Zasady funkcjonowania uczelni w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny /2016 r./ Opracował: Jacek Najgebauer

Transkrypt

1 Zasady funkcjonowania uczelni w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny /2016 r./ Opracował: Jacek Najgebauer

2 PODSTAWY PRAWNE 1/4 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn, zm.) 2. Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (t. j.dz. U. z 2016 r., poz. 851)

3 PODSTAWY PRAWNE 2/4 3. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 572 z późn. zm.) 4. Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t. j. Dz. U. z 2016 r. poz.1534) 5. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie gotowości obronnej państwa (Dz.U. z 2004, nr219 poz. 218) 6. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie ogólnych zasad wykonywania zadań w ramach powszechnego obowiązku obrony (Dz.U z 2004, nr16 poz.152)

4 PODSTAWY PRAWNE 3/3 7. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 czerwca 2004 r. w sprawie warunków i trybu planowania i finansowania zadań wykonywanych w ramach przygotowań obronnych państwa przez organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego (Dz.U ) 8. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie reklamowania od obowiązku pełnienia czynnej służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny (Dz.U z późn. zm.) 9. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie gotowości obronnej państwa (Dz.U. z 2004, nr219 poz. 218)

5 PODSTAWY PRAWNE 4/4 10. ZARZĄDZENIE Nr 64/2009 Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 grudnia 2009 r. w sprawie utworzenia Systemu Stałych Dyżurów Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (Dz.Urz.MNiSW ) 11. Zarządzeniu Nr 36/12 Rektora Uniwersytetu Opolskiego z dnia 2 października 2012 r. w sprawie organizacji Stałego Dyżuru Rektora Uniwersytetu Opolskiego (z zmianami)

6 POWIĄZANE AKTA PRAWNE 1/2 1. STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RP podpisana przez Prezydenta RP w dniu 5 listopada 2014 r. 2. POLITYCZNO-STRATEGICZNA DYREKTYWA OBRONNA RP wydana w drodze postanowienia Prezydenta RP z dnia 16 lipca 2015 r. (M.P. Nr 48, poz. 705). 3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie przygotowania systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym (Dz.U )

7 POWIĄZANE AKTA PRAWNE 2/2 3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie przygotowania systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym (Dz.U ) 4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie szkolenia obronnego (Dz.U z późn. zm.) 5. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli wykonywania zadań obronnych (Dz.U z późn. zm.)

8 SYSTEM OBRONNY PAŃSTWA PODSYSTEM KIEROWANIA BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM, W TYM OBRONĄ PAŃSTWA PODSYSTEM MILITARNY PODSYSTEM NIEMILITARNY SOJUSZNICZY SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA

9 PODSYSTEM KIEROWANIA BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM, W TYM OBRONĄ PAŃSTWA PREZYDENT RP RADA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RADA MINISTRÓW MINISTER OBRONY NARODOWEJ (SZTAB GENERALNY WP) WOJEWODOWIE MARSZAŁKOWIE STAROSTOWIE

10 KIEROWANIE OBRONNOŚCIĄ PAŃSTWA Rozwijanie systemu kierowania obronnością KIEROWANIE OBRONĄ PAŃSTWA W CZASIE WOJNY ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE W CZASIE ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA KIEROWANIE PRZYGOTOWANIAMI OBRONNYMI W CZASIE POKOJU Podwyższanie gotowości obronnej państwa

11 UTRZYMYWANIE I PODWYŻSZANIE GOTOWOŚCI OBRONNEJ PAŃSTWA

12 GOTOWOŚĆ OBRONNA PAŃSTWA Stan stabilności elementów systemu obronnego państwa do utrzymania bezpieczeństwa narodowego, oraz skutecznego działania w sytuacjach nadzwyczajnych, w tym możliwość przeciwstawienia się wszelkim zagrożeniom kryzysowym i wojennym

13 STANY GOTOWOŚCI OBRONNEJ PAŃSTWA STAN STAŁEJ GOTOWOŚCI OBRONNEJ PAŃSTWA STAN GOTOWOŚCI OBRONNEJ PAŃSTWA CZASU KRYZYSU STAN GOTOWOŚCI OBRONNEJ PAŃSTWA CZASU WOJNY Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie gotowości obronnej państwa (Dz.U )

14 PODWYŻSZANIE STANÓW GOTOWOŚCI OBRONNEJ PAŃSTWA RADA MINISTRÓW PREZYDENT RP wnioskuje o podwyższenie lub obniżenie stanu gotowości postanawia o wprowadzeniu albo zmianie stanu gotowości obronnej Ustawa o powszechnym obowiązku obrony RP z dnia 21 listopada 1967 r.

