platforma edukacy jna eodra.pl

Transkrypt

1 platforma edukacy jna eodra.pl Platforma edukacy jna eodra.pl powstała w ramach realizacji KOMPLEKSOWEGO PROGRAMU EDUKACYJNEGO nt. OCHRONY ŚRODOWISKA NATURALNEGO RZEK I AKWENÓW WROCŁAWIA DLA DZIECI I MŁODZIEŻY współfinansowanego ze środków Gminy Wrocław.

2 Źródła zanieczyszczenia wód ROZWÓJ CYWILIZACJI

3 ... Osiedlanie nad rzeką Większość wielkich cywilizacji powstała w dolinach rzek. Dlaczego?? Korzyści osiedlania się nad rzeką

4 Większość wielkich cywilizacji powstała w dolinach rzek. Dlaczego? Woda do picia dla ludzi i zwierząt Gleby na terenach zalewowych są bardziej żyzne... Osiedlanie nad rzeką? Korzyści osiedlania się nad rzeką Źródło ryb Transport rzeczny Nawadnienie pól

5 ... Osiedlanie nad rzeką Sumerowie rzeki Eufrat i Tygrys Egipt rzeka Nil Cywilizacja na terenie Indii rzeka Indus Chiny - rzeki Jangcy i Huang Ho

6 ... Regulacja rzek Regulacja rzek i jej wpływ na zanieczyszczenie wód

7 ... Regulacja rzek Rozwój miast pociągał za sobą zmiany, jakie człowiek wprowadzał w obrębie rzek. W XIX w. na szeroką skalę rozpoczął się proces regulacji rzek, czyli przekształcania naturalnego koryta rzecznego przez zmianę jego kształtu oraz materiału, z którego jest utworzone. Przyczyny regulacji rzek

8 ... Regulacja rzek Rozwój miast pociągał za sobą zmiany, jakie człowiek wprowadzał w obrębie rzek. W XIX w. na szeroką skalę rozpoczął się proces regulacji rzek, czyli przekształcania naturalnego koryta rzecznego przez zmianę jego kształtu oraz materiału, z którego jest utworzone. Przystosowanie do żeglugi Przyczyny regulacji rzek Obrona terytorium Ochrona przed powodzią Pozyskanie nowych terenów pod rózwój miasta Nawadnianie okolicznych pól

9 ... Regulacja rzek Regulacja rzek obejmowała: prostowanie koryta rzeki i skrócenie jej biegu budowę jazów, śluz i zapór obwałowywanie cieków likwidowanie nieregularności brzegów oraz dna

10 ... Rzeka nieuregulowana Meandry i starorzecza rzeki naturalnej - Biebrza Meandry fragmenty koryta rzeki, kształtem przypominające łuk Starorzecze jezioro leżące na dnie doliny rzecznej, część dawnego koryta rzeki

11 ... Rzeka nieuregulowana Piaszczyste łachy i wyspy rzeki naturalnej - Wisła Łacha piaszczysta mielizna na rzece

12 ... Rzeka uregulowana Źródło: Regulacja Odry rozpoczęła się już w XVIII w., a jej celem było przede wszystkim przystosowanie rzeki do żeglugi i osuszenie okolicznych terenów. Obecnie Odra na całej swojej długości jest całkowicie przekształcona. Pierwotny i obecny bieg Odry pod Cigacicami

13 ... Czy wiesz, że...? Cieka wostka Odra jest rzeką silnie zmienioną przez człowieka. Pierwotnie ułożona w liczne zakola, często wylewała się poza granice swojego koryta. W celu ułatwienia transportu zaczęto jednak silnie ją regulować. Wykonano obwałowania, budowle hydrotechniczne oraz zbiorniki retencyjne, które miały funkcje przeciwpowodziowe i magazynowały wodę na wypadek suszy. Efektem regulacji jest skrócenie tej rzeki o ok. 20% w granicach Polski w stosunku do pierwotnej długości. Wynosi ona obecnie 742 km, a bieg rzeki jest silnie zmieniony. Pomimo wielu zabiegów, Odra nie została szlakiem transportowym o randze międzynarodowej. Liczne regulacje nie zapobiegły też powodziom, chociażby takiej jak w 1997 r. (prof. dr hab. Tomasz Żylicz, dr Agnieszka Markowska, mgr Mikołaj Czajkowski, mgr Jakub Rak, Analiza uwarunkowań i efektywności ekonomicznej rozwoju odrzańskiej drogi wodnej, WWF, Warszawa 2010,

