na reumatoidalne zapalenie stawów

Transkrypt

1 ARTYKUŁ ORYGINALNY Występowanie chorób tarczycy i przeciwciał przeciw tarczycowych u kobiet chorych na reumatoidalne zapalenie stawów Małgorzata Przygodzka, Anna Filipowicz Sosnowska Klinika Reumato logii, Instytut Reumato logii im. Eleonory Reicher, Warszawa Słowa kluczowe auto immuno logiczna choroba tarczycy (ATD), przeciw ciała przeciw tarczycowe, reumatoidalne zapalenie stawów (RA) Streszczenie Wprowadzenie Zaburzona czynność hormonalna i/lub auto immuno logiczna choroba tarczycy (autoimmune thyroid disease ATD) występują u 6% do 33,8% chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (rheumatoid arthritis RA). Cele Ocena częstości występowania ATD u chorych na RA w porównaniu z dobraną wiekiem i płcią grupą kontrolną oraz ocena wskazań do skriningu tych chorych w kierunku chorób tarczycy. Pacjenci i metody U 1 kobiet chorych na RA i u 55 kobiet nie chorujących na RA, stanowiących grupę kontrolną, oceniano częstość występowania ATD i hormonalnych zaburzeń czynności tarczycy. Wyniki ATD częściej (16%) występowała u chorych na RA niż w grupie kontrolnej (9%), różnica nie była istotna statystycznie. Chorzy na RA z towarzyszącą ATD charakteryzowali się niższą aktywnością choroby. Częstość występowania przeciw ciał przeciw peroksydazie tarczycowej (antithyroid peroxidase anti TPO) i przeciw tyreoglobulinie (antithyreoglobulin anti TG) w obu badanych grupach była podobna i wynosiła odpowiednio 12% i 15% u chorych na RA oraz 9% i 18% w grupie kontrolnej. W obu grupach najczęstszą dysfunkcją tarczycy była subkliniczna niedoczynność. Zaburzenia hormonalnej czynności tarczycy nie korelowały z obecnością klinicznych objawów choroby tarczycy. Chorym na RA statystycznie częściej towarzyszy obniżone stężenie wolnej trijodotyroniny. Wnioski Częstsze występowanie ATD u kobiet chorych na RA w porównaniu z analizowaną grupą kontrolną wskazuje na konieczność monitorowania chorych na RA nie tylko pod względem czynności hormonalnej tarczycy, ale także występowania anti TPO, markera ATD. Szczególne znaczenie ma obserwacja, że ich obecność nie koreluje z występowaniem zaburzeń hormonalnej czynności tarczycy u chorych na RA. Monitorowanie funkcji tarczycy ma znaczenie, bo jak wykazano, przebieg chorób tarczycy u chorych na RA jest często bezobjawowy. Adres do korespondencji: dr med. Małgorzata Przygodzka, Klinika Reumatologii, Instytut Reumatologii im. Eleonory Reicher, ul. Spartańska 1, Warszawa, tel.: , fax: , e mail: przygodz@mp.pl Praca wpłynęła: Przyjęta do druku: Nie zgłoszono sprzeczności inter esów. Pol Arch Med Wewn. 29; 119 (1 2): Copyright by Medycyna Praktyczna, Kraków 29 Wprowadzenie Zaburzona czynność hormonalna i/lub auto immuno logiczna choroba tarczycy (autoimmune thyroid disease ATD) występują u 6 33,8% chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (rheumatoid arthritis RA). 1 7 Współwystępowanie tych chorób częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. 3,6,8,9 Kliniczna manifestacja tych chorób często jest poprzedzona obecnością charakterystycznych przeciw ciał swoistych narządowo, które mogą pojawiać się w surowicy nawet kilka lat przed wystąpieniem objawów choroby i ustaleniem rozpoznania. 1 Nie jest to jednak pewna zapowiedź choroby, ponieważ w małych stężeniach przeciw ciała te stwierdza się także u osób zdrowych. Poza podłożem genetycznym dotychczas nie ustalono innych czynników predysponujących do współ występowania chorób tarczycy i RA. Nie stwierdzono, by wiek, czas trwania i aktywność RA, a także występowanie czynnika reumatoidalnego i przeciw ciał przeciw jądrowych ARTYKUŁ ORYGINALNY Występowanie chorób tarczycy i przeciwciał przeciw tarczycowych u kobiet 1

