Regulamin Arbitrażowy UNCITRAL

Transkrypt

1 P. Nowaczyk / A. Szumański M. Szymańska Regulamin Arbitrażowy UNCITRAL Komentarz Wydawnictwo C. H. Beck

2 Regulamin Arbitrażowy UNCITRAL

3

4 Regulamin Arbitrażowy UNCITRAL Komentarz Autorzy Piotr Nowaczyk Adwokat Prof. dr hab. Andrzej Szumański Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego Maria Szymańska Radca prawny WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2011

5 Propozycja cytowania: Nowaczyk, Szumański, Szymańska, Regulamin Arbitrażowy UNCITRAL,Warszawa 2011 Piotr Nowaczyk: Art. 3 4, Andrzej Szumański: Art. 1 2, 5 17 Maria Szymańska: Art Poszczególne części komentarza opracowali: Tłumaczenie (w kolejności prezentowanych aktów): Regulamin arbitrażowy UNCITRAL wersja 2010 Krzysztof Mąkosa Regulamin arbitrażowy UNCITRAL wersja 1976 Krzysztof Mąkosa, Andrzej Kąkolecki, Piotr Nowaczyk Ustawa modelowa UNCITRAL wersja 2006 Elżbieta Bogucka Uwagi UNCITRAL dotyczące organizacji postępowania arbitrażowego (Notes) Krzysztof Mąkosa Wytyczne ICDR dla arbitrów dotyczące wymiany informacji Krzysztof Mąkosa Zasady etyki dla międzynarodowych arbitrów Elżbieta Bogucka Regulamin IBA dotyczący postępowania dowodowego Krzysztof Mąkosa Regulamin IBA dotyczący konfliktu interesów w międzynarodowym arbitrażu Krzysztof Mąkosa, Piotr Nowaczyk Akty w wersji oryginalnej (anglojęzycznej) pochodzą ze strony internetowej Redakcja: Aleksandra Dróżdż Wydawca: Dagna Kordyasz Wydawnictwo C. H. Beck 2011 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Totem, Inowrocław ISBN ISBN e-book

6 Autorzy Piotr Nowaczyk członek Międzynarodowego Sądu Arbitrażowego przy Międzynarodowej Izbie Handlowej (ICC), w latach prezes Sądu Arbitrażowego przy KIG, polski delegat w Arbitrażowej Grupie Roboczej UNCITRAL, członek Rady Doradczej Wiedeńskiego Centrum Arbitrażowego, ekspert WIPO, wpisany na listy wielu zagranicznych instytucji, twórca i założyciel Biuletynu Arbitrażowego, autor około 100 publikacji, adwokat w międzynarodowej kancelarii, wykładowca. Andrzej Szumański prof. dr hab., prof. zw. UJ, adwokat, kierownik Zakładu Prawa Handlowego Katedry Prawa Gospodarczego Prywatnego UJ, adwokat. Wpisany na listę arbitrów Sądu Arbitrażowego przy KIG, Sądu Arbitrażowego przy PKPP Lewiatan, oraz Sądu Arbitrażowego przy VIAC. Arbiter w wielu sporach krajowych i międzynarodowych przed stałymi sądami arbitrażowymi (w tym ICC, SCC) oraz w arbitrażach ad hoc. W latach Prezes Sądu Arbitrażowego przy PKPP Lewiatan, członek Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Sądownictwa Polubownego. W latach ekspert Polskiej Delegacji na sesje UNCITRAL w sprawie przygotowania Regulaminu Arbitrażowego UNCITRAL w wersji z roku Redaktor i współautor opracowania systemowego pt. Arbitraż Handlowy, System Prawa Handlowego t. 8, Warszawa Członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego w latach Maria Szymańska radca prawny, zastępca dyrektora Biura Prawnego w Ministerstwie Gospodarki, przewodnicząca polskiej delegacji na Sesji II Grupy Roboczej UNCITRAL ds. Arbitrażu, na których odbywały się prace poświęcone rewizji Regulaminu Arbitrażowego UNCITRAL, autor publikacji poświęconych przebiegowi prac, które ukazały się w Biuletynie Arbitrażowym. V

