Dr Jan Zaunar r. Definicja ogólna według Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej:

Transkrypt

1 Dr Jan Zaunar r. Przedmiot: Rachunkowość finansowa Temat III: Wartości niematerialne i prawne 1. Definicja i klasyfikacja WNiP Definicja ogólna według Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej: WNiP są to niepieniężne składniki aktywów trwałych, nie mające postaci fizycznej, będące w dyspozycji przedsiębiorstwa w celu ich wykorzystania w działalności operacyjnej. Definicja ta niewiele mówi o tym, czym są WNiP. Wiemy z niej tylko, że są to składniki aktywów trwałych wykorzystywane w działalności operacyjnej. Wiemy natomiast, czym nie są WNiP: 1) Nie mają postaci fizycznej (w odróżnieniu od środków trwałych) 2) Nie są to składniki o charakterze pieniężnym (w odróżnieniu od należności długoterminowych Według praktycznej definicji WNiP są to nabyte prawa majątkowe i pokrewne oraz nabyta wartość firmy i koszty zakończonych prac rozwojowych, z dwoma zastrzeżeniami: 1) Że okres użytkowania wynosi ponad 1 rok, 2) Że są wykorzystywane do działalności operacyjnej. Atrybutem WNiP jest to, że są to wartości nabyte (za wyjątkiem kosztów zakończonych prac rozwojowych). Ten atrybut jest widoczny w drastyczny sposób w przypadku składnika: wartość firmy. Wartość firmy jest to różnica pomiędzy ceną nabycia przedsiębiorstwa a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto. Nabywca gotów jest zapłacić za nabyte przedsiębiorstwo więcej, niż wynosi przejęty majątek netto, ponieważ przedsiębiorstwo to posiada np. dobrze zorganizowany rynek zbytu, znaną na rynku markę itp. walory. Należy zaznaczyć, że przejmowana firma poniosła prawdopodobnie w poprzednich latach znaczne, być może, koszty, aby zorganizować sobie rynek zbytu, np. wydając duże pieniądze na podróże służbowe. Koszty pozostały kosztami i bezpośrednio nie spowodowały powstania w firmie nowych aktywów. Dopiero w momencie sprzedaży przedsiębiorstwa uzewnętrznia się wartość poczynionych wcześniej wysiłków, którą można określić jako wewnętrzną, nieewidencjonowaną wartość firmy. Przykładem przedsiębiorstwa, w którym wewnętrzna wartość firmy prawdopodobnie przekracza bilansową wartość jego aktywów jest spółka Walt Disney. Przy ewentualnym zakupie tej spółki podstawowym składnikiem ceny będzie Myszka Miki i Kaczor Donald. Wniosek: Wartość firmy zostaje zaewidencjonowana (staje się aktywem) dopiero przy transakcji nabycia tej firmy. Czasami zdarza się, że przedsiębiorstwo nabywane jest po cenie niższej od wartości netto przejmowanych aktywów. Różnica w takim przypadku określana jest nazwą ujemnej wartości firmy. Wartość ta jest swoistą darowizną i jest zaliczana do pozostałych przychodów operacyjnych.

2 Uprzednio jednak księgowana jest na konto rozliczeń międzyokresowych, które stanowią pozycję pasywów bilansu. Klasyfikacja WNiP: 1. Nabyte prawa majątkowe i pokrewne, w tym: a) Autorskie prawa majątkowe i pokrewne, licencje, koncesje, b) Prawa di wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych i zdobniczych, c) Know how. 2, Nabyta wartość firmy 2. Koszty zakończonych prac rozwojowych. II. Nabyte prawa majątkowe i pokrewne Prawa te dzielą się na 1) Prawa autorskie i prawa pokrewne, normowane przez ustawę o tym samym tytule. 2) Prawa di wynalazków, patentów, znaków towarowych i wzorów, normowane przez ustawę o nazwie: prawo własności przemysłowej. 3) Know how. Do pierwszej grupy zalicza się również licencje i koncesje. Licencja jest to zezwolenie na wykonanie pewnych czynności np. na wykorzystanie przez firmę programu komputerowego, do którego ktoś inny ma prawa autorskie. Koncesja jest to zezwolenie władz administracyjnych na prowadzenie działalności gospodarczej e sferze objętej monopolem państwowym, np. w sferze produkcji paliw i energii lub transportu lotniczego. Know how jest to poufny zbiór informacji głównie w dziedzinie technologicznej, udostępniany za określoną cenę. Specyficznym rodzajem WNiP jest franszyza. Jest to umowa, na podstawie której franszyzo dawca przekazuje franszyzo biorcy prawo do prowadzenia działalności gospodarczej pod nazwą firmową franszyzo dawcy. Np. firma Coca Cola udziela franszyzy lokalnym producentom. Franszyzodawca zobowiązuje się udzielać franszyzo biorcom pomocy i doradztwa w zakresie np. technologii i organizacji. 3. Koszty zakończonych prac rozwojowych Są to koszty prac prowadzonych przez firmę w celu zaprojektowania nowej technologii lub nowego wyrobu. Prace te są często poprzedzane fazą prac badawczych; ich koszty są ewidencjonowane jako składnik kosztów ogólnych i przenoszone na konto 860 Wynik finansowy. Dopiero koszty prac

