WOLONTARIAT W POLSCE- Krotoszyn 20 maja 2011 r. I. PODSTAWY PRAWNE WOLONTARIATU. Regulacja kwestii wolontariatu zawarta jest w :

Transkrypt

1 Prezentacja autorstwa pani Angeliki Pasek Gilarskiej - prawniczki współpracującej z licznymi warszawskimi organizacjami pozarządowymi, przedstawiona podczas II Forum Organizacji Pozarządowych Powiatu Krotoszyńskiego WOLONTARIAT W POLSCE- Krotoszyn 20 maja 2011 r. I. PODSTAWY PRAWNE WOLONTARIATU Regulacja kwestii wolontariatu zawarta jest w : - ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz.U z 2003 r. nr 96, poz. 873 z późń. zm). - Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 roku -Przepisy wprowadzające Ustawę o działalności 1 / 14

2 pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U z 2003 r. nr 96, poz. 874 z późń. zm). - Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 lutego 2005 roku w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych (Dz.U z 2005 r. nr 37, poz. 331 z późn. zm) ; - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 17 listopada 2010 roku w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych ( Dz.U z 2010 r. nr 228 poz. 1488) II. DEFINICJA WOLONTARIUSZA Wolontariusz- osoba fizyczna, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie, przy czym wolontariuszem może być także członek stowarzyszenia (art. 42 ustawy opp) Definicja Centrum Wolontariatu - świadoma, dobrowolna działalność podejmowaną na rzecz innych, wykraczająca poza więzy rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie. Art. 43 Ustawy opp - wolontariusz powinien posiadać kwalifikacje i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeń, jeżeli obowiązek posiadania takich kwalifikacji i spełniania stosownych wymagań wynika z odrębnych przepisów. Kto może być wolontariuszem?: - osoby bezrobotne - a wykonywane przez nie świadczenie nie powoduje utraty statusu bezrobotnego i prawa do zasiłku, - cudzoziemcy - świadczenie wolontariuszy nie jest traktowane jako świadczenie pracy lub usług, więc cudzoziemcy legalnie przebywający w Polsce nie muszą uzyskiwać pozwolenia na pracę, aby zostać wolontariuszami, - małoletni - czyli osoby poniżej 18 roku życia ale muszą na to wyrazić zgodę ich rodzice lub opiekunowie (na żądanie- na piśmie). 2 / 14

3 III. KORZYSTAJĄCY Art. 42 ust. 1 ustawy opp (w zw. z art.3 ust. 3 ustawy opp)- wolontariusze mogą wykonywać, na zasadach określonych w niniejszym rozdziale, świadczenia na rzecz: 1) organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 w zakresie ich działalności statutowej, w szczególności w zakresie działalności pożytku publicznego, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej (fundacje, stowarzyszenia, parafie, zakony, bractwa religijne oraz spółdzielnie socjalne, spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (Dz. U. z 2007 r. Nr 226, poz. 1675, z późn. zm., które: - nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz - nie przeznaczają zysku do podziału między swoich członków, udziałowców, akcjonariuszy i pracowników. ) 2) organów administracji publicznej, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej (stowarzyszenia jst? związki gmin, powiatów, administracja publicznaministerstwa, urzędy wojewódzkie, urzędy miejskie) 3) jednostek organizacyjnych podległych organom administracji publicznej lub nadzorowanych przez te organy, z wyłączeniem prowadzonej przez te jednostki działalności gospodarczej ( teatry, domy kultury, biblioteki, ośrodki pomocy społecznej). 3 / 14

4 Wolontariat dotyczy wyłącznie działalności statutowej (odpłatnej i nieodpłatnej). Nie może dotyczyć działalności gospodarczej! IV. CHARAKTER WOLONTARIATU. Regulacje dotyczące wolontariatu są właściwie całkowicie (z małymi wyjątkami) niezależne od regulacji zawartych w prawie pracy Art. 44 ust. 5 ustawy opp- do porozumień zawieranych między korzystającym a wolontariuszem w zakresie nieuregulowanym niniejszą ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.? Kodeks cywilny. Oznacza to, iż do wolontariatu stosuje się zasady ogólne kodeksu cywilnego (charakter oświadczenia woli, zasady ogólne zawierania umów) Jest bardzo ważna wskazówka interpretacyjna- to co nie zostało uregulowane przez ustawę opp i porozumienie wolontariackie należy interpretować na podstawie przepisów Kodeksu Cywilnego! Wykonywanie świadczeń przez wolontariuszy nie stanowi przeszkody do nabycia oraz posiadania statusu bezrobotnego (art. 2 ust. 2 pkt. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy -tekst jednolity.(dz.u. z 2008 r. Nr 69 poz. 415 z późn. zm.) V. UPRAWNIENIA WOLONTARIUSZA 4 / 14

