Znakowanie żywności, czyli co powinien wiedzieć producent

Transkrypt

1 Znakowanie żywności, czyli co powinien wiedzieć producent Wiedza o tym, jak prawidłowo znakować żywność, jest coraz bardziej potrzebna producentom żywności. Potencjalny klient produktów spożywczych nie zdaje sobie sprawy, jak rozległa jest to dziedzina i jak wiele aktów prawnych jej dotyczy. Warto usystematyzować wiedzę na ten temat na podstawie ustaw i rozporządzeń krajowych oraz dyrektyw i rozporządzeń unijnych określających zasady znakowania produktów żywnościowych. Głównymi aktami regulującymi sposób znakowania żywności są ustawy i rozporządzenia krajowe. Trzeba jednak zaznaczyć, że Unia Europejska kładzie coraz większy nacisk na to, aby każdy środek spożywczy znajdujący się na półce sklepowej był opatrzony odpowiednimi i prawdziwymi informacjami na temat zawartych w nim składników. Akty UE ustalają w głównej mierze nie podstawowe normy prawne, ale raczej normy dodatkowe, wzbogacając w ten sposób i tak już rozbudowany pod względem legislacyjnym krajowy sposób znakowania żywności. Główne dziedziny, których dotyczą akty UE, to sprawy związane z produkcją ekologiczną i oznakowaniem produktów ekologicznych, a także oświadczenia żywnościowe[1] i zdrowotne[2]. Czym jest oznakowanie i jakich produktów dotyczy? Obowiązek oznakowania wprowadza art. 45 ust. 1 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Stanowi on, że środki spożywcze wprowadzone do obrotu są znakowane". Przy tym należy podkreślić, że przez sformułowanie wprowadzone do obrotu" należy rozumieć wszystkie wyprodukowane artykuły przeznaczone na sprzedaż, nawet te magazynowane. Każdy produkt, który schodzi z taśmy produkcyjnej, jest już wprowadzony do obrotu i co się z tym wiąże, musi być oznakowany. Pod pojęciem środek spożywczy" należy rozumieć każdą substancję lub produkt, przetworzone, częściowo przetworzone lub nieprzetworzone, przeznaczone do spożycia przez ludzi lub takie, których spożycia przez ludzi można się spodziewać. Ten sam artykuł w ust. 2 określa, co należy rozumieć pod pojęciem oznakowanie". Oznakowanie środka spożywczego obejmuje wszelkie informacje w postaci napisów i innych oznaczeń, w tym znaki towarowe, nazwy handlowe, elementy graficzne i symbole dotyczące środka spożywczego i umieszczone na opakowaniu, etykiecie, obwolucie, ulotce, zawieszce oraz w dokumentach, które są dołączone do tego środka spożywczego lub odnoszą się do niego"[3]. Główne zasady, których należy przestrzegać przy znakowaniu żywności Ustawa określa kilka zasad, które należy stosować przy znakowaniu żywności: Oznakowanie środka spożywczego powszechnie spożywanego nie może zawierać określenia»dietetyczny«ani w inny sposób sugerować, że jest to środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego[4]. Środki spożywcze niebędące preparatami do początkowego żywienia niemowląt nie mogą być oznakowane, prezentowane, reklamowane i wprowadzane do obrotu w sposób wskazujący lub mogący sugerować, że są wystarczające do zaspokajania potrzeb żywieniowych zdrowych niemowląt przez