7

8 Spis treści Przedmowa Wykaz skrótów XI XV Komentarz Część I. Przepisy wstępne Art. 1. [Zakres zastosowania] Art. 2. [Zawiadomienia i obliczanie terminów] Art. 3. [Wezwanie na arbitraż] Art. 4. [Odpowiedź na wezwanie na arbitraż] Art. 5. [Zastępstwo i pomoc] Art. 6. [Organy wyznaczające i powołujące] Część II. Skład zespołu orzekającego Art. 7. [Liczba arbitrów] Art. 8. [Powoływanie arbitra jedynego] Art. 9. [Powoływanie trzyosobowego zespołu orzekającego] Art. 10. [Powołanie trzyosobowego zespołu orzekającego w sporze wielostronnym] Art. 11. [Ujawnienia dokonywane przez arbitrów] Art. 12. [Wniosek o wyłączenie arbitra] Art. 13. [Postępowanie związane z wyłączeniem arbitra] Art. 14. [Zastąpienie arbitra] Art. 15. [Powtórzenie rozprawy w przypadku zastąpienia arbitra] Art. 16. [Wyłączenie odpowiedzialności] Część III. Postępowanie arbitrażowe Art. 17. [Postanowienia ogólne] Art. 18. [Miejsce arbitrażu] Art. 19. [Język postępowania] Art. 20. [Pozew] Art. 21. [Odpowiedź na pozew] Art. 22. [Zmiana żądania powoda lub pozwanego] Art. 23. [Właściwość sądu polubownego] VII

9 Spis treści VIII Art. 24. [Dalsze pisma procesowe] Art. 25. [Terminy] Art. 26. [Środki tymczasowe] Art. 27. [Materiał dowodowy] Art. 28. [Rozprawy] Art. 29. [Biegli powoływani przez zespół orzekający] Art. 30. [Niedopełnienie obowiązku] Art. 31. [Zamknięcie rozprawy] Art. 32. [Zrzeczenie się prawa sprzeciwu] Część IV. Wyrok Art. 33. [Postanowienia] Art. 34. [Forma i skuteczność wyroku] Art. 35. [Prawo właściwe, amiable compositeur] Art. 36. [Ugoda lub inne podstawy umorzenia] Art. 37. [Wykładnia wyroku] Art. 38. [Sprostowanie wyroku] Art. 39. [Wyrok uzupełniający] Art. 40. [Definicja kosztów] Art. 41. [Wynagrodzenie i wydatki arbitrów] Art. 42. [Podział kosztów] Art. 43. [Zaliczka na koszty] Załączniki UNCITRAL Arbitration Rules (2010) UNCITRAL Arbitration Rules (1976) Regulamin Arbitrażowy UNCITRAL (1976) UNCITRAL Model Law On International Commercial Arbitration Ustawa modelowa o międzynarodowym arbitrażu handlowym UNCITRAL Notes on Organizing Arbitral Proceedings Uwagi UNCITRAL dotyczące organizacji postępowania arbitrażowego Wytyczne ICDR dla arbitrów dotyczące wymiany informacji Rules of Ethics for International Arbitrators Zasady Etyki dla Międzynarodowych Arbitrów IBA Rules on the Taking of Evidence in International Commercial Arbitration Regulamin IBA dotyczący postępowania dowodowego w Międzynarodowym Arbitrażu IBA Guidelines on Conflicts of Interest in International Arbitration.. 725

10 Spis treści 14. Wytyczne IBA dotyczące konfliktów interesów w międzynarodowym arbitrażu Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych Konwencja europejska o międzynarodowym arbitrażu handlowym Indeks rzeczowy IX

