Zasady funkcjonowania uczelni w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny

Transkrypt

1 Zasady funkcjonowania uczelni w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny dr Stanisław Małecki Akademia Obrony Narodowej

2 Źródła prawa: 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483) 2. Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy SiłZbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 156, poz. 1301, zm. Z 2003 r. nr 228, poz. 2261)

3 Źródła prawa, cd: 3. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz z późn. zm.) Literatura: Bogusław Banaszak, Prawo konstytucyjne, seria: Studia prawnicze, C.H. Beck, Warszawa, 1999

4 Literatura, cd: Leszek Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Liber, 2008

5 Tytułem wprowadzenia: Stan nadzwyczajny Pod tym pojęciem rozumiemy pojawienie się w państwie sytuacji szczególnego zagrożenia, której rozwiązanie wymaga sięgnięcia do środków szczególnych, a więc do: 1) koncentracji władzy w rękach egzekutywy (głowy państwa i rządu),

6 2) ograniczenia praw i wolności obywateli, 3)zmian w strukturze i zasadach funkcjonowania organów państwowych, 4)Zmian w systemie stanowienia prawa. Stan nadzwyczajny to zatem stan w wewnętrznym porządku państwa, w którym częśćobowiązujących regulacji konstytucyjnych zostaje zawieszona.

7 W miejsce obowiązujących dotąd regulacji konstytucyjnych wstępuje regulacja wyjątkowa.

8 W republice rzymskiej pojawiła się paremia: Salus rei publicae suprema lex esto czyli Ratunek Rzeczypospolitej prawem najwyższym Nadzwyczajne zagrożenie państwa może uzasadniać działania pomijające obowiązujący porządek prawny

9 W Rzymie, w okresie republikańskim istniała instytucja dyktatora, który w sytuacji nadzwyczajnej przejmowałcałośćwładzy z rąk konsulów. W konstytucjach Francji z 1799 i 1830 roku nadano ramy prawne instytucji stanu oblężenia

10 Współcześnie problematykęstanów nadzwyczajnych charakteryzują trzy tendencje: 1) konstytucjonalizacjaregulacji prawnych (czyli normowanie problematyki stanów nadzwyczajnych na poziomie konstytucyjnym), 2) dyferencjacja różnych postaci stanu nadzwyczajnego (zależnie od rodzaju zagrożenia różnorodne środki o różnej intensywności).

11 3) parlamentaryzacjaprocesu podejmowania decyzji (jakkolwiek z założenia stan nadzwyczajny to czas egzekutywy współczesne konstytucje wprowadzajądla parlamentu różnego rodzaju gwarancje: czas trwania stanu nadzwyczajnego, zakres podejmowanych środków, zakaz zmian określonych ustaw, zgoda i akceptacja dla działań egzekutywy).

12 Wprowadzenie stanu nadzwyczajnego to suwerenne prawo każdego państwa

13 W ostatnich trzydziestu latach na tle rozwoju prawnomiędzynarodowychinstrumentów ochrony praw człowieka pojawiły sięregulacje ograniczające w zakresie stanów nadzwyczajnych. I tak: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 roku, ratyfikowany przez Polskę w 1977 roku, dopuszcza w art. 4 zawieszenie stosowania zobowiązań zawartych

14 w tym Pakcie, ale: 1)tylko w sytuacji wyjątkowego niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego istnieniu narodu, 2)tylko w zakresie ściśle odpowiadającym wymogom sytuacji (zasada proporcjonalności), 3)pod warunkiem, że podejmowane wobec ludzi decyzje nie są sprzeczne z innymi

15 zobowiązaniami państwa wynikającymi z prawa międzynarodowego i nie pociągają za sobą dyskryminacji wyłącznie z powodu rasy, koloru skóry, płci, języka, religii lub pochodzenia społecznego, 4) pod warunkiem urzędowego ogłoszenia wprowadzenia stanu nadzwyczajnego i poinformowania Sekretarza Generalnego ONZ o zakresie i powodach zawieszenia zobowiązań Paktu.

