - do 500 Pa (przy przepływie 25 x 2 dm 3 /min) - wydech - do 700 Pa (przy przepływie 25 x 2 dm 3 /min) Ciśnienie zadziałania sygnału ostrzegawczego - 5,5 ± 0,5 MPa Minimalne ciśnienie powietrza w butlach powinno wynosić 28 MPa. 9

10 Funkcjonowanie aparatu PSS 7000 P Po otwarciu zaworów butli, powietrze o ciśnieniu 30 MPa płynie do reduktora, gdzie ulega redukcji do ciśnienia średniego (I stopień 0,75 MPa). Następnie przewodem średniego ciśnienia dopływa do automatu płucnego (II stopień redukcji), który zapewnia nadciśnienie w masce. Użytkownik poprzez maskę twarzową (komorę wdechową) wdycha je do płuc. Zużyte powietrze wydychane jest na zewnątrz zaworem wydechowym znajdującym się w komorze maski. Powietrze o ciśnieniu występującym w butlach, dopływa przewodem wysokiego ciśnienia do jednostki monitorującej BODYGUARD 7000, z której sygnał jest przekazywany do wyświetlacza umożliwiającego odczytanie parametrów (aktualny stan ciśnienia panującego w butlach [bar] oraz czas pozostały do uruchomienia sygnałów ostrzegawczych [min]). Kontrola aparatu przez ratownika: 1. Kontrola połączeń gwintowych 2. Kontrola szczelności za pomocą jednostki monitorującej BODYGUARD Kontrola zadziałania gwizdka i sygnału ostrzegawczego pochodzących z wyświetlacza jednostki monitorującej Bodyguard Założenie aparatu 5. Kontrola szczelności maski twarzowej oraz działanie automatu płucnego Kontrola aparatu przez zastępowego: 1. Sprawdzenie poprawnego założenia maski twarzowej 2. Sprawdzenie działania zaworu dodawczego w automacie płucnym 3. Sprawdzenie otwarcia zaworów butli 4. Sprawdzenie zapasu powietrza w butlach 10

11 Urządzenie do podawania tlenu typ UPT-1 Przeznaczenie Urządzenie do podawania tlenu UPT-1 jest przeznaczone do dostarczania tlenu ratownikom, którzy pracując w aparatach zasłabli lub mają trudności w oddychaniu. Urządzenie można stosować w atmosferze nie nadającej się do oddychania. Urządzenie UPT-1 stanowi wyposażenie każdego zastępu ratowniczego udającego się do akcji prowadzonej w atmosferze niezdatnej do oddychania. Dane techniczne UPT-1: - masa urządzenia (z butlą 2 dm 3 ) - 0,90 kg + 3,6 kg, - czas działania: dawkowanie 10 dm 3 /min - 40 min, przy butli 2 dm 3, dawkowanie 20 dm 3 /min - 20 min, przy butli 2 dm 3, - wymiary zewnętrzne - 125x105x80 mm, - butla o pojemności - 2 dm 3 lub o innej pojemności, - ciśnienie w butli - 20 MPa - dawkowanie tlenu dm 3 /min, - ciśnienie zredukowane - 0-0,6 MPa, - przewód tlenowy mm ( 5 x 2), Kontrola i ocena sprawności urządzenia podczas jego użytkowania w zakładzie górniczym: - każdorazowo po użyciu - 1 x na miesiąc w przypadku nieużywania. SAT-2M - służy do obniżenia temperatury powietrza w aparatach W-70. czas skutecznego działania co najmniej 3h efektywność schładzania do 25 C ciężar urządzenia kompletnego 3 kg ciężar urządzenia bez węży 1 kg ciężar ładunku, zestalonego H 2 O około 0,6 kg objętość pojemnika na lód 900 cm 3 11

12 Aparat AU-9E 1 Dane techniczne aparatu AU-9E 1 PARAMETR AU-9E 1 Czas ochronnego działania, min. 60 Masa aparatu, kg 5,0 Pojemność butli tlenowej, dm 3 0,45+10% Ciśnienie napełnienia butli, MPa 22 Zapas tlenu w butli, dm 3 99 Ciśnienie zredukowane tlenu, Mpa 0,4 10% Stałe dawkowanie tlenu, dm 3 /min 1,5 Dawkowanie po zadziałaniu automatu płucnego, dm 3 /min. min.50 Masa ostarytu w pochłaniaczu, kg (wapno sodowe) 0,65 Ciśnienie upuszczania zaworu bezpieczeństwa, Mpa 1 0,1 Główne podzespoły aparatu 1. Butla tlenowa z zaworem (otwieranie ręczne) 2. Manometr 3. Zawór redukcyjny (redukcja do 0,4 Mpa) 4. Zawór bezpieczeństwa (ustawiony na 1 Mpa) 5. Automat płucny z dyszą stałego dawkowania (1,5 dm 3 /min) 6. Worek oddechowy (poj. 5,5 dm 3 ) 7. Pochłaniacz dwutlenku węgla, wypełniony ostarytem (wapno sodowe) 8. Wąż oddechowy 9. Zawór upustowy 10. Maska (AU-9E 1 ) OBIEG TLENU: Po otwarciu zaworu butli tlen płynie do zaworu redukcyjnego i dalej pod ciśnieniem zredukowanym do 0,4 MPa do automatu płucnego z dyszą stałego dawkowania (1,5 dm 3 /min lub przy jego pełnym otwarciu min 50 dm 3 /min). Przy awaryjnym wzroście ciśnienia tlenu powyżej 1 MPa zadziała zawór bezpieczeństwa. OBIEG POWIETRZA: Układ oddechowy aparatu ma wahadłowy obieg powietrza oddechowego. Powietrze wydychane z płuc użytkownika płynie przez ustnik, przewód oddechowy, pochłaniacz dwutlenku węgla do worka oddechowego, gdzie zostaje wzbogacone w tlen. Przy wdechu powietrze płynie tą samą drogą w przeciwnym kierunku. 12

