1. Zasady dotyczące wprowadzenia stanów nadzwyczajnych.

Transkrypt

1 PRAWNE PODSTAWY BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO 1. Zasady ogólne stanów nadzwyczajnych. 2. Przesłanki i zasady wprowadzania stanu wojennego. 3. Przesłanki i zasady wprowadzania stanu wyjątkowego. 4. Przesłanki i zasady wprowadzania stanu klęski żywiołowej. 5. Rozporządzenie z mocy ustawy. 6. Ograniczenie praw i wolności człowieka w czasie stanów nadzwyczajnych. 7. Kompetencje prezydenta RP w zakresie bezpieczeństwa państwa. 8. Charakterystyka AB W. 9. Charakterystyka Agencji Wywiadu. 10. Charakterystyka CBA. 1. Zasady dotyczące wprowadzenia stanów nadzwyczajnych. Stany nadzwyczajne są to rozwiązania o charakterze prawnym ustanawiane w przypadku wystąpienia szczególnego zagrożenia, którego usunięcie jest możliwe wyłącznie przy zastosowaniu środków o wyjątkowym charakterze, z reguły gdy tzw. zwykłe środki konstytucyjne okazują się niewystarczające (zwykłe środki konstytucyjne od rozdziału I do X Konstytucji). Z uwagi na fakt, że wprowadzenie stanów nadzwyczajnych prowadzi do modyfikacji zasad sprawowania władzy publicznej oraz ograniczeń praw i wolności człowieka i obywatela, formułowane są postulaty ograniczające możliwość wprowadzania stanów nadzwyczajnych: 2. niebezpieczeństwo płynące z sytuacji nadzwyczajnej może być bezpośrednie i rzeczywiste; 3. skutki tego niebezpieczeństwa musza dotyczyć całego narodu; 4. niebezpieczeństwo jest na tyle wyjątkowe, że nie można go opanować za pomocą zwykłych środków zaradczych będących w dyspozycji państwa. - zasada wyjątkowości oznacza, że stan nadzwyczajny jest wprowadzony jedynie wówczas gdy wystąpi sytuacja szczególnego zagrożenia państwa i tylko wtedy, gdy zwykłe środki okażą się niewystarczające - zasada legalności oznacza, że stan nadzwyczajny może być wprowadzony na podstawie ustawy w formie rozporządzenia, które podlega podaniu do publicznej wiadomości; treść stanu nadzwyczajnego musi być określona w ustawie; straty majątkowe poniesione w czasie trwania stanu nadzwyczajnego powinny być wyrównane przez państwo, - zasada proporcjonalności oznacza, że działania podejmowane w czasie trwania stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia - zasada celowości oznacza, że działania podejmowane w czasie trwania stanu nadzwyczajnego muszą prowadzić do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa - zasada ochrony podstaw systemu prawnego - oznacza, że podczas trwania stanu nadzwyczajnego nie można zmienić : Konstytucji, ordynacji wyborczych, ustaw o stanach nadzwyczajnych, - zasada ochrony organów przedstawicielskich oznacza, że podczas trwania stanu nadzwyczajnego i w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być: skrócona kadencja Sejmu; przeprowadzone wybory do Sejmu, Senatu, na Prezydenta RP, do samorządu terytorialnego; przeprowadzone referendum ogólnokrajowe; wybory do organów samorządowych mogą zostać przeprowadzone jedynie w miejscach gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny. Kadencje ww organów zostają odpowiednio przedłużone. 2. Stan wojenny. Przesłanki wprowadzenia: zewnętrzne zagrożenie państwa zbrojna napaść na terytorium RP jeżeli z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej współpracy przeciwko agresji