14 ... Wrocławski Węzeł Wodny Wrocławski Węzeł Wodny W okolicach Wrocławia system rzek (Odra, Oława, Bystrzyca, Widawa i Ślęza), kanałów oraz urządzeń i budowli hydrotechnicznych nosi nazwę Wrocławskiego Węzła Wodnego. To największy tego typu system w Polsce. Na potrzeby miasta i jego mieszkańców wrocławskie rzeki zostały uregulowane, a także wybudowano ponad sto mostów i kładek. Występuje tu również wiele jazów oraz śluz. System ten ma za zadanie: zapobiegać zalewaniu Wrocławia, ułatwiać żeglugę, stanowić walor krajobrazowy.

15 ... Wrocławski Węzeł Wodny

16 ... Regulacja rzek Jaz Bartoszowice część Wrocławskiego Węzła Wodnego Jaz - budowla wznoszona w poprzek koryta rzeki, służąca do spiętrzenia wody, najczęściej dla celów żeglugi

17 ... Regulacja rzek Śluza wodna Zacisze część Wrocławskiego Węzła Wodnego Śluza - urządzenie umożliwiające przepływanie statków między zbiornikami o różnych poziomach wody

18 Ostrogi na Odrze... Regulacja rzek Ostroga - przegroda wysunięta z brzegu w poprzek rzeki, zabezpieczająca brzeg przed erozją

19 ... Regulacja rzek Umocnione brzegi bez roślinności, wały przeciwpowodziowe Odra Wał przeciwpowodziowy - wznoszone wzdłuż rzeki sztuczne usypisko, które otacza tereny zalewowe.

20 ... Regulacja rzek Budowa wałów przeciwpowodziowych na Kozanowie rzeka Odra Wał przeciwpowodziowy - wznoszone wzdłuż rzeki sztuczne usypisko, które otacza tereny zalewowe.

21 ... Regulacja rzek Zapora na Zbiorniku Lubachów na rz. Bystrzycy (dopływ Odry) Zapora - budowla przegradzająca dolinę rzeki i spiętrzająca wodę, z której tworzy się zbiornik wodny

22 ... Konsekwencje regulacji rzek Regulacja rzek, poza korzyściami, niesie ze sobą również poważne zagrożenia. Negatywne skutki regulacji rzek

23 ... Konsekwencje regulacji rzek Regulacja rzek, poza korzyściami, niesie ze sobą również poważne zagrożenia. Spadek poziomu wód gruntowych Zmniejszenie bioróżnorodności Negatywne skutki regulacji rzek Mniej roślin = większe zanieczyszczenie rzek Wyższa temperatura wody = spadek zawartości tlenu Ograniczenie koryta rzeki wałami = częstsze powodzie Szybszy nurt = większa erozja Mniej roślin = brzydszy krajobraz

24 ... Negatywne skutki regulacji rzek Spadek poziomu wód gruntowych Susza w okolicy Wysychanie studni Źródło: Pogłębianie koryta

25 ... Negatywne skutki regulacji rzek Usuwanie roślinności, piaszczystych łach i wysepek Ograniczone samooczyszczanie się rzeki (brak biofiltrów) Ograniczenie środowisk życia wodnych organizmów Bardziej zanieczyszczona rzeka Zmniejszenie bioróżnorodności Źródło:

26 ... Negatywne skutki regulacji rzek Wycinanie roslinności i betonowanie brzegów Spadek zawartości tlenu Szybsze nagrzewanie się wody w rzece Masowe śnięcie (zdychanie) ryb Źródło:

27 ... Negatywne skutki regulacji rzek Wycinanie roślinności, prostowanie koryta rzeki Zubożenie krajobrazu Źródło: Szybszy spływ wody Szybsza erozja Większa szansa powodzi

28 ... Negatywne skutki regulacji rzek Budowa zapór Niszczenie cennych siedlisk roślin i zwierząt, zamieszkujących tereny powyżej zapory (zalewanie obszaru) Źródło: hhttp:// Ograniczenie możliwości wędrówki organizmów wzdłuż rzeki Wymieranie organizmów i zmniejszenie bioróżnorodności Z powodu budowy zapór w Polsce wymarła dzika populacja łososia. Ostatnia grupa utrzymująca się na rzece Drawie (dorzecze Odry) wymarła w latach 80. ubiegłego wieku.