15 CZAS POKOJU 1. STAN STAŁEJ GOTOWOŚCI OBRONNEJ PAŃSTWA Nie stwierdza się istotnych zagrożeń zewnętrznego bezpieczeństwa państwa (W stanie stałej gotowości obronnej państwa są realizowane zadania planistyczne, organizacyjne, szkoleniowe i kontrolne, mające na celu utrzymywanie w sprawności systemu obronnego państwa)

16 PODWYŻSZANIE GOTOWOŚCI OBRONNEJ PAŃSTWA zobowiązania sojusznicze W przypadku wprowadzania wyższych stanów gotowości obronnej państwa realizuje się zadania przewidziane w Planie Reagowania Obronnego RP /W UO Plan Operacyjny Funkcjonowania UO../ Realizację zadań związanych z podwyższaniem gotowości obronnej państwa koordynują ministrowie (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie ogólnych zasad wykonywania zadań w ramach powszechnego obowiązku obrony) zewnętrzne zagrożenie bezpieczeństwa

17 zewnętrzne zagrożenie bezpieczeństwa państwa STAN GOTOWOŚCI OBRONNEJ PAŃSTWA CZASU KRYZYSU KRYZYS* uruchomienie wybranych elementów systemu obronnego realizacja zadań zapewniających przygotowanie do przeciwdziałania zewnętrznym zagrożeniom bezpieczeństwa państwa oraz usuwania skutków ich wystąpienia * - Kryzys to zdarzenie nagłe lub narastające, zagrażające życiu, zdrowiu, mieniu lub środowisku człowieka, przeciwstawienie się któremu wymaga sił i środków przekraczających lokalne możliwości KRYZYS*

18 STAN GOTOWOŚCI OBRONNEJ PAŃSTWA CZASU WOJNY przeprowadzenie powszechniej mobilizacji wprowadzenie stanu wojennego pełne rozwinięcie systemu obronnego państwa bezpośrednia zbrojna napaść na terytorium RP międzynarodowe zobowiązania do wspólnej obrony przeciwko agresji

19 ZMIANA STANÓW GOTOWOŚCI OBRONNEJ PAŃSTWA zewnętrzne zagrożenie bezpieczeństwa zbrojna napaść na terytorium RP odparcie zbrojnej napaści na terytorium RP STAŁA GOTOWOŚĆ OBRONNA GOTOWOŚĆ OBRONNA CZASU KRYZYSU GOTOWOŚĆ OBRONNA CZASU WOJNY STAŁA GOTOWOŚĆ OBRONNA Postanowienie Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów

20

21 Stopnie alarmowe System reagowania kryzysowego NATO NATO Crisis Response System NCRS jest efektem prac członków Sojuszu Północnoatlantyckiego i powstał w oparciu o dotychczasowe doświadczenia oraz Nową Koncepcję Strategiczną Sojuszu, która została przyjęta w listopadzie 2010 r.; jego celem jest koordynacja działań państw członkowskich Sojuszu podejmowanych w celu zapobiegania i reagowania na zagrożenie; przyczynia się do wzmocnienia współpracy cywilno wojskowej; zawiera katalog środków, które należy wprowadzić w sytuacji wystąpienia konkretnych zagrożeń.

22 System reagowania kryzysowego NATO komponenty Opcje zapobiegania (Preventive Options) działania zapobiegawcze i ostrzegawcze o charakterze dyplomatycznym, ekonomicznym, wojskowym, których celem jest niedopuszczenie do rozwoju i rozprzestrzeniania kryzysu. Środki reagowania kryzysowego (Crisis Response Measures) działania mające na celu zarówno przygotowanie i podniesienie gotowości jak i reagowanie w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej. Przeciwdziałanie zaskoczeniu (Counter Surprise) działania obronne podejmowane w sferze wojskowej i cywilnej po otrzymaniu informacji o możliwym ataku lub w przypadku ataku. Przeciwdziałanie agresji (Counter Aggression) - działania podejmowane przeciwko wrogim państwom i ich siłom zbrojnym w przypadku ataku zbrojnego na terytorium państwa członkowskiego NATO lub jego siły zbrojne. Stopnie alarmowe (NATO Security Alert States) - ujednolicenie działań podejmowanych w ramach Sojuszu w przypadku zagrożenia atakiem terrorystycznym lub sabotażem.

23 System reagowania kryzysowego NATO Od 2010 roku krajowym punktem kontaktowym do wymiany informacji w ramach Systemu Reagowania Kryzysowego NATO jest Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB). Ustawa o działaniach antyterrorystycznych z dnia 10 czerwca 2016 r. reguluje zasady wprowadzania i obowiązywania stopni alarmowych w Polsce. Obecnie dokument ten jest obowiązującym odpowiednikiem Instrukcji Systemu Reagowania Kryzysowego NATO (NCRS), w której znajduje się opis stopni alarmowych. Regulacje krajowe w zakresie określenia rodzajów stopni alarmowych są zgodne z regulacjami wskazanymi w Instrukcji NCRS, uwzględniają jednak specyfikę krajowych uwarunkowań prawno-organizacyjnych.