16 Niektóre najbardziej podstawowe prawa człowieka (m.in. prawo do życia, zakaz tortur, zakaz niewolnictwa) zostały w Pakcie wyłączone z możliwości ich zawieszenia.

17 Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 roku, ratyfikowana przez Polskęw 1992 roku, dopuszcza w art. 15 podjecie przez państwo środków uchylających stosowanie zobowiązań wynikających z Konwencji: 1) jedynie w przypadku wojny lub innego niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego życiu narodu, 2) tylko w zakresie ściśle odpowiadającym wymogom sytuacji,

18 3) pod warunkiem, że środki te nie są sprzeczne z innymi zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego.

19 Stany nadzwyczajne w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej W myśl art. 228 ust. 1, w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne sąniewystarczające, może zostaćwprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy stan klęski żywiołowej

20 Stosownie do art. 228 ust. 2 Konstytucji stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości (a więc niezależnie od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw)

21 Z kolei, w myśl art. 228 ust. 5, działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzaćdo jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

22 Ustawa Zasadnicza (Konstytucja) ustanawia sześć zasad, które dotycząjednolicie wszystkich sytuacji stanu nadzwyczajnego: 1) zasadęwyjątkowości (subsydiarności) - stan nadzwyczajny może zostaćwprowadzony tylko w sytuacji szczególnego zagrożenia i tylko wtedy, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające (art. 228 ust. 1). Kryterium szczególnego zagrożenia ma charakter ogólnikowy.

23 Musimy pamiętać, że w prawie międzynarodowym sformułowano dalej idące kryteria mówi się bowiem o niebezpieczeństwie zagrażającym życiu narodu (tylko pod tym warunkiem możliwe jest ograniczenie praw i wolności gwarantowanych Paktem i Konwencją).

24 2) zasadęlegalności - wprowadzenie stanu nadzwyczajnego może nastąpićtylko na podstawie ustawy i w formie rozporządzenia, które podlegają dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości (art. 228 ust. 2); -treśćstanu nadzwyczajnego musi określaćustawa (dotyczy to w szczególności zasad działania organów władzy publicznej oraz zakresu ograniczenia praw i wolności człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów). Wyklucza to domniemanie istnienia kompetencji po stronie organów państwa;

25 - straty majątkowe poniesione w czasie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, wynikające z ograniczenia praw i wolności jednostki, powinny zostać wyrównane przez państwo; 3) zasadę proporcjonalności działania podejmowane w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, a więc przede wszystkim ograniczenia praw i wolności jednostki muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia (art. 228 ust.5).

26 Działania niewspółmiernie ingerujące w sytuację prawną jednostki nie znajdują podstawy (usprawiedliwienia) w instytucji stanu nadzwyczajnego; 4) zasadęcelowości działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego powinny zmierzaćdo jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa (art. 228 ust. 5);

27 5) zasadęochrony podstaw systemu prawnego w okresie stanu nadzwyczajnego nie można zarówno zmieniać, jak i uchwalać na nowo ustaw regulujących szczególnie delikatne, wrażliwe materie, takie jak: konstytucja, ustawy wyborcze (ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego oraz ustawy o wyborze prezydenta RP) oraz ustaw o stanach nadzwyczajnych;

28 w czasie stanu nadzwyczajnego zostaje utrzymany monopol ustawodawczy Sejmu żaden inny organ nie może przejąćwykonywania funkcji ustawodawczej, wyjątek dopuszczono tylko w odniesieniu do stanu wojennego (art. 234); 6) zasadę ochrony organów przedstawi - cielskich w czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu, w myśl art. 228 ust. 7 nie można:

29 a) skrócić kadencji Sejmu (a zatem i Senatu), b) przeprowadzić referendum ogólnokrajo wego, c) przeprowadzićwyborów do Sejmu, Senatu, na urząd prezydenta RP, a wybory do orga nów samorządu terytorialnego można przeprowadzić tylko tam, gdzie nie wprowadzono stanu nadzwyczajnego. W konsekwencji przedłużeniu ulega kadencja tych organów.

