Arbitraż i skuteczne rozwiązywanie sporów: Zamówienia i kontrakty w górnictwie

Transkrypt

1 Arbitraż i skuteczne rozwiązywanie sporów: Zamówienia i kontrakty w górnictwie K&L Gates Jamka sp.k. Al. Jana Pawła II Warszawa tel: dr Rafał Morek Katowice, r. Copyright 2013 by K&L Gates LLP. All rights reserved.

2 Plan prezentacji 1. Dlaczego arbitraż? Zalety arbitrażu 2. Przebieg postępowania arbitrażowego 3. Mediacja + arbitraż (med-arb) 4. Jakie spory najbardziej nadają się do rozstrzygania w drodze arbitrażu? 5. Formułowanie skutecznej klauzuli arbitrażowej 6. Jakich błędów w klauzulach arbitrażowych unikać? klgates.com 1

3 Arbitraż to metoda rozwiązywania sporów, w której rolę sądu powszechnego zajmuje sąd polubowny (prywatny) powoływany przez same strony. Zasady autonomii woli, swobody umów i wolności gospodarczej znajdują swój wyraz w sferze rozwiązywania sporów między przedsiębiorcami w ten sposób, że mogą oni wybierać i kształtować takie metody rozwiązywania sporów, które uważają za najbardziej odpowiednie. klgates.com 2

4 Zalety arbitrażu Wpływ stron na kształt postępowania Wybór instytucji arbitrażowej / arbitrażu ad hoc Wybór arbitrów Wybór miejsca i czasu postępowania Określenie kształtu procedury (Wybór zasad postępowania) wybór języka postępowania możliwość określenia zakresu i trybu prowadzenia postępowania dowodowego możliwość zastosowania środków komunikacji elektronicznej poufność Wybór podstaw rozstrzygnięcia prawa właściwego / ogólnych zasad prawa / zasad słuszności / określonych standardów technicznych lub innych klgates.com 3

5 Arbitraż krok po kroku 1. Klauzula arbitrażowa (zapis na sąd polubowny) 2. Wezwanie na arbitraż / wniesienie pozwu 3. Wybór arbitra (-ów) przez strony Z reguły skład 3-osobowy Każda ze stron wskazuje 1 arbitra Arbitrzy wybierają superarbitra 4. Odpowiedź na pozew 5. Posiedzenie organizacyjne / telekonferencja określenie zakresu zagadnień spornych i przebiegu dalszego postępowania 6. Rozprawa arbitrażowa 7. Wydanie wyroku 8. Uznanie lub stwierdzenie wykonalności przez sąd państwowy klgates.com 4

6 Arbitraż jest naturalnym wyborem w sprawach międzynarodowych Najbardziej neutralne możliwe forum W zakresie przepisów procesowych harmonizacja prawa w skali międzynarodowej przebiega powoli Międzynarodowa instytucja arbitrażowa / skład zespołu (na ogół trzech) arbitrów Język przebieg postępowania, dokumenty, tłumaczenia Miejsce postępowania w znaczeniu formalnym i miejsce faktycznego prowadzenia postępowania Tradycja sądów kupieckich / lex mercatoria klgates.com 5

7 Dlaczego arbitraż w kontraktach węglowych? Arbitraż jest naturalnym wyborem w sprawach międzynarodowych: Polska jest 9. największym producentem węgla na świecie, w tym największym w Europie import węgla kamiennego ok. 15 milionów ton; eksport ok. 8 mln ton w 2012 r. najwięksi odbiorcy: w UE Niemcy, spoza UE Bośnia i Hercegowina obecnie importem węgla zajmuje się ok. 200 firm klgates.com 6

8 Dlaczego arbitraż? Zalety arbitrażu Arbitraż jest naturalnym wyborem w sprawach międzynarodowych: Maszyny, sprzęt górniczy i technologie polskich spółek znane i stosowane w wielu kopalniach na całym świecie Rosja Ukraina Chiny Indie Bośnia i Hercegowina Afryka Zasadnicze różnice dotyczące systemów prawnych i sądowych Problemy z międzynarodowym wykonywaniem orzeczeń sądów państwowych klgates.com 7

9 Arbitraż jest naturalnym wyborem w sprawach międzynarodowych Międzynarodowy arbitraż stanowi dla nas nieodłączną część globalnej strategii rozwiązywania sporów. Standardem jest zawieranie klauzul arbitrażowych w naszych międzynarodowych kontraktach. Damian Lovell, odpowiedzialny za strategię rozwiązywania sporów w BHP Billiton, jednej z największych firm wydobywczych na świecie klgates.com 8

10 Konwencja nowojorska z 1958 r. o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych klgates.com 9

11 Zalety arbitrażu Fachowy charakter arbitrażu Fachowość arbitrów Sędzia sądu powszechnego na ogół nie posiada wiedzy wystarczającej do rozstrzygnięcia/zrozumienia branżowego sporu Arbitrem może być fachowiec z danej branży, niekoniecznie prawnik Fachowość biegłych Instytucja biegłych sądowych często krytykowana Swoboda wyboru wysokie kwalifikacje i doświadczenie biegłych w arbitrażu Arbitraż jest szeroko wykorzystywany w sporach, w których element branżowej wiedzy i doświadczenia jest szczególnie istotny. Im wyższy stopień specjalizacji danej branży, tym większa potrzeba projektowania indywidualnie dopasowanych ( szytych na miarę ) metod ich rozwiązywania. klgates.com 10