24 Stopnie alarmowe podmioty uprawnione do podjęcia działań Stopnie alarmowe mogą być wprowadzane, zmieniane i odwoływane w drodze zarządzenia, w zależności od rodzaju zagrożenia zdarzeniem terrorystycznym, przez Prezesa Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw wewnętrznych i Szefa ABW, a w sytuacjach niecierpiących zwłoki przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, który informował będzie o tym niezwłocznie Prezesa Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Szefa ABW.

25 Dwa typy stopni alarmowych: Stopień alarmowy Wprowadzany w przypadku zagrożenia wystąpieniem zdarzenia o charakterze terrorystycznym albo w przypadku wystąpienia takiego zdarzenia. Stopień alarmowy CRP Wprowadzany w przypadku zagrożenia wystąpieniem zdarzenia o charakterze terrorystycznym dotyczącego systemów teleinformatycznych organów administracji publicznej lub systemów teleinformatycznych wchodzących w skład infrastruktury krytycznej albo w przypadku wystąpienia takiego zdarzenia.

26 Stopień alarmowy lub stopień alarmowy CRP może zostać wprowadzony: na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na obszarze jednej lub kilku jednostek podziału terytorialnego kraju, na obszarze określonym w sposób inny niż przez odniesienie do jednostek podziału terytorialnego kraju, dla określonych obiektów jednostek organizacyjnych administracji publicznej, prokuratury, sądów lub innych obiektów infrastruktury administracji publicznej lub infrastruktury krytycznej, w przypadku, gdy skutki zdarzenia o charakterze terrorystycznym mogą dotyczyć obywateli polskich przebywających za granicą Rzeczypospolitej Polskiej lub instytucji polskich albo polskiej infrastruktury mieszczących się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, innych niż placówki zagraniczne Rzeczypospolitej Polskiej, w rozumieniu ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o służbie zagranicznej.

27 Stopnie alarmowe pierwszy stopień alarmowy Można wprowadzić w przypadku: uzyskania informacji o możliwości wystąpienia zdarzenia o charakterze terrorystycznym, którego rodzaj i zakres jest trudny do przewidzenia. drugi stopień alarmowy Można wprowadzić w przypadku: zaistnienia zwiększonego i przewidywalnego zagrożenia wystąpieniem zdarzenia o charakterze terrorystycznym, jednak konkretny cel zdarzenia nie został zidentyfikowany. Źródło: Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych

28 Stopnie alarmowe trzeci stopień alarmowy Można wprowadzić w przypadku: Wystąpienia zdarzenia potwierdzającego prawdopodobny cel zdarzenia o charakterze terrorystycznym godzącego w bezpieczeństwo państwa; Uzyskania wiarygodnych i potwierdzonych informacji o planowanym zdarzeniu o charakterze terrorystycznym na terytorium państwa; Uzyskania wiarygodnych i potwierdzonych informacji o planowanym zdarzeniu o charakterze terrorystycznym, którego skutki mogą dotyczyć polskich obywateli lub polskie instytucje za granicami kraju. Źródło: Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych

29 Stopnie alarmowe czwarty stopień alarmowy Można wprowadzić w przypadku: Wystąpienia zdarzenia o charakterze terrorystycznym, powodującego zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa; Gdy uzyskane informacje wskazują na zaawansowana fazę przygotowań do zdarzenia o charakterze terrorystycznym na terytorium państwa; Gdy uzyskane informacje wskazują na zaawansowaną fazę przygotowań do zdarzenia o charakterze terrorystycznym, które ma być wymierzone w obywateli lub instytucje polskie poza granicami kraju. WYŻSZY STOPIEŃ MOŻE BYĆ WPROWADZONY Z POMINIĘCIEM POŚREDNICH. Źródło: Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych

30 Przypadki wprowadzenia stopnia alarmowego w Polsce czerwca 2 lipca 2012 r. Prezes Rady Ministrów Donald Tusk wprowadził pierwszy stopień alarmowy (ALFA). Ostrzeżenia zostały wprowadzone w związku z zagrożeniem terrorystycznym związanym z odnalezieniem tratwy z materiałami wybuchowymi na Bugu podczas EURO lipca 10 lipca 2016 r. Prezes Rady Ministrów Beata Szydło wprowadziła stopień alarmowy (ALFA). Ostrzeżenie zostało wprowadzone na terenie m.st. Warszawy w związku ze szczytem NATO lipca 1 sierpnia 2016 r. Prezes Rady Ministrów Beata Szydło wprowadziła zarządzeniem pierwszy stopień alarmowy (ALFA) oraz drugi stopień alarmowy CRP (BRAVO-CRP) na całym terytorium RP. Ostrzeżenia zostały wprowadzone w związku ze Światowymi Dniami Młodzieży.