13 13

14 Zasady obowiązujące w trakcie prowadzenia akcji ratowniczych 1) Dzielenie zastępu ratowniczego jest niedozwolone. 2) W celu przystąpienia do prac ratowniczych należy dysponować co najmniej dwoma zastępami ratowniczymi, z których jeden jest zatrudniony w strefie zagrożenia, a drugi ubezpiecza go, przebywając w bazie ratowniczej. W przypadku konieczności ratowania ludzi przepisu powyższego można nie stosować pod warunkiem, że drugi zastęp ratowniczy pełniący rolę ubezpieczającego znajduje się w drodze do bazy ratowniczej. 3) Kierowanie do prac w strefie zagrożenia odbywa się na podstawie polecenia wydanego zastępowemu. Jedyną osobą uprawnioną do wydawania poleceń zastępom ratowniczym i innym pracownikom zatrudnionym w akcji ratowniczej jest kierownik akcji ratowniczej na dole. 4) Zastępy ratownicze, którym zlecono zadanie ewakuacji osób zagrożonych, udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym oraz przetransportowania ich do bazy, powinny być wyposażone w sprzęt do udzielania pierwszej pomocy i transportu poszkodowanych (nosze) oraz w przypadku występowania atmosfery niezdatnej do oddychania - w sprzęt ochrony układu oddechowego przystosowany do ewakuacji poszkodowanego. 5) Zastęp ratowniczy w drodze do miejsca wykonywania prac ratowniczych w strefie zagrożenia, podczas ich wykonywania oraz w drodze powrotnej, powinien przez cały czas utrzymywać łączność telefoniczną lub radiową z bazą ratowniczą. W przypadku gdy łączność, zostanie przerwana, zastęp ratowniczy powinien wycofać się do bazy; podczas wycofywania powinien dążyć do nawiązania łączności za pomocą umownych sygnałów, a kierownik akcji ratowniczej na dole powinien natychmiast wysłać zastęp ubezpieczający na pomoc. 6) Ratownicy przed wyjściem z bazy do strefy zagrożenia powinni skontrolować sprawność aparatów regeneracyjnych (powietrznych butlowych), zgodnie z instrukcją użycia tych aparatów. 7) Po wykonaniu kontroli przez ratownika zastępowy osobiście kontroluje prawidłowość założenia i działania aparatu regeneracyjnego (powietrznego butlowego) każdego ratownika, zgodnie z instrukcją jego użycia; kontrolę prawidłowego założenia i działania aparatu zastępowego wykonuje jego zastępca. 8) Zakładanie aparatów regeneracyjnych (powietrznych butlowych) przez ratowników i związane z tym czynności kontrolne wykonuje się tylko na polecenie zastępowego i pod jego nadzorem. 14

15 9) W przypadku gdy baza ratownicza znajduje się blisko strefy zagrożenia, zastępowy poleca założenie aparatów regeneracyjnych (powietrznych butlowych), otwarcie tlenu (powietrza) i nałożenie masek twarzowych już w bazie ratowniczej. 10) Podczas dojścia do miejsca wykonywania prac ratowniczych i powrotu do bazy zastęp idzie w następującej kolejności: zastępca zastępowego, ratownicy, zastępowy. Zastęp porusza się w szyku zwartym (w razie zadymienia ratownicy powinni być połączeni linką ratowniczą). W przypadku gdy zastępowy i ratownicy jego zastępu nie znają rejonu zakładu górniczego, w którym są wykonywane prace ratownicze, na czele zastępu powinien iść ratownik - przewodnik. 11) Jeżeli aparaty stosowane w akcji nie są zakładane w bazie ratowniczej (baza ratownicza znajduje się daleko od strefy zagrożenia) należy postępować w następujący sposób: a) ratownicy wychodzą z bazy do miejsca ustalonego przez kierownika akcji z założonymi aparatami regeneracyjnymi (powietrznymi butlowymi) i przykręconymi do nich maskami twarzowymi, przy otwartym dopływie tlenu (powietrza); w uzasadnionych przypadkach kierownik akcji może odstąpić od wymogu otwarcia dopływu tlenu (powietrza) w bazie, b) w drodze z bazy do miejsca wykonywania prac ratowniczych zastępowy idzie na czele zastępu i przeprowadza doraźne kontrole składu atmosfery podręcznymi przyrządami do wykrywania i pomiaru gazów, w okresach ustalonych przez kierownika akcji; w przypadku stwierdzenia dymów lub niebezpiecznych stężeń gazów szkodliwych, zastępowy zatrzymuje zastęp, nakazuje otworzenie dopływu tlenu (powietrza) i nałożenie masek twarzowych oraz kontroluje prawidłowość nałożenia i szczelności masek twarzowych, a także kontroluje zapas tlenu (powietrza) i otworzenie dopływu tlenu (powietrza) w aparacie regeneracyjnym (powietrznym butlowym) każdego ratownika; nałożenie maski twarzowej i otworzenie dopływu tlenu (powietrza) aparatu zastępowego kontroluje jego zastępca, c) po stwierdzeniu prawidłowego nałożenia masek twarzowych i stanu aparatów zastęp wyrusza do strefy zagrożenia. 12) W przypadku zasłabnięcia, lub wypadku ratownika w akcji ratowniczej, pozostali członkowie zastępu natychmiast powiadamiają o tym kierownika akcji na dole, wycofują się ze strefy zagrożonej, wyprowadzając lub wynosząc poszkodowanego, o ile nie stwarza to dla nich zagrożenia. Kierownik akcji na dole ma obowiązek natychmiastowego wysłania na pomoc zastępu ubezpieczającego. 15

