Czym jest środowisko wodne?

Transkrypt

1 Stan środowiska wodnego, jego zagrożenia i możliwości poprawy W trosce o wodny skarb Beskidu Sądeckiego Krynica, 25 marca 2010 r.

2 Priorytetem funduszu Kropli Beskidu na rok 2010 jest wsparcie partnerskich, praktycznych działań, podejmowanych przez społeczności lokalne, które przyczynią się do wyraźnej poprawy stanu środowiska wodnego regionu. Prezentacja odpowiada na pytania: Czym jest środowisko wodne i dlaczego wymaga ochrony? Co to jest dobry stan środowiska wodnego i po czym się go rozpoznaje (na przykładzie rzeki)? Jakie działania człowieka powodują pogorszenie stanu środowiska wodnego? Jakie działania służą poprawie stanu środowiska wodnego?

3 Czym jest środowisko wodne? Środowisko wodne populacje roślin i zwierząt wodnychi wszystkich organizmów od wody zależnych wraz ze wszystkim co je otacza i pozwala im istnieć, czyli ze wszystkimi składnikami środowiska nieożywionego, w którym żyją oraz ich wszelkimi zależnościami, powiązaniami i oddziaływaniami. Zmiana jednego ze składników powoduje zmianę innych, co w konsekwencji prowadzi do przeobrażenia ż całego ł środowiska.

4 Dlaczego konieczna jest ochrona środowiska (w tym wodnego)? Według oceny WIOŚ w Krakowie, na obszarze Małopolski w 2008 roku praktycznie nie było wódkategorii A1 (3%). Jakość taką wykazała tylko Bystra powyżej ujęcia dla Zakopanego. Niewiele jest też wód dobrej jakości (kategoria A2). Dominuwały wody kategorii A3 (65 %), czyli wymagające zaawansowanych technologicznie i kosztownych procesów uzdatniania fizycznego i chemicznego przed wprowadzeniem ich do sieci wodociągowej. Poza kategorią wystąpiły wody Skawinki, ki Krzyworzeki i Dunajca powyżej ujęcia dla Nowego Sącza. Jakość wody w rzekach ujmowanej do celów pitnych w woj. małopolskim w 2008r.

5 Dlaczego konieczna jest ochrona środowiska (w tym wodnego)? Według oceny WIOŚ w Krakowie, na obszarze Małopolski w 2008 roku nie było w ogóle rzek i zbiorników wodnych, w których mogą żyć i rozmnażać się ryby karpiowate. Jedynie Kirowa Woda, Strążyski Potok, Bystra oraz Białka w zlewni Dunajca, czyli zaledwie 10 % badanych wód, nadawały się do bytowania ryb łososiowatych. i t h Przydatność wód woj. małopolskiego do bytowania ryb w 2008r.

6 Dlaczego konieczna jest ochrona środowiska (w tym wodnego)? Ponieważ globalne przekształcenie środowiska w wyniku działalności człowieka powoduje narastające anomalie pogodowe (powodzie, susze) oraz stałe zmniejszanie się możliwych do wykorzystania odnawialnych (woda słodka) zasobów naturalnych. Ochrona środowiska potrzebna jest nie tylko przyrodzie, bo przyroda w zmienionej formie przetrwa praktycznie w każdych warunkach, ale przede wszystkim człowiekowi, bo ekstremalne zjawiska przyrodnicze będące efektem miedzy innymi degradacji środowiska, jak również brak dostępności zasobów naturalnych będą coraz bardziej utrudniać lub wręcz uniemożliwiać dalszy rozwój. zaburzenie ciągłości rzek zmiany morfologiczne zmiany reżimu hydrologicznego zatruwanie, zakwaszanie, brak O 2

7 Co to jest dobry stan środowiska wodnego? RAMOWA DYREKTYWA WODNA zobowiązuje do osiągnięcia dobrego stanu środowiska wodnego do 2015r. Dobry stan wód oznacza, że zmiany warunków przyrodniczych tych wód, w porównaniu do stanu naturalnego, niezakłóconego przez człowieka, są niewielkie.