2 pierwsze 6 miesięcy życia"[5]. Główne zasady, które należy obligatoryjnie stosować, określone w ustawie: Oznakowanie środka spożywczego nie może: 1) wprowadzać konsumenta w błąd, w szczególności: a) co do charakterystyki środka spożywczego, w tym jego nazwy, rodzaju, właściwości, składu, ilości, trwałości, źródła lub miejsca pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji, b) przez przypisywanie środkowi spożywczemu działania lub właściwości, których nie posiada, c) przez sugerowanie, że środek spożywczy ma szczególne właściwości, jeżeli wszystkie podobne środki spożywcze mają takie właściwości; 2) przypisywać środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia albo odwoływać się do takich właściwości, z zastrzeżeniem art. 24 ust. 4 i art. 33 ust. 4 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia"[6]. Należy przez tym rozumieć, że głównym celem prawidłowego oznaczenia jest to, żeby nie wprowadzało ono konsumenta w błąd co do składu oraz zastosowania środka spożywczego. Przy tym ważnym elementem, który może być niewidoczny dla konsumentów, jest zakaz oznaczania produktów żywnościowych symbolami mającymi na celu podkreślenie ich właściwości, które i tak wynikają z przepisów ogólnych i dotyczą całościowo danej grupy środków spożywczych. Na przykład nie wolno używać sformułowania bez konserwantów" na opakowaniach zawierających jogurt i inne produkty mleczne, gdyż ogólne przepisy zakazują stosowania konserwantów w tej grupie produktów. Przepis ten ma na celu zwalczanie nieuczciwej konkurencji, gdyż niepoinformowany klient, sugerując się napisem na opakowaniu, może błędnie wybrać produkt tej firmy, a nie innej, uznając, że konkurent stosuje konserwanty do produkcji swoich jogurtów, mimo że jest to nieprawda. Ustawa określa ponadto inne ważne zasady, które należy brać pod uwagę przy znakowaniu swoich produktów. I tak: środek spożywczy musi być oznaczony w sposób zrozumiały dla konsumenta (wyraźne, czytelne i nieusuwalne napisy umieszczone w widocznym miejscu); środek spożywczy wprowadzony do obrotu musi być oznakowany w języku polskim; nazwa, pod którą środek spożywczy jest wprowadzony do obrotu, nie może być zastąpiona znakiem towarowym, nazwą marki ani nazwą handlową (wymyśloną); oznakowanie artykułu rolno-spożywczego zawiera informacje istotne z punktu widzenia jakości handlowej; nazwa artykułu rolno-spożywczego powinna odpowiadać wymaganiom określonym w przepisach prawa żywnościowego;

3 oznakowanie opakowanych środków powinno zawierać dane identyfikujące producenta (nazwa i adres albo imię, nazwisko i adres); środek spożywczy musi być oznakowany kodem identyfikacyjnym partii produkcyjnej nadawanym przez producenta, umożliwiającym identyfikację artykułu z danej partii produkcyjnej[7]. Ważną kwestią dla każdego producenta artykułów żywnościowych jest dbanie o to, aby w oznaczeniu nie znalazło się sformułowanie, które może wprowadzać w błąd konsumenta. Artykuł rolno-spożywczy, który jest zafałszowany, to taki, którego skład jest niezgodny z przepisami dotyczącymi jakości handlowej poszczególnych artykułów rolno-spożywczych, albo produkt, w którym zostały wprowadzone zmiany, w tym zmiany dotyczące oznakowania, mające na celu ukrycie jego rzeczywistego składu lub innych właściwości, jeżeli niezgodności te lub zmiany w sposób istotny naruszają interesy konsumentów, w szczególności jeżeli: dokonano zabiegów, które zmieniły lub ukryły jego rzeczywisty skład, lub nadały mu wygląd produktu zgodnego z przepisami dotyczącymi jakości handlowej, w oznakowaniu podano nazwę niezgodną z przepisami dotyczącymi jakości handlowej poszczególnych artykułów rolno-spożywczych albo niezgodną z prawdą, w oznaczeniu podano niezgodne z prawdą dane w zakresie składu, pochodzenia, terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości, zawartości netto lub klasy jakości handlowej. Powyższe zapisy są o tyle istotne, że niewywiązanie się z ich postanowień skutkuje nałożeniem bardzo dotkliwej kary finansowej wynoszącej aż do 10% dochodów całej firmy. Tak duża kara może spowodować znaczne problemy finansowe przedsiębiorstwa, mogące nawet zachwiać jego kondycję. Obligatoryjne informacje, które muszą się znaleźć na opakowaniu każdego środka spożywczego[8]: 1. nazwa środka spożywczego; 2. składniki w nim występujące; 3. data minimalnej trwałości albo termin przydatności do spożycia; 4. sposób przygotowania lub stosowania, dane identyfikujące producenta i/albo miejsce lub źródło pochodzenia; 5. zawartość netto lub liczba sztuk opakowanego środka spożywczego; 6. warunki przechowywania; 7. oznaczenie partii produkcyjnej; 8. oznaczenia klasy jakości handlowej. Istnieje jednak grupa produktów, których przepis o podawaniu składników nie dotyczy. Są to jednoskładnikowe środki spożywcze; świeże, nie obrane i nie rozdrobnione owoce i warzywa; woda gazowana (jeśli jest informacja o jej nasyceniu dwutlenkiem węgla); ocet w przypadku produkcji bez użycia dodatkowych składników; sery, masło, mleko i śmietana (jeżeli do ich wytworzenia użyto tylko produktów mlecznych oraz niezbędnych w procesach przetwórczych enzymów lub drobnoustrojów); piwo, wino i napoje spirytusowe (jeśli nie zawierają składników alergennych).