2 Stan wojenny może wprowadzić Prezydent RP na wniosek RM, na podstawie ustawy w drodze rozporządzenia. Prezydent niezwłocznie rozpatruje wniosek, jeżeli nie zgadza się z nim może oddalić wniosek, jeżeli natomiast stwierdzi, że wniosek jest zasadny wydaje rozporządzenie, które musi przedstawić Sejmowi do niezwłocznego rozpatrzenia, w ciągu 48 godzin od jego podpisania. Sejm może uchylić rozporządzenie bezwzględną większością głosów w ob. co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Rozporządzenie zaczyna obowiązywać od momentu ogłoszenia go w Dz. U. Istnieje również obowiązek do nieodpłatnego podania go do publicznej wiadomości. Stan wojenny nie zwalnia Parlamentu z obowiązków służbowych, jeżeli natomiast Sejm nie może zebrać się na posiedzenie Prezydent RP został wyposażony w kompetencje do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy, rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu na pierwszym posiedzeniu Sejmu i mają charakter źródeł powszechnie obowiązujących. Ponadto Minister ds. zagranicznych notyfikuje Sekretarzowi Generalnemu ONZ i Sekretarzowi Generalnemu Ray Europy o fakcie wprowadzenia stanu wojennego i przyczynach jego wprowadzenia. Prezydent RP na wniosek RM decyduje w drodze rozporządzenia decyduje o znaczeniu stanu wojennego na całym terytorium kraju bądź jego części. Modyfikacja zasad sprawowania władzy publicznej podczas trwania stanu wojennego: Podczas trwania stanu wojennego jeżeli występuje konieczność obrony kraju, obroną tą kieruje Prezydent RP współpracując równocześnie w tym zakresie z Radą Ministrów. Prezydent RP: postanawia na wniosek Prezesa RM o stanach gotowości bojowych sił zbrojnych określa zadania sił zbrojnych na wniosek Prezesa RM może mianować Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych może uznać określony obszar terytorium kraju za strefę bezpośrednich działań wojennych. Wybrane kompetencje RM: zarządza przejście na wojenne zasady działania władzy publicznej może zawiesić funkcjonowanie organów władzy publicznej na terenie strefy działań wojennych może przekazać kompetencje organów władzy publicznej organom wojskowym na terenie strefy działań wojennych. Jeżeli w czasie trwania stanu wojennego RM nie może zebrać się na posiedzenie kompetencje konsytuacje RM przejmuje Prezes RM. Wybrane kompetencje Ministra Obrony Narodowej: przedstawia propozycje dotyczące obrony państwa koordynuje pracami administracji rządowej i samorządowej koordynuje wyposażenie sił zbrojnych

3 Wybrane kompetencje Wojewody: kieruje działaniami obronnymi na terenie województwa 3. Stan wyjątkowy Przesłani wprowadzenia Może być wprowadzony w sytuacji szczególnego zagrożenia: bezpieczeństwa konstytucyjnego państwa bezpieczeństwa obywateli porządku publicznego Stan wyjątkowy wprowadza Prezydent na wniosek RM na podstawie ustawy w drodze rozporządzenia na takich samych zasadach co przy stanie wojennym, stan wyjątkowy jest wprowadzany na czas oznaczony nie dłuższy niż 90 dni, może być przedłużony w drodze rozporządzenia Prezydenta ale na czas nie dłuższy 60 dni. Zasady działania organów władzy publicznej: Działania mające na celu przywrócenie konstytucyjnego ustroju państwa wykonują: Prezes RM jeżeli stan wyjątkowy został wprowadzony na terenie większym niż jednego województwa Wojewoda jeżeli stan wyjątkowy został wprowadzony na terenie jednego województwa lub jego części Prezydent na wniosek Prezesa RM może postanowić o użyciu sił zbrojnych jeżeli dotychczasowe środki okażą się niewystarczające, ponadto Prezes RM może na wniosek wojewody powołać zarząd komisaryczny i zawiesić organy gminy, powiatu i województwa jeżeli organy te nie wykazały dostatecznej skuteczności przy wykonywaniu powierzonych zadań. 4. Stan klęski żywiołowej Może być wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych, awarii technicznych bądź do usuwania już wywołanych przez nie skutków. Ustawa wyróżnia następujące definicje: Klęska żywiołowa jest to katastrofa naturalna bądź awaria techniczna, której skutki zagrażają zdrowiu lub życiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach, środowisku na znaczących terenach, a pomoc i ochrona wymaga wykorzystania szczególnych środków, pod jednolitym kierownictwem, Katastrofa naturalna jest to zdarzenie np. wyładowania atmosferyczne, susze, powodzie, choroby zwierząt, choroby zakaźne itd. Awaria techniczna jest to gwałtowne i niespodziewane uszkodzenie lub zniszczenie obiektów budowlanych, urządzeń technicznych lub zespołów urządzeń technicznych co powoduje przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości. Stan klęski żywiołowej może wprowadzić RM z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody, w drodze rozporządzenia. Stan klęski żywiołowej jest wprowadzany na czas oznaczony nie dłuższy niż 30 dni, może być przedłużony przez RM w drodze rozporządzenia po uprzednim wyrażeniu zgody przez Sejm.