8 Co nam mówi o stanie środowiska wodnego? O tym jaki jest stan wód mówią nam (na przykładzie rzeki): mieszkańcy rzeki (tzw. wskaźniki biologiczne) ilość i różnorodność gatunkowa występujących w wodzie: roślin wodnych - występują na dnie, w toni wodnej, lub na brzegach rzek bezkręgowców: mięczaki, skorupiaki, owady ryb w różnych odcinkach i typach rzek i potoków występują specyficzne gatunki ryb warunki fizyczne i chemiczne wody (wskaźniki fizyko- chemiczne) barwa, zapach, temperatura i natlenienie, zasolenie, obecność zanieczyszczeń

9 Co nam mówi o stanie środowiska wodnego? nurt rzeki oraz wygląd jej koryta, dna, brzegów (tzw. wskaźniki hydromorfologiczne): zmienność struktury i składu podłoża Wraz z biegiem rzeki od źródeł do ujścia zmienia się ę jej j podłoże: w górnym odcinku dno jest skaliste pokryte głazami i dużymi kamieniami, idąc w dół przechodzi w żwir, aż w końcu, bliżej ujścia rzeki zaczyna dominować piasek i muł. Struktura tu podłoża o naturalnie a płynącej rzeki jest zróżnicowana

10 Co nam mówi o stanie środowiska wodnego? Wskaźniki hydro-morfologiczne nurt rzeki oraz wygląd jej koryta, dna, brzegów (tzw. wskaźniki hydromorfologiczne): zmienność struktury i składu podłoża zmienność nurtu zmienność szerokości i głębokości rzeki

11 Co nam mówi o stanie środowiska wodnego? Wskaźniki hydro-morfologiczne Zmienność nurtu i głębokości rzeki, wielkość i dynamika przepływu, struktura podłoża Naturalnie płynąca rzeka tworzy system występujących po sobie na przemian bystrzy i plos Bystrze Miejsce przyspieszonego nurtu o dnie kamienistym, żwirowym i niewielkiej głębokości Ploso Miejsce o spowolnionym nurcie, zwiększonej głębokości i dnie pokrytym zwykle piaskami i namułami pl.wikipedia.org

12 Co nam mówi o stanie środowiska wodnego? Wskaźniki hydro-morfologiczne Zmienność nurtu i głębokości rzeki, wielkość i dynamika przepływu, struktura podłoża Meandry - zakola rzeczne, powstają w wyniku podcinania brzegów rzeki i osadzania materiału na jej brzegach Łacha rzeczna- powstaje na skutek gromadzenia osadów niesionych przez rzekę, np. piasku czy żwiru

13 Co nam mówi o stanie środowiska wodnego? Wskaźniki hydro-morfologiczne nurt rzeki oraz wygląd jej koryta, dna, brzegów (tzw. wskaźniki hydromorfologiczne): zmienność struktury i składu podłoża zmienność nurtu zmienność szerokości i głębokości rzeki ciągłość ł ekologiczna rzeki

14 Co nam mówi o stanie środowiska wodnego? Wskaźniki hydro-morfologiczne Ciągłość ekologiczna rzeki Pod względem biologicznym rzeka jest jednym ekosystemem, rozciągającym się wzdłuż całego jej biegu, w którym łagodnym, stopniowym zmianom ulegają warunki fizyczne i zawartość materii organicznej, co powoduje także płynne zmiany struktury gatunkowej zespołów roślinnych i zwierzęcych.

15 Co nam mówi o stanie środowiska wodnego? Wskaźniki hydro-morfologiczne Ekologiczna ciągłość rzek i ich Ciągłość ekologiczna rzeki dolin to, w dużym uproszczeniu, warunki dla swobodnego i bezpiecznego przemieszczania się organizmów wodnych w górę i w dół rzeki oraz dla przemieszczania się ę rumowiska wleczonego. Najbardziej wrażliwe na skutki przerwania ciągłości ekologicznej rzek są gatunki ryb dwuśrodowiskowych, odbywających wędrówki tarłowe na odległość setek, a czasem nawet tysięcy kilometrów.

16 Wszystkie organizmy wodne i zależne od wody do swojego rozwoju, rozrodu, potrzebują zmienności środowiska,, wtym zróżnicowanej głębokości, zmiennego prądu wody oraz zróżnicowanej budowy dna i brzegów koryta.

