Analiza budowy stóp i stanu funkcjonalnego piłkarzy nożnych w procesie zapobiegania urazom

Transkrypt

1 MUCHA Dariusz 1 AMBROŻY Tadeusz, 2 GŁĄB Grzegorz 3 BORNIKOWSKA Agata 4 PIETRZYK Grzegorz 5 Analiza budowy stóp i stanu funkcjonalnego piłkarzy nożnych w procesie zapobiegania urazom WSTĘP Sportowcy stanowią populację narażoną szczególnie na zróżnicowane obciążenia narządu ruchu, w tym także obwodowych części kończyn dolnych [3]. Ubocznym skutkiem procesu treningowego i przeciążeń podczas treningu oraz w czasie gry w piłkę nożną mogą być niekorzystne zmiany zachodzące w obrębie kończynach dolnych, których następstwem są urazy. Na budowę oraz wydolność stopy mogą wywierać korzystny lub destrukcyjny wpływ czynniki zewnętrzne [12], takie jak: masa ciała, charakter podłoża, rodzaj obuwia i obciążenia. Zatem o ukształtowaniu łuków stóp u osób uprawiających piłkę nożną decyduje cała gama różnorodnych czynników i predyspozycji osobniczych [17]. Oceną jakości wzorców ruchowych oraz narzędziem służącym do wychwytywania deficytów w różnych płaszczyznach ruchu jest test FMS (Functional Movement Screen), który powinien być wykonywany przed rozpoczęciem aktywności ruchowej, m.in. w celu identyfikacji ryzyka wystąpienia urazów, co pozwala na podjęcie właściwych działań profilaktycznych. Dopasowanie planu treningowego do poziomu funkcjonalnego jednostki to planowanie działań mające na celu uwzględnienie eliminacji ryzyka doznania urazu. Stan wysklepienia podłużnego stopy jest utożsamiany z jej wydolnością. Na istotne znaczenie ruchomości stawów kończyn dolnych oraz siły mięśni kształtujące łuki podłużne i poprzeczne dla sprawności funkcjonalnej stóp w warunkach dynamicznych zwracają uwagę Kasperczyk i wsp. [9], Rattanaprasert i wsp.15], Wiliams i wsp.[16]. Związki między wysklepieniem podłużnym stóp, a sprawnością funkcjonalną nie są zbyt często przedmiotem badań naukowych. Natomiast prawidłowa postawa ciała, która zależy również od stanu wysklepienia stóp jest podstawową determinantą optymalnych mechanizmów biomechanicznych człowieka, pozwalając na efektywne wykonywanie czynności ruchowych oraz długotrwałe obciążanie struktur narządu ruchu, prowadząc do jego optymalizacji. Odstępstwa od logistycznych uwarunkowań treningu i występujących nieprawidłowości w budowie ciała mogą skutkować pogorszeniem ergonomii ruchu, a w przypadku sportowców przeciążeniem, a w konsekwencji urazem. Nieprawidłowości w obszarze biomechaniki mogą wynikać z zaburzeń o charakterze statycznym (anatomicznym) lub z powodu nieprawidłowości funkcjonalnych (wtórnych). Test FMS, który został opracowany w 1995 roku przez Graya Cooka i Lee Burtona wykorzystywany jest nie tylko w sporcie, ale również w ogólnej praktyce fizjoterapeutycznej [2]. Testy FMS pozwalają ocenić mobilność w stawach, elastyczność mięśni, stabilizację, koordynację oraz umiejętności zachowania równowagi [2], co umożliwia uwydatnienie zaburzeń w danym łańcuchu kinematycznym. Problemy z wykonaniem testów w czasie aktywności ruchowej mogą świadczyć o ograniczonych możliwościach spowodowanych powstaniem kompensacyjnych wzorów, co w konsekwencji prowadzi do urazów biomechanicznych [11]. Trening funkcjonalny oparty na 1 Akademia Wychowania Fizycznego, Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu Kraków, ul Jana Pawła II 78, Instytut Nauk Biomedycznych, tel ; nauka@autograf.pl 2 Akademia Wychowania Fizycznego, Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu Kraków, ul Jana Pawła II 78, Instytut Sportu, tel ; tadek@ambrozy.pl 1 Akademia Wychowania Fizycznego, Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu Kraków, ul Jana Pawła II 78, Instytut Sportu, tel ; andrzejostrowski@poczta.fm 4 Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Transportu i Elektrotechniki; Radom; ul. Malczewskiego 29. Tel: , a.bornikowska@uthrad.p 5 Akademia Wychowania Fizycznego, Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu Kraków, ul Jana Pawła II 78, Instytut Sportu, tel

2 informacjach uzyskanych z testu FMS zmniejsza ryzyko przeciążeń, poprawia jakość ruchu, wspomagając leczenie zespołów przeciążeniowych pozwalając terapeucie na określenie ryzyka indywidualnego urazu. Jednocześnie umożliwia on systematyczne monitorowanie postępów i rozwoju wzorców ruchowych w zależności od stopnia wytrenowania, co sprawia, że jest to również doskonałe narzędzie diagnostyczne, które umożliwia pozyskanie danych i wykorzystanie ich w interaktywnej bazie danych [1]. 1 CEL PRACY Celem doniesienia jest ocena zależności pomiędzy wysklepieniem stopy, a wzorcami funkcjonalnymi u piłkarzy nożnych w aspekcie zapobiegania urazom. Ogólny cel pracy można uszczegółowić następującymi pytaniami badawczymi: a) Jakie jest wysklepienie stóp u badanych piłkarzy? b) Jaki jest wynik FMS i czy występuje asymetria u badanych? c) Jaka jest zależność między wysklepieniem stopy, a wybranymi wzorcami funkcjonalnymi u badanych sportowców? 2 GRUPA BADAWCZA Badaniu poddano 30 zawodników uprawiających piłkę nożną, w wieku lat (średnia wieku wyniosła 23,2 lat), grający w 3 i 4 lidze małopolskiej w drużynach: Proszowianka Proszowice, Garbarnia Kraków i Dalin Myślenice. Badania wykonano w sali gimnastycznej w miesiącach od stycznia do maja 2014 roku. Zdecydowana większość badanych to osoby trenujące ponad 5 lat (70%). Najwięcej z nich trenuje od 6 do 10 lat (40%). Jednocześnie istnieje duża grupa (30%), która dopiero niedawno rozpoczęła treningi (trenuje maksymalnie 5 lat), 26,7% to zawodnicy z dużym stażem treningowym - trenują od 11 do 15 lat. Tylko 3,3% trenuje dłużej niż 15 lat. 3 METODY BADAŃ Wykonano FMS składający się z 7 podstawowych testów: głębokiego przysiadu, przeniesienia kończyny dolnej nad płotkiem, przysiadu w wykroku, ruchomości obręczy barkowej, aktywnego uniesienia wyprostowanej kończyny dolnej, ugięcia ramion w podporze (pompki), stabilności rotacyjnej tułowia [1]. Każdy test wykonywany był w skali od 0 do 3, a każdy badany maksymalnie mógł zdobyć 21 punktów: 0 punktów ból odczuwany podczas ruchu, 1 punkt niezdolność do wykonania wzorca ruchowego, 2 punkty prawidłowo wykonany test z elementami kompensacji, 3 punkty prawidłowo wykonany test bez kompensacyjnych wzorców ruchowych. Zastosowano następującą skalę oceny wyników testu FMS: punktów badany jest zdrowy, ciało porusza się w prawidłowym wzorcu ruchowym, ryzyko urazu przeciążeniowego jest niewielkie, punktów występują asymetrie i kompensacje, wzorce ruchowe są zaburzone, występuje ryzyko urazu przeciążeniowego, poniżej 14 punktów ryzyko odniesienia urazu znacząco wzrasta. Badanie statyczne stopy zostało przeprowadzone przy użyciu platformy E.P.S./R1 z programem Biomech Studio 2.0 PL. Do pracy wykorzystano analizę statyczną podczas której program dokonuje automatycznego podziału obrazu stóp na obszary. Ich rodzaj i wzajemny stosunek analizowany jest komputerowo, co umożliwia precyzyjne określenie typu stóp pacjenta. Dzięki tej analizie 14470