2 Tabela 1 Charakterystyka kobiet chorych na RA RA (n = 1) wiek (21, 88) średnia (odchylenie standardowe) 56 (13) wywiad rodzinny pod kątem RA negatywny 77 (77%) pozytywny 23 (23%) liczba bolesnych stawów (, 28) 1 (7, 18) liczba obrzękniętych stawów (, 14) 4 (2, 7) czynnik reumatoidalny (12,5, 246) 122 (29,5, 345) czynnik reumatoidalny >34 71 (71%) metotreksat 81 (81%) dawka mg/tydz. n = 81 (7,5, 2) 12,5 (12,5, 15) prednizon nie stosowany 4 (4%) 1 mg/d 53 (53%) >1 mg/d 7 (7%) DAS 28 (1,5, 8,11) 5,65 (4,86, 6,31) DAS 28 mały (<3,2) 2 (2%) umiarkowany (3,2, 5,1) 32 (32%) duży (>5,1) 66 (66%) HAQ n = 56 (,37, 3) 2, (1,5, 2,62) HAQ >2 28 (5%) Skróty: DAS 28 Disease Activity Score, HAQ Health Assessment Questionnaire, RA reumatoidalne zapalenie stawów predysponowały do współ występowania tych chorób. 2,3,5,6,8,11 Asymptomatyczny przebieg ATD w początkowym okresie choroby może utrudniać ustalenie rozpoznania, co skłania do poszukiwania czynników identyfikujących osoby szczególnie narażone na rozwój tych chorób. Większość tyreologów nie zaleca rutynowych badań przesiewowych populacji w kierunku chorób tarczycy. Uważa się, że badaniami należy objąć osoby z grupy zwiększonego ryzyka rozwoju chorób tarczycy, do których zalicza się: kobiety z rodzinnym wywiadem chorób tarczycy, wcześniejsze zaburzenia czynności tarczycy, występowanie objawów wskazujących na nadczynność lub niedoczynność tarczycy, odchylenia w badaniu fizykalnym gruczołu tarczowego, cukrzycę typu 1 i występowanie innych chorób auto immunologicznych w wywiadzie. 12 W pracy podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy u chorych na RA częściej występuje ATD i czy należy ich objąć badaniami przesiewowymi w kierunku chorób tarczycy. Pacjenci i metody Badaniami objęto dwie grupy kobiet. Grupę badaną stanowiło 1 kobiet chorych na RA rozpoznane na podstawie kryteriów ACR (American College of Rheumatology) z 1987 roku. 13 Dobór chorych był losowy. Były to kobiety kolejno przyjmowane do Kliniki Reumato logii Instytutu Reumato logii z rozpoznaniem RA (niezależnie od innych chorób towarzyszących) w latach W badaniu brały udział wyłącznie kobiety, ponieważ RA i ATD występują częściej u kobiet. Dzięki takiemu doborowi grupa badana była wystarczająco duża, by przeprowadzić analizę statystyczną. Grupę kontrolną stanowiło 55 kobiet ochotniczo uczestniczących w badaniu, niechorujących na RA, niezależnie od innych chorób towarzyszących. U wszystkich chorych zakwalifikowanych do badania przeprowadzono: 1 badanie kliniczne, obejmujące badanie podmiotowe (wywiad dotyczący chorób tarczycy, RA i ich rodzinnego występowania) i badanie przed miotowe (uwzględniające badanie internistyczne oraz układu ruchu zgodnie z 28 stawowym schematem według zaleceń EULAR oraz ocenę występowania wola i jego stopień według kryteriów World Health Organization [WHO] z 196 r.); stopień