11

12 Przedmowa Pomysł napisania tej książki powstał któregoś dnia wysoko nad Oceanem Atlantyckim, kiedy trójka autorów, na pokładzie samolotu, w drodze na kolejną sesję Grupy Roboczej UNCITRAL postanowiła podzielić się swoją wiedzą, przemyśleniami i doświadczeniem z polskim Czytelnikiem. UNCITRAL to skrót wymagający rozszyfrowania. Pełna nazwa: United Nation Commission on International Trade Law brzmi w języku polskim: Komisja Narodów Zjednoczonych ds. Międzynarodowego Prawa Handlowego. Powołana została rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ Nr 2205 z r. ONZ dostrzegła potrzebę rozwijania międzynarodowego handlu, jako czynnika redukującego zagrożenie wojnami, stymulującego przy tym pokojowe współistnienie różnych systemów ekonomicznych. Powołała więc wyspecjalizowaną organizację do ujednolicenia prawa handlowego i tym samym, zlikwidowania przynajmniej części barier utrudniających międzynarodową współpracę. Efektem prac Komisji jest wiele międzynarodowych konwencji (ang: Convention) i regulaminów (ang: Rules) oraz wzorów ustaw (Model Law) zaproponowanych do przyjęcia państwom członkowskim ONZ. Dla społeczności arbitrażowej decydujące znaczenie miały dwa akty: Ustawa Modelowa (UNCITRAL Model Law) z 1985 r., poprawiona w 2006 r. oraz Regulamin Arbitrażowy (UNCITRAL Arbitration Rules) z 1976 r. zmieniony, a właściwie uchwalony w nowej wersji w 2010 r. Temu ostatniemu dziełu poświęcony jest niniejszy Komentarz. Autorzy Komentarza przez cztery lata brali udział w pracach przygotowawczych, uczestniczyli w siedmiu sesjach plenarnych Grupy Roboczej Nr II ds. Arbitrażu i Koncyliacji, odbyli wiele spotkań roboczych, opublikowali szereg artykułów na temat bieżących prac Komisji i wreszcie, chcąc podzielić się z polskim Czytelnikiem swoimi przemyśleniami przygotowali niniejsze dzieło. Dotychczasowy Regulamin z 1976 r. używany był powszechnie do rozwiązywania sporów handlowych wszędzie tam, gdzie strony nie wskazały określonej instytucji arbitrażowej. Używany był w sporach pomiędzy prywatnymi firmami, w sporach inwestycyjnych, w sporach międzypaństwowych i w arbitrażach ad hoc administrowanych przez instytucje arbitrażowe. Regulamin jednomyślnie oceniany był jako jedno z najskuteczniejszych narzędzi zasłużonych dla arbitrażu. Dlatego proces nowelizacji Regulaminu poddany został przez UNCITRAL specyficznemu samoograniczeniu. Uchwalono bowiem zasadę, że nie będzie on zmieniał struktury tekstu, jego ducha, stylu, języka i uszanuje elastyczność tekstu pierwotnego, zamiast czynić go bardziej skomplikowanym. W oryginale alter the structure of the text, its spirit or its drafting style and should respect the flexibility of the text rather than make it more complex. Nowy Regulamin z 2010 r. zawiera XI