3 otrzymujemy wskaźnik zwany Arch Index (AI), który określa wysklepienie podłużne stopy. Badanie Arch Index pozwala na określenie wysklepienia podłużnego stóp. Ślad podeszwowej części stopy z liniami odniesienia dla obliczania łuku podłużnego stopy. Długość stopy (bez palców) jest podzielona na równe trzy regiony: A - przodostopie; B - śródstopie; C - pięty. Arch Indeks stopy jest wtedy obliczany przez podzielenie obszaru śródstopia (B) przez cały obszar śladu (czyli Arch Index = B / [A + B + C]). Ryc. 1. Arch Index ( 4 ANALIZA STATYSTYCZNA Wyniki badań poddano analizie statystycznej, test Shapiro-Wilka posłużył do sprawdzenia normalności rozkładu poszczególnych zmiennych w badanej grupie. Ponieważ niektóre z analizowanych parametrów nie zachowywały normalności rozkładu, zdecydowano się na stosowanie wnioskowania statystycznego opartego o testy nieparametryczne. Dla oceny istotności różnic między wielkościami uzyskanymi z testu FMS i wysklepieniem podłużnym stóp badanych dokonano oceny korelacji rang Spearmana, a dla współczynników korelacji wyznaczono p wartości. Różnice uznawano za istotne statystycznie, jeśli poziom prawdopodobieństwa testowego był niższy od założonego poziomu istotności p < 0,05. Opracowanie statystyczne wykonano przy użyciu testu STATISTICA 10.0PL. 5 WYNIKI Masa ciała badanych zawierała się pomiędzy 61 kg a 91 kg (średnia to 74,7 kg), a wysokość ciała od 171 cm do 192 cm (średnia to 179,1 cm). Większość badanych, tj. 83,3% to osoby, które cechowały prawidłowe wartości wskaźnika BMI, a 16,7% osób było z nadwagą. Tab. 1. Charakterystyka wieku, wskaźników somatycznych i stażu treningowego badanych X SD Min Max Wiek (lata) 23,2 4,03 17,0 31,0 Staż treningowy (lata) 8,4 3,55 4,0 16,0 Masa ciała (kg) 74,7 6,80 61,0 91,0 Wysokość ciała (cm) 179,1 4,80 171,0 192,0 BMI 23,3 1,7 19,1 29,

4 Tab. 2. Wyniki uzyskane w poszczególnych próbach FMS TEST WYNIK 3pkt. 2 pkt. 1 pkt. 0 pkt. Asymetria 1) Głęboki przysiad ,20 2) Przeniesienie nogi nad płotkiem ,36 3) Przysiad w wykroku ,50 4) Ruchomość obręczy barkowej ,50 5) Aktywne uniesienie kończyny dolnej ,43 6) Ugięcie ramion w podporze ,86 7) Stabilność rotacyjna tułowia ,06 Średni wynik uzyskany w I teście FMS (głęboki przysiad) to 2,2 pkt., a zdecydowana większość badanych (20 osób) została oceniona na 2 pkt. Najczęstszą przyczyną odjęcia punktu podczas oceny była zaburzona mobilność w stawie skokowym, która uniemożliwiła zrobienie głębokiego przysiadu. Jednocześnie 8 osób uzyskało maksymalną liczbę punktów, a tylko 2 osoby otrzymały po 1 pkt. W teście II ( przeniesienie nogi nad płotkiem) 2 pkt. otrzymało 19 osób, a 11 osób maksymalną liczbę 3 pkt. Najczęściej strata punktów spowodowana była przez zwiększoną ruchomość w odcinku lędźwiowym i zaburzoną osiowość kończyny w czasie przenoszenia jej nad płotkiem. U dwóch osób zauważono asymetrię podczas wykonywanego testu. W teście III ( przysiad w wykroku) połowa badanych została oceniona na 3 pkt., a druga połowa na 2 pkt. U osób, które otrzymały mniejszą ilość punktów zauważono nadmierny ruch tułowia i brak utrzymywania stóp w poprawnym ustawieniu. U 4 osób zauważono asymetrię. W teście IV (ruchomość obręczy barkowej) 19 osób otrzymało maksymalną liczbę 3pkt., 8 badanych po 2 pkt., 2 osoby tylko 1 pkt., a 1 osoba 0 pkt. (w czasie wykonywania ćwiczenia pojawił się u niej ból). U 8 osób pojawiła się asymetria. Test V (aktywne