29 ... Czy wiesz, że...? Cieka wostka W polskich dorzeczach Odry i Wisły ponad 50% gatunków ryb i minogów jest zależnych od ochrony lub narażonych na wyginięcie, co więcej, w złym stanie jest ponad 80% objętych ochroną siedlisk wodnych. Nawrocki P., WWF Polska, Kluczowe problemy oraz wnioski z opracowania projektów apwśk, apgw i PZRP perspektywa przyrodniczych organizacji pozarządowych, Krajowe Forum Wodne, Warszawa r.

30 ... Negatywne skutki regulacji rzek Budowa zapór Zwiększona erozja denna poniżej zapory Źródło: hhttp:// Podmywanie zapory (ogromne koszty napraw) i obniżenie koryta rzeki na przestrzeni kilkudziesięciu kilometrów od zapory (obniżenie poziomu wód gruntowych) Zapora wodna we Włocławku grozi zawaleniem i zalaniem ogromnych obszarów m.in. Ciechocinka i Torunia. Wzmożona erozja dna Wisły poniżej zapory spowodowała obniżenie poziomu wody o około 4 metry

31 ... Negatywne skutki regulacji rzek Zastanów się, jak źle przeprowadzona regulacja rzeki może wpłynąć na Ciebie? Smród nad rzeką Zakaz kąpieli Skutki źle przeprowadzonej regulacja rzeki Brak korzyści z turystyki Powódź w moim domu Brak wody w studni Droższe jedzenie Objazdy, dalsza droga do szkoły, Brak wody w kranie

32 ... Dobre praktyki

33 ... Co można zrobić, aby zminimalizować niekorzystne skutki regulacji rzek? Dobre praktyki pozostawić rzeki w ich naturalnym stanie niestety, nie zawsze jest to możliwe regulować rzeki tylko tam, gdzie jest to niezbędnie koniecznie przy równoczesnym zachowaniu naturalnych siedlisk i umożliwieniu rzece przepływu własnym tempem w przypadku rzek uregulowanych w sposób nieprawidłowy, przeprowadzić ich renaturyzację, czyli proces przywracania rzece stanu zbliżonego do naturalnego

34 ... Dobre praktyki Obecne działania powinny byż zgodne z ideą zrównoważonego rozwoju, czyli mieć na celu zaspokajanie potrzeb gospodarczych przy równoczesnym zachowaniu naturalnych siedlisk, walorów krajobrazowych, tworzeniu możliwości rozwoju wielu gatunków oraz umożliwieniu rzece przepływu własnym tempem, tworzenia meandrów i rozlewania się na szerokich terenach.

35 przywrócenie brzegom naturalnego charakteru... Dobre praktyki w regulacji rzek Dobre praktyki umacnianie brzegów odpowiednią, lokalną roślinnością oraz naturalnymi materiałami zastąpienie sztucznych stopni wodnych naturalnymi, kamiennymi zachowywanie lub odtworzenie terenów zalewowych Źródło: Author: SilverTree Zachowanie terenów zalewowych to jedno z działań zabezpieczających przez powodzią

36 ... Dobre praktyki w regulacji rzek budowa urządzeń umożliwiających wędrówkę organizmów wodnych wzdłuż rzek, takich jak przepławki Dobre praktyki odtworzenie wysp, zatok, cypli, które są miejscem siedlisk wielu gatunków zwierząt pozostawianie naturalnych elementów, które są miejscami życia zwierząt, np. głazów, zwalonych pni drzew, podmytych korzeni Źródło: Fot. Szumy na Tanwi, archiwum RZGW w Krakowie Przepławki umożliwiają wędrówkę organizmów wzdłuż rzeki

37 ograniczenie do minimum liczby zapór spiętrzających wodę... Dobre praktyki w regulacji rzek Dobre praktyki wykonywanie prac budowlanych w odpowiednich terminach, po konsultacji ze specjalistami ochrony przyrody Źródło: Naturalnie ukształtowana rzeka z niewielką ingerencją człowieka