31 Stany nadzwyczajne w wyższych stanach gotowości obronnej /stan wojenny i stan wojny/

32 Stan nadzwyczajny Pod tym pojęciem rozumiemy pojawienie się w państwie sytuacji szczególnego zagrożenia, której rozwiązanie wymaga sięgnięcia do środków szczególnych, a więc do: 1. koncentracji władzy w rękach egzekutywy (głowy państwa i rządu), 2. ograniczenia praw i wolności obywateli, 3. zmian w strukturze i zasadach funkcjonowania organów państwowych, 4. Zmian w systemie stanowienia prawa. Stan nadzwyczajny to zatem stan w wewnętrznym porządku państwa, w którym część obowiązujących regulacji konstytucyjnych zostaje zawieszona.

33 Salus rei publicae suprema lex esto Ratunek Rzeczypospolitej prawem najwyższym W miejsce obowiązujących dotąd regulacji konstytucyjnych wstępuje regulacja wyjątkowa. Nadzwyczajne zagrożenie państwa może uzasadniać działania pomijające obowiązujący porządek prawny Wprowadzenie stanu nadzwyczajnego to suwerenne prawo każdego państwa

34 Współcześnie problematykę stanów nadzwyczajnych charakteryzują trzy tendencje: 1) konstytucjonalizacja regulacji prawnych (czyli normowanie problematyki stanów nadzwyczajnych na poziomie konstytucyjnym), 2) dyferencjacja różnych postaci stanu nadzwyczajnego (zależnie od rodzaju zagrożenia różnorodne środki o różnej intensywności).

35 3) parlamentaryzacja procesu podejmowania decyzji (jakkolwiek z założenia stan nadzwyczajny to czas egzekutywy współczesne konstytucje wprowadzają dla parlamentu różnego rodzaju gwarancje: czas trwania stanu nadzwyczajnego, zakres podejmowanych środków, zakaz zmian określonych ustaw, zgoda i akceptacja dla działań egzekutywy).

36 Stany nadzwyczajne w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej W myśl art. 228 ust. 1, w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy stan klęski żywiołowej

37 Stosownie do art. 228 ust. 2 Konstytucji stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości (a więc niezależnie od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw)

38 Z kolei, w myśl art. 228 ust. 5, działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

39 Ustawa Zasadnicza (Konstytucja) ustanawia sześć zasad, które dotyczą jednolicie wszystkich sytuacji stanu nadzwyczajnego: 1) zasadę wyjątkowości (subsydiarności) - stan nadzwyczajny może zostać wprowadzony tylko w sytuacji szczególnego zagrożenia i tylko wtedy, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające (art. 228 ust. 1). Kryterium szczególnego zagrożenia ma charakter ogólnikowy.

40 2) zasadę legalności - wprowadzenie stanu nadzwyczajnego może nastąpić tylko na podstawie ustawy i w formie rozporządzenia, które podlegają dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości (art. 228 ust. 2); - treść stanu nadzwyczajnego musi określać ustawa (dotyczy to w szczególności zasad działania organów władzy publicznej oraz zakresu ograniczenia praw i wolności człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów). Wyklucza to domniemanie istnienia kompetencji po stronie organów państwa;

41 - straty majątkowe poniesione w czasie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, wynikające z ograniczenia praw i wolności jednostki, powinny zostać wyrównane przez państwo; 3) zasadę proporcjonalności działania podejmowane w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, a więc przede wszystkim ograniczenia praw i wolności jednostki muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia (art. 228 ust.5).

42 Działania niewspółmiernie ingerujące w sytuację prawną jednostki nie znajdują podstawy (usprawiedliwienia) w instytucji stanu nadzwyczajnego; 4) zasadę celowości działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa (art. 228 ust. 5);

43 5) zasadę ochrony podstaw systemu prawnego w okresie stanu nadzwyczajnego nie można zarówno zmieniać, jak i uchwalać na nowo ustaw regulujących szczególnie delikatne, wrażliwe materie, takie jak: konstytucja, ustawy wyborcze (ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego oraz ustawy o wyborze prezydenta RP) oraz ustaw o stanach nadzwyczajnych;

44 w czasie stanu nadzwyczajnego zostaje utrzymany monopol ustawodawczy Sejmu żaden inny organ nie może przejąć wykonywania funkcji ustawodawczej, wyjątek dopuszczono tylko w odniesieniu do stanu wojennego (art. 234); 6) zasadę ochrony organów przedstawi - cielskich w czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu, w myśl art. 228 ust. 7 nie można:

45 a) skrócić kadencji Sejmu (a zatem i Senatu), b) przeprowadzić referendum ogólnokrajo wego, c) przeprowadzić wyborów do Sejmu, Senatu, na urząd prezydenta RP, a wybory do orga nów samorządu terytorialnego można przeprowadzić tylko tam, gdzie nie wprowadzono stanu nadzwyczajnego. W konsekwencji przedłużeniu ulega kadencja tych organów.