wyprostowanie kończyny dolnej) wykazał u 17 osób przykurczone mięśnie z grupy kulszowo goleniowej lub mięsień biodrowo-lędźwiowy w drugiej kończynie dolnej, co spowodowało, że badani otrzymali za wykonanie zadania 2 pkt. Maksymalną liczbę punktów otrzymało 13 osób, a u 4 osób zaobserwowano asymetrię. Test VI (ugięcie ramion w podporze) prawie wszyscy badani (26 osób) wykonali prawidłowo, a tylko 4 osoby otrzymały 2 pkt., gdyż zaobserwowano u nich gorszą stabilizację tułowia (najpierw unosiła się obręcz barkowa, a potem biodrowa). W teście VII (stabilność rotacyjna tułowia) 28 osób otrzymało 2 pkt., a tylko 2 osoby wykonały go prawidłowo, tj. za 3 pkt. Wyniki końcowe poszczególnych testów zaprezentowano na ryc. 2. X Ryc. 2. Wyniki końcowe testu FMS Najlepiej wykonanym zadaniem przez badanych było ugięcie ramion w podporze (tzw. pompka) ze średnią 2,86 pkt., a najsłabiej test stabilizacji rotacyjnej tułowia, w którym badani osiągnęli średnią 2,06 pkt., co oznacza wykonanie zadania z użyciem kompensacyjnych wzorców. Średni wynik osiągnięty w badanej grupie to 16,9 pkt., najwyższy 20 pkt., a najniższy 14 pkt. U większości 14472

5 badanych (80%) dominującą kończyną dolną była kończyna prawa, dla 16,7% była to kończyna lewa, a jedna osoba była obunożna (3,3%). W tabeli 3 i na rycinach 3 oraz 4 przedstawiono wyniki uzyskane w teście Arch Index. Tab. 3. Test Arch Index ARCH INDEX (%) Prawa stopa (n) Lewa stopa (n) Wysklepienie Silne wysokie podbicie ( znaczne wydrążenie) Wysokie podbicie stopy (wydrążenie) Lekko wysokie podbicie stopy ( tendencja ku wydrążeniu) Stopa prawidłowa ( norma) Tendencja ku płaskostopiu (lekkie płaskostopie) Stopa spłaszczona (płaska) Płaskostopie (duże) Ryc. 3. Test Arch Index stopy prawej Ryc. 4. Test Arch Index stopy lewej Zdecydowana większość badanych ma stopy prawidłowo wysklepione (80% stopy prawej i 56% stopy lewej). W stopie prawej u 10% badanych stwierdzono tendencje ku wydrążeniu stopy. Tylko nieliczni mieli stopę wydrążoną - wysokie podbicie stopy (3%) i wydrążenie znacznego stopnia (3%). W stopie lewej aż 27% badanych ma tendencję ku wydrążeniu stopy, 7% ma stopę wydrążoną, a 10% badanych spłaszczenie stopy

6 Zbadano związki wysklepienia podłużnego stóp z wynikami testu FMS (test I, II i III) oraz sprawdzono korelację wysklepienia stopy z końcowym wynikiem testu FMS i asymetrią występującą podczas testu. W tabeli 4 i 5 przedstawiono korelacje zachodzące między wysklepieniem stopy prawej i lewej a testem FMS. Tab. 4. Korelacja między wysklepieniem stopy prawej a wynikami testu FMS N (ważnych) R (Spearman) t(n-2) p Wysklepienie stopa prawa & FMS I TEST 30 0, , , Wysklepienie stopa prawa & FMS II TEST 30 0, , , Wysklepienie stopa prawa & FMS III TEST 30-0, , , Wysklepienie stopa prawa & FMS ASYMETRIA 30-0, , , Wysklepienie stopa prawa & FMS SUMA 30 0, , , Wysklepienie stopa prawa & BMI 30 0, , , Tab. 5. Korelacja między wysklepieniem stopy lewej a wynikami testu FMS N (ważnych) R (Spearman) t(n-2) p Wysklepienie stopa lewa & FMS I TEST 30 0, , , Wysklepienie stopa lewa & FMS II TEST 30 0, , , Wysklepienie stopa lewa & FMS III TEST 30-0, , , Wysklepienie stopa lewa & FMS ASYMETRIA 30-0, , , Wysklepienie stopa lewa & FMS SUMA 30 0, , , Wysklepienie stopa lewa & BMI 30-0, , , Przeprowadzone badania wykazały, że istnieje istotna zależność między wysklepieniem stopy (prawej i lewej) a testem I FMS. W innych testach nie zaobserwowano takich