5 Art. 47.ustawy opp - korzystający ma obowiązek poinformować wolontariusza o przysługujących mu prawach i ciążących obowiązkach oraz zapewnić dostępność tych informacji. - Art.45 ust. 1 pkt.1 ustawy opp- prawo do informacji o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywanymi świadczeniami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami oraz przysługujących mu prawach i ciążących obowiązkach ; - Art. 45 ust. 1 pkt 2 ustawy opp- prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków wykonywania świadczeń w tym-w zależności od rodzaju świadczeń i zagrożeń związanych z ich wykonywaniem-odpowiednie środki ochrony indywidualnej (ubiór, obuwie itp.) Korzystający musi poinformować wolontariusza o bezpiecznych i higienicznych warunkach wykonywania świadczeń oraz musi zapewnić takie warunki. Często poinformowanie takie utożsamiane jest z koniecznością zapewnienia szkolenia w zakresie BHP. W stosunku do wolontariusza nie ma takiego obowiązku - wolontariusz nie jest pracownikiem. Aby jednak ustrzec go od niebezpieczeństw związanych z wykonywana pracą musi on znać zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, np. znać przebieg dróg ewakuacyjnych, zasady zachowania w trakcie pożaru, właściwego wykonywania powierzonych mu czynności. Taki instruktarz może przeprowadzić w placówce osoba do tego uprawniona, najczęściej osoba zarządzająca lub inna przez nią wyznaczona. - Art. 46 ust 2 i 3 ustawy opp- ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków? w przypadku wykonywania świadczeń przez okres nie dłuższy niż 30 dni?nw; w przypadku wolontariatu świadczonego dłużej? przysługujące na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach; - Art. 46 ust. 4 ustawy opp- jeżeli wolontariat dotyczy delegowania wolontariusza do wykonywania świadczeń na terytorium innego państwa, na obszarze którego trwa konflikt zbrojny, wystąpiła klęska żywiołowa lub katastrofa naturalna- u bezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków oraz ubezpieczenie kosztów leczenia podczas pobytu za granicą, jeżeli kosztów tych nie pokrywa się z innego tytułu, w szczególności na podstawie przepisów o koordynacji, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. 5 / 14

6 - Art. 45 ust. 1 pkt 3 ustawy opp -zwrot, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach, kosztów podróży służbowych i diet o ile wolontariusz nie zwolni korzystającego w zawartym porozumieniu w całości lub części (art. 45 ust 4 ustawy opp). - Art. 44 ust 2 ustawy opp- na żądanie wolontariusza, korzystający jest obowiązany potwierdzić na piśmie treść porozumienia, o którym mowa w ust. 1, a także wydać pisemne zaświadczenie o wykonaniu świadczeń przez wolontariusza, w tym o zakresie wykonywanych świadczeń. FAKULTATYWNIE - Art.45 ust 3. Ustawy opp- korzystający może pokrywać koszty szkoleń wolonatariuszy w zakresie wykonywanych przez nich świadczeń określonych w porozumieniu; - art.45 ust. 2 ustawy opp - korzystający może pokrywać, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach także inne niezbędne koszty ponoszone przez wolontariusza, związane z wykonywaniem świadczeń na rzecz korzystającego (koszty przejazdów, telefonu itp.). - Art. 46 ust. 6. Ustawy opp - korzystający może zapewnić wolontariuszowi ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, w zakresie wykonywanych świadczeń. - Art. 46 ust. 5 ustawy opp- jeżeli delegowanie wolontariusza do wykonywania świadczeń na terytorium innego państwa ma miejsce w warunkach innych niż wskazane w ust. 4, korzystający może zapewnić wolontariuszowi ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków oraz ubezpieczenie kosztów leczenia podczas pobytu za granicą, jeżeli kosztów tych nie pokrywa się z innego tytułu, w szczególności na podstawie przepisów o koordynacji, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. - Art.44 ust.2 ustawy opp - na prośbę wolontariusza korzystający może przedłożyć pisem ną opinię o wykonaniu świadczeń przez wolontariusza VI. POROZUMIENIE WOLONTARIACKIE 6 / 14