30 Konstytucja wymaga bezwzględnie, by dokładny kształt każdego ze stanów nadzwyczajnych był określony w ustawie. To jedna z gwarancji, że prawo stanu nadzwyczajnego przyjęto w sposób demokratyczny i było na czas podane do publicznej wiadomości.

31 Ustawy o stanach nadzwyczajnych ulegają swoistej petryfikacji z chwiląwprowadzenia stanu nadzwyczajnego: dokonywanie w nim zmian lub uzupełnieńnie jest możliwe (art. 228 ust. 6 infine). petryfikacja (gr., łać.) ustalenie, utrwalenie czegoś w pewnej określonej formie

32 Stan prawny Stan prawny w zakresie stanów nadzwyczajnych wypełniłnakazy konstytucyjne dopiero w 2002 roku

33 Obecnie obowiązują: - ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, - ustawa z dnia 23 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym, - ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom RP,

34 -ustawa z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniustrat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.

35 Sytuacja kryzysowa Nie każde zakłócenie normalnego funkcjonowania państwa musi skutkowaćwprowadzeniem jednego ze stanów nadzwyczajnych. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym wprowadza pojęcie sytuacji kryzysowej. Definiuje ją jako sytuację będącą następstwem zagrożenia i prowadzącą w konsekwencji do zerwania lub znacznego naruszenia więzów społecznych przy równoczesnym zakłóceniu w funkcjonowaniu instytucji publicznych w stopniu, który nie uzasadnia wprowadzenia żadnego ze stanów nadzwyczajnych.

36 Rozwiązanie sytuacji kryzysowej należy do Rady Ministrów podejmowane środki nie mogą wykraczać poza jej konstytucyjne kompetencje.

37 Stan wojenny art. 229 Stan wojenny ma z natury rzeczy najdalej idący charakter, gdyżmoże sięwiązaćz zagrożeniem istnienia państwa. Może byćwprowadzony wyłącznie w trzech sytuacjach (art. 2 ust. 1 ustawy o stanie wojennym ): 1) zewnętrznego zagrożenia państwa (także przez działania terrorystyczne), 2) zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, 3) jeżeli z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.

38 Pierwsza z przesłanek ma charakter niedookreślony, gdyż ocena czy zewnętrzne zagrożenie bezpieczeństwa państwa istotnie i realnie występuje, ma zawsze charakter polityczny i może byćweryfikowana następczo przez historyków i przez Trybunał Stanu.

39 Druga przesłanka jest bardziej precyzyjna, bo termin zbrojna napaść należy interpretować na tle prawa międzynarodowego, w szczególności art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych.

40 Gdy rzecz dotyczy trzeciej przesłanki, to obecnie Polska jest związana w zakresie zobowiązańmiędzynarodowych Paktem NATO, który przewiduje obowiązek wspólnej obrony przeciwko agresji. Pakt formułuje własną definicję pojęcia agresja.

41 Art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego, sporządzonego 4 kwietnia 1949 r. w Waszyngtonie (ratyfikowanego przez Polskęi ogłoszonego w Dz.U. z 2000 r. Nr 87, poz. 970) stanowi: Strony zgadzająsię, że zbrojna napaśćna jednąlub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaśćprzeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzająsię, że jeżeli taka zbrojna napaśćnastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem

42 Siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich podjętych w jej wyniku środkach zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

43 Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego wydaje Prezydent RP, co w pełni koresponduje z jego szczególną odpowiedzialnością za sprawy suwerenności i integralności państwa. Rozporządzenie to może być wydane tylko na wniosek Rady Ministrów. Oznacza to obowiązek zgodnego działania obu segmentów władzy wykonawczej: Prezydenta i Rady Ministrów.