12 Arbitraż jako naturalny wybór w sektorze surowców naturalnych Sprawy dotyczące sektora natural resources / gas&oil / energetyki (sensu largo) w obrocie międzynarodowym typowo rozstrzygane poza sądami państwowymi Przykład: sprawy dotyczące wydobywania ropy i gazu z norweskiego szelfu kontynentalnego (offshore) arbitraż ad hoc w Stavanger, Bergen lub Trondheim Przykład: arbitraż w sporach w sektorze energetycznym stanowił 20% wszystkich spraw wniesionych do ICC (spośród ok. 700 wszystkich spraw). Inne przykłady: Australia, Sztokholm Coraz wyższa liczba spraw tego rodzaju trafia do arbitrażu klgates.com 11

13 Zalety arbitrażu Szybkość postępowania Możliwość ustalenia ram czasowych postępowania Arbitrzy powinni być dyspozycyjni, by bezzwłocznie podjąć i przeprowadzić postępowanie Techniki kontroli czasu w arbitrażu instytucjonalnym Odformalizowanie postępowania Zasadą jest postępowanie tylko w jednej instancji klgates.com 12

14 Zalety arbitrażu Sposób pozwalający na utrzymanie poprawnych biznesowych relacji z partnerem mimo sporu sąd polubowny / sąd dla gentlemanów natura postępowania arbitrażowego sprzyja zawieraniu ugód rzeczywiste interesy gospodarcze stron klgates.com 13

15 Mediacja + Arbitraż (med-arb) Zanim strony wdadzą się w spór Wykorzystanie zalet mediacji Mediacja to dobrowolne porozumiewanie się stron w konflikcie z udziałem bezstronnej osoby trzeciej (mediatora), w celu dojścia do ugody satysfakcjonującej obie strony Etap mediacji trwa zwykle do 30/45 dni Jeżeli mediacja jest skuteczna, strony zawierają ugodę Skutki ugody Jeśli strony nie dojdą do porozumienia, przeprowadzany jest arbitraż Inną hybrydą jest arb-med klgates.com 14

16 Stałe Sądy Arbitrażowe w Polsce i na świecie klgates.com 15

17 Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy przy Międzynarodowej Izbie Handlowej w Paryżu (ICC) klgates.com 16

18 Sąd Arbitrażu Międzynarodowego w Londynie (LCIA) klgates.com 17

19 Instytut Arbitrażowy Izby Handlowej w Sztokholmie (SCC) klgates.com 18

20 Sąd Arbitrażowy przy Federalnej Izbie Gospodarczej w Wiedniu (VIAC) klgates.com 19

21 Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie klgates.com 20

22 Sąd Arbitrażowy przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan w Warszawie klgates.com 21

23 Sąd Arbitrażowy przy Regionalnej Izbie Gospodarczej w Katowicach klgates.com 22

24 Czy arbitraż jest drogi? Wartość przedmiotu sporu: PLN Wartość przedmiotu sporu: PLN Sąd Arbitrażowy przy KIG * Sąd Arbitrażowy przy KIG Sąd Arbitrażowy Lewiatan Sąd Arbitrażowy Lewiatan Sąd Arbitrażowy przy RIG w Katowicach Sąd Arbitrażowy przy RIG w Katowicach Sąd okręgowy (w razie apelacji/skargi kasacyjnej x2 lub x 3) Sąd okręgowy (w razie apelacji/skargi kasacyjnej x2 lub x 3) *Wartości w PLN. Uwzględniono opłatę rejestracyjną i arbitrażową. klgates.com 23

25 Koszty postępowania Przewaga arbitrażu nad sądownictwem państwowym: Możliwość zwrotu innych poniesionych kosztów postępowania, poza opłatami sądowymi (arbitrażowymi) Zasada przegrany płaci koszty Koszty zastępstwa procesowego W postępowaniach przed sądami powszechnymi obowiązują zryczałtowane kwoty określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości, które są w wielu przypadkach wielokrotnie niższe od kosztów rzeczywistych Inne klgates.com 24

26 W jakich sprawach do arbitrażu? Spory na tle umów o dostawę węgla Dopuszczalność wypowiedzenia umowy Wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 2011 r., II CSK 568/10 Ustalenie ceny Maxim Power Corp. v. Milner Power Limited Partnership and Coal Valley Resources Inc Bezpodstawne rozwiązanie umowy Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2003 r., V CKN 162/01 Nienależyte wykonanie umowy Jakość dostarczonego surowca Przebudowa bloków energetycznych klgates.com 25