niepełnosprawności oceniono na podstawie kwestionariusza HAQ (Heath Assessment Questonnaire); aktywność RA oceniono na podstawie wartości DAS 28 (Disease Activity Score) z czterema zmiennymi 2 badania laboratoryjne, stanowiące podstawę oceny aktywności RA: OB, stężenie białka C reaktywnego (C reactive protein CRP) oraz badania stanowiące podstawę oceny funkcji tarczycy i występowania auto immuno logicznej choroby tarczycy: a tyreotropina (thyroid stimulating hormone TSH), wolna trijodotyronina (free triiodothyronine ft3), wolna tyroksyna (free thyroxine ft4) ich stężenia oznaczono metodą chemiluminescencji, analizatorem ELECSYS 11 (firma Roche Diagnostic); wartości referencyjne dla TSH,27 4,2 miu/l, dla ft3 2,57 4,43 pg/ml, dla ft4,93 1,71 ng/dl b przeciw ciała przeciw ko tyreoglobulinie (antibodies against thyreoglobuline anti TG) i przeciw ciała przeciw ko peroksydazie tarczycowej (antibodies against thyroid peroxidase anti TPO) oznaczono w Zakładzie Mikrobiologii i Sero logii; oznaczenia przeprowadzono metodą ELISA z użyciem testów HYCOR i rozpuszczalnika firmy Biomedica; wartości referencyjne dla przeciw ciał anti TG <325 IU/ml, a dla anti TPO <5 IU/ml. 3 Badania ultrasonograficznego tarczycy nie wykonywano rutynowo ze względu na ograniczony 2 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 29; 119 (1 2)

3 Tabela 2 Występowanie chorób tarczycy w grupie chorych na RA i kontrolnej Grupa kontrolna n = 55 RA n = 1 choroby tarczycy w wywiadzie 4 (7%) 25 (25%) rodzaj choroby tarczycy wole guzkowe nadczynne wole guzkowe obojętne choroba Gravesa choroba Hashimoto 1(2%) 2(4%) 1(2%) 12 (12%) 5 (5%) 2 (2%) 6 (6%) czas trwania chorób tarczycy (,5, 5) 2 (,8, 4) 5 (3, 15) stopień wola (95%) 2 (4%) 85 (85%) 9 (9%) 5 (5%) 1 (1%) funkcja tarczycy eutyreoza subniedoczynność subnadczynność niedoczynność nadczynność 51 (93%) 3 (5%) 9 (9%) 7 (7%) 1 (1%) 2 (2%) autoimmunologiczna choroba tarczycy brak rozpoznana przed hospitalizacją rozpoznana w trakcie hospitalizacji podejrzenie 5 (91%) 3 (5%) 84 (84%) 8 (8%) 7 (7%) 1 (1%) wiek średnia (odchylenie standardowe) objawy kliniczne chorób tarczycy brak objawów klinicznych kołatanie serca (19, 75) 54 (12,2) 55 (1%) (21, 88) 56 (13) 79 (79%) 21 (21%) dostęp przeprowadzono je w Zakładzie Radiologii Instytutu Reumato logii u 14 chorych na RA; u żadnej z badanych chorych nie stwierdzono wskazań do bio psji tarczycy. 4 Rozpoznanie ATD ustalano na podstawie wykrycia przeciw ciał przeciw tarczycowych (warunkiem rozpoznania była obecność przeciw ciał anti TPO) u chorych z towarzyszącą dysfunkcją tarczycy i/lub wolem; podejrzenie ATD wysuwano na podstawie granicznych wartości anti TPO i dodatnich anti TG. Analiza statystyczna W analizie statystycznej jako punkt końcowy przyjęto występowanie RA. W grupie chorych na RA za punkty końcowe przyjęto aktywność choroby mierzoną DAS 28, stopień niepełnosprawności mierzony HAQ i odsetek chorych z czynnikiem reumatoidalnym. Za czynniki mogące wpływać na punkt końcowy uznano: czynność hormonalną tarczycy, występowanie ATD, występowanie anti TPO i anti TG, TSH, ft3. Do zbadania wpływu wybranych czynników na punkty końcowe posłużono się wielo czynnikowym modelem regresji logistycznej. Za pomocą krokowej eliminacji z poziomu,1 dla pozostania w modelu wybrano