44 Prezydent nie może zatem wprowadzić stanu wojennego bez uprzedniego wniosku Rady Ministrów. Prezydent nie ma jednak obowiązku uczynić zadość takiemu wnioskowi (po dokonaniu jak należy sądzić oceny sytuacji zewnętrznej kraju).

45 Rozporządzenie Prezydenta nabiera mocy bezpośrednio po podaniu do publicznej wiadomości. Art. 231 Konstytucji stanowi, że rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego (a także wyjątkowego) Prezydent przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta. Nie musi go akceptować, gdyż nie jest to wymagane przez Konstytucję. Sejm może jednak je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

46 Stan wojenny może byćwprowadzony na części lub na całym terytorium państwa (art. 229 infine). Stan wojenny jest wprowadzany na czas nieoznaczony, co wynika z zewnętrznego charakteru sytuacji. Zniesiony zostaje dopiero po przywróceniu zgodnie z art. 8 ustawy o stanie wojennym -normalnego funkcjonowania państwa.

47 Treścią stanu wojennego jest zatem wprowadzenie określonych zmian do przepisów normujących funkcjonowanie aparatu państwowego i sytuację prawną obywateli. Równocześnie, gdy wymaga tego bezpośrednie, zewnętrzne zagrożenie państwa (art. 136 Konstytucji) Prezydent na wniosek Rady Ministrów zarządza powszechną lub częściową mobilizację oraz użycie sił zbrojnych do obrony państwa.

48 W stanie wojennym: - organy władzy publicznej działająw dotychczasowych strukturach organizacyjnych i w ramach przysługujących im kompetencji; - kierowanie obronąpaństwa należy do Prezydenta we współdziałaniu z RadąMinistrów (jeśli rząd nie może sięzebraćna posiedzenie, jego konstytucyjne kompetencje wykonuje premier art. 8 ustawy o stanie wojennym);

49 -Prezydent określa (na wniosek premiera) zadania sił zbrojnych w czasie stanu wojennego, -Prezydent zatwierdza (na wniosek Naczelnego Dowódcy SiłZbrojnych) plany operacyjnego użycia sił zbrojnych, - Prezydent uznaje (na wniosek Naczelnego Dowódcy SiłZbrojnych) określone obszary państwa za strefy bezpośrednich działań wojennych.

50 Rada Ministrów zarządza między innymi przejście organów władzy publicznej na wojenne zasady działania (określają to odrębne przepisy), określa zasady działania tych organów w strefie bezpośrednich działań wojennych bądź nawet zawiesza ich działalność w tej strefie.

51 W terenie cywilne kierowanie realizacją zadań obronnych należy do wojewodów. Mogąoni nakładaćzadania na jednostki samorządu terytorialnego (art. 13 ustawy o stanie wojennym). Premier na wniosek wojewody może zawiesićdziałalnośćposzczególnych jednostek samorządu terytorialnego i ustanawiać w ich miejsce komisarza rządowego (art. 14 ww. ustawy).

52 Ustawa o stanie wojennym określając nadzwyczajne kompetencje Rady Ministrów posługuje siępojęciem organy władzy publicznej. Odnieśćnależy te kompetencje do organów władzy wykonawczej. W odniesieniu do pozostałych władz (parlament, trybunały, sady) byłaby konieczna szczególna podstawa konstytucyjna i wyraźne unormowanie ustawowe, a tego de legelata brakuje.