17 Jakie działania człowieka powodują pogorszenie stanu środowiska wodnego? Odprowadzanie ścieków do wód: z przemysłu związki chemiczne, metale ciężkie wpływają ł na zdrowie i rozród organizmów z rolnictwa związki biogenne powodują nadmierny rozwój glonów, a przez to deficyty tlenowe, z gospodarstw domowych ścieki zawierają chorobotwórcze bakterie, powodują wzrost zawiesiny w wodzie i przyspieszają gromadzenie się mułu nadnie Odprowadzanie podgrzanych wód z kanalizacji miejskich, z elektrowni krytyczne yy dla organizmów zimnolubnych (np. łosoś)

18 Jakie działania człowieka powodują pogorszenie stanu środowiska wodnego? Wszelkie zabiegi regulacyjne budowa wałów, umocnienia i brzegów, prostowanie koryta: Zmniejszenie zróżnicowania struktur koryta (wyrównanie koryta)

19 Jakie działania człowieka powodują pogorszenie stanu środowiska wodnego? Ujednolicenie nurtu rzeki Przyspieszenie odpływu wód, co powoduje obniżenie poziomu wody i zmniejszenie retencji dolinowej Ograniczenie zasilania wodą terenów zalewowych Wycięcie nadbrzeżnej roślinności szybkie nagrzewanie się wody, przerwanie korytarza swobodnej migracji rzeki Likwidacja łęgów, miejsc bytowania i żerowania ptaków, ssaków, płazów, ryb, owadów

20 Jakie działania człowieka powodują pogorszenie stanu środowiska wodnego? Poprzeczna zabudowa jazy, stopnie wodne, zapory: Przerwanie ciągłości biologicznej rzeki Zahamowanie transportu rumowiska wleczonego zanik łęgów, ó miejsc bytowania, żerowania Zaburzenie przepływów, stanów wody w rzece zasilania rzeki (reżim hydrologiczny) Wydobywanie żwiru z dna rzek: Wcinanie się rzeki (erozja denna) Obniżenie zwierciadła wód gruntowych Zniszczenie różnorodności dna rzeki

21 Jakie działania człowieka powodują pogorszenie stanu środowiska wodnego? Wycinanie roślinności nadbrzeżnej, drzew Likwidacja miejsc łęgowych ptaków Likwidacja kryjówek ssaków Obniżenie zwierciadła wód gruntowych Przerwanie korytarza swobodnej migracji rzeki Konsekwencją prac regulacyjnych i melioracyjnych, prac w korycie rzeki oraz zabudowy poprzecznej jest wymieranie lub drastyczne zmniejszanie liczebności oraz bogactwa gatunkowego roślin i zwierząt (utrata siedlisk, spadek różnorodności biologicznej).

22 Ostoja Popradzka obszar ochrony siedlisk (Natura 2000) Najbardziej j wartościowymi przyrodniczo elementami ostoi są m.in. doliny potoków górskich porośnięte łęgami, i zaroślami wierzbowymi. Powyżej rosną lasy buczyny karpackiej.

23 Ostoja Popradzka obszar ochrony siedlisk (Natura 2000) Występuje tu 28 gatunków zwierząt ważnych dla ochrony przyrody europejskiej, z czego 13 gatunków to ptaki m.in. bocian czarny, puchacz, żuraw.

24 Jakie działania służą poprawie stanu środowiska wodnego? umieszczenie w uregulowanych odcinkach koryta rzeki dużych stabilnych głazów i grup głazów oraz innych elementów (pnie drzew, rumosz roślinny) w celu zwiększenia lub przywrócenia naturalnej złożoności siedlisk, stworzenia kryjówek dla ryb, zróżnicowania prędkości i kierunku przepływu wody

25 Jakie działania służą poprawie stanu środowiska wodnego? karmienie rzeki żwirem dodawanie żwiru do rzeki, tworzenie sztucznych tarlisk odbudowa różnorodności i naturalności struktur koryta rzeki i terenów nadbrzeżnych poprzez p odtwarzanie bystrotoków, inicjowanie naturalnego odtworzenia wysp, łach żwirowych przebudowa ubezpieczeń ń betonowych na bliskie naturze (zabudowa biologiczna (np. darniowanie, obsiew trawą, brzegoskłony faszynowe, kaszyce), narzuty z miejscowego kamienia,..) wspomaganie nadbrzeżnych pasów rodzimej roślinności wysokiej

26 Jakie działania służą poprawie stanu środowiska wodnego? odtwarzanie zróżnicowanego układu rzeki (meandry, zakola, wysepki, starorzecza) inicjowanie naturalnego procesu odtworzenia koryta roztokowego odtwarzanie korytarzy ekologicznych w dolinie rzek

27 Jedną z podstawowych zasad ochrony środowiska w Unii Europejskiej j jest kompleksowa (zintegrowana) ochrona eliminowanie jednego problemu środowiskowego nie może odbywać się kosztem innych elementów środowiska

28 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