zależności. Również nie zaobserwowano korelacji między końcowym wynikiem testu a wielkością wysklepienia podłużnego stopy. Uzyskany wynik (0,001561) sugeruje, że wysklepienie stopy ma duże znaczenie przy wykonywaniu głębokiego przysiadu. Równocześnie stwierdzono, iż asymetria wykryta podczas testu FMS w dużej mierze pokrywała się ze zwiększoną różnicą między wysklepieniami jednej i drugiej stopy. Na rycinie 5 przedstawiono korelacje związaną z wysklepieniem stopy a I testem FMS. Ryc. 5. Wysklepienie stopy a test FMS - korelacja Wszystkie osoby z nieznacznym i dużym wydrążeniem stopy uzyskały punkt mniej od pozostałych w I teście FMS z powodu zmniejszonej mobilności stawu skokowego. Na tej podstawie można domniemywać iż wysklepienie stóp silnie koreluje z ruchomością w stawie skokowym lewym (0,001) oraz prawym (0,006). Im wartości wysklepienia podłużnego stóp są bliżej normy - stanu fizjologicznego, tym test jest wykonywany poprawniej

7 Na rycinie 6 i 7 przedstawiono analizę korelacji między wynikami I testu FMS, a wskaźnikiem Arch Index uzyskanym podczas badania statycznego stopy. Ryc. 6. Korelacja wyniku testu FMS i Arch Index lewa stopa Ryc. 7. Korelacja wyniku testu FMS i Arch Index prawa stopa Wyniki przedstawione na rycinach 6 i 7 wskazują na zależność między wynikiem osiąganym w teście I FMS a wynikiem Arch Index określającym wysklepienie podłużne stopy. Wszystkie osoby, które wykonały głęboki przysiad bez wzorców kompensacyjnych i osiągnęły podczas tego testu 3 pkt., miały wysklepienie podłużne prawidłowe (AI 21-28) lub na granicy normy (28,64). Piłkarze, którzy uzyskali 2 pkt. podczas tego testu mieli stopy prawidłowo wysklepione (AI 21-28) oraz z tendencją ku wydrążeniu (AI 14-21), wydrążeniem (AI 7-14) i wydrążeniem znacznego stopnia (AI 0-7). Badani, którzy otrzymali jeden punkt jako ocenę, mieli stopy na granicy normy stopy prawidłowej i nieznacznego wydrążenia. W większości otrzymali oni jeden punkt z powodu ograniczenia wyprostu w odcinku piersiowym. 6 DYSKUSJA Test FMS służy jako narzędzie diagnostyczne do oceny stabilności, siły, koordynacji i kontroli mięśniowej, które są istotnymi elementami dla złożonego ruchu funkcjonalnego, a także do oceny ryzyka poniesienia urazu [1]. Dyscypliny, które wymagają od zawodnika pracy asymetrycznej generują asymetrie w układzie mięśniowo nerwowym oraz mogą prowadzić do zaburzeń 14475

8 funkcjonalnych. W czasie wykonywania zadań związanych z testem FMS badano wzorce ruchowe, które są często u sportowców zaburzone, co wynika z pewnej powtarzalności elementów ruchowych charakterystycznych dla danej dyscypliny. Wynik poniżej 14 pkt. jest uważany za prognostyk wystąpienia urazu. Badania w obszarze problematyki stóp były prowadzone w różnych aspektach i przy zastosowaniu różnorodnych metod. Grabara [4] wskazuje, że trening sportowy ma wpływ na ukształtowanie stóp (obniża się sklepienie podłużne i poprzeczne, a także występują deformacje palców). Podobne wyniki uzyskali Lautor i wsp. [10], którzy zaobserwowali u osób trenujących piłkę nożną częste występowanie stopy płaskiej i koślawego palucha. Badania Woźnickiej i wsp. [17] wskazują natomiast, że deformacje palców są rzadkie u osób trenujących zawodowo piłkę nożną, a często występuje natomiast u nich tendencja ku wydrążeniu wysklepienia stopy (u około 30% sportowców). Badania własne wskazują podobną zależność u co trzeciego badanego (33,3%). Także Inoubli i wsp. [8] badając grupę