53 Zatem: - wprowadzenie stanu wojennego nie daje podstaw do zawieszenia funkcjonowania parlamentu (dopóki ten organ będzie faktycznie zdolny do działania). Jedyne dopuszczalne odstępstwo to udzielenie Prezydentowi, na wniosek Rady Ministrów, prawa wydawania rozporządzeńz mocąustawy wyłącznie w granicach wyznaczonych zasadami legalności, proporcjonalności i celowości i jedynie wówczas, gdy Sejm nie może sięzebraćna posiedzenie (art. 234 Konstytucji),

54 - wprowadzenie stanu wojennego nie daje podstaw do zawieszenia działalności trybunałów i sadów. Mogą natomiast nastąpićprzesunięcia dotyczące właściwości sądów, w szczególności między sądami powszechnymi i wojskowymi i następuje zaostrzenie odpowiedzialności karnej za pewne czyny. Tworzenie sądów wyjątkowych lub wprowadzenie trybu doraźnego jest dopuszczalne tylko w czasie wojny (art. 175 Konstytucji), co nie jest tożsame z okresem stanu wojennego.

55 Stan wojny art. 116 Konstytucji Jego istotą jest oddziaływanie zewnętrzne, na płaszczyźnie prawa międzynarodowego nie zaś wprowadzanie zmian w wewnętrznym porządku państwa. Wprowadzenie stanu wojny jest adresowane do innego państwa (innych państw), a także do społeczności międzynarodowej.

56 Wprowadzenie stanu wojny pociąga skutki wynikające z prawa międzynarodowego: - możliwość rozpoczęcia działań zbrojnych, - zerwanie stosunków dyplomatycznych, -ograniczenie praw obywateli państwa strony konfliktu. Stan wojny nie pociąga zatem bezpośrednich skutków dla wewnętrznego porządku państwa. Przyjmuje się, iż wprowadzeniu stanu wojny będzie towarzyszyło, a nawet je poprzedzało wprowadzenie stanu wojennego.

57 Z mocy art. 116 ust. 2 wprowadzenie stanu wojny może miećjedynie charakter obronny, bo dopuszczalne jest wyłącznie: -w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, -gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji (vide Pakt NATO).

58 Nie ma natomiast możliwości wprowadzenia stanu wojny w razie zewnętrznego zagrożenia państwa, w konsekwencji wykluczona jest wojna prewencyjna.

59 W myśl art. 116 ust. 1 Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzeniu, o stanie wojny postanawia Prezydent (ust. 2). W tym przypadku niezbędna byłaby kontrasygnata premiera na odpowiednim postanowieniu.

60 Konstytucja lakonicznie traktuje o skutkach wprowadzenia stanu wojny dla porządku wewnętrznego w państwie. Skutkiem podstawowym nie automatycznym będzie wprowadzenie stanu wojennego, a to pociągnie za sobą skutki wynikające z prawnych uwarunkowań tego stanu.

61 Zakończenie stanu wojny następuje przez zawarcie pokoju. Jest to wyłączna prerogatywa Sejmu. Jednocześnie zgodnie z art. 89 ust. 1 pkt 1 Konstytucji do zawarcia pokoju jest konieczna umowa międzynarodowa, co oznacza konieczność współdziałania parlamentu i Prezydenta.

62 Uczelnia a stan wojenny i stan wojny Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 164, poz z poźn.zm.) nie zawiera regulacji odnoszących się do funkcjonowania uczelni w stanach nadzwyczajnych, w tym w stanie wojennym i w stanie wojny.

63 Zawiera jednakże regulacje, które w ramach wprowadzenia stanów nadzwyczajnych (w szczególności stanu wojennego) mogą być ograniczane. Odnoszą się one do instytucji samorządu studenckiego, który tworzony przez studentów studiów I i II stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich jest wyłącznym reprezentantem ogółu studentów uczelni (art. 202 ust. 1 i 2 ustawy o szkolnictwie wyższym).

64 Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym zawiera unormowania dotyczące: - prawa studentów do zrzeszania sięw uczelnianych organizacjach studenckich, w szczególności w kołach naukowych oraz zespołach artystycznych i sportowych (art. 204 i 205 ustawy), - prawa samorządu studenckiego (w tym Parlamentu Studentów) lub stowarzyszenia o zasięgu ogólnokrajowym, zrzeszającego wyłącznie studentów, do podjęcia akcji protestacyjnej, nienaruszającej przepisów obowiązujących studentów -

65 -dla poparcia swoich żądań, gdy sąone przedmiotem sporu zbiorowego i dotycząistotnych spraw lub interesów studentów (art. 206 ust. 1). Decyzjęo przeprowadzeniu akcji protestacyjnej i jej formie podejmuje bezwzględną większością głosów odpowiednio do jej zasięgu organ samorządu studenckiego lub stowarzyszenia. O decyzji zawiadamia sięrektora lub kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej nie później niżna 3 dni przed rozpoczęciem akcji protestacyjnej.

