Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Katedra Inżynierii Wodnej i Geotechniki. Mgr inż. Małgorzata Leja

Transkrypt

1 Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Katedra Inżynierii Wodnej i Geotechniki Mgr inż. Małgorzata Leja Kraków,

2 Wprowadzenie Powody Typy modyfikacji Typy prac renaturyzacyjnych Renaturyzacja zdegradowanych kory rzek i brzegów Odtworzenie korytarza ekologicznego dla ryb Renaturyzacja teras zalewowych Przykłady

3 Powody regulacji rzek Ochrona przeciwpowodziowa Odwadnianie Nawadnianie Żegluga Miejsce pod zabudowe Elektrownie wodne

4 Prostowanie koryta cieku Pogłębianie koryta cieku Obwałowywanie Ubezpieczanie brzegów i dna materiałami sztucznymi

5

6 Pogłębianie odbywa się głównie w celu udrożnienia koryta dla żeglugi lub pozyskania surowca (żwir, piasek) Przykłady pogłębiania koryta

7

8

9 Renaturyzacja zdegradowanych kory rzek i brzegów po przez: Tworzenie nowych siedlisk dla gatunków takich ja wydra lub zimorodek Nadawanie innych kształtów brzegom Nadawanie nowego kształtu dnu Odtwarzanie meandrów Zastępowanie sztucznych materiałów ubezpieczających dno i brzegi naturalnymi

10 Instalowanie struktur do koncentracji przepływu lub przekierowaniu, aby tam gdzie należy wytworzyły się różne zakresy prędkości przepływu i różne uziarnienie dna Instalacja pułapek na materiał denny, który zmniejszyłby szorstkość dna lub zdegradowały siedliska Otwarcie kanałów zamkniętych Nasadzenia drzew i krzewów Tworzenie stref buforowych

11 Odtworzenie korytarza ekologicznego dla ryb po przez: Przebudowę jazów Tworzenie bystrz aby zastąpić progi i jazy Tworzenie meandrów aby zastąpić progi i jazy Otwarcie kanałów zamkniętych Przywrócenie przepływu w odciętych starorzeczach

12 Renaturyzacja teras zalewowych: Tworzenie nowych oczek wodnych i mokradeł Odtworzenie historycznych mokradeł Zarządzanie roślinnością na terasach aby odtworzyć charakter mokradeł Podwyższenie poziomu wody i zwiększenie częstości zalewania teras

13 1. Rzeka Afon Ogwen 2. Rzeka Ash 3. Rzeka Cole 4. Rzeka Cole Projekt Zimorodek 5. Rzeka Dearne

14 Cel regulacji: odwodnienie teras zalewowych Prace regulacyjne: pogłębienie, usunięcie kaskad, brodów, głazów i wykorzystanie materiału do budowy obwałowań Efekt: zniszczenie siedlisk strefy przybrzeżne m.in. pstrąg potokowy, słodkowodne małże perłowe, strata wartości krajobrazu, obniżenie zwierciadła wody

15 Cel renaturyzacji: Odtworzenie siedlisk korytowych, strefy przybrzeżnej i teras zalewowych oraz krajobrazy doliny do stanu z przed regulacji Zintegrowanie zarządzania rzeką i rolnictwem, aby rolnictwo nie ucierpiało w wyniku prac Zakres prac renaturyzacyjnych: Górny bieg cieku; 3 odcinki o łącznej długości 4 km Odtworzenie historycznych brzegów rzeki Przesortowanie rumoszu drzewnego na brzegach, który był usunięty aby podnieść dno o około 1 m. Odtworzenie bystrzy z kamieni ponadwymiarowych, kaskad i dna żwirowego, łach i odsypisk na podstawie danych historycznych

16 WNIOSKI: - Czas spędzony na planowaniu, projektowaniu i pomiarach powinien być pozwolić na rozpoznanie unikatowości każdego projektu - Należy zaangażować wszystkie zainteresowane strony - Lepiej nie przeprojektowywać na wszelki wypadek ale pozwolić rzece na ukształtowanie ostatecznych rezultatów - Używać materiałów, które pochodzą z okolicy

17 Problem: blokada dopływu z Rzeki Colne jedyne naturalne źródło przepływu; zamulenie przepustów i dna rzeki Efekt: za niskie przepływy

18 Cel renaturyzacji: Poprawa bioróżnorodności i jakości wody oraz odtworzeni przepływów charakterystycznych Zapewnić lepszy dostęp dla społeczeństwa i zwiększyć uznanie dla rzeki Zakres prac renaturyzacyjnych: 6 faz projektu w czasie 6 lat, długość 11 km Odmulenie przepustów i koryta, Odtworzenie sekwencji ploso - bystrze, łach i odsypisk, Wykorzystanie kamieni ponadwymiarowych jako deflektorów

19 Zakres prac renaturyzacyjnych - c.d. Wyprofilowanie brzegów Odtworzenie mokradeł na terasach zalewowych Nasadzenia drzew Modyfikacja jazów i stopni dla odtworzenia korytarz ekologicznych dla ryb Odtworzenia starorzecza, które pozwalałoby na przechwytywanie większości przepływów i jako zbiornik namułowy Usunięcie śmieci, tworzenie ścieżek spacerowych i edukacyjnych, Współpraca z lokalnymi grupami