4 Zasady działania organów władzy publicznej: Działaniami zmierzającymi do usunięcia skutków klęski żywiołowej i przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa kierują: Wójt, Burmistrz, Prezydent Miasta - jeżeli s.k.ż został wprowadzony na terenie jednej gminy Starosta jeżeli s.k..ż został wprowadzony na terenie większym niż jedna gmina- na terenie powiatu Wojewoda jeżeli s.k.ż został wprowadzony na terenie województwa Minister wł. ds. wew. - jeżeli s.k.ż został wprowadzony na terenie większym niż jedno województwo Minister wł. ds. wew. informuje na bieżąco Prezydenta i Prezesa RM o skutkach klęski żywiołowej oraz o działaniach podejmowanych w celu usunięcia tych skutków. Ponadto ustawa nakłada obowiązek na Policję, Straż Pożarną, jednostki ratownictwa medycznego, służby zdrowia, służby graniczne, oraz wszystkie inne służby i jednostki do współpracy i pomocy przy prowadzeniu działań usunięcia skutków klęsk żywiołowych. Jeżeli te środki nie są wystarczające Minister Obrony Narodowej może przekazać do dyspozycji wojewody oddziały lub pododdziały sił zbrojnych, pozostają one w podległości służbowej swoich przełożonych jednak wykonują zadania powierzone im przez wojewodę. 5. Rozporządzenie z mocy ustawy W Polsce mają charakter prawa powszechnie obowiązującego (art. 234 ust. 2 Konstytucji RP). Prawo do ich wydawania ma od 17 października 1997 roku jedynie Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Rady Ministrów, tylko w czasie trwania stanu wojennego, jeżeli Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. De iure moc wiążąca takich rozporządzeń w tym czasie jest ograniczona, ze względu na fakt, iż podlegają one zatwierdzeniu na najbliższym posiedzeniu Sejmu. De facto jednak, do tego czasu moc rozporządzeń z mocą ustawy jest równa ustawom. Rozporządzenia te mogą dotyczyć według art. 228 ust 3-5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: zasad działania organów władzy publicznej podczas trwania stanu wojennego, zakresu w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w trakcie trwania stanu wojennego, zakresu, trybu i podstaw wyrównywania strat majątkowych wynikających z tych ograniczeń. Przy wydawaniu rozporządzeń z mocą ustawy należy wziąć pod uwagę stopień zagrożenia. Powinny one zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa. Rozporządzenie z mocą ustawy jest jedyną znaną polskiemu systemowi prawa formą aktów prawnych zrównaną z ustawami. Jest to odstępstwo od fundamentalnej dla hierarchii źródeł prawa zasady reguły nadrzędności i wyłączności ustawy. 6. Ograniczenie praw i wolności człowieka w czasie stanów nadzwyczajnych. Przesłanka konieczności...jest udzieleniem odp na 3 pytania : a) czy zamierzony cel może być osiągnięty w inny sposób niż wprowadzenie ograniczeń?(cel ustanawiania ingerencji), b)czy wprowadzone ograniczenia okażą się skuteczne dla realizacji zamierzonego celu?, c)czy jest zrealizowana zasada proporcjonalności w znaczeniu ścisłym, tzn. czy zamierzony cel przedstawia wyższą wartość, niż te dobre, które mają być ograniczone?