46 Konstytucja wymaga bezwzględnie, by dokładny kształt każdego ze stanów nadzwyczajnych był określony w ustawie. To jedna z gwarancji, że prawo stanu nadzwyczajnego przyjęto w sposób demokratyczny i było na czas podane do publicznej wiadomości.

47 Ustawy o stanach nadzwyczajnych ulegają swoistej petryfikacji z chwilą wprowadzenia stanu nadzwyczajnego: dokonywanie w nim zmian lub uzupełnień nie jest możliwe (art. 228 ust. 6 in fine ). petryfikacja (gr., łać.) ustalenie, utrwalenie czegoś w pewnej określonej formie

48 Obecnie obowiązują: - ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, - ustawa z dnia 23 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym, - ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom RP, - ustawa z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.

49 Stan wojenny art. 229 Stan wojenny ma z natury rzeczy najdalej idący charakter, gdyż może się wiązać z zagrożeniem istnienia państwa. Może być wprowadzony wyłącznie w trzech sytuacjach (art. 2 ust. 1 ustawy o stanie wojennym ): 1) zewnętrznego zagrożenia państwa (także przez działania terrorystyczne), 2) zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, 3) jeżeli z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.

50 Pierwsza z przesłanek ma charakter niedookreślony, gdyż ocena czy zewnętrzne zagrożenie bezpieczeństwa państwa istotnie i realnie występuje, ma zawsze charakter polityczny i może być weryfikowana następczo przez historyków i przez Trybunał Stanu.

51 Druga przesłanka jest bardziej precyzyjna, bo termin zbrojna napaść należy interpretować na tle prawa międzynarodowego, w szczególności art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych.

52 Gdy rzecz dotyczy trzeciej przesłanki, to obecnie Polska jest związana w zakresie zobowiązań międzynarodowych Paktem NATO, który przewiduje obowiązek wspólnej obrony przeciwko agresji. Pakt formułuje własną definicję pojęcia agresja.

53 Art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego, sporządzonego 4 kwietnia 1949 r. w Waszyngtonie (ratyfikowanego przez Polskę i ogłoszonego w Dz.U. z 2000 r. Nr 87, poz. 970) stanowi: Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem

54 Siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich podjętych w jej wyniku środkach zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

55 Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego wydaje Prezydent RP, co w pełni koresponduje z jego szczególną odpowiedzialnością za sprawy suwerenności i integralności państwa. Rozporządzenie to może być wydane tylko na wniosek Rady Ministrów. Oznacza to obowiązek zgodnego działania obu segmentów władzy wykonawczej: Prezydenta i Rady Ministrów.

56 Rozporządzenie Prezydenta nabiera mocy bezpośrednio po podaniu do publicznej wiadomości. Art. 231 Konstytucji stanowi, że rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego (a także wyjątkowego) Prezydent przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta. Nie musi go akceptować, gdyż nie jest to wymagane przez Konstytucję. Sejm może jednak je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

57 Stan wojenny może być wprowadzony na części lub na całym terytorium państwa (art. 229 in fine ). Stan wojenny jest wprowadzany na czas nieoznaczony, co wynika z zewnętrznego charakteru sytuacji. Zniesiony zostaje dopiero po przywróceniu zgodnie z art. 8 ustawy o stanie wojennym - normalnego funkcjonowania państwa.

58 Treścią stanu wojennego jest zatem wprowadzenie określonych zmian do przepisów normujących funkcjonowanie aparatu państwowego i sytuację prawną obywateli. Równocześnie, gdy wymaga tego bezpośrednie, zewnętrzne zagrożenie państwa (art. 136 Konstytucji) Prezydent na wniosek Rady Ministrów zarządza powszechną lub częściową mobilizację oraz użycie sił zbrojnych do obrony państwa.

59 W stanie wojennym: - organy władzy publicznej działają w dotychczasowych strukturach organizacyjnych i w ramach przysługujących im kompetencji; - kierowanie obroną państwa należy do Prezydenta we współdziałaniu z Radą Ministrów (jeśli rząd nie może się zebrać na posiedzenie, jego konstytucyjne kompetencje wykonuje premier art. 8 ustawy o stanie wojennym);

60 - Prezydent określa (na wniosek premiera) zadania sił zbrojnych w czasie stanu wojennego, - Prezydent zatwierdza (na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych) plany operacyjnego użycia sił zbrojnych, - Prezydent uznaje (na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych) określone obszary państwa za strefy bezpośrednich działań wojennych.

61 Rada Ministrów zarządza między innymi przejście organów władzy publicznej na wojenne zasady działania (określają to odrębne przepisy), określa zasady działania tych organów w strefie bezpośrednich działań wojennych bądź nawet zawiesza ich działalność w tej strefie.

62 W terenie cywilne kierowanie realizacją zadań obronnych należy do wojewodów. Mogą oni nakładać zadania na jednostki samorządu terytorialnego (art. 13 ustawy o stanie wojennym). Premier na wniosek wojewody może zawiesić działalność poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego i ustanawiać w ich miejsce komisarza rządowego (art. 14 ww. ustawy).