66 Strajk studencki (powstrzymywanie sięod uczęszczania na zajęcia z możliwością pozostania na uczelni) może byćpodjęty wyłącznie przez samorząd studencki lub stowarzyszenie jeżeli wcześniejsze negocjacje z rektorem lub inne niżstrajk formy akcji protestacyjnej nie doprowadziły do rozwiązania konfliktu (art. 206 ust. 3)

67 Udziałw strajku lub innej akcji protestacyjnej jest dobrowolny. Nie stanowi on naruszenia obowiązków studenta, jeżeli strajk (akcja protestacyjna) zostały zorganizowane zgodnie z ustawą(art. 206 ust. 4). Organizator strajku (akcji protestacyjnej) jest obowiązany zapewnićtaki ich przebieg, aby nie zagrażały zdrowiu lub życiu ludzkiemu, mieniu uczelni lub innych osób oraz aby nie naruszały praw pracowników uczelni, a także studentów niebiorących udziału w proteście.

68 W dziale V (Utrzymanie porządku i bezpieczeństwa na terenie uczelni) art. 227 ust. 3 stanowi, że służby państwowe odpowiedzialne za utrzymanie porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego mogą wkroczyć na teren uczelni tylko na wezwanie rektora. Służby te mogą wkroczyć z własnej inicjatywy na teren uczelni w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia ludzkiego lub klęski żywiołowej, zawiadamiając o tym niezwłocznie rektora

69 W myśl art. 227 ust. 4, porozumieniazawarte przez rektora z właściwymi organami służb odpowiedzialnych za utrzymanie porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego mogąokreślićinne przypadki związane z utrzymaniem porządku i bezpieczeństwa uzasadniające przebywanie tych służb na terenie uczelni.

70 Stosownie do treści art. 227 ust. 5 ustawy, służby odpowiedzialne za utrzymanie porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego są obowiązane opuścić teren uczelni niezwłocznie po ustaniu przyczyn, które uzasadniały ich wkroczenie na teren uczelni, lub na żądanie rektora

71 W myśl art. 229 ustawy rektor w razie powstania okoliczności uniemożliwiających normalne funkcjonowanie uczelni może czasowo zawiesić zajęcia w uczelni lub w jej jednostkach organizacyjnych albo zarządzić czasowe zamkniecie uczelni lub jej jednostki organizacyjnej (ust. 1). Decyzjęw tym zakresie rektor niezwłocznie przedstawia senatowi uczelni do zatwierdzenia.

72 W przypadku odmowy rektor zarządza wznowienie zajęć lub otwarcie uczelni (jej jednostki organizacyjnej) albo przedstawia sprawę do rozstrzygnięcia ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego minister podejmuje decyzję w ciągu 7 dni.

73 Stosownie do art. 230 ustawy organizowanie na terenie uczelni zgromadzeńpracowników, doktorantów i studentów odbywa się wyłącznie za zgodą rektora.

74 Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela W świetle art. 233 Konstytucji ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego nie może ograniczać następujących wolności i praw: do godności człowieka (art. 30), do obywatelstwa (art. 34 i 36), do ochrony życia (art. 38), do humanitarnego traktowania (art. 39, 40 i 41 ust. 4), w zakresie ponoszenia odpowiedzialności karnej (art.42), dostępu do sądu (art. 45),

75 dóbr osobistych (ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47), wolności sumienia i wyznania (art. 53), prawa do petycji, skarg i wniosków (art.63), prawa do wychowywania dzieci, zakresu ograniczenia praw rodzicielskich oraz ochrony praw dziecka (art. 48 i 72).

