Ceny energii elektrycznej dla małych odbiorców

Transkrypt

1 Ceny energii elektrycznej dla małych odbiorców Autor: Władysław Mielczarski Politechnika Łódzka, European Energy Institute (Źródło: Wokół Energetyki październik 2005) Rynek energii elektrycznej jest wdrażany stopniowo. Obecnie wszyscy odbiorcy z wyjątkiem gospodarstw domowych, maja, prawo wyboru dostawcy energii elektrycznej. Odbiorcy domowi prawo to otrzymają, od l lipca 2007 r. Zblizające się pełne otwarcie rynku energii elektrycznej wywołuje wiele pytań. Czy odbiorcy indywidualni będą. w stanie z tego rynku skorzystać? Czy ceny dla odbiorców indywidualnych powinny być w pełni rynkowe? Czy subsydiować odbiorców indywidualnych, jakie grupy tych odbiorców i w jaki sposób? Gospodarstwa domowe jako odbiorcy Gospodarstwa domowe kupują energię elektryczną zgodnie ze stawkami w taryfie Gil lub G12. Pierwsza grupa dotyczy stałej stawki za energię w ciągu całej doby, podczas gdy druga grupa taryfowa określa stawki dla dwóch stref czasowych. Stawki za energię elektryczna dla tych grup oraz za przesył są zatwierdzane przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w taryfie przedsiębiorstwa energetycznego, do sieci którego jest przyłączony odbiorca. Te dwie grupy taryfowe obejmują bardzo różnorodnych odbiorców: od małego mieszkania M l w oszczędnościowych blokach z roku 1960 do dużych kilkusetmetrowych apartamentów czy domów. Statystyka Unii Europejskiej prowadzona przez EUROSTAT wyróżnia 5 grup gospodarstw domowych tab. 1. W Polsce nie publikuje się statystyki zużycia, jak również cen energii elektrycznej dla różnych typów odbiorców zgodnie z definicją EUROSTAT. Zużycie energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe utrzymuje się w Polsce na podobnym poziomie od wielu lat ryc. 1, natomiast ceny energii elektrycznej systematycznie rosną ryc. 2. Gospodarstwa domowe w dyrektywie Unii Europejskiej Dyrektywa EC/54/2003 dotycząca wprowadzenie rynku energii elektrycznej zwraca uwagę krajów członkowskich na gospodarstwa domowe i małe przedsiębiorstwa zatrudniające do 50 osób i mające obrót roczny do 10 mln euro. Tacy odbiorcy powinni mieć prawo do zakupów energii elektrycznej po odpowiednich, jasno i łatwo porównywalnych cenach. Chociaż dyrektywa bezpośrednio nie wskazuje sposobu wyznaczenia tych cen, to cenami jakie najlepiej spełniają kryteria dyrektywy są ceny rynkowe. Zgodnie z zaleceniami dyrektywy, państwa członkowskie mogą ustanowić specjalnego dostawcę, ułatwiającego korzystanie małym odbiorcom z rynku poprzez świadczenie usługi kompleksowej, polegającej na sprzedaży energii elektrycznej oraz zawarciu w imieniu i na rzecz odbiorcy umowy przesyłowej. Ceny energii elektrycznej Ceny energii dla gospodarstw domowych różnią się znacznie w krajach Europy. Na ceny te mają wpływ 3 czynniki: koszty produkcji, koszty przesyłu oraz opodatkowanie. Dla energii elektrycznej stosuje się VAT oraz inne podatki, głównie akcyzę. Polska ma jeden z najwyższych w Europie poziomów opodatkowania energii elektrycznej ryc. 3.

2

3 Charakterystyczną cechą jest, że najszybciej rozwijające się kraje Europy i kraje, które wstąpiły do Unii Europejskiej przed Polską, takie jak Grecja, Irlandia, Hiszpania i Portugalia stosują niskie podatki na energię elektryczną. Energia elektryczna dla gospodarstw domowych jest w Polsce stosunkowo tania - ryc. 4. Powodem tego jest subsydiowanie cen energii dla gospodarstw domowych z taryf małego i średniego przemysłu.