63 Ustawa o stanie wojennym określając nadzwyczajne kompetencje Rady Ministrów posługuje się pojęciem organy władzy publicznej. Odnieść należy te kompetencje do organów władzy wykonawczej. W odniesieniu do pozostałych władz (parlament, trybunały, sady) byłaby konieczna szczególna podstawa konstytucyjna i wyraźne unormowanie ustawowe, a tego de lege lata brakuje.

64 Zatem: - wprowadzenie stanu wojennego nie daje podstaw do zawieszenia funkcjonowania parlamentu (dopóki ten organ będzie faktycznie zdolny do działania). Jedyne dopuszczalne odstępstwo to udzielenie Prezydentowi, na wniosek Rady Ministrów, prawa wydawania rozporządzeń z mocą ustawy wyłącznie w granicach wyznaczonych zasadami legalności, proporcjonalności i celowości i jedynie wówczas, gdy Sejm nie może się zebrać na posiedzenie (art. 234 Konstytucji),

65 - wprowadzenie stanu wojennego nie daje podstaw do zawieszenia działalności trybunałów i sadów. Mogą natomiast nastąpić przesunięcia dotyczące właściwości sądów, w szczególności między sądami powszechnymi i wojskowymi i następuje zaostrzenie odpowiedzialności karnej za pewne czyny. Tworzenie sądów wyjątkowych lub wprowadzenie trybu doraźnego jest dopuszczalne tylko w czasie wojny (art. 175 Konstytucji), co nie jest tożsame z okresem stanu wojennego.

66 Stan wojny art. 116 Konstytucji Jego istotą jest oddziaływanie zewnętrzne, na płaszczyźnie prawa międzynarodowego nie zaś wprowadzanie zmian w wewnętrznym porządku państwa. Wprowadzenie stanu wojny jest adresowane do innego państwa (innych państw), a także do społeczności międzynarodowej.

67 Wprowadzenie stanu wojny pociąga skutki wynikające z prawa międzynarodowego: - możliwość rozpoczęcia działań zbrojnych, - zerwanie stosunków dyplomatycznych, - ograniczenie praw obywateli państwa strony konfliktu. Stan wojny nie pociąga zatem bezpośrednich skutków dla wewnętrznego porządku państwa. Przyjmuje się, iż wprowadzeniu stanu wojny będzie towarzyszyło, a nawet je poprzedzało wprowadzenie stanu wojennego.

68 Z mocy art. 116 ust. 2 wprowadzenie stanu wojny może mieć jedynie charakter obronny, bo dopuszczalne jest wyłącznie: - w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, - gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji (vide Pakt NATO).

69 Nie ma natomiast możliwości wprowadzenia stanu wojny w razie zewnętrznego zagrożenia państwa, w konsekwencji wykluczona jest wojna prewencyjna.

70 W myśl art. 116 ust. 1 Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzeniu, o stanie wojny postanawia Prezydent (ust. 2). W tym przypadku niezbędna byłaby kontrasygnata premiera na odpowiednim postanowieniu.

71 Konstytucja lakonicznie traktuje o skutkach wprowadzenia stanu wojny dla porządku wewnętrznego w państwie. Skutkiem podstawowym nie automatycznym będzie wprowadzenie stanu wojennego, a to pociągnie za sobą skutki wynikające z prawnych uwarunkowań tego stanu.

72 Zakończenie stanu wojny następuje przez zawarcie pokoju. Jest to wyłączna prerogatywa Sejmu. Jednocześnie zgodnie z art. 89 ust. 1 pkt 1 Konstytucji do zawarcia pokoju jest konieczna umowa międzynarodowa, co oznacza konieczność współdziałania parlamentu i Prezydenta.

73 Zasady funkcjonowania uczelni w warunkach wprowadzenia stanów nadzwyczajnych /w wyższych stanach gotowości obronnej/

74 Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 164, poz z poźn.zm.) nie zawiera regulacji odnoszących się do funkcjonowania uczelni w stanach nadzwyczajnych, w tym w stanie wojennym i w stanie wojny.

75 Uczelnia w wyższych stanach gotowości obronnej funkcjonuje na zasadach jakie obowiązują w czasie pokoju, za z wyjątkiem sytuacji gdy (rozporządzeniem o wprowadzeniu stanu wojennego) wprowadzone zostaną ograniczenia w zakresie działalności edukacyjnej, poprzez okresowe zawieszenie zajęć dydaktycznych w szkołach, włącznie ze szkołami Wyższymi. Na Uniwersytet Opolski nie nałożono świadczeń rzeczowych na rzecz obronności.