czynniki istotne statystycznie na poziomie,5. Dopasowanie modeli sprawdzono za pomocą testu Hosmera i Lemeshowa. Wartość predykcyjną modeli oceniono na podstawie pola pod krzywą ROC. W analizie statystycznej wykorzystano ponadto test Kruskala i Wallisa, współ czynnik korelacji Spearmana, test χ2 i Fishera. Wszystkie wykonane testy były dwustronne, a za poziom istotności przyjęto,5, o ile nie wskazano inaczej. Ponieważ w badanej grupie chorych na RA większość (81%) leczona była metotreksatem, a kolejne 18% otrzymywało inne leki modyfikujące przebieg choroby, nie przeprowadzono analizy wpływu stosowanego leczenia na badane para metry. Uznano, że badana grupa chorych na RA była jedno lita pod względem stosowanego leczenia. Wyniki Badane grupy chorych nie różniły się pod względem wieku. Chore na RA w 71% były seropozytywne, u 23% wywiad rodzinny w kierunku występowania choroby był pozytywny, a czas trwania RA wahał się od,5 do 49 lat, (śr. 12,3 roku). W chwili przeprowadzania badania wszystkie chore (poza jedną) RA otrzymywały leki modyfikujące przebieg choroby: 81 kobiet metotreksat w dawce 7,5 2 mg/tydz. (mediana 12,5 mg), w tym 3 chore w skojarzeniu z cyklosporyną i 1 w skojarzeniu z sulfasalazyną, 14 kobiet sulfasalazynę, 1 leflunomid, a 3 azatioprynę. U 6% chorych na RA stosowano glikokortykosteroidy, u większości (53%) w małej dawce, do 1 mg w przeliczeniu na prednizon (TABELA 1). Choroby tarczycy w wywiadzie stwierdzono u 25% chorych na RA i 7% chorych z grupy kontrolnej. Najczęściej było to: wole guzkowe nadczynne (12%) u chorych na RA i wole guzkowe obojętne (4%) w grupie kontrolnej. Choroba Hashimoto występowała u 6 chorych na RA i 1 w grupie kontrolnej, choroba Gravesa i Basedowa u 1 chorej na RA. U większości kobiet z grupy chorych nie stwierdzono objawów klinicznych wskazujących na chorobę tarczycy. Jedynym objawem występującym u chorych na RA było kołatanie serca. Wole występowało u 15% chorych na RA i 6% chorych w grupie kontrolnej, przeważały chore z I stopniem według WHO. ATD występowała częściej u chorych na RA niż w grupie kontrolnej (16% vs 9%); różnica ta nie była znamienna statystycznie. ATD rozpoznano u 8% kobiet chorych na RA przed zakwalifikowaniem do badań, a u kolejnych 8% rozpoznanie ustalono w trakcie badań. U większości chorych na RA (1% vs 6%) rozpoznanie ATD ustalono już w trakcie RA. W grupie kontrolnej tylko u kobiety ATD występowała w wywiadzie. U chorych na ATD najczęstszą dysfunkcją tarczycy była subkliniczna niedoczynność tarczycy. Nie stwierdzono istotnych różnic w stanie hormonalnym tarczycy w obu badanych grupach. U większości chorych w grupie badanej (9%) ARTYKUŁ ORYGINALNY Występowanie chorób tarczycy i przeciwciał przeciw tarczycowych u kobiet 3

4 Tabela 3 Wyniki badań USG tarczycy u chorych na RA USG tarczycy RA (n = 14) echo obniżone 2 (2%) echo nierównomierne 5 (5%) zwiększenie perfuzji 3 (3%) guzki (torbiele) 1 (1%) Tabela 4 Wieloczynnikowa analiza wpływu przedstawionych parametrów na dużą wartość DAS 28 u chorych na RA (n = 73) DAS 28 5,1 (n = 48) stopień wola 1 3 vs >,1 dysfunkcja tarczycy vs eutyreoza >,1 autoimmunologiczna choroba tarczycy >,1 obecna vs brak TSH powyżej normy vs inne >,1 ft 3 poniżej normy vs inne >,1 TG >325 vs inne >,1 TPO > 5 vs inne >,1 Skróty: ft3 wolna