16 W przypadku gdy wypadkowi uległ ratownik używający aparatu regeneracyjnego (powietrznego butlowego): 1) zastępowy, po wyjściu zastępu ze strefy zagrożenia i po zdjęciu maski twarzowej poszkodowanemu, powinien odczytać i zapisać wskazanie manometru, zamknąć dopływ tlenu (powietrza) w aparacie poszkodowanego oraz oddać poszkodowanego pod opiekę lekarską, 2) kierownik bazy ratowniczej powinien zabezpieczyć i przekazać do kopalnianej stacji ratownictwa górniczego aparat regeneracyjny (powietrzny butlowy) poszkodowanego, wraz z przykręconą do niego maską twarzową używaną podczas wypadku, 3) aparat wraz z maską twarzową, a w przypadku aparatu regeneracyjnego również z pochłaniaczem CO 2, do czasu przekazania specjalistycznej jednostce, powinien być zabezpieczony przez kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego w zamkniętym pomieszczeniu. 16

17 GAZY KOPALNIANE Tlen O 2 Jest gazem niezbędnym do procesu oddychania. Według przepisów nie może go być mniej niż 19%. Bez barwy, bez zapachu. Nie pali się, lecz podtrzymuje palenie. Jest niezbędny aby powstał pożar lub wybuch. Jeśli jest mniej niż 8% tlenu, nie zachodzi proces palenia. Od 19 do 17% odczuwamy trudności z oddychaniem, jesteśmy niezdolni do wysiłku. Poniżej 12% poważne trudności z oddychaniem, zemdlenie, przy 7% utrata przytomności i śmierć w krótkim czasie. Ubytek tlenu następuje głównie wskutek zachodzących procesów utleniania, dopływu gazów, wykonywania robót strzelniczych, pracy silników spalinowych, pożarów i wybuchów oraz oddychania ludzi. Dwutlenek węgla CO 2 Maksymalna zawartość w powietrzu kopalnianym 1%. Bez barwy, bez zapachu, o smaku słabo kwaśnym, gaz duszący. Jest około 1,5 razy cięższy od powietrza i dlatego szukamy go przy spągu. Powstaje podczas procesu oddychania, robót strzałowych, butwienia jak i przy zupełnym spalaniu węgla. Można go spotkać w miejscach nieprzewietrzanych jak i podczas pożarów. Przy 3-4% trudności z oddychaniem. Przy 8% uduszenie na wskutek wyparcia tlenu. Tlenek węgla CO Gaz silnie trujący. Powstaje podczas niecałkowitego spalania węgla. Maksymalna zawartość w powietrzu kopalnianym wg. NDS 0,0026% (26 ppm, 30 mg/m 3 ) wg NDSCH 0,015% (150 ppm, 180 mg/m 3 ). Jest gazem wybuchowym. Granice wybuchowości od 12 do 74%. Bez barwy, bez smaku i zapachu. Powstaje wyłącznie podczas pożarów. Łączy się wielokrotnie szybciej z hemoglobiną niż tlen i krew nie jest zdolna do przenoszenia tlenu po organizmie. Powstaje karboksyhemoglobina. Stopień zatrucia zależy od czasu przebywania w atmosferze z tlenkiem węgla oraz od stężenia tlenku węgla. Objawami zatrucia są bóle głowy, zawroty, nudności, wymioty. Przy zawartości 1% następuje utrata przytomności i śmierć przy kilku wdechach. Wybuchowość: %. Azot N 2 Zawartości azotu nie normuje się w przepisach. Bezbarwny, bez zapachu, obojętny dla procesu oddychania. Niebezpieczny, gdyż powyżej 80% wypiera z atmosfery kopalnianej tlen i inne gazy. W kopalniach azot może wydzielać się z węgla i skał, wywiązując się podczas wykonywania robót strzałowych, pracy silników spalinowych a także rozkładu substancji organicznych. 17

18 Metan CH 4 Gaz obojętny dla życia, ale jest palny i wybuchowy. Maksymalna zawartość w miejscu pracy 2%. Granica wybuchowości 5 15%. Jest gazem niewyczuwalnym, bez zapachu, bez koloru i smaku. Wydziela się z węgla i zwiększone jego ilości powodują wypieranie tlenu (5% metanu wypiera 1% tlenu). Zawartość metanu w powietrzu nie powinna przekraczać: 1) 1% - na wylocie z rejonowych prądów powietrza, 2) 0,75% - w szybie wydechowym, W razie stosowania metanometrii automatycznej, zawartość metanu na wylocie z rejonowych prądów powietrza może wynosić 1,5%. Zawartość metanu w powietrzu kontroluje się, przeprowadzając pomiary: 1) pod stropem wyrobiska, 2) nad obudową wyrobiska, 3) w miejscach możliwych wypływów lub gromadzenia się metanu. A/ Pomiar zawartości metanu pod stropem wyrobiska wykonuje się nie niżej niż 10 cm od najwyższego miejsca niezabudowanego stropu, szczelnej obudowy lub okładziny obudowy. B/ Pomiar zawartości metanu nad obudową wyrobiska wykonuje się w najwyższym dostępnym miejscu wyrobiska nad obudową. W przypadku, gdy w wyrobisku zawartości metanu wynosi powyżej 2%, niezwłocznie: 1) wycofuje się ludzi z zagrożonych wyrobisk, 2) wyłącza sieć elektryczną, 3) unieruchamia maszyny i urządzenia, 4) zagradza wejścia do tych wyrobisk, 5) zawiadamia najbliższą osobę dozoru ruchu. W przypadku stwierdzenia, w wyniku przeprowadzonych pomiarów nad obudową, zawartości 5% metanu lub powyżej: 1) niezwłocznie wstrzymuje się roboty w wyrobisku, 2) przeprowadza dodatkowe pomiary dla ustalenia rozmiarów nagromadzenia metanu i miejsc wypływu metanu, 3) podejmuje działania mające na celu likwidację zagrożenia. Siarkowodór H 2 S Maksymalne stężenie wg NDS w powietrzu kopalnianym 0,0007% (7 ppm, 10 mg/m 3 ), wg NDSCH 0,0014% (14 ppm, 20 mg). Gaz wybuchowy od 4 do 46%. Bezbarwny o słodkawym smaku i charakterystycznym zapachu zgniłych jaj, gaz trujący. Powstaje podczas gnicia substancji organicznych np. drewna. Bardzo łatwo 18