76 Prawo o szkolnictwie wyższym Art Rektor kieruje działalnością uczelni [ ] 2. Rektor uczelni publicznej podejmuje decyzje we wszystkich sprawach dotyczących uczelni [ ], w szczególności: 5) dba o przestrzeganie prawa oraz zapewnienie bezpieczeństwa na terenie uczelni;

77 Dodatkowo: 1. W Uczelni realizowane są zadania operacyjne zgodnie z Planem funkcjonowania Uniwersytetu Opolskiego, 2. Uruchamiany jest Stały Dyżur Rektora UO będący elementem systemu stałych Dyżurów MNiSW

78 Cel działania Stałego Dyżuru zapewnienie Rektorowi i kierownictwu Uniwersytetu Opolskiego oraz organom nadrzędnym i współdziałającym możliwości operatywnego przyjmowania i przekazywania zadań, poleceń i informacji w procesie podwyższenia gotowości obronnej oraz w czasie wojny

79 Zadania Stałego Dyżuru Przekazywanie Rektorowi decyzji MNiSW w sprawie uruchomienia zadań wynikających z wprowadzenia wyższych stanów gotowości obronnej Uruchamianiu na polecenie Rektora, procedur związanych z podwyższaniem gotowości obronnej państwa realizowanych przez Uniwersytet Opolski

80 Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym zawiera regulacje, które w ramach wprowadzenia stanów nadzwyczajnych (w szczególności stanu wojennego) mogą być ograniczane. Odnoszą się one do instytucji samorządu studenckiego, który tworzony przez studentów studiów I i II stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich jest wyłącznym reprezentantem ogółu studentów uczelni (art. 202 ust. 1 i 2 ustawy o szkolnictwie wyższym).

81 Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym zawiera unormowania dotyczące: - prawa studentów do zrzeszania się w uczelnianych organizacjach studenckich, w szczególności w kołach naukowych oraz zespołach artystycznych i sportowych (art. 204 i 205 ustawy), - prawa samorządu studenckiego (w tym Parlamentu Studentów) lub stowarzyszenia o zasięgu ogólnokrajowym, zrzeszającego wyłącznie studentów, do podjęcia akcji protestacyjnej, nienaruszającej przepisów obowiązujących studentów -

82 - dla poparcia swoich żądań, gdy są one przedmiotem sporu zbiorowego i dotyczą istotnych spraw lub interesów studentów (art. 206 ust. 1). Decyzję o przeprowadzeniu akcji protestacyjnej i jej formie podejmuje bezwzględną większością głosów odpowiednio do jej zasięgu organ samorządu studenckiego lub stowarzyszenia. O decyzji zawiadamia się rektora lub kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej nie później niż na 3 dni przed rozpoczęciem akcji protestacyjnej.

83 Strajk studencki (powstrzymywanie się od uczęszczania na zajęcia z możliwością pozostania na uczelni) może być podjęty wyłącznie przez samorząd studencki lub stowarzyszenie jeżeli wcześniejsze negocjacje z rektorem lub inne niż strajk formy akcji protestacyjnej nie doprowadziły do rozwiązania konfliktu (art. 206 ust. 3)

84 Udział w strajku lub innej akcji protestacyjnej jest dobrowolny. Nie stanowi on naruszenia obowiązków studenta, jeżeli strajk (akcja protestacyjna) zostały zorganizowane zgodnie z ustawą (art. 206 ust. 4). Organizator strajku (akcji protestacyjnej) jest obowiązany zapewnić taki ich przebieg, aby nie zagrażały zdrowiu lub życiu ludzkiemu, mieniu uczelni lub innych osób oraz aby nie naruszały praw pracowników uczelni, a także studentów niebiorących udziału w proteście.

85 W dziale V (Utrzymanie porządku i bezpieczeństwa na terenie uczelni) art. 227 ust. 3 stanowi, że służby państwowe odpowiedzialne za utrzymanie porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego mogą wkroczyć na teren uczelni tylko na wezwanie rektora. Służby te mogą wkroczyć z własnej inicjatywy na teren uczelni w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia ludzkiego lub klęski żywiołowej, zawiadamiając o tym niezwłocznie rektora

86 W myśl art. 227 ust. 4, porozumienia zawarte przez rektora z właściwymi organami służb odpowiedzialnych za utrzymanie porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego mogą określić inne przypadki związane z utrzymaniem porządku i bezpieczeństwa uzasadniające przebywanie tych służb na terenie uczelni.

87 Stosownie do treści art. 227 ust. 5 ustawy, służby odpowiedzialne za utrzymanie porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego są obowiązane opuścić teren uczelni niezwłocznie po ustaniu przyczyn, które uzasadniały ich wkroczenie na teren uczelni, lub na żądanie rektora

88 Uczelnia a stan wojenny i stan wojny W myśl art. 229 ustawy rektor w razie powstania okoliczności uniemożliwiających normalne funkcjonowanie uczelni może czasowo zawiesić zajęcia w uczelni lub w jej jednostkach organizacyjnych albo zarządzić czasowe zamkniecie uczelni lub jej jednostki organizacyjnej (ust. 1). Decyzję w tym zakresie rektor niezwłocznie przedstawia senatowi uczelni do zatwierdzenia.