trijodotyronina, OR iloraz szans, TG tyreoglobulina, TPO peroksydaza tarczycowa, TSH tyreotropina i kontrolnej (93%) funkcja tarczycy była prawidłowa (eutyreoza). Najczęściej obserwowaną dysfunkcją tarczycy w grupie kontrolnej i badanej była subkliniczna niedoczynność tarczycy (5% i 7%), charakteryzująca się zwiększonym stężeniem TSH i prawidłowym stężeniem ft4. Niedoczynność tarczycy obserwowano u 2% chorych na RA; w grupie kontrolnej nie występowała. Nie stwierdzono związku między hormonalną dysfunkcją tarczycy a występowaniem objawów klinicznych wskazujących na chorobę tarczycy u chorych na RA. W czasie badania 2 chore na RA otrzymywały leczenie z powodu chorób tarczycy. Jedna chora była leczona metizolem w dawce 1 mg/d z powodu choroby Gravesa i Basedowa, druga zaś L tyroksyną w dawce 1 μg/d z powodu choroby Hashimoto. W grupie kontrolnej 1 chora na chorobę Hashimoto leczona była L tyroksyną w dawce 75 μg/d. Porównanie obu grup chorych pod względem występowania chorób tarczycy i wskazujących na nie objawów przed stawiono w TABELI 2. W przeprowadzonych badaniach ultrasonograficznych najczęściej stwierdzano guzki z ultrasonograficznymi cechami torbieli oraz nierównomierną bądź zmniejszoną echostrukturę miąższu nie sugerującą obecności ATD bez wskazań do bio psji (TABELA 3). Poszukując czynników charakteryzujących i odróżniających chorych na RA z towarzyszącą ATD od chorych na RA bez ATD, porównano obie grupy. Chore na RA z ATD charakteryzowały się mniejszą aktywnością RA ocenianą za pomocą DAS 28 i stężenia CRP w surowicy w stosunku do chorych na RA bez ATD. Zaburzenia czynności tarczycy częściej występowały u cho p rych na RA z towarzyszącą ATD niż u chorych bez ATD (test Fishera, p =,9). Przeciwciała anti TG i anti TPO wykryto odpowiednio u 12% i 15% chorych na RA; w grupie kontrolnej częstość ich występowania była podobna 9% i 18%. Przeciwciała anti TPO istotnie częściej występowały u osób z TSH >4,2 (p <,1) jak również z TSH >2 (p =,3) (TSH w prze dziale 2 4,2). Nie stwierdzono zależności między występowaniem przeciw ciał anti TPO a występowaniem zaburzeń hormonalnej czynności tarczycy w grupie chorych na RA, taką zależność wykazano natomiast w grupie kontrolnej była to niedoczynność i subkliniczna niedoczynność tarczycy (p =,16). U chorych na RA statystycznie istotnie częściej stwierdzano również zmniejszone stężenie ft3. Analiza wielo czynnikowa nie wykazała, by duża aktywność RA korelowała ze stopniem wola, funkcją tarczycy, występowaniem ATD czy przeciw ciał przeciw tarczycowych (TABELA 4). Stwierdzono natomiast, że chorzy z dużą aktywnością RA charakteryzują się dużym wskaźnikiem niepełnosprawności HAQ >2 (iloraz szans: 7,7; p =,6). Wykazano, że zaburzenia czynności tarczycy są negatywnie związane w dodatnim czynnikiem reumatoidalnym (p =,12) (u chorych z dysfunkcją tarczycy czynnik reumatoidalny stwierdzano rzadziej). Omówienie Przeprowadzone badania wykazały częstsze występowanie ATD u kobiet chorych na RA, aczkolwiek różnica nie była znamienna statystycznie. Należy jednak podkreślić, że częstość występowania ATD w grupie kontrolnej (9%) znacznie przewyższa częstość występowania chorób auto immuno logicznych tarczycy w populacji polskiej, w której choroba Hashimoto z niedoczynnością tarczycy dotyczy,4% populacji, a choroba Gravesa i Basedowa,26% kobiet. 