19 łączy się z wodą i tam gdzie jest wyczuwalny należy zachować szczególną ostrożność gdyż minimalne wzburzenie wody może wywołać gwałtowne i niebezpieczne wydzielenie H 2 S. Podrażnia błony śluzowe, przełyk i oczy, powoduje wymioty, omdlenia. Wybuchowość: 4-46 %. Tlenki azotu NO 2, NO Dopuszczalne stężenie wg NDS 0,00026% (2,6 ppm 5 mg/m 3 ) wg NDSCH 0,00052% (5,2 ppm, 10 mg/m 3 ). Gaz niezwykle silnie trujący, niepalny, kolor brunatny i ostry zapach. Występuje podczas robót strzałowych. Atakuje drogi oddechowe, łączy się bardzo łatwo z błoną śluzową. Powstaje kwas azotowy. Oznakami zatrucia są bóle głowy, kaszel, wzrost temperatury ciała, wymioty. Dwutlenek siarki SO 2 Dopuszczalne stężenie wg NDS 0,000075% (0,75 ppm 2 mg/m 3 ) wg NDSCH 0,00019% (1,9 ppm, 5 mg/m 3 ). Gaz silnie trujący, niepalny. Występuje w dymach postrzałowych. Bezbarwny o intensywnym bardzo silnym, drażniącym zapachu i kwaśnym smaku. W przypadku cięższych zatruć powoduje obrzęk krtani i płuc. Bardzo łatwo łączy się z błoną śluzową. Powstaje kwas siarkowy. Węglowodory C x H y Nie normuje się w powietrzu kopalnianym. Występują w dymach pożarowych. Są to gazy silnie wybuchowe, posiadają bardzo niską dolną granicę wybuchowości 2-15%. Wodór H 2 Przepisy górnicze nie normują występowania wodoru. Występuje on w gazach pożarowych. Zwłaszcza w przypadku gaszenia pożaru wodą lub tam gdzie występuje zjawisko elektrolizy (lampiarnie, akumlatorownie). Gaz obojętny, bezbarwny, niewyczuwalny w powietrzu, palny i silnie wybuchowy. Granice wybuchowości 4-74%. Warunki dla pomiaru wodoru: 1. Temperatura st. C 2. Tlenek węgla poniżej 0,1 % 3. Tlen minimum 5 % 19

20 SPRZĘT DO OKREŚLANIA PARAMETRÓW FIZYKOCHEMICZNYCH POWIETRZA KOPALNIANEGO. WYKRYWACZ GAZÓW WG-2M 20

21 Rodzaj wskaźnika O 2 1% CO 2 0,5% Niskostężeniowe CO 2 1% Wysokostężeniowe NO (X) 0,5ppm H 2 0,5% CO 0,002% Niskostężeniowe CO 0,01% Wysokostężeniowe H 2 S 0,0007% Ilość pom p. 1x 1x 1x 5x 5x 1x 10x FORMALDEHYDY 0,2% Wysokostężeniowe FORMALDEHYDY 0,2% Niskostężeniowe Zakres pomiaru 21 Zmiana barwy wskaźnika odczyt w % 1 21% nieb. -> zielony odczyt w % 0,5 5% biała -> fiolet odczyt w % 1 18% biała -> fiolet odczyt w ppm 0,5 10ppm żółta -> szary odczyt w % 0,5 3% odczyt w setnych % 0,02 0,5% odczyt w tysięcznych % 0,002 0,05% 1x 10x 1x 10x 10x 20x odczyt w dziesięt. % 0,1 3% odczyt w setnych % 0,01 0,3% odczyt w tysięczn. % 0,007 0,07% odczyt w dziesięciotysięcznych % 0,0007 0,007% odczyt w ppm 0,5 5ppm biała -> różowy Jeżeli po 1zassaniu nastąpi żarzenie masy katalitycznej to oznacza że stężenie H 2 w powietrzu wynosi pow. 4,1% (granica wybuchowości 4%) biała -> zielony biała -> zielony biała -> brązowy biała -> różowy 1 ppm formal. = 1,25 mg/m 3 1 mg formal. = 0,8 ppm odczyt w ppm 0,2 2,5ppm biała -> różowy` Czarny Skala 0,5 5 Czarny Skala 0,2 2,5 czerwony Skala 1 21 Kolor podziałki czarny Skala 0,5 5 czarny Skala 1 18 czerw. lub fiol. Skala 0,5 10 niebieski Skala 0,5 3 Warunki pomiaru: - co najmniej 5% tlenu - nie więcej niż 0,1% tlenku węgla - temp ºC czerwony Skala 2 50 czerwony Skala 1 30 brązowy Skala 7 70 Warunki pomiaru: - temp ºC - wilg. 3-15mg/l (50% przy 30 C) - nie więcej niż 0,1% tlenku węgla