4 Subsydiowanie energii dla odbiorców domowych Koszt energii elektrycznej zależy od wielkości pobranej energii oraz od napięcia, na jakim ta energia jest pobierana. Im większa ilość zużywanej energii elektrycznej, tym niższa powinna być cena jednostki energii elektrycznej. Również im wyższe napięcie poboru energii, tym niższa powinna być jej cena jednostkowa. Dokładne wyznaczenie stopnia subsydiowania energii elektrycznej pomiędzy różnymi grupami odbiorców jest trudne. Wymaga ono badania kosztów przedsiębiorstw energetycznych, które powinny być księgowane na takich samych kontach. Jednakże informację o stopniu subsydiowania można również uzyskać porównując koszty energii dla różnych grup odbiorców. Ryc. 5. pokazuje stosunek procentowy kosztów energii elektrycznej, jakie płaci niewielki odbiorca przemysłowy do kosztu energii dla gospodarstwa domowego. Ze względu na znacznie większe zużycie energii oraz pobieranie części energii w godzinach nocnych, koszt energii dla odbiorcy przemysłowego powinien być od proc. niższy od kosztu energii dla gospodarstwa domowego. Okazuje się jednak, że w wielu krajach tak nie jest. Rekordzistą jest tutaj Grecja, gdzie mały odbiorca przemysłowy płaci 140 proc. ceny dla gospodarstwa domowego. Również w Polsce mali przedsiębiorcy płacą więcej od gospodarstw domowych o prawie 10 proc. Podobne relacje dotyczą cen energii elektrycznej dla średniej wielkości odbiorców przemysłowych pobierających energię na poziomie średniego napięcia. Analiza ta pokazuje, że odbiorcy domowi są subsydiowani przez odbiorców przemysłowych, a w szczególności przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Efekty subsydiowania Są zwolennicy subsydiowania energii elektrycznej dla odbiorców domowych. Podkreślają oni, że społeczeństwo nie jest zamożne i wiele rodzin, szczególnie bezrobotnych, nie stać na opłacenie pełnych kosztów energii elektrycznej. Przy tej argumentacji nie bierze się jednak pod uwagę dwóch elementów. Kosztowna, na skutek subsydiowania, energia ogranicza rozwój przedsiębiorstw, co jest główną przyczyną bezrobocia. Na subsydiowaniu energii dla gospodarstw domowych zarabiają z reguły najwięcej, zamożni odbiorcy, posiadający duże mieszkania lub domy. Zakładając, że subsydiowanie gospodarstw domowych w stosunku do małych odbiorców przemysłowych wynosi w Polsce 20 proc. można wyliczyć, kto zyskuje najwięcej. Gospodarstwo domowe zużywające 600 kwh rocznie otrzymuje subsydia w wielkości 37 zł, podczas gdy gospodarstwo domowe zużywające 20 tys. kwh otrzymuje subsydia w wysokości l 240 zł rocznie ryć. 6. Te proste wyliczenie pokazują, że subsydiowanie energii elektrycznej dla gospodarstw domowych prowadzi do subsydiowania najbardziej zamożnych odbiorców energii, zmniejszając przy tym konkurencyjność przemysłu.

5 Możliwości pomocy najuboższym Dyskutując o cenach energii nie można zapominać o pewnej grupie ubogich odbiorców, którzy mogą mieć problemy z pokryciem kosztów jej zakupu. Jednakże każdy system subsydiowania lub taryf socjalnych prowadzi do pomocy nie tylko tym najbardziej potrzebującym, ale również grupom zamożnym, które tej pomocy nie potrzebują. Ceny energii elektrycznej nie są dobrym mechanizmem pomocy ubogim odbiorcom. Takie funkcje powinny pełnić instytucje pomocy społecznej. W krajach anglosaskich popularny jest talon na energię w okresie zimy. Rodziny, które mają niskie dochody mogą otrzymać taki talon, o ile spełniają odpowiednie kryteria. Talonem można zapłacić część rachunku za energię, a przedsiębiorstwo energetyczne przedstawia otrzymane talony do refundacji placówkom pomocy społecznej. Jest to prosty i sprawdzony system.

6 Rozwój małych przedsiębiorstw Koszt zakupu energii elektrycznej jest istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój przemysłu, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa energetyczne z reguły obciążają tych odbiorców zwiększonymi kosztami, subsydiując dużych odbiorców przemysłowych ze względu na konkurencję na rynku energii oraz gospodarstwa domowe, jeżeli polityka regulacyjna przewiduje ograniczenie wzrostu taryf dla gospodarstw domowych. W celu zmniejszenia nadmiernego obciążenia kosztami małych i średnich przedsiębiorstw należy: znieść sztuczne ograniczenia wzrostu taryf dla gospodarstw domowych wprowadzić kontrolę kosztów firm energetycznych podlegających taryfowaniu używając ujednoliconego systemu kont wdrożyć system pomocy najuboższym wykorzystując do tego celu organizacje pomocy społecznej.