13 Przedmowa więcej uregulowań dotyczących sporów wielostronnych, interwencji osób trzecich, odpowiedzialności arbitrów, możliwości wyłączenia biegłych powołanych przez Trybunał Arbitrażowy. Bardziej szczegółowo uregulowano kwestie zarządzeń tymczasowych. Inaczej uregulowano zastąpienie arbitra i kwestie kosztów arbitrażu. Regulamin obowiązywał niezmieniony od r. W trzydziestą rocznicę jego uchwalenia postanowiono ten zasłużony dokument poddać rewizji. Prace rozpoczęły się na 45 sesji UNCITRAL w Wiedniu we wrześniu 2006 r. Trwały 7 kolejnych sesji. Ostatnia, 52., miała miejsce w Nowym Jorku w dniach r. Członkami UNCITRAL biorącymi udział w pracach jest 60 państw. Nadto status obserwatora uzyskały 22 państwa. W obradach brały udział również delegacje Watykanu i Palestyny. Dodatkowo w Grupie Roboczej uzyskało członkostwo i odegrało aktywną rolę jeszcze 40 organizacji międzynarodowych, zarówno z systemu ONZ (UN System), międzyrządowych (inter-governmental), jak i pozarządowych (non-governmental). W sumie 124 delegacje! Cztery lata pracy w celu rewizji stosunkowo krótkiego tekstu mogą wydać się czymś niezwykłym. Ilustruje to jednak wagę jaką społeczność międzynarodowa przywiązuje do jakości procedur rozstrzygania sporów w drodze arbitrażu. Przechodzień spacerujący Pierwszą Aleją między 42 i 48 ulicą wzdłuż brzegu East River w Nowym Jorku, albo obok międzynarodowego centrum UNO City w Wiedniu udekorowanego flagami 215 państw członkowskich, może nie wiedzieć, ile żmudnej pracy dziesiątków, czasami setek, delegatów kryje się za szklanymi fasadami tych budynków. Swoistym ograniczeniem tempa prac jest specyficzna i dość ceremonialna metoda prowadzenia obrad. Niepisany rytuał każe każdej delegacji pragnącej zabrać głos postawić pionowo tabliczkę z nazwą państwa stojącą przed przewodniczącym delegacji. Od Przewodniczącego obrad wymaga się więc nie tylko dobrego wzroku, ale też i refleksu w notowaniu kolejności zgłaszających się do głosu delegacji, po to, aby w tej samej kolejności udzielić im głosu. Przewodniczącym obrad wszystkich sesji był Michael Schneider, Niemiec z pochodzenia, zamieszkały w Genewie. Wykonał on niespotykanie trudną pracę, wykazując przy tym niezwykłe talenty do zwięzłego formułowania zgłaszanych postulatów i poszukiwania kompromisu. Innym niepisanym zwyczajem jest, aby członek delegacji zabierającej głos po raz pierwszy w trakcie danej sesji: podziękował za udzielenie mu głosu, pogratulował Przewodniczącemu obrad z okazji wybrania go do pełnienia tej funkcji i podziękował Sekretariatowi UNCITRAL za tremendous work wykonany pomiędzy poszczególnymi sesjami w celu przygotowania bieżącej sesji i dokumentów roboczych. Dopiero wówczas mówca może przystąpić do rzeczy. Rytuał ten mocno spowalniał prace Grupy Roboczej zwłaszcza w pierwszym dniu każdej sesji roboczej. Nabierał cech bardziej komicznych w piątym dniu każdej sesji, gdy to przedstawiciele delegacji, które do tej pory nie zabrały głosu, a zabierały go po raz pierwszy, gratulowały Przewodniczącemu obrad wyboru na to stanowisko i dziękowały Sekretariatowi za tremendous work poświęcony przygotowaniu dokumentów na daną sesję, podczas gdy inni delegaci zaczynali już pakować dokumenty i zerkać na zegarki, kontrolując czas do odlotów swoich samolotów. XII