38 ... Co ty możesz zrobić dla swojej rzeki? Wydaje się że niewiele ale Dobre praktyki Każdy z nas ma w pobliżu siebie lub swojej szkoły rzekę albo zbiornik wodny. Warto podejmować inicjatywy, takie jak: adoptowanie części rzeki poprzez regularne czyszczenie wód, brzegów, chrońmy ich czystość i wspomagajmy faunę i florę. Im więcej miejsc zostanie zaadoptowanych, w tym lepszym stanie będzie potok, rzeka czy jezioro. Wspólne działania prowadzą do realizacji większego celu. rozmowy o stanie wód niektórzy nie dbają o ochronę środowiska wodnego. Czasem krótka rozmowa pomaga ludziom dostrzec skalę problemu. Podejmuj rozmowy na ten temat, może dzięki Twoim argumentom ktoś zacznie bardziej dbać o stan wód? A może ta osoba przekona kolejną? Aktywizujmy się nawzajem!

39 ... Co ty możesz zrobić dla swojej rzeki? Wydaje się że niewiele ale Dobre praktyki Każdy z nas ma w pobliżu siebie lub swojej szkoły rzekę albo zbiornik wodny. Warto podejmować inicjatywy, takie jak: zorganizowanie w szkole akcji lub wystawy poświęconej ochronie wód. Zaproponuj to nauczycielom, na pewno chętnie Ci pomogą. rozmawianie z rodzicami. Ich również przekonuj do ochrony środowiska wodnego. Zainteresuj ich wiadomościami poznanymi w tym module.

40 ... Uszczelnianie miast Uszczelnienie miast i jego wpływ na rzeki

41 ... Uszczelnianie miast Drugim, poza regulacją rzek, problemem związanym z rozwojem cywilizacji jest uszczelnienie miast czyli powstawianie dużej ilości terenów, pokrytych między innymi betonem, asfaltem czy kostką, po których woda spływa bezpośrednio do rzek lub systemów kanalizacy jnych, zamiast wsiąkać w ziemię i infiltrować - przenikać w głąb skorupy ziemskiej. Źródło: Wypełnione betonową zabudową centra miast coraz szczelniej blokują przenikanie wody w głąb gruntu

42 ... Uszczelnianie miast Im większe uszczelnienie miast, tym więcej płacimy za odprowadzanie ścieków duze odparowanie przez rośliny i grunt OPAD 100% niewielkie odparowanie przez rośliny i grunt OPAD 100% 40% 50% mały i spowolniony odpływ powierzchniowy 10% 30% 15% 55% duzy i szybki odpływ powierzchniowy duży przyrost wody gruntowej małe koszty infrastruktury kanalizacy jnej powierzchnia nieuszczelniona mały przyrost wody gruntowej wysokie koszty infrastruktury kanalizacy jnej powierzchnia uszczelniona

43 ... Uszczelnianie miast Skutki uszczelnienia miast

44 ... Uszczelnianie miast Przy dużych opadach cała woda natychmiast wpływa do rzek i nie jest możliwe, aby utrzymać ją w korycie = POWODZIE Skutki uszczelnienia miast Niewielkie wsiąkanie wód w głąb terenu aż do wód gruntowych obniża ich poziom = SUSZA

45 ... Dobre praktyki zmniejszające uszczelnienie miast pozostawianie możliwie największych terenów zielonych, zakładanie parków, skwerów, ogrodów Dobre praktyki stosowanie, zamiast betonu, powierzchni o podłożu mineralnym, z asfaltem drenującym czy z przepuszczalnym układem kostki brukowej, lub też z zielenią, jak ażurowe kraty trawnikowe czy trawniki Źródło: Ażurowe płyty betonowe na dojaz

46 ... Dobre praktyki zmniejszające uszczelnienie miast zielone ściany nie tylko chronią przed hałasem, ale również zatrzymują wodę opadową tworzenie zielonych dachów, czyli pokrywanie dachów budynków roślinnością, która pozwala zatrzymać wodę opadową przed jej odpływem do systemów kanalizacy jnych (dodatkowo stanowi warstwę izolacy jną utrzymującą ciepło zimą, a latem chroniącą przed nadmiernym nagrzewaniem się budynków) Zielone dachy Dobre praktyki Źródło: uliusz Sokołowski / Robert Konieczny - KWK Promes/ zielony dach domu OUTrialnego 15 marca 2011 in Zielone dachy w Polsce by redakcja.

47 ... Zadanie dla uczniów Co ty możesz zrobić, aby zmniejszyć uszczelnienie Twojego miasta?