22 Wykrywany gaz Typ wskaźnika (podziałka) Ilość zassań pompką Zakres wskazań % obj. ppm Wymiary (średnica /długość) mm Kolor opisu wskaźnika Tlen O 2 O 2 (0,5) 1 1,0 21,0-8/250 czerwony Dwutlenek węgla CO 2 CO 2 (0,5) 1 0,5 5,0-7,3/134 czarny CO 2 (1,0) 1 1,0 18,0-7,3/134 czarny Tlenek węgla CO CO (0,002) CO (0,01) ,02 0,5 0,002 0,05 0,1 3,0 0,01 0,3 NDS: 26 ppm NDSCH: 150 ppm 7,3/134 czerwony 7,3/134 czerwony Siarkowodór H 2 S H 2 S (0,0007) ,007 0,07 0,0007 0, ,3/134 brązowy Tlenki azotu NO + NO 2 (0,5) 5-0,5 10,0 7,3/134 fioletowy Wodór H 2 H 2 (0,5) 5 0,5 3,0-7,3/134 czarny Metanomierz MMI - 2R Metanomierz mikroprocesorowy do pomiaru ciągłego w zakresie pomiarowym % CH 4 z sygnałem alarmowym optycznym i dźwiękowym przekroczenia 2 nastawionych progów alarmowych. Wbudowana pamięć pozwala na zapis danych z ostatnich 36 godzin pracy. Dokładność pomiaru: 0,1 % w zakresie 0-5 % CH 4 2 % w zakresie % CH 4 Po włączeniu wyświetla datę, czas, nr wersji oprogramowania, nr seryjny urządzenia oraz wartości nastawionych progów alarmowych ALI i ALII. Wraz z nagłówkiem BAT wyświetlany jest pozostały czas pracy urządzenia. Jeżeli wyświetlane są błędy E01 lub E02 urządzenie wymaga kalibracji. Przy stężeniu poniżej 1,5 % metanu możliwe jest wyłączenie alarmu powyżej tej wartości następuje blokada wyłączenia urządzenia. 22

23 Pomiar intensywności chłodzenia Katatermometr służy do pomiaru intensywności chłodzenia będącego wynikiem współdziałania temperatury, wilgotności i prędkości powietrza. Zbudowany jest z rurki zamkniętej szklanej rozszerzonej na obydwu końcach w formie zbiorników. Zbiornik dolny wypełniony jest barwionym alkoholem. Na szklanej rurce naniesione są dwie kreski odpowiadające dwom wartościom temperatury: dolna 35 C/308 K oraz górna 38 C /311 K/. Pomiar intensywności chłodzenia dokonuje się w ten sposób, że podgrzewamy (najlepiej gorącą wodą z termosu) dolny zbiornik do momentu aż zbiorniczek górny wypełni się rozgrzewanym alkoholem do około 1/3 objętości. Następnie katatermometr zawiesza się w miejscu badanym i mierzy się czas [T] opadania słupka alkoholu między podziałkami 38 C 35. Pomiar powtarza się trzykrotnie, a jako wynik przyjmuje się czas będący średnią arytmetyczną wszystkich trzech pomiarów. Wzór: K = Q/T Q stała katatermometru /Q=393/ Pomiar ciśnienia K = 6 do 9 - jest duszno 10 do 12 - jest ciepło 12 do 20 - jest przyjemnie < 20 - jest chłodno lub zimno W kopalniach jest potrzeba dokonywania pomiarów ciśnienia bezwzględnego, nadciśnienia lub podciśnienia, różnicy ciśnień. Do pomiaru ciśnienia bezwzględnego wykorzystuje się barometry rtęciowe, baroluksy. Do pomiaru nadciśnienia lub podciśnienia stosuje się manometry a do pomiaru różnicy ciśnień najczęściej stosuje się tzw. U-rurkę. Jednostką ciśnienia jest niuton na metr kwadratowy [N/m2] zwany paskalem [Pa]. Różnicę ciśnień wyraża się powszechnie w mm słupa rtęci [mmhg] lub w mm słupa wody [mmh 2 O]. Różnicę ciśnień najczęściej mierzy się przed i za tamą izolacyjną (pożarową). Sposób pomiaru różnicy ciśnień przedstawia poniższy rysunek. 23

24 W zależności od szybkości łączenia się tlenu z substancjami, rozróżnia się następujące reakcje: Utleniania, czyli powolnego łączenia się z tlenu z substancjami, Palenia, czyli szybkiego łączenia się z tlenu z substancjami, Wybuchu, czyli szybkiego łączenia się z tlenu z substancjami, czemu towarzyszą zjawiska świetlne i akustyczne. Często wydzielaniu się gazów z górotworu towarzyszy duży szum, słyszany nawet ze znacznej odległości, trzaski oraz wyrzucanie miału węglowego. Szczególne groźne są zjawiska nagłego wydzielania się gazu, a to ze względu na ich niespodziewany i żywiołowy charakter. PYŁ WĘGLOWY: ziarno węgla przechodzące przez sito o wymiarach oczka równych 1x1mm. Uznaje się go za wybuchowy, gdy pochodzi z pokładu węgla o zawartości powyżej 10% części lotnych w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej. Pył tworzy ośrodek wybuchowy gdy występuje w ilości g/m 3. Pył kopalniany zabezpieczony to pył kopalniany zawierający: 1. co najmniej 70% części niepalnych stałych w polach niemetanowych, 2. co najmniej 80% części niepalnych stałych w polach metanowych, 3. wodę przemijającą uniemożliwiającą przenoszenie wybuchu pyłu węglowego i całkowicie pozbawiającą ten pył kopalniany lotności. Pył węglowy bezpieczny to pył węglowy pochodzący z pokładu węgla niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego. Pył węglowy niebezpieczny to pył węglowy pochodzący z pokładu węgla zagrożonego wybuchem pyłu węglowego. Pył węglowy przy sprzyjających warunkach ulega wybuchowi. Pył węglowy wymieszany z powietrzem (w ilości g/m³) stanowi mieszankę wybuchową, eksplodującą z prędkością ponad 7 kilometrów na sekundę. W wyniku wybuchu stężenie trującego tlenku węgla "czadu" wzrasta do kilkunastu procent, podczas gdy najwyższe dopuszczalne stężenie w wyrobisku to 0,0026 procent, stężenie powodujące prawie natychmiastową utratę przytomności i śmierć w ciągu 3 minut to 1,6%. Warunki, które muszą zaistnieć dla powstania wybuchu pyłu węglowego: 1. Pył węglowy musi być nagromadzony w odpowiedniej ilości i jakości, 2. Czynnik powodujący powstanie obłoku pyłu węglowego, 3. Czynnik termiczny zapalający obłok pyłu węglowego. 24