20 Wnioski: Projektowane urządzenia powinny być odporne na wandalizm Poprawa jakości i wizualna siedlisk może nastąpić bardzo szybko Interdyscyplinarna grupa projektowa jest podstawowym wymogiem Odtworzenie dna żwirowego i zwężenie koryta jest odpowiednią metodą tworzeni koryta, które będzie się samoodtwarzało Ważne jest rozwiązanie/rozpoznanie sytuacji dotyczącej własności gruntów przyległych

21 Cel regulacji: budowa młyna Prace regulacyjne: wyrównanie koryta powyżej młyna, znikomy przepływ, poniżej pogłębianie i prostowanie koryta, brak połączenia z wodami gruntowymi terenów przyległych Efekt: obniżenie zwierciadła wody i pogorszenie produkcji rolnej na terenach przyległych oraz ochrony przeciwpowodziowej

22 Cel renaturyzacji: Poprawa bioróżnorodności, przywrócenie przepływu Zademenstrowanie innowacyjnych systemów renatryzacji i rehabilitacji oraz zastosowanie dobrych praktyk zarządzania Zakres prac renaturyzacyjnych: Odtworzenie historycznego biegu rzeki (podniesienie dna i meandry, zastoiska) Zwiększenie pojemności retencyjnej teras zalewowych i częstości ich zalewu Wprowadzenie historycznych elementów krajobrazu Poprawa połączenia hydrologicznego koryta rzeki i mokradeł Kontynuacja zrównoważonego rolniczego wykorzystania terenów przyległych Utworzenie siedlisk trzcinowych pełniących rolę biologicznej oczyszczalni ścieków z lokalnych gospodarstw

23 WNIOSKI: Odgrodzenie rzeki od pastwisk pozwoli na przetrwanie nasadzonym roślinom Odtworzenie siedlisk dla makrobezkręgowóców pozwolił na skuteczne odtworzenie ich populacji na renaturyzowanym odcinku

24 Cel renaturyzacji: Odtworzenie rzeko Cole, jej dopływów i teras zalewowych w celu polepszenia bioróżnorodności, krajobrazu i wartości estetycznych Zakres prac renaturyzacyjnych: Usunięcie ścianki szczelnej i wyprofilowanie brzegów zastąpienie ciężkich rozwiązań inżynierskich przez bardziej naturalne Utworzenie nowego kanału rzeki Yardley Brook aby zastąpić wybetonowany fragment Zastąpienie jazu przez bystrze kamienne, aby umożliwić przemieszczanie się rybom nawet przy niskich przepływach Polepszenie dostępu dla ludności ułożenie głazów ponadwymiarowych aby umożliwić przekroczenie rzeki

25 Usunięcie ścianki szczelnej i wyprofilowanie brzegów Zamaskowanie pozostałych ścianek szczelnych roślinnością

26 Utworzenie nowego kanału rzeki Yardley Brook aby zastąpić wybetonowany fragment Przed regulacją W trakcie prac Po regulacji

27 WNIOSKI: Ścianka szczelna powinna być usunięta po zaprzestaniu pracy oczyszczalni ścieków. Brak erozji brzegów po usunięciu ścianek pozwala zastosować to rozwiązanie w innych podobnych sytuacjach. Wyprofilowanie brzegów było niepotrzebne, bo nawet w przypadku osunięcia się brzegu materiał byłby rozdystrybuowany przez rzekę. Współpraca jest często kluczowa dla sukcesu projektu W trakcie polepszania wartości estetycznych jest bardzo ważne aby wziąć pod uwagę zdrowie i bezpieczeństwo publiczne.

28 Problem: zanieczyszczenia pochodzące z przemysłu, osadzanie się produktów pochodzących z kopalni na dnie rzeki, Prace regulacyjne: wybudowanie prostego kanału i odcięcie meandrującego koryta, Efekt: jednolity pod względem morfologii kanał zamulony został przez pył pochodzący z odpadów pokopalnianych, kanał zarósł trzciną w wyniku braku prawidłowej gospodarki na tym terenie

29 Cel renaturyzacji: Przekształcenie jednolitego kanału celem zwiększenia potencjału ekologicznego Zakres prac renaturyzacyjnych: Modyfikacja 1 km prostego kanału utworzenie wąskiego, sinusoidalnego kanału dla niskich przepływów w obrębie znacznie szerszego koryta (zalewanego przy większych przepływach) Utworzenie mokradeł przylegających do rzeki na terenie koryta wielkiej wody Odtworzenie dużego oczka wodnego

30 Nowy sinusoidalny kształt koryta w obrębie starego szerokiego koryta pozwala skontrować strugę wody przy niskich przepływach aby zachować minimalną głębokość dla funkcjonowania ryb i innych organizmów wodnych. W korycie utworzono obszary zastoiskowe, gdzie rozwija się makrozoobentos. Zastoiska służą również dla ryb jako żerowiska oraz miejsce odpoczynku.

31 WNIOSKI: Użycie materiału rodzimego do ubezpieczenia brzegów wklęsłych pozwoliło zachować kształt nowego koryta Na krótkim odcinku nie zabezpieczonym kamieniem doszło do erozji i wytworzenia bardziej naturalnej linii brzegowej koryta Nasadzenia roślinności na brzegach również pozwoliły zabezpieczyć je przed erozją

32 Materiały pochodzą z materiałów przygotowanych prze Agencję Środowiskową Wielkiej Brytanii Enivronmental Agency