5 Ingerencja może być dokonywana jedynie ze wzgl na kryteria enumeratywnie wskazane w K. Te kryteria to: a)bezpieczeństwo państwa, b) porządek publiczny, c) zdrowie publiczne, d) moralność publiczna, e) ochrona środowiska, f) prawa i wolność innych osób 4) Wprowadzane ograniczenia nie mogą naruszać prawa wolności. T K wyraźnie akcentuje, że w zakresie każdego prawa, lub wolności można wyróżnić tzw. rdzeń (jądro) tj. przesądzający o istocie danej wolności, czy prawa nie może podlegać ingerencji, oraz tzw. otoczkę- która może być naruszana bez ryzyka zniesienia prawa. 7. Kompetencje prezydenta RP w zakresie bezpieczeństwa państwa. Prezydent RP 1 Prezydent stoi na straży suwerenności państwa 2 troska o bezpieczeństwo państwa polegająca na monitorowaniu, a następnie zwalczaniu wszelkich zagrożeń dotyczących funkcjonowania ustroju państwa polskiego i bezpieczeństwa jego obywateli 3 troska o nienaruszalność terytorium państwowego (i jego niepodzielność), funkcja ta polega na przeciwdziałaniu próbom dezintegracji politycznej terytorium Polski, przeciwdziałanie powstawaniu zróżnicowanych porządków prawnych 4 Prezydent jako najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych (jest to model tzw. zwierzchnictwa biernego) - w czasie pokoju Prezydent sprawuje zwierzchnictwo za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej, któremu zostały przekazane faktyczne kierowanie i dowodzenie za pośrednictwem wojskowych struktur dowodzenia - natomiast w okresie wojny kierownictwo sprawowane jest przez Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych, którego Prezydent mianuje i odwołuje na wniosek Prezesa RM. Zadaniem sił zbrojnych jest służba ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnienie jego bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic. Konstytucja nakłada także obowiązek zachowania neutralności w sprawach politycznych. Obowiązek ten może być rozpatrywany w dwóch aspektach: 1. w aspekcie materialnym oznacza zakaz uzewnętrzniania postaw i ocen politycznych odnoszących się do wszystkich wymiarów polityki państwa; 2. w aspekcie formalnym oznacza zakaz wykorzystywania przez siły zbrojne uprawnień określonych w Konstytucji dla obywateli, np. organizowanie zgromadzeń, strajki, uczestnictwo w zrzeszeniach o charakterze politycznym. Zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi wyraża się m. in. w uprawnieniach do mianowania: - Szefa Sztabu Generalnego oraz dowódców rodzajów sił zbrojnych, - na wniosek Ministra Obrony Narodowej Mianowa nie na pierwszy stopień oficerski (podporucznik), a także na stopnie generałów i admirałów oraz na stopień Marszałka Polski, - zarządzanie powszechnej lub częściowej mobilizacji, a także użycia sił zbrojnych do obrony RP w razie bezpośredniego zewnętrznego zagrożenia państwa, - Prezydent podejmuje postanowienie o stanie wojny (w czasie gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie) w razie zbrojnej napaści na terytorium RP lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, - wydaje rozporządzenie o stanie nadzwyczajnym i wyjątkowym,

6 - w czasie stanu wojennego może wydawać rozporządzenie z mocą ustawy, - w czasie stanu wojennego Prezydent został wyposażony w dodatkowe kompetencje, np. zatwierdza na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych plan operacyjny użycia sił zbrojnych, uznaje określone obszary za strefy bezpośrednich działań wojennych, postanawia o stanach gotowości bojowej sił zbrojnych, - zatwierdza na wniosek Prezesa RM strategię bezpieczeństwa narodowego, określa na wniosek Ministra Obrony Narodowej główne kierunki rozwoju sił zbrojnych, - może uczestniczyć w odprawach kierowniczej kadry MON i sił zbrojnych, - Prezydent posiada także uprawnienie do wydania postanowienia o użyciu jednostek wojskowych poza granicami kraju: 1 na wniosek RM w celu udziału w konflikcie zbrojnym lub w misji pokojowej 2 na wniosek Prezesa RM w celu udziału w akcji zapobieżenia aktom terroryzmu lub ich skutkom. Przy realizacji uprawnień z zakresu bezpieczeństwa państwa Prezydent w sprawach szczególnej wagi może zwołać Radę Gabinetową, którą tworzy RM obradująca pod przewodnictwem Prezydenta. Radzie Gabinetowej nie przysługują jednak kompetencje RM. Organem doradczym Prezydenta w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Posiedzenia RBN zwołuje Prezydent i określa tematykę posiedzeń. Członków RBN powołuje i odwołuje Prezydent. W posiedzeniach Rady na zaproszenie Prezydenta mogą uczestniczyć byli Prezydenci i byli Prezesi RM. Sekretarzem Rady jest Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Zadania ABW: 8. Charakterystyka ABW - rozpoznawanie, zwalczanie, zapobieganie przestępstwom godzącym w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz w jego porządek konstytucyjny, a w szczególności w nienaruszalność terytorium, suwerenność, a także pozycję międzynarodową - rozpoznawanie, zwalczanie, wykrywanie przestępstw: terroryzmu, szpiegostwa, korupcji osób pełniących funkcje publiczne, łamania tajemnicy państwowej, a także przestępstw godzących w bezpieczeństwo ekonomiczne państwa oraz przestępstwa przeciwko dokonywaniu obrotu towarami mającymi strategiczne znaczenie dla państwa - uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie informacji mających istotne znaczenie w kwestiach bezpieczeństwa państwa, Na czele ABW stoi Szef ABW, który jest centralnym organem administracji rządowej, podległym Prezesowi RM, Szef ABW i Szef AW podlegają również kontroli Sejmu. Prezes RM powołuje i odwołuje Szefa ABW po uprzednim zasięgnięciu opinii Prezydenta, Kolegium do spraw służb specjalnych, oraz sejmowej komisji ds służb specjalnych. Ponadto Prezes RM powołuje na wniosek Szefa ABW jego zastępców po uprzednim zasięgnięciu opinii sejmowej komisji ds służb specjalnych. Szefowie Agencji mają obowiązek informowania o swoich pracach Prezydenta i Prezesa RM. Prezes RM w drodze zarządzenia nadaje statut ABW, gdzie jest określona organizacja wew. ABW, szczegółowe zadania ABW określa Szef ABW w drodze zarządzenia