25 POŻAR PODZIEMNY: Występowanie w wyrobisku podziemnym otwartego ognia, tj. żarzących się lub palących płomieniem otwarty substancji, a także utrzymywanie się w powietrzu dymów lub utrzymywanie się w przepływowym prądzie powietrza stężenia tlenku węgla powyżej 0,0026 % (26ppm) nie spowodowany robotami górniczymi ani ruchem kolejek spalinowych. RODZAJE POŻARÓW: 1. Pożar endogeniczny - pożar powstały z przyczyn wewnętrznych (samozapalenie), na skutek przemian chemicznych zachodzących w ciałach palnych bądź ich domieszkach i w określonych warunkach. 2. Pożar egzogeniczny - pożar powstały z przyczyn zewnętrznych, np. otwartego ognia, wskutek wadliwej pracy urządzeń elektrycznych bądź mechanicznych, wywołany wybuchem gazu lub pyłu węglowego. METODY GASZENIA POŻARÓW: 1. Aktywna - polegająca na użyciu podręcznego sprzętu gaśniczego, np. wody, gaśnic, pasku itp. oddziałującego bezpośrednio na ognisko pożaru. Metoda stosowana jest do gaszenia pożarów egzogenicznych w początkowej ich fazie. 2. Pasywna - polegająca na pośrednim oddziaływaniu na ognisko pożaru przez odcięcie dopływu powietrza, co realizuje się tamując wyrobisko i uszczelniając caliznę w sąsiedztwie pożaru. Metodę tę stosuje się przy pożarach endogenicznych oraz silnie rozwijających się pożarach egzogenicznych. 3. Łączona - (kombinowana) polegająca na jednoczesnym stosowaniu metody aktywnej oraz metody pasywnej. Tama bezpieczeństwa tama wykonana z materiałów ogniotrwałych z otwartymi drzwiami stalowymi, które w każdej chwili można zamknąć. RODZAJE TAM : - Tamy przyszybowe - Tamy grupowe - Tamy rejonowe - Tamy wewnątrzrejonowe TAMY POŻAROWE: Tamy tymczasowe tamy stosowane doraźnie przed postawieniem tamy ostatecznej w celu szybkiego odcięcia dopływu powietrza do pożaru. RODZAJE TAM: - Deskowa - Płócienna - Pneumatyczna - Spadochronowa - Workowa. Tamy ostateczne tama pożarowa izolująca ognisko pożaru od czynnych wyrobisk górniczych tak, aby w konsekwencji prowadziło do samoistnego ugaszenia pożaru. RODZAJE TAM: - Murowa - Klocowa - Klocowo murowa - Gipsowo podsadzkowa - Wodna - Przeciwwybuchowa 25

26 NDS wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie Pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń; NDSCh wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie nie krótszym niż 1 godzina. NDSP pułapowe wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia i życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie. GR. WYB. GAZ NDS ppm NDSCh ppm NDS % NDSCh % % O2 - - min.19% - H CH , CO ,0 - CO 26 ppm 150 ppm 0,0026 0, H2S 7 ppm 14 ppm 0,0007 0, NO(x) 2,6 ppm 5,2 ppm 0, , SO2 0,75 ppm 1,9 ppm 0, , formaldehydy 0,5 mg/m 3 1 mg/m 3 WYPOSAŻENIE ZASTĘPU RAT. W ZAKŁADZIE GÓRNICZYM: - 5 sztuk tlenowych aparatów regeneracyjnych tego samego typu - 5 sztuk masek tego samego typu do aparatów regeneracyjnych - Tlenomierz o pomiarze ciągłym i sygnalizacji zadanego progu zawartości tlenu - Przyrządy do ciągłego pomiaru zawartości CO, CO 2, CH 4 - Przyrząd do pomiaru temperatury i wilgotności względnej - Wykrywacz gazów wraz ze wskaźnikami rurkowymi do wykrywania CO i CO 2 (po jednej paczce). H 2, H 2 S, NO + NO x, wskaźnik dymny (po 5 szt) 26

27 - Komplet kluczy do aparatów regeneracyjnych - Linka ratownicza (co najmniej 5 m długości) - Urządzenie do podawania tlenu pod maskę z butlą 2-litrową z tlenem (UPT-1) - Aparat regeneracyjny - ewakuacyjny AU 9E 1 - Telefon ratowniczy wraz z dwoma bębnami przewodu telefonicznego - Narzędzia (kilof, siekiera, piła do drewna) - Rękawice gumowe (5 par) Ponadto każdy zastępowy jako wyposażenie osobiste powinien posiadać zegarek, przymiar, notes, długopis, kredę i nóż. ZAPAS TLENU NA DROGĘ POWROTNĄ PODCZAS AKCJI: Zastępowy musi przestrzegać zasady, że każdy ratownik musi posiadać na bezpieczną drogę powrotu zapas tlenu w ilości dwukrotnie większej od tej, którą zużył na drogę z bazy do miejsca docelowego, powiększony o 1MPa. Np. najw. zużycie (np.6mpa) x 2 + 1MPa = 13MPa ZAPAS TLENU NA DROGĘ POWROTNĄ PRZY PENETRACJI: Z najmniejszego zapasu tlenu ratownika po ostatniej kontroli należy odjąć 1MPa, następnie podzielić przez 3, wynik pomnożyć przez 2 i dodać 1MPa. zapas ( np.19mpa ) 1 Np.: 2 1 zapas ( MPa ) 3 Minimalny zapas powietrza w aparacie: 19 MPa - po kontroli przez mechanika. 18 MPa - po kontroli przez zastępowego. 27