7 Sporadyczna pomoc wolontariusza nie wymaga spisywania porozumienia o współpracy w formie pisemnej. Wystarczy porozumienie us tne. Jeżeli wolontariusz chciałby świadczyć pomoc systematycznie i dłużej (ponad 30 dni) to porozumienie z wolontariuszem po 30 dniu jego współpracy z organizacją musi mieć formę pisemną. Art. 44 ust 4 ustawy opp- jeżeli świadczenie wolontariusza wykonywane jest przez okres dłuższy niż 30 dni porozumienie powinno być sporządzone na piśmie. ELEMENTY POROZUMIENIA: - czas - przedmiot porozumienia - sposób jego rozwiązania. Art. 44. Ust. 1 ustawy opp- świadczenia wolontariuszy są wykonywane w zakresie, w sposób i w czasie określonym w porozumieniu z korzystającym. Porozumienie powinno zawierać postanowienie o możliwości jego rozwiązania. 7 / 14

8 WZÓR POROZUMIENIA O WYKONYWANIU ŚWIADCZEŃ WOLONTARYSTYCZNYCH zawarte w dniu... w... pomiędzy :... z siedzibą w..., KRS nr..., reprezentowanym przez... zwanym dalej Korzystającym, a... legitymującym się dowodem osobistym nr..., PESEL..., zamieszkałym..., zwanym dalej Wolontariuszem Korzystający powierza wykonanie Wolontariuszowi, a Wolontariusz dobrowolnie podejmuje się wykonania na rzecz Korzystającego następujących czynności: np. pomoc w biurze, obsługa księgowa, zajęcia z dziećmi itp. 2. Czynności, o których mowa wyżej będą wykonywane w obecności... w następujący sposób: Strony Umowy uzgadniają, że czynności określone w 1 zostaną wykonane w okresie od... do Miejscem wykonywania czynności będzie... 3 Z uwagi na charakter i ideę wolontariatu: 1. Wolontariusz jest obowiązany wykonywać uzgodnione czynności osobiście; 2. Wolontariusz za swoje czynności nie otrzyma wynagrodzenia. 4 8 / 14

9 1. Korzystający zobowiązuje się zapewnić Wolontariuszowi bezpieczne i higieniczne warunki wykonywania przez niego świadczeń. 2. Korzystający na czas wykonywania świadczeń przekazuje Wolontariuszowi następujące środki ochrony indywidualnej: Korzystający zobowiązuje się pokrywać niezbędne koszty ponoszone przez Wolontariusza, związane z wykonywaniem świadczeń na rzecz Korzystającego w następujący sposób: Korzystający ma obowiązek ubezpieczyć wolontariusza od następstw nieszczęśliwych wypadków. 7 Korzystający zapewnia wolontariuszowi ubezpieczenie zdrowotne, w terminie... dni od dnia zawarcia porozumienia. 8 Korzystający pokrywa, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach, koszty podróży służbowych i diet Wolontariusza. 9 Wolontariusz zobowiązuje się zachowania w tajemnicy informacji, które uzyskał w związku w wykonywaniem świadczeń na rzecz Korzystającego, a które stanowią tajemnicę Korzystającego. Dotyczy to w szczególności informacji związanych z: a)...; b)...; Porozumienie może być rozwiązane przez każdą ze Stron za... dniowym wypowiedzeniem; 2. Porozumienie może być rozwiązane przez każdą ze Stron bez wypowiedzenia z ważnych przyczyn. 3. Za ważne przyczyny Strony uznają w szczególności: a)...; b)...; 11 Za wyrządzone szkody strony odpowiadają na zasadach określonych w Kodeksie Cywilnym. 12 W sprawach nieuregulowanych przepisami Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie lub niniejszym Porozumieniem zastosowanie będą miały odpowiednie przepisy Kodeksu Cywilnego. 13 Wszelkie zmiany Porozumienia będą dokonywane w formie pisemnej pod rygorem nieważności. 14 Spory wynikłe ze stosowania umowy rozstrzyga Sąd powszechny w postępowaniu 9 / 14

10 cywilnym Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze Stron; 2. Wolontariusz może w każdym czasie domagać się wydania przez Korzystającego pisemnego zaświadczenia o wykonaniu świadczeń przez Wolontariusza. Zaświadczenie to na wniosek Wolontariusza zawierać będzie informację o zakresie wykonywanych świadczeń. KORZYSTAJĄCY WOLONTARIUSZ?????????????? VII. WOLONTARIAT SZCZEGÓLNY PORADNIE PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNE: 9 ust 1 Rozporządzenia -Pomoc dzieciom i młodzieży może być udzielana w poradniach także przez wolontariuszy, którzy wspierają realizację zadań z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej świadczonej przez poradnię. Ust. 2- Dyrektor poradni informuje wolontariusza o specyfice pracy poradni i konieczności zachowania tajemnicy w sprawach dotyczących dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli korzystających z pomocy poradni. 10 / 14