młodych piłkarzy wskazują na zmiany adaptacyjne wysklepienia stopy pod wpływem treningu piłkarskiego i korelację tych zmian ze stażem treningowym. Wysklepienie stopy oraz związek z wybranymi cechami morfologicznymi badali Mucha [13] i Puszczałowska-Lizis [14]. Wyniki ich badań wskazują na istotną korelację wysklepienia podłużnego stóp z masą ciała. Dodatkowo zanotowano związek między wysklepieniem podłużnym stopy, a siłą eksplozywną kończyn dolnych u badanych. Liczne badania dotyczą oceny zmian łuku przyśrodkowego stopy pod wpływem pionowego obciążenia masą ciała i na jego skrócenie w czasie zgięcia podeszwowego stopy [15,16]. Z kolei badania Hillsa i wsp. [6] wskazują, że nadmierne obciążenie stóp u kobiet i mężczyzn otyłych powoduje zwiększenie szerokości przodostopia i obniżenie się poziomu wysklepienia podłużnego. Hagedorn i wsp. [5] wykazali korelację między specyficznymi zaburzeniami w obrębie stopy, strukturą stopy w badaniu statycznym (wysklepienie stopy) i funkcją stopy w badaniu dynamicznym (pronacja, supinacja), wskazując na współzależność zarówno między strukturą i specyficznymi zaburzeniami oraz funkcją i związanymi z nią problemami w obrębie stopy. Wyniki tych badań w dużej mierze pokrywają się z wcześniejszymi klinicznymi obserwacjami i biomechanicznymi teoriami. Badania autorów doniesienia dowodzą również wpływu struktury (wysokość sklepienia) na funkcję (mobilność stawu skokowego) w obrębie stopy. Hillstrom i wsp. [7] przeprowadzili badania w zespole 61 osobowym, przydzielając ich pod względem stany wysklepienia stóp do jednej z trzech grup: grupa z płaskostopiem, stopą prawidłową i stopą wydrążoną. Sprawdzili strukturę oraz funkcję stopy w poszczególnych grupach i dowiedli, że zarówno funkcja jak i struktura stopy u badanych osób różniły się od siebie w zależności od tego w jakiej grupie badani się znaleźli. Williams i McClay [16] w swoich badaniach wskazują na korelacje między wysklepieniem stóp, a urazami u biegaczy. Według nich osoby ze stopą o podwyższonym wysklepieniu są bardziej narażone na takie urazy jak złamania przeciążeniowe, urazy dotyczące bocznych struktur, np. pasmo biodrowo piszczelowe. Osoby z obniżonym wysklepieniem stóp są bardziej predysponowane do urazów tkanek miękkich oraz urazów stawów kolanowych. Osłabienie czynności jednego z mięśni zaburza równowagę całej kończyny dolnej, powodując nadmiernie obciążanie innego mięśnia. Przeprowadzone badania świadczą o istnieniu zależności pomiędzy wzorcem funkcjonalnym, a wysklepieniem podłużnym stopy oraz mobilności stawu skokowego od stanu wysklepienia stopy. Odnotowano związki między wysklepieniem stopy, a testem funkcjonalnym (głębokim przysiadem), który sprawdza funkcjonalność całego układu kinematycznego. Nie zanotowano natomiast innych zależności między stanem wysklepienia stóp, a pozostałymi testami funkcjonalnymi. Większość piłkarzy miała stopy prawidłowe, a zmiany w wysklepieniu stóp zmierzały w kierunku wydrążenia, a w mniejszej ilości przypadków płaskostopia. Reasumując sklepienie stopy w pewnym stopniu determinuje jakość ruchu, wywiera wpływ na cały łańcuch kinematyczny, a występujące wady w obrębie stóp mogą stać się przyczyną urazów. Chcąc odpowiedzieć na pytanie czy jest to zależność skutkująca powszechnymi problemami u piłkarzy i sportowców uprawiających inne dyscypliny należałoby przeprowadzić badania na większej grupie sportowców z podziałem na dyscypliny