3 rozwojowych t.zn. obejmujących projektowanie, wykonanie i wypróbowanie nowych rozwiązań mogą być uznane za składnik WNiP pod warunkiem, że 1) firma podjęła definitywną decyzję o wytwarzaniu nowego wyrobu lub zastosowaniu nowej technologii i 2) że przewidywane przychody ze sprzedaży nowych produktów lub produktów wytworzonych przy zastosowaniu nowej technologii pokryją koszty prac rozwojowych. 4. Amortyzacja WNiP i bieżące opłaty z ich korzystania Wartość początkowa WNiP równa się cenie ich nabycia (za wyjątkiem kosztów prac rozwojowych). WNiP podlegają amortyzacji. Księgowanie: Ct Umorzenie WNiP, Dt Amortyzacja. W przypadku wartości firmy jej amortyzacja odnoszona jest na Dt konta 765 Pozostałe koszty operacyjne. Amortyzacja WNiP odbywa się przy zastosowaniu metody liniowej. Ustawa o rachunkowości stanowi, że dla wartości firmy oraz kosztów prac rozwojowych okres amortyzacji wynosi maksymalnie 5 lat. Z kolei ustawa o podatku dochodowym ustanawia minimalne okresy amortyzacji dla kosztów prac rozwojowych 3 lata, dla praw autorskich i dla licencji na programy komputerowe 2 lata, dla pozostałych rodzajów WNiP 5 lat. W odniesieniu do niektórych rodzajów WNiP oprócz ceny nabycia występują bieżące opłaty za korzystanie z danego prawa. Tak jest np. w przypadku franszyzy. Bieżące płatności na rzecz franszyzo dawcy obciążają koszty operacyjne, dokładniej koszty ogólne. Temat IV: Leasing 1. Ogólna charakterystyka Leasing jest to forma pozyskania aktywu trwałego na podstawie długoterminowej umowy. W umowie tej finansujący (leasingodawca) zobowiązuje się, za opłatą oddać daną rzecz do dyspozycji korzystającego (leasingobiorcy). Leasing jest formą kredytu rzeczowego, polegającą na okresowym korzystaniu z rzeczy lub prawa, majątkowego, za opłatą, bez konieczności zakupu. Leasingodawcami są firmy specjalizujące się w działalności leasingowej (np. wytwórcy niektórych maszyn lub środków transportu).

4 Leasing jest korzystny dla obu stron umowy. Dla korzystającego, czyli użytkownika maszyn, jest to często najdogodniejszy sposób sfinansowania rozszerzenia działalności. 2. Płatności leasingowe Podstawowe płatności leasingowe realizowane są w ratach. Rata płatności obejmuje: 1) Odpowiednią część wartości godziwej obiektu, czyli ratę kredytu rzeczowego, 2) Bieżące oprocentowanie kredytu. Istnieje kilka metod kalkulowania rat płatności leasingowych. Są metody, przy których dla całego okresu umowy ustala się stałe roczne raty płatności. Bieżące oprocentowanie jest wtedy z roku na rok coraz mniejsze, ponieważ obliczane jest od malejącej kwoty kredytu rzeczowego. To, z kolei, powoduje, że kwoty spłaty kredytu rzeczowego stają się coraz większe. Są również metody, przy których mamy stałą ratę spłaty kredytu i zmienne oprocentowanie kredytu. Kwoty rocznego oprocentowania w takim przypadku również na ogół maleją, ale w sposób nieregularny, gdyż zmienia się nie tylko podstawa, ale i stopa oprocentowania. Często przed zawarciem umowy korzystający wpłaca opłatę wstępną, a także kaucję. Opłata wstępna z reguły jest znaczna. Najczęściej jest ona rozkładana liniowo na cały okres leasingu. Szczególną rolę odgrywa kaucja gwarancyjna. Zabezpiecza ona prawidłową realizację umowy przez leasingobiorcę. Po zakończeniu okresu leasingu podlega ona zwrotowi. Kaucja księgowana jest przez leasingobiorcę na koncie 242 Należności leasingowe. 3. Leasing operacyjny Rozróżniamy leasing operacyjny i leasing finansowy. Umowa o leasingu uznana jest za umowę leasingu finansowego, jeżeli wystąpi choćby jedna z okoliczności wymienionych w MSR Leasing. Są to m.in. następujące okoliczności: 1) Po zakończeniu leasingu obiekt, z mocy umowy, staje się własnością leasingobiorcy, 2) Okres trwania leasingu wynosi ponad połowę ekonomicznego okresu użytkowania obiektu. W przypadku leasingu operacyjnego amortyzacja obiektu obciąża koszty finansującego (leasingodawcy). Korzystający (leasingobiorca) księguje wartość godziwą obiektu na koncie pozabilansowym Aktywa trwałe leasing operacyjny. Bieżące raty leasingowe są traktowane jako opłata za korzystanie z obiektu i są księgowane Ct 241 Zobowiązania leasingowe Dt 402 Usługi obce i 221 VAT naliczony oraz Ct 490 Rozliczenie kosztów rodzajowych Dt 521 Koszty wydziałowe lub 555 Koszty ogólne Opłata wstępna pobierana na początku umowy leasingowej podlega rozliczeniu jako koszt obciążający cały okres leasingu. 1) Uregulowanie opłaty wstępnej Ct 131 Rachunek bieżący, Dt 402 Usługi obce 2) Przeksięgowanie kosztu rodzajowego