14 Przedmowa Aby usprawiedliwić tempo prac Grupy Roboczej, należy zrozumieć specyfikę ONZ, a w szczególności potrzebę uzyskania międzynarodowego konsensusu dla każdej podjętej decyzji. Należało wykazywać szacunek dla poglądu wyrażonego przez każdą delegację i cierpliwość dla wysłuchania każdego delegata. Prace Grupy Roboczej odbywały się w duchu konstruktywnej współpracy i zrozumienia. Tekst Nowego Regulaminu Arbitrażowego UNCITRAL opublikowany został w języku angielskim r. Regulamin wszedł w życie miesiąc później, r. Dziwna to dość data, gdyż akurat dzień ten przypadał w niedzielę, a nadto, w wielu państwach chrześcijańskich dzień ten jest świętem religijnym, a w niektórych nawet państwowym. Dopiero po r. ogłoszone zostały wszystkie pozostałe oficjalne wersje językowe Regulaminu: arabska, chińska, francuska, hiszpańska i rosyjska. Wersję polską sporządzono specjalnie dla potrzeb niniejszej publikacji. Regulamin ma mieć zastosowanie do umów (klauzul) arbitrażowych zawartych po r. Celem zmian Regulaminu było zapewnienie większej skuteczności postępowań arbitrażowych z uwzględnieniem wymagań współczesności. Świat zmienił się przez te trzydzieści parę lat. Uchwalając Regulamin w 1976 r., nie dostosowano go do sporów inwestycyjnych, chociaż Konwencję Waszyngtońską uchwalono 11 lat wcześniej (Konwencja z r. o Ochronie Inwestycji Zagranicznych). Nadto Regulamin z 1976 r. nie przystawał w pełni do najnowszych innowacji technicznych i telekomunikacyjnych stosowanych we współczesnym arbitrażu międzynarodowym. W najlepszym interesie polskiego środowiska arbitrażowego komentatorzy odwołują się czasami do genezy poszczególnych artykułów, cytują dokumenty Grupy Roboczej, porównują komentowane przepisy z regulaminami zagranicznych, czasami egzotycznych instytucji arbitrażowych, cytują zagraniczną literaturę i orzecznictwo, najwięcej uwagi poświęcając jednak różnicom z KPC, którego używanie w arbitrażu UNCITRAL nie jest przewidziane. Wskazano także na aktualne trendy zmian legislacyjnych w państwach posiadających największy wpływ na kształt międzynarodowego arbitrażu. Wreszcie, Komentarz odzwierciedla osobiste doświadczenia autorów jako arbitrów, pełnomocników i negocjatorów. Książka niniejsza jest pierwszym w Polsce kompendium wiedzy dla praktyka arbitrażu ad hoc, zarówno arbitra, jak i pełnomocnika. Wśród załączników Czytelnik znajdzie najważniejsze teksty dla praktyki arbitrażowej, w tym, nigdy wcześniej nie tłumaczony tekst Rules of Ethics for International Arbitrators, IBA Rules on the Taking of Evidence in International Arbitration (nowa wersja 2010 r.) i UNCITRAL Model Law ze zmianami przyjętymi w 2006 r. w rok po uchwaleniu Księgi piątej KPC. Mamy nadzieję, że nowy Regulamin będzie służył społeczności arbitrażowej przez następnych 30 parę lat, z wielkim pożytkiem dla polskich praktyków. Autorzy XIII

15

16 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa AAAReg... Reguły Arbitrażu Handlowego i Mediacji Amerykańskiego Stowarzyszenia Arbitrażowego (AAA Commercial Arbitration Rules and Mediation) BGB... Bürgerliches Gesetzbuch (niemiecki kodeks cywilny) DISReg... Regulamin Arbitrażowy Niemieckiego Instytutu Arbitrażowego ( English Arbitration Act Angielska Ustawa o Arbitrażu z 1996 r. ( CIETACReg... China International Economic and Trade Arbitration Commission GenewKonw... Konwencja Europejska o międzynarodowym arbitrażu handlowym, sporządzona w Genewie r. (Dz.U. z 1964 r. Nr 40, poz. 270) ICCReg... Regulamin Międzynarodowego Sądu Arbitrażowego przy ICC (obowiązujący od r.; ICSIDReg... Regulamin Międzynarodowego Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych ( KC... ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KIGReg... Regulamin Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie z r. ( Konwencja Waszyngtońska... Konwencja z r. o rozstrzyganiu sporów inwestycyjnych między państwami i obywatelami innych państw ( KPC... ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KrRejSU... ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz ze zm.) KSH... ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) LCIAReg... Regulamin Sądu Międzynarodowego Arbitrażu w Londynie ( XV