11 Ust.3- Dyrektor poradni zawiera z wolontariuszem porozumienie określające: 1) zakres, sposób i czas wykonywania przez wolontariusza zadań; 2) czas trwania porozumienia; 3) zobowiązanie wolontariusza do wykonywania zadań we współpracy z osobami, o których mowa w 6; 4) zobowiązanie wolontariusza do nieujawniania informacji dotyczących dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli korzystających z pomocy poradni; 5) postanowienie o możliwości rozwiązania porozumienia. Ust.4- Wolontariusz wykonuje zadania określone w porozumieniu, we współpracy z osobami, o których mowa w 6 (psycholodzy, pedagodzy, logopedzi itd.) oraz pod nadzorem dyrektora poradni lub wyznaczonej przez niego osoby. PLACÓWKI OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZE: 21 ust. 1 Rozporządzenia - Działalność placówki opiekuńczo-wychowawczej może być uzupełniana wykonywaniem przez wolontariuszy świadczeń odpowiadających świadczeniu pracy, których celem jest w szczególności: 11 / 14

12 1) rozszerzenie zakresu opieki nad dzieckiem w placówce opiekuńczo-wychowawczej; 2) wsparcie pracy wychowawców przez organizowanie kół zainteresowań i rozwijanie indywidualnych zdolności dzieci. Ust. 2 - Wolontariuszem w placówce opiekuńczo-wychowawczej może być osoba: 1) pełnoletnia; 2) która oświadczy, że jest niekarana; 3) poinformowana przez dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej o specyfice pracy wychowawczej i konieczności zachowania tajemnicy w sprawach dotyczących dzieci znajdujących się w tej placówce; 4) ubezpieczona przez dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe podczas pracy. Ust.3- Wolontariusz wykonuje świadczenia odpowiadające świadczeniu pracy pod nadzorem dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej lub wyznaczonego przez niego wychowawcy. 12 / 14

13 Ust.4- Porozumienie, które zawiera dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej z wolontariuszem, określa: 1) zakres, sposób i czas wykonywania przez wolontariusza świadczeń; 2) zobowiązanie wolontariusza do działania w porozumieniu z osobami, o których mowa w ust. 3; 3) zobowiązanie wolontariusza do zachowania tajemnicy w sprawach dotyczących dzieci znajdujących się w placówce opiekuńczo-wychowawczej; 4) postanowienie o możliwości jego rozwiązania. Ust 5 - Na prośbę wolontariusza dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej wydaje mu pisemną opinię o wykonywaniu świadczeń odpowiadających świadczeniu pracy na rzecz tej placówki. VIII. ASPEKT FINANSOWY WOLONTARIATU Świadczeń wolontariuszy nie wycenia się. Nie są one przychodem organizacji, a w żadnym 13 / 14

14 razie nie mogą być uznawane za koszty organizacji (art. 12 ust. 4 pkt.16 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych) art. 50 ustawy opp- Wartość świadczenia wolontariusza nie stanowi darowizny na rzecz korzystającego w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego oraz przepisów podatkowych. Wartość świadczeń wolontariuszy nie jest wskazywana w rachunkowości organizacji oraz sprawozdaniach określonych w prawie podatkowym i związanym z rachunkowością. Oznacza to też, że wolontariusz nie może przeliczać na pieniądze wartości świadczenia, które wykonał i traktować tego jako darowiznę na rzecz organizacji. Nie można np. oszacować wartości tłumaczenia, które wykonał wolontariusz i tym samym np. odliczyć jako darowiznę w rocznym zeznaniu podatkowym. Wkład pracy wolontariusza może być wyceniony w sprawozdaniach do dotującego według zasad przez niego określonych. Koszty pracy wolontariuszy w projekcie określić można w dwojaki sposób. Po pierwsze można posłużyć się wskaźnikami Głównego Urzędu Statystycznego, w których określane są stawki godzinowe w tzw. gospodarce uspołecznionej i stawkę tę odnieść do godziny pracy wolontariusza. Innym sposobem jest określenie stawki godzinowej dla pracownika wykonującego podobne zadanie w naszej placówce i tę stawkę zastosować do pracy wolontariusza. 14 / 14