5 Ct 490 Rozliczenie kosztów rodzajowych, Dt 640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów 3) Stawka opłaty wstępnej rozliczona na kolejny okres Ct 640 RMK, Dt 521 Koszty wydziałowe lub 555 Koszty ogólne Koszty konserwacji i remontów obiektu obciążają leasingodawcę. 4. Leasing finansowy W przypadku leasingu finansowego korzystający wprowadza obiekt do ewidencji bilansowej według wartości godziwej. Następnie leasingobiorca dokonuje amortyzacji obiektu oraz ponosi wszelkie koszty związane z jego bieżącym użytkowaniem (konserwacji, remontów i inne). W momencie rozpoczęcia leasingu finansowego następuje wprowadzenie obiektu do ewidencji bilansowej: Dt 011 Środki trwałe leasing finansowy lub 021 WNiP leasing finansowy Ct 241 Zobowiązania leasingowe Amortyzację wartości godziwej obiektu korzystający przeprowadza stosując przyjęte przez siebie ogólne zasady polityki amortyzacyjnej czyli okres użytkowania i metodę amortyzacji. Księgowanie: Dt 400, Ct 071 Umorzenie środków trwałych leasing finansowy. Przekazywane raty płatności leasingowych stanowią: a) W części kapitałowej spłatę zobowiązania czyli kredytu rzeczowego b) W części odsetkowej koszt finansowy. Raty te księgowane są na podstawie faktur VAT. Podatek VAT naliczany jest na całą ratę. Koszty eksploatacji obiektu obciążają koszty operacyjne. Schemat ewidencji leasingu finansowego w czasie jego trwania: 1) Przekazana bieżąca płatność leasingowa: Ct 131 Rachunek bieżący 1a. rata kredytu rzeczowego Dt 241 Zobowiązania leasingowe 1b. oprocentowanie kredytu Dt 755 Koszty finansowe 1 c. VAT (od poz.1a + 1b) Dt 221 VAT naliczony 2) Bieżąca amortyzacja obiektu: Ct 071 Umorzenie środków trwałych leasing finansowy, Dt 400 Amortyzacja Oraz Ct 490 Rozliczenie kosztów rodzajowych Dt 521 Koszty wydziałowe lub 555 Koszty ogólne 3) Koszty eksploatacji obiektu: Ct Różne konta Dt 401 Zużycie materiałów i energii lub 402 Usługi obce Oraz Ct 490 Rozliczenie kosztów rodzajowych Dt 521 Koszty wydziałowe lub 555 Koszty ogólne Zakończenie leasingu finansowego może nastąpić w formie: a) Przejęcia obiektu przez leasingobiorcę bez dopłaty b) Przejęcia obiektu przez leasingobiorcę za dodatkowa opłatą c) Zwrotu obiektu leasingodawcy.

6 W przypadku przejęcia obiektu bez dodatkowej opłaty leasingobiorca przeksięgowuje: a) Wartość godziwą obiektu Ct 011 Środki trwałe leasing finansowy Dt 010 Środki trwałe b) Dotychczasowe umorzenie Dt 071 Umorzenie środków trwałych leasing finansowy Ct 070 Umorzenie środków trwałych.