17 Wykaz skrótów LewiatanReg... Regulamin Sądu Arbitrażowego przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan ( ModelU... ustawa modelowa UNCITRAL o międzynarodowym arbitrażu handlowym uchwalona r. zalecona do stosowania krajowym ustawodawstwom przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, dokument ONZ Nr A/40/17 (UN- CITRAL Model Law on International Commercial Arbitration, United Nations document A/40/17, annex I) NYKonw... Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, sporządzona w Nowym Jorku r. (Dz.U. z 1962 r. Nr 9, poz. 41) PrPoczt... ustawa z r. Prawo pocztowe (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz ze zm.) PrUpN... ustawa z r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz ze zm.) SCCReg... Regulamin Instytutu Arbitrażowego przy Sztokholmskiej Izbie Handlowej ( SDziałGospU... ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz ze zm.) SwissRul... Swiss Rules of International Arbitration (Szwajcarski Regulamin Arbitrażu Międzynarodowego; org) UNCITRALReg... Regulamin Arbitrażowy UNCITRAL (UNCITRAL Arbitration Rules adopted on 28 April 1976; org) w wersji z 2010 r. UNCITRALReg1976. Regulamin Arbitrażowy UNCITRAL (UNCITRAL Arbitration Rules adopted on 28 April 1976; org) w wersji z 1976 r. VIACReg... Regulamin Arbitrażu i Koncyliacji Międzynarodowego Centrum Arbitrażowego przy Austriackiej Federalnej Izbie Gospodarczej w Wiedniu (Rules of Arbitration and Conciliation of the International Arbitral Centre of the Austrian Federal Economic Chamber Vienna Rules; WIPOReg... Reguły i Klauzule Arbitrażu, Mediacji i Rozwiązywania Sporów WIPO Wytyczne IBA... Wytyczne IBA dotyczące konfliktów interesów w międzynarodowym arbitrażu, zatwierdzone r. przez Radę Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawników ( 2. Organy, organizacje, instytucje AAA... The American Arbitration Association (Amerykańskie Stowarzyszenie Arbitrażowe) XVI

18 Wykaz skrótów DIS... Deutshe Institution fur Schiedsgerichtsbarkeit (Niemiecki Instytut Arbitrażowy) IBA... International Bar Association (Międzynarodowe Stowarzyszenie Adwokatów) ICC... International Chamber of Commerce (Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu) ICDR... International Centre for Dispute Resolution (Międzynarodowe Centrum Rozwiązywania Sporów w Dublinie) ICSID... International Centre for Settlement of Investmen Disputes (Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych) KIG... Krajowa Izba Gospodarcza w Warszawie LCIA... The London Court of International Arbitration (Londyński Sąd Arbitrażu Międzynarodowego) ONZ... Organizacja Narodów Zjednoczonych RPO... Rzecznik Praw Obywatelskich SA... Sąd Apelacyjny SCC... Stockholm Chamber of Commerce (Sztokholmska Izba Gospodarcza) SN... Sąd Najwyższy UNCITRAL... United Nation Commission on International Trade Law (Komisja Narodów Zjednoczonych do spraw Międzynarodowego Prawa Handlowego) VIAC... Vienna International Arbitration Centre (Austriacka Federalna Izba Gospodarcza w Wiedniu) WIPO... World International Property Organization (Światowa Organizacja Własności Intelektualnej) 3. Publikatory i czasopisma ADR... ADR. Arbitraż i Mediacja Arb. Int.... Arbitration International Biul. SN... Biuletyn Sądu Najwyższego Dz.U.... Dziennik Ustaw KPP... Kwartalnik Prawa Prywatnego MoP... Monitor Prawniczy OSA... Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSNAPiUS... Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Zbiór Urzędowy. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNC... Orzecznictwo Sądów Polskich. Izba Cywilna PPH... Przegląd Prawa Handlowego Pr. Gosp.... Prawo Gospodarcze PS... Przegląd Sądowy PUG... Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Rej.... Rejent R. Pr.... Radca Prawny Zb. Orz.... Zbiór Orzecznictwa XVII

19 Wykaz skrótów 4. Inne art.... artykuł cyt.... cytowany (-a, -e); cytat cz.... część lit.... litera m.in.... między innymi n.... następny (-a, -e) niepubl.... niepublikowany (-a, -e) np.... na przykład Nr... numer orz.... orzeczenie pkt... punkt por.... porównaj post.... postanowienie poz.... pozycja r.... rok t.j.... tekst jednolity tj.... to jest tłum.... tłumaczenie uchw.... uchwała ust.... ustęp w zw. z... w związku z wyr.... wyrok zd.... zdanie ze zm.... ze zmianami zob.... zobacz XVIII

20 Komentarz