27 W jakich sprawach do arbitrażu? Usługi transportowe Spory na tle umowy spedycji Spór o naprawienie szkody wynikłej z niewykonania objętego przedmiotem zobowiązania spedytora obowiązku dokonania rozliczeń z przewoźnikiem (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2008 r., IV CSK 57/08) Umowy o zaprojektowanie i wykonanie urządzeń górniczych Umowy o świadczenie usług Umowy o roboty budowlane Umowy licencyjne Inne klgates.com 26

28 Formułowanie skutecznej klauzuli arbitrażowej Konieczne elementy klauzuli arbitrażowej oznaczenie stron tej umowy, w sposób umożliwiający ich identyfikację wyrażenie woli poddania sporu prawnego pod rozstrzygnięcie sądu polubownego oznaczenie przedmiotu sporu lub stosunku prawnego, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć klgates.com 27

29 Przykłady modelowych klauzul arbitrażowych Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy lub powstające w związku z nią będą rozstrzygane przez Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie stosownie do Regulaminu tego Sądu obowiązującego w dacie wniesienia pozwu. Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy lub powstające w związku z tą umową będą rozstrzygane przez Sąd Arbitrażowy przy Regionalnej Izbie Gospodarczej w Katowicach zgodnie z Regulaminem tego Sądu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu. klgates.com 28

30 Przykłady modelowych klauzul arbitrażowych Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy lub w związku z nią będą ostatecznie rozstrzygane przez Zespół Orzekający działający przy Sądzie Arbitrażowym Lewiatan w Warszawie zgodnie z postanowieniami Regulaminu tego Sądu obowiązującego w dniu wszczęcia postępowania. Klauzula może być uzupełniona o postanowienia: Miejscem postępowania arbitrażowego będzie [ ]. Postępowanie arbitrażowe będzie prowadzone w języku [ ]. Klauzula rekomendowana przez Sąd Arbitrażowy Lewiatan klgates.com 29

31 Przykłady klauzul typu med-arb W wypadku sporu wynikającego z niniejszego kontraktu lub w związku z nim, odnoszącego się również do jego istnienia, ważności lub wypowiedzenia, strony będą dążyły do uregulowania tego sporu w drodze mediacji zgodnie z Regulaminem Postępowania Mediacyjnego Centrum w. Gdyby w terminie dnia od wyznaczenia mediatiora lub w innym dodatkowym terminie uzgodnionym na piśmie przez strony nie udało się uregulować sporu w drodze mediacji, spór zostanie skierowany na drogę postępowania arbitrażowego i ostatecznie rozstrzygnięty zgodnie z Regulaminem Sądu Arbitrażowego przy w. klgates.com 30

32 Przykłady klauzul typu med-arb W wypadku sporu wynikającego z niniejszej umowy lub będącego w związku z nią, strony postanawiają poddać spór postępowaniu mediacyjnemu zgodnie z Zasadami ADR Międzynarodowej Izby Gospodarczej w Paryżu. Jeżeli spór nie zostanie rozstrzygnięty zgodnie z powyższymi Zasadami w ciągu 45 dni od zgłoszenia sporu do mediacji, lub w innym okresie uzgodnionym pisemnie przez strony, spór powinien zostać ostatecznie rozstrzygnięty zgodnie z Zasadami Arbitrażu Międzynarodowej Izby Gospodarczej w Paryżu przez jednego lub więcej arbitrów powołanych zgodnie z powyższymi Zasadami Arbitrażu. Klauzula typu med-arb rekomendowana przez ICC w Paryżu klgates.com 31

33 Jakich błędów unikać? Przykłady wadliwych klauzul arbitrażowych Niejednoznaczność co do ostatecznego charakteru arbitrażu Wszelkie spory mogące wyniknąć lub powstające w związku z umową mogą być poddane pod rozstrzygnięcie sądu polubownego klgates.com 32

34 Jakich błędów unikać? Niezamierzone ograniczenie jurysdykcji sądu polubownego Wszelkie spory wynikające z niewykonania umowy i powstające w okresie trwania umowy będą poddane pod rozstrzygnięcie sądu polubownego Błędne odesłania do instytucji arbitrażowych lub podanie nieistniejącej instytucji arbitrażowej klgates.com 33

35 Jakich błędów unikać? Stawianie nierealistycznych limitów czasowych na wydanie wyroku Wyrok zostanie wydany w ciągu trzech miesięcy od zawarcia umowy arbitrażowej Przewidywanie sprzecznych lub niejasnych elementów procedury arbitrażowej Spory wynikające z umowy będą poddane pod rozstrzygnięcie sądu polubownego składającego się z arbitrów nominowanych przez ICC w Genewie zgodnie z procedurą arbitrażową określoną we francuskim kodeksie cywilnym, z należytym uwzględnieniem prawa państwa siedziby arbitrażu klgates.com 34

36 Jakich błędów unikać? Zbyt szczegółowa regulacja kompetencji wymaganych od arbitra Strony ustanowią arbitrów spośród osób posługujących się językiem chińskim, będących absolwentami prawa z anglosaskiego obszaru prawnego oraz posiadających doświadczenie z zakresu kontraktów budowlanych realizowanych na terenie Bliskiego Wschodu klgates.com 35

37 dr Rafał Morek adwokat tel: K&L Gates Jamka sp.k. Al. Jana Pawła II Warszawa