28 Obowiązki ratownika Do obowiązków ratownika należy: a) na każde wezwanie zgłosić się do Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego, b) dbać o odbywanie w odpowiednich terminach badań lekarskich, ćwiczeń, szkoleń, kursów okresowych, c) brać udział w pogotowiach ratowniczych organizowanych w jednostce ratownictwa. Obowiązki ratownika w czasie akcji ratowniczej: a) sumiennie wykonywać polecenia zastępowego, b) dokładnie przeprowadzić kontrolę przydzielonego aparatu regeneracyjnego (powietrznego butlowego) przed wyjściem do akcji, c) troskliwie obchodzić się z powierzonym sprzętem, d) ratownikowi nie wolno: - oddalać się od zastępu, - zdjąć ani zrywać maski, - podejmować żadnej czynności samodzielnie, bez zgody lub polecenia zastępowego, e) ratownik powinien meldować zastępowemu: - o każdorazowym użyciu zaworu dodawczego, - o każdym złym samopoczuciu i niedyspozycji, - o każdym spostrzeżeniu mogącym mieć wpływ na bezpieczeństwo zastępu, - o każdej niesprawności aparatu. Obowiązki zastępowego Zastępowy w czasie akcji ratowniczej odpowiedzialny jest za: 1) wyznaczenie swojego zastępcy, 2) dopilnowanie przeprowadzania kontroli aparatów regeneracyjnych (powietrznych butlowych) przez ratowników podległego mu zastępu, przed wyjściem z bazy, 3) ustalenie miejsca nałożenia masek twarzowych, jeżeli okoliczności nie wymagają ich nałożenia przy wyjściu z bazy, 4) wykonanie czynności kontrolnych przewidzianych dla zastępowego po nałożeniu masek twarzowych przez ratowników podległego mu zastępu, 28

29 5) pobranie z bazy, przez zastęp, wyposażenia niezbędnego do wykonania zleconych prac ratowniczych, 6) dokonanie okresowej (co 15 minut) kontroli zapasu tlenu (powietrza) w aparatach regeneracyjnych (powietrznych butlowych), 7) przeprowadzenie ponownej kontroli szczelnego założenia masek twarzowych i stanu aparatów regeneracyjnych (powietrznych butlowych) a zwłaszcza węży, po przejściu trudnego odcinka drogi, 8) dopilnowanie, aby w warunkach słabej widoczności ratownicy zastępu byli połączeni linką ratowniczą, 9) organizację pracy w zastępie oraz właściwe wykonanie zadań przekazanych do wykonania przez kierownika akcji ratowniczej na dole, 10) utrzymywanie łączności z bazą oraz dokonywanie pomiarów składu atmosfery - jej wilgotności i temperatury w miejscu pracy zastępu, 11) w czasie akcji w trudnych warunkach mikroklimatu podczas pracy zastępu, zastępowy zobowiązany jest do bieżącej kontroli wilgotności względnej i temperatury otoczenia na wysokości twarzy z częstotliwością określoną przez kierownika akcji na dole W razie gdy temperatura otoczenia wzrośnie o ponad 3 0 C od ostatniego pomiaru zastępowy powinien podjąć decyzję o wycofaniu zastępu do bazy informując o tym kierownika akcji na dole, 12) zastępowy zobowiązany jest polecać dokonywanie kontroli tętna u każdego z ratowników. Jeżeli u któregoś z ratowników zastępu nastąpiło przekroczenie tętna ponad 140 uderzeń na minutę ratownik ten powinien wypoczywać do kolejnej kontroli tętna bez obciążenia. Jeżeli do kolejnej kontroli tętno to nie obniży się zastępowy powinien podjąć decyzję o wycofaniu zastępu do bazy, 13) zastępowy powinien przestrzegać zasady, że każdy ratownik powinien posiadać zapas tlenu (powietrza) w ilości dwukrotnie większej od tej, jaką zużył na drogę z bazy do miejsca docelowego, powiększony o 1 MPa, w ilości zabezpieczającej powrót do bazy. 29

30 TRUDNE WARUNKI MIKROKLIMATU Prace wykonywane przez ratowników górniczych w aparatach regeneracyjnych podczas akcji ratowniczych: a) w warunkach temperatury powyżej 25 C, mierzonej termometrem suchym i wilgotności względnej powyżej 50%, w ubraniach z włókien chemicznych, b) w warunkach temperatury powyżej 30 C, mierzonej termometrem suchym i wilgotności względnej powyżej 60%, w ubraniach z włókien naturalnych, należy traktować jako akcje ratownicze prowadzone w trudnych warunkach mikroklimatu. Prace wykonywane pow. temp. 35 C i wilgotności powyżej 60%, należy wykonywać z zastosowaniem środków poprawiających komfort oddychania. Od powyższego można odstąpić: - w razie konieczności ratowania życia ludzkiego; - prowadzenia prac ratowniczych w akcji w celu rozpoznania warunków powstałego zagrożenia; - gdy miejsce prowadzonych prac rat. znajduje się w odległości nie większej niż 20m od świeżego prądu powietrza i w warunkach dobrej widoczności. Czas pracy określa kierownik akcji na dole, na podstawie odpowiednich tabel bezpiecznego czasu pracy. Czas pracy zastępu zatrudnionego w akcji ratowniczej w trudnych warunkach mikroklimatu zależy od: temperatury suchej i wilgotności względnej w miejscu pacy zastępu, rodzaju aparatów oddechowych w jakie jest wyposażony zastęp, rodzaju stosowanych ubrań, stopnia obciążenia pracą. Podczas pracy zastępu, zastępowy zobowiązany jest do bieżącej kontroli wilgotności względnej i temperatury otoczenia na wysokości twarzy, z częstotliwością określoną przez kierownika akcji na dole. W razie, gdy temperatura otoczenia wzrośnie o ponad 3 C od ostatniego pomiaru, zastępowy powinien podjąć decyzję o wycofaniu zastępu do bazy, informując o tym kierownika akcji na dole. Ratownicy zastępu podczas wykonywania pracy w trudnych warunkach mikroklimatu powinni dokonywać pomiaru tętna. Zastępowy zobowiązany jest polecać 30