76 Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu: rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia i majątku (art. 233 ust. 2 Konstytucji). Wszystkie pozostałe wolności i prawa mogą podlegać ograniczeniom pod warunkiem dochowania ogólnych wymagań postawionych przez art. 228 oraz zakazu dyskryminacji z art. 233 ust. 2 Konstytucji.

77 Ograniczenia praw w stanie wojennym Zachowując ramy konstytucyjne ustawa o stanie wojennym przewiduje możliwość wprowadzenia licznych ograniczeń wolności i praw. Decyzje o ich wprowadzeniu należą do premiera, poszczególnych ministrów bądź wojewodów i mogą być podejmowane stosownie do sytuacji.

78 Ograniczenia, nakazy i zakazy mogą objąć: - wprowadzenie nakazu noszenia dowodu tożsamości, wprowadzenie zakazu zmiany miejsca pobytu stałego lub czasowego bez odpowiedniego zezwolenia, - zawieszenie prawa do organizowania zgromadzeń, imprez masowych, strajków i innych form protestu, - zawieszenie działalności tych zarejestrowanych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych i innych podobnych organizacji, których działalność może utrudnić realizację działań obronnych,

79 - wprowadzenie cenzury prewencyjnej środków społecznego przekazu, a także wprowadzenie zagłuszania sygnału radiowego lub telewizyjnego, - wprowadzenie kontroli zawartości (treści) korespondencji pocztowej, telefonicznej i telekomunikacyjnej, -zawieszenie zajęćdydaktycznych wszelkiego rodzaju, - zawieszenie funkcjonowania transportu, systemów łączności, działalności telekomunikacyjnej i pocztowej,

80 -wprowadzenie ograniczeńobrotu krajowymi i dewizowymi środkami płatniczymi, - zajęcie lub zarekwirowanie na potrzeby obronne środków transportu, - zakaz ruchu pojazdów na drogach publicznych, - wprowadzenie powszechnego obowiązku wykonywania pracy, - wprowadzenie administracyjnego najmu lokali i budynków, dokwaterowywanie osób,

81 -wprowadzenie reglamentacji towarów konsumpcyjnych, - nakazanie okresowego zawieszenia działalności gospodarczej określonego rodzaju lub uzależnienie jej prowadzenia od uzyskania zezwolenia, -objęcie militaryzacjąjednostek organizacyjnych, które wykonujązadania szczególnie ważne dla obronności lub bezpieczeństwa państwa.

82 W razie wprowadzenia stanu wojennego zmianom ulega też zakres obowiązków obywateli, związanych z obronnością kraju: - zmieniają się zasady powoływania obywateli do służby wojskowej, - rozszerzeniu ulega obowiązek służby w obronie cywilnej, - możliwe jest powołanie obywatela do służby w jednostkach zmilitaryzowanych, - rozszerza się zakres świadczeń osobistych i rzeczowych obywateli.

83 Przepisy karne Ustawa o stanie wojennym zawiera przepisy karne w art Zgodnie z art. 33 ust. 1 pkt 10, za organizowanie lub prowadzenie zajęć dydaktycznych w szkołach wbrew zakazowi zawartemu w art. 24 ust. 1 pkt 3 (w czasie stanu wojennego mogą być wprowadzone ograniczenia w zakresie działalności edukacyjnej, poprzez okresowe zawieszenie zajęć dydaktycznych w szkołach, włącznie ze szkołami wyższymi) grozi kara aresztu lub grzywny.

84 W myśl ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń(dz.u. z 2007 r. Nr 109, poz. 756 z późn.zm.) kara aresztu trwa najkrócej 5, najdłużej 30 dni (art. 19), natomiast karę grzywny wymierza sięw wysokości od 20 do 5000,00 złotych (art. 24 par.1).

85 Dziękuję za uwagę