7 Organizacja ABW: Przy RM działa Kolegium do spraw służb specjalnych, jest to organ opiniodawczo-badawczy w sprawach nadzorowania działalności służb specjalnych, a także służb będących pomocne dla bezpieczeństwa państwa. Zadania Kolegium do spraw służb specjalnych: wyrażanie opinii w sprawach: powoływania i odwoływania Szefów Służb Specjalnych kierunków i planów działań służb specjalnych wydawania aktów normatywnych i innych dok. Rządowych wydawanych w sprawach służb specjalnych koordynowanie działań służb specjalnych ochrona informacji niejawnych. W skład kolegium wchodzą: przewodniczący Prezes RM sekretarz kolegium Członkowie Minister wł. ds. wew. Minister wł. ds. zagranicznych Minister Obrony Narodowej Minister Finansów Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego Minister koordynator ds specjalnych ( jeżeli jest powołany ) 9. Zadania AW uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie odpowiednim organom informacji mogących mieć znaczenie w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, a także dla pozycji międzynarodowej, potencjału ekonomicznego i obronnego rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo państwa, w nienaruszalność terytorium, obronność, niepodległość uprawnienia do przeprowadzenia wywiadu dyplomatycznego wykrywanie przestępczości handlu bronią, amunicją, środkami wybuchowymi, bronią masowej zagłady ochrona zagranicznych przedstawicieli RP i ich pracowników przed działalnością obcych służb specjalnych Do służb specjalnych zaliczamy: ABW AW CBA Służbę kontrwywiadu wojskowego Służbę wywiadu wojskowego Przy RM działa Kolegium do spraw służb specjalnych, jest to organ opiniodawczo-badawczy w sprawach nadzorowania działalności służb specjalnych, a także służb będących pomocne dla bezpieczeństwa państwa. Zadania Kolegium do spraw służb specjalnych: wyrażanie opinii w sprawach: powoływania i odwoływania Szefów Służb Specjalnych kierunków i planów działań służb specjalnych wydawania aktów normatywnych i innych dok. Rządowych wydawanych w sprawach służb specjalnych koordynowanie działań służb specjalnych ochrona informacji niejawnych.

8 W skład kolegium wchodzą: przewodniczący Prezes RM sekretarz kolegium Członkowie Minister wł. ds. wew. Minister wł. ds. zagranicznych Minister Obrony Narodowej Minister Finansów Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego Minister koordynator ds specjalnych jeżeli jest powołany 9. Charakterystyka CBA Jest to służba utworzona do zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w instytucjach państwowych i samorządowych, a także do zwalczania działalności godzących w interesy ekonomiczne państwa. Korupcja jest to wręczanie, przyjmowanie, obiecywanie, proponowanie korzyści majątkowych osobie lub przez ta osobę osobom trzecim w zamian za działanie lub zaniechanie działania w ramach wykonywania określonej funkcji publicznej. Kompetencje CBA: rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie korupcji, która występuje np. przy finansowaniu partii politycznych, działalności instytucji państwowych i samorządu terytorialnego, podczas wypełniania obowiązków podatkowych, kontroluje prawidłowość i prawdziwość oświadczeń majątkowych osób pełniących funkcje publiczne Zadania CBA: ściganie przestępstw związanych z korupcją bądź działaniami godzącymi w ekonomiczne interesy państwa wykonuje zadania zlecone przez sądy i prokuratury CBA w zakresie swojej działalności ma uprawnienia takie jak Policja. CBA wykonuje swoje zadania poprzez np.: wydawanie osobom poleceń określonego zachowania się legitymowanie osób w celu ustalenia tożsamości dokonywanie kontroli osób obserwacja i rejestracja obrazu i dźwięku zdarzeń w miejscu publ. Organizacja CBA: Na czele CBA stoi Szef CBA, który jest centralnym organem administracji rządowej, powoływanym i odwoływanym przez Prezesa RM na 4 letnią kadencję, na wniosek Szefa CBA Prezes RM powołuje jego zastępców. W skład CBA wchodzą podlegli Szefowi CBA funkcjonariusze. Szef CBA może tworzyć zespoły o charakterze trwałym lub doraźnym, określa ich nazwę, skład osobowy i szczegółowy zakres działań.