9 WNIOSKI Wyniki testu FMS wykazały, że żaden z badanych piłkarzy nie jest w grupie ryzyka wystąpienia urazu, a największym zaobserwowanym problemem funkcjonalnym była zmniejszona mobilność stawu skokowego. Badanie statyczne stóp piłkarzy dowiodło, że większość z badanych piłkarzy miało prawidłową budowę i wysklepienie podeszwowych części stóp, a w zmianach wysklepienia przeważał kierunek wydrążenia w stosunku do płaskostopia. Zarówno test FMS jak i badanie statyczne stóp udowodniły, że trening może generować asymetrię w narządzie ruchu, co powinno być dostrzeżone i korygowane przez trenerów, a także osoby odpowiedzialne za szkolenie młodzieży poprzez wprowadzenie do jednostek treningowych ćwiczeń kompensacyjno-korekcyjnych. Istnieje zależność między wysklepieniem stopy, a wykonaniem głębokiego przysiadu, który angażuje całe ciało i pośrednio sprawdza funkcjonalność całego łańcucha kinematycznego. Nie zanotowano zależności między wysklepieniem stopy, a innymi testami funkcjonalnymi. Streszczenie Stopa to ważny element ciała, który utrzymuje masę całego ciała, jest swoistym mechanizmem napędowym i amortyzacyjnym. Na obciążenie obwodowych części kończyn dolnych szczególnie narażeni są sportowcy. Na skutek wysiłku podczas treningów i przeciążeń rejestrowanych w czasie gry w piłkę nożną zachodzą zmiany w kończynach dolnych, które związane są również z odnoszonymi kontuzjami i urazami. Zastosowanie testu FMS pozwala na stwierdzenie zależności między wysklepieniem stopy, a jakością ruchu i całego układu kinematycznego. Cel pracy: Ocena zależności zachodzących między wysklepienia stopy, a wzorcem funkcjonalnym u piłkarzy nożnych w procesie zapobiegania urazom. Zbadano 30 osób grających w piłkę nożną w 3 i 4 lidze małopolskiej w drużynach: Proszowianka Proszowice, Garbarnia Kraków i Dalin Myślenice. Do celów badawczych wykorzystano test FMS oraz badanie statyczne stopy z użyciem wskaźnika Arch Index. Średni wynik testu FMS wyniósł 16,9. U zdecydowanej większości badanych (80%) dominującą nogą jest noga prawa, a dla 16,7% jest to noga lewa. Test Arch Index wykazał, że większość badanych ma stopę prawidłowo wysklepioną, a tylko nieliczni mają stopę z tendencją ku wydrążeniu. Stwierdzono istotną zależność między wysklepieniem stopy, a testem funkcjonalnym, tj. głębokim przysiadem. Uzyskany wynik wskazuje, iż wysklepienie w pewien sposób determinuje jakość ruchu i wpływa na cały łańcuch kinematyczny. Analysis of feet construction and functional status of football players in the process of injury prevention Abstract The foot is an important part of the body, which keeps the weight of the entire body and is a kind of locomotor and amortizating mechanism. The athletes peripheral parts of lower limbs are often exposed. As a result of the high intensity training and overloads during the football game some changes in the lower limbs, also associated with injuries can occur. Functional Movement Screen (FMS) helps to assess the relationship between foot arch and the quality of the movement of entire kinematic chain. Aim of the study: Assessment of the relationship between foot cavity and functional model of football players in injury prevention. One examined 30 athletes playing football in the 3rd and 4th Lesser Poland League teams: Proszowianka Proszowice, Garbarnia Kraków and Dalin Myslenice. For research purposes FMS test and Arch Index - a static foot examination were used. The mean score of FMS test was 16,9. The