89 W przypadku odmowy Rektor zarządza wznowienie zajęć lub otwarcie uczelni (jej jednostki organizacyjnej) albo przedstawia sprawę do rozstrzygnięcia ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego minister podejmuje decyzję w ciągu 7 dni.

90 Stosownie do art. 230 ustawy organizowanie na terenie uczelni zgromadzeń pracowników, doktorantów i studentów odbywa się wyłącznie za zgodą rektora.

91 Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela

92 W świetle art. 233 Konstytucji ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego nie może ograniczać następujących wolności i praw: do godności człowieka (art. 30), do obywatelstwa (art. 34 i 36), do ochrony życia (art. 38), do humanitarnego traktowania (art. 39, 40 i 41 ust. 4), w zakresie ponoszenia odpowiedzialności karnej (art.42), dostępu do sądu (art. 45),

93 dóbr osobistych (ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47), wolności sumienia i wyznania (art. 53), prawa do petycji, skarg i wniosków (art.63), prawa do wychowywania dzieci, zakresu ograniczenia praw rodzicielskich oraz ochrony praw dziecka (art. 48 i 72).

94 Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu: rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia i majątku (art. 233 ust. 2 Konstytucji). Wszystkie pozostałe wolności i prawa mogą podlegać ograniczeniom pod warunkiem dochowania ogólnych wymagań postawionych przez art. 228 oraz zakazu dyskryminacji z art. 233 ust. 2 Konstytucji.

95 Ograniczenia praw w stanie wojennym Zachowując ramy konstytucyjne ustawa o stanie wojennym przewiduje możliwość wprowadzenia licznych ograniczeń wolności i praw. Decyzje o ich wprowadzeniu należą do premiera, poszczególnych ministrów bądź wojewodów i mogą być podejmowane stosownie do sytuacji.

96 Ograniczenia, nakazy i zakazy mogą objąć: - wprowadzenie nakazu noszenia dowodu tożsamości, wprowadzenie zakazu zmiany miejsca pobytu stałego lub czasowego bez odpowiedniego zezwolenia, - zawieszenie prawa do organizowania zgromadzeń, imprez masowych, strajków i innych form protestu, - zawieszenie działalności tych zarejestrowanych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych i innych podobnych organizacji, których działalność może utrudnić realizację działań obronnych,

97 wprowadzenie cenzury prewencyjnej środków społecznego przekazu, a także wprowadzenie zagłuszania sygnału radiowego lub telewizyjnego, wprowadzenie kontroli zawartości (treści) korespondencji pocztowej, telefonicznej i telekomunikacyjnej, zawieszenie zajęć dydaktycznych wszelkiego rodzaju, zawieszenie funkcjonowania transportu, systemów łączności, działalności telekomunikacyjnej i pocztowej,

98 wprowadzenie ograniczeń obrotu krajowymi i dewizowymi środkami płatniczymi, zajęcie lub zarekwirowanie na potrzeby obronne środków transportu, zakaz ruchu pojazdów na drogach publicznych, wprowadzenie powszechnego obowiązku wykonywania pracy, wprowadzenie administracyjnego najmu lokali i budynków, dokwaterowywanie osób,

99 wprowadzenie reglamentacji towarów konsumpcyjnych, nakazanie okresowego zawieszenia działalności gospodarczej określonego rodzaju lub uzależnienie jej prowadzenia od uzyskania zezwolenia, objęcie militaryzacją jednostek organizacyjnych, które wykonują zadania szczególnie ważne dla obronności lub bezpieczeństwa państwa.

100 W razie wprowadzenia stanu wojennego zmianom ulega też zakres obowiązków obywateli, związanych z obronnością kraju: zmieniają się zasady powoływania obywateli do służby wojskowej, rozszerzeniu ulega obowiązek służby w obronie cywilnej, możliwe jest powołanie obywatela do służby w jednostkach zmilitaryzowanych, rozszerza się zakres świadczeń osobistych i rzeczowych obywateli.

101 Przepisy karne Ustawa o stanie wojennym zawiera przepisy karne w art Zgodnie z art. 33 ust. 1 pkt 10, za organizowanie lub prowadzenie zajęć dydaktycznych w szkołach wbrew zakazowi zawartemu w art. 24 ust. 1 pkt 3 (w czasie stanu wojennego mogą być wprowadzone ograniczenia w zakresie działalności edukacyjnej, poprzez okresowe zawieszenie zajęć dydaktycznych w szkołach, włącznie ze szkołami wyższymi) grozi kara aresztu lub grzywny.

102 W myśl ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz.U. z 2007 r. Nr 109, poz. 756 z późn.zm.) kara aresztu trwa najkrócej 5, najdłużej 30 dni (art. 19), natomiast karę grzywny wymierza się w wysokości od 20 do 5000,00 złotych (art. 24 par.1).

103 Dziękuję za uwagę