4 Oświadczenia żywnościowe i zdrowotne Przy etykietowaniu i oznaczaniu środków spożywczych można stosować oświadczenia żywnościowe, zdrowotne lub o zmniejszaniu ryzyka choroby. Oświadczenia te można stosować jedynie wtedy, gdy są zgodne z wymogami rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 (w Polsce z rozp. Min. Zdr. z 25 lipca 2007 r.). Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia, oświadczenie oznacza każdy komunikat lub przedstawienie, które zgodnie z przepisami wspólnotowymi lub krajowymi nie są obowiązkowe, łącznie z przedstawieniem obrazowym, graficznym lub symbolicznym w jakiejkolwiek formie, jeśli stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że żywność ma szczególne właściwości"[9];oświadczenie żywnościowe określa, czy dana żywność ma szczególne własności odżywcze ze względu na wartość kaloryczną lub substancje odżywcze. Ponadto każdy środek spożywczy może być dobrowolnie znakowany wartością odżywczą GDA (Guideline Daily Amounts). Wskazane dzienne spożycie jest dodatkową informacją o poziomie spożycia poszczególnych składników odżywczych i energii w ciągu doby, zalecanym dla przeciętnego dorosłego i zdrowego konsumenta. Lista taka jest jednak obowiązkowa dla środków spożywczych specjalnego przeznaczenia oraz gdy na oznakowaniu środka spożywczego powszechnie jadanego podano oświadczenie żywieniowe. GDA podawane jest jako procentowa zawartość poszczególnych składników odżywczych i energii w porcji produktu, zestawiona z ustalonymi wartościami wskazanego dziennego spożycia. Wartości GDA poszczególnych składników ustala się na podstawie międzynarodowych norm żywienia i zaleceń żywieniowych opartych na najnowszych badaniach naukowych. Informacje te dotyczą głównie energii, tłuszczów, nasyconych kwasów tłuszczowych, cukrów prostych, sodu albo soli. Wszelkie regulacje dotyczące znakowania żywności nałożone na producentów środków spożywczych mają na celu ogólnie rozumiane dobro potencjalnego konsumenta. Każdy konsument pragnie, aby produkt, który kupi, sprostał jego wymaganiom. Przede wszystkim normy prawne mają uchronić potencjalnych nabywców przed próbą zafałszowania środka spożywczego bądź ukrycia przez producenta właściwości lub składników, które mogłyby odstraszyć klienta od zakupu jego produktu. Tak więc normy prawne dotyczące znakowania żywności, choć liczne, wydają się ważnym elementem mającym bezpośredni wpływ na jakość naszego życia jako konsumentów, są także istotne dla producentów żywności. Krzysztof Pawłowski Enterprise Europe Network przy Toruńskiej Agencji Rozwoju Regionalnego SA ul. Włocławska 167, Toruń tel.: faks:

5 Powered by TCPDF ( Przypisy: [1]Oświadczenie informuje o tym, że produkt spożywczy ma szczególne własności dotyczące jego składu (odnośnie wartości energetycznej lub zawartości określonych składników). Przykładami tego typu oświadczeń są: źródło...", bez zawartości...", wysoka zawartość...", niska zawartość", zmniejszona zawartość..." w odniesieniu do ilości kalorii lub poszczególnych składników. [2] Oświadczenie informuje o tym, że istnieje związek pomiędzy produktem spożywczym lub jednym z jego składników a stanem zdrowia. Ten rodzaj oświadczeń odnosi się do wpływów fizjologicznych składnika. Oświadczenie tego typu powinno być oparte o powszechnie zaakceptowane dowody naukowe i prawidłowo rozumiane przez przeciętnego konsumenta. [3] Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (DzU z dnia 27 września 2006 r.), art. 45 ust. 2. [4] Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (DzU z dnia 27 września 2006 r.), art. 45 ust. 3. [5] Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (DzU z dnia 27 września 2006 r.), art. 45 ust. 4. [6] Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (DzU z dnia 27 września 2006 r.), art. 46. [7] Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych. (DzU z dnia 24 stycznia 2001 r.), rozdział 2. [8] Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych (DzU z dnia 31 lipca 2007 r.) art [9] Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności (L 404/ ) art. 2 ust. 2. Artykuł został opublikowany w październikowym Biuletynie Euro Info 2009.