majority of respondents (80%) had right dominant leg and 16.7% left leg. Arch Index test showed that the majority of respondents had properly arched foot, and only a few have a tendency to overcavity. There was a significant relationship between foot arch and only one of functional test a deep squat. Results of the study show that foot cavity in some way determines the quality of the movement and affects the entire kinetic chain. BIBLIOGRAFIA 1. Cook G., (2012), The Functional Movement Screen. Home Study course Manual, Functional Movement System and Grey Cook, s

10 2. Cook G., Burton L., Hoogenboom B., (2006), Pre-participation screening: The use of Fundamental Movements as an assessment on function part1, North American Journal of Sports Physical Therapy, nr Górska-Kłęk L., Bieć E., Boerner E., Czerwieński P., (2007), Ratajczak B. Ocena fotogrametryczna stanu funkcjonalnego stopy biegaczy długodystansowych. Acta Bio- Optica Inf. Med. Inż. Biomed, nr 13(4), s Grabara M., (2008), Influence of football training on alignment of the lower limbs and shaping of the feet. Human Movement, nr 9(1), s Hagedorn TJ, Dufour AB, Riskowski JL, Hilstrom HJ, Menz HB et al., (2013), Foot Disorders, Foot Posture, and Foot Function: The Framingham Foot Study.PloS ONE 8(9) 6. Hills AP, Henning EM, Mc Donald M, Bar-Or O., (2001), Plantar pressure diferrences between obese and non-obese adults: a biomechanical analysis. Int J Obes, nr 25 (11), s Hilstrom HJ, Son J., Kraszewski AP, Hafer JF., Mootanah R., et al., (2013), Foot Type Biomechanics Part 1: Structure and Function of the Asymptomatic Foot. Gait Posture. March:37(3): Inoubli,M., (2010), Adolescent young football players and their sole arch indices. Acta Kinesiologica 4, 1: Kasperczyk T, Sobiecka J., (1988), Wartości momentów sił zginaczy i prostowników stopy w zależności od poziomu wysklepienia stopy. Przywracanie i doskonalenie sprawności i wydolności fizycznej osób niepełnosprawnych. red T. Kaserczyk. AWF Warszawa: Latour E., Latour M., Nieścieruk-Szafrańska B., (2008), Nieurazowe patologie stopy wśród piłkarzy nożnych. Med. Sport. Prac, nr 9(4), s Lemiesz G., Iwańczyk K., Biernat R., Godlewski J., Szymański M., Birnat U., Tejchman L., Sieklucka E., (2013), Zastosowanie testu funkcjonalnej oceny w praktyce, Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja, nr 39, s Mleczko M., Gradem M., Bora P., (2004), Wysklepienie stóp młodych lekkoatletek, Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne ; nr Mucha D., Knapik H., (2006), Wysklepienie podłużne stóp a zdolności szybkościowe młodzieży w okresie pokwitania. Annales UMCS Sectio D Medicina, Vol. LX, SUPPL. XVI, 478. Lublin. 14. Puszczałowska-Lizis E, Lizis P, Szurmik T., (2012), Analiza zależności pomiędzy budową ciała a parametrami przedniej strefy podparcia stopy z zastosowaniem różnych metod statystycznych. Young Sport Science Of Ukraine, nr 3, s Rattanaprasert V, Smith R, O Dwyer N, Torode M., (2002), Threedimensional forefoot motion relative, to the rearfoot and the medical longitudinal arch-abstract. Australian Bimechanics Conference, s Wiliams DS., Mc Clay IS., Hamill, Buchanan TS., (2001), Lower extremity kinematic and kinetic differences in runners with hight and low arches. J Appl Biomech 17 (2), s Woźnicka R., Bac A., Mucha K., Golec J., Golec K., (2012), Ocena kształtowania wysklepienia poprzecznego i palców stóp u piłkarzy nożnych, Kwartalnik Ortopedyczny, nr 1, s