31 dokonywanie kontroli tętna u każdego z ratowników. Polecenie takie wydawać może również kierownik akcji na dole. Jeżeli u któregoś z ratowników zastępu nastąpiło przekroczenie wartości tętna ponad 140 uderzeń/minutę, ratownik ten musi do następnej kontroli tętna wypoczywać bez obciążenia. Jeżeli do kolejnej kontroli tętno to nie obniży się, zastępowy powinien podjąć decyzje o wycofaniu zastępu do bazy. Każdy zastęp ratowniczy wykonujący prace w trudnych warunkach mikroklimatu powinien być ubezpieczany w bazie ratowniczej przez dwa zastępy zdolne do akcji. W przypadku, gdy baza ratownicza jest znacznie oddalona od miejsca pracy zastępu, jeden zastęp ubezpieczający może pełnić swe obowiązki w bezpośrednim sąsiedztwie tego miejsca, wyznaczonym przez kierownika akcji na dole utrzymując stałą łączność telefoniczną z bazą. W razie ratowania życia ludzkiego drugi zastęp ubezpieczający może znajdować się w drodze (na dole) do bazy. Zastęp pracujący w trudnych warunkach mikroklimatu musi mieć zapewnioną w każdej chwili łączność z bazą ratowniczą, zarówno w czasie dojścia do miejsca pracy, w samym miejscu wykonywania zadania, jak i w drodze powrotnej do bazy. Przerwanie łączności z zastępem powinno spowodować wycofanie tego zastępu do bazy przez zastępowego i natychmiastowe wysłanie z bazy zastępu ubezpieczającego z pomocą. W trudnych warunkach mikroklimatu ratownik może być zatrudniony tylko jeden raz w ciągu 24 godzin. Od zasady tej można odstąpić jedynie w razie nagłej konieczności ratowania życia ludzkiego lub w innych uzasadnionych przypadkach, gdy lekarz w bazie nie stwierdzi przeciwwskazań do ponownego zatrudnienia ratowników. Ratownicy zatrudnieni przy wykonywaniu pracy w trudnych warunkach mikroklimatu są zobowiązani zgłosić zastępowemu każdy objaw zmiany samopoczucia, a w szczególności: zawroty głowy, bóle głowy, bóle kończyn, zaburzenia wzroku i słuchu oraz mdłości. Zastępowy po zgłoszeniu przez ratownika takich objawów jest obowiązany natychmiast wycofać zastęp, powiadamiając o tym kierownika akcji na dole. 31

32 SYGNAŁY Sygnały porozumiewawcze pomiędzy zastępem i bazą ratowniczą nadawane są wówczas, gdy przerwana została łączność między bazą ratowniczą i zastępem pracującym w strefie zagrożenia. Nośnikiem sygnału może być rurociąg, lutniociąg, szyna. Przed rozpoczęciem nadawania sygnałów należy zwrócić uwagę odbiorców przez nadanie serii szybko po sobie następujących sygnałów tzw. szturm albo larmo. Sygnały między bazą a zastępem ILOŚĆ SYGNAŁÓW 2 sygnały SYGNAŁY BAZY CZY WSZYSTKO W PORZĄDKU? SYGNAŁY ZASTĘPU DO BAZY WSZYSTKO W PORZĄDKU 3 sygnały POMOC IDZIE ŻĄDAMY POMOCY 4 sygnały WRACAĆ WRACAMY DO BAZY Sygnały między odciętą załogą a zastępem ILOŚĆ SYGNAŁÓW SYGNAŁY ZASTĘPU DO ODCIĘTEJ ZAŁOGI SYGNAŁY ODCIĘTEJ ZAŁOGI DO ZASTĘPU 1 x ROZKRĘCIĆ RUROCIĄG RUROCIĄG ROZKRĘCONY 2 x x PODAĆ LICZBĘ LUDZI PUSZCZAMY POWIETRZE RUROCIĄGU NIE MOŻNA ROZKRĘCIĆ PODAJĘ LICZBĘ LUDZI 3x + TYLE SYGNAŁÓW, ILU JEST LUDZI BRAK NAM POWIETRZA 32

33 Sygnały określające kierunek wycofania załogi w przypadku pożaru szereg krótkich sygnałów + 4 długie POD PRĄD POWIETRZA szereg krótkich sygnałów + 6 długich Z PRĄDEM POWIETRZA Sygnały nadawane lampą górniczą przy prowadzeniu transportu podczas akcji ratowniczych STÓJ JEDŹ DO MNIE JEDŹ ODE MNIE zataczanie światłem okręgu poruszanie światłem w linii poziomej poruszanie światłem w linii pionowej 33

34 Zasady udzielania pierwszej pomocy: uwolnić poszkodowanego i przenieść go w miejsce zabezpieczone przed dalszym zwiększaniu urazu, pierwsza pomoc opanowanie krwawienia, nałożenie opatrunku na rany, unieruchomienie złamanych lub zwichniętych kończyn, uspokojenie poszkodowanego, w razie potrzeby stosowanie sztucznego oddychania i masażu serca (30 uciśnięć na 2 wdechy), przygotowanie poszkodowanego do transportu, transport poszkodowanego do miejsca, w którym oczekuje lekarz (do bazy ratowniczej). Wszelkie uwagi w zakresie zauważonych błędów lub konieczności aktualizacji Vademecum proszę zgłaszać elektronicznie pod adresem: k.wilczek@weglokokskraj.pl 34

35 35