14 Być może na uzyskany wynik wpłynęła stosunkowo mała liczebność grupy kontrolnej. Monitorowanie przeciw ciał anti TPO i hormonalnej czynności tarczycy u kobiet chorych na RA może wyłonić osoby z bezobjawowym przebiegiem ATD. U połowy kobiet chorujących na RA z towarzyszącą ATD jej przebieg był bezobjawowy, a rozpoznanie ustalono przypadkowo, zwłaszcza że ATD była niema klinicznie także u chorych z rozpoznaną w trakcie badań dysfunkcją tarczycy. Należy zwrócić uwagę, że chorzy na RA z towarzyszącą ATD charakteryzują się mniejszą aktywnością RA niż chorzy na RA bez ATD. Obserwację tę trudno inter pretować, ponieważ dotychczas nie wykazano związku między występowaniem chorób tarczycy u chorych na RA a aktywnością RA. 2,3,6,8,11 Opisywano natomiast większy wskaźnik niepełnosprawności HAQ u chorych na RA z towarzyszącymi chorobami tarczycy, 9 czego nie potwierdzono w badanej populacji chorych na RA. 4 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 29; 119 (1 2)

5 Obecność anti TPO, jako bardziej czułych i specyficznych od anti TG, konieczna jest do ustalenia rozpoznania ATD. Wykrywa się je u 95% chorych na chorobę Hashimoto oraz 8% chorych na chorobę Gravesa i Basedowa. 15 Częstość występowania przeciw ciał anti TG i anti TPO w badanej populacji była podobna (12% i 15%) i nie różniła się znamiennie statystycznie od częstości ich występowania w grupie kontrolnej (9% i 18%). Uzyskane wyniki były zbliżone do prezentowanych wcześniej w polskiej populacji chorych na RA, 16 jak również do danych z literatury europejskiej. 2,3,6,8,9,17,18 Analizując uzyskane wyniki badań, należy podkreślić, że przeprowadzono je u chorych z dość długim średnim czasem trwania RA (12,3 roku), otrzymujących leki modyfikujące przebieg RA o różnym działaniu immunosupresyjnym i nie do końca poznanym wpływie na osoczowe markery badanych procesów. Zwracali na to uwagę autorzy włoscy, badający populację nieleczonych chorych na wczesne RA; odsetek przeciw ciał przeciwtarczycowych sięgał wówczas 3% i był znamiennie większy od prezentowanych w innych badaniach włoskiej populacji. 18,19 Przeprowadzone badania wykazały, że przeciwciała anti TPO występowały częściej nie tylko u osób ze stężeniem TSH poza górną granicą wartości referencyjnych, ale także u kobiet z TSH w tym zakresie. Może to nie mieć znaczenia klinicznego, ponieważ stwierdza się je u 6 2% zdrowej populacji dorosłych. Jednakże występowanie tych przeciw ciał może poprzedzać i zapowiadać rozwój ATD z uszkodzeniem hormonalnej czynności tarczycy, 1,2 22 podobnie jak obecność w surowicy osób zdrowych czynnika reumatoidalnego klasy IgM lub przeciw ciał przeciw cytrulinowych (anticitrullinated anti bodies anti CCP) może poprzedzać na,1 13,8 roku zachorowanie na RA. 23 W badanej populacji przeciw ciała anti TG i/lub anti TPO, bez innych odchyleń w para metrach tarczycy ocenianych w prezentowanej pracy, występowały u 6 chorych na RA i u 4 kobiet z grupy kontrolnej. Tacy chorzy wymagają obserwacji i kontroli TSH co 3 5 lat. 24 Wśród chorych na RA zaburzenia czynności hormonalnej tarczycy mogą występować nawet 3 krotnie częściej niż w populacji ogólnej. 5,6,8,11,16,17,25 W badanej grupie obserwowano je nieco częściej u chorych na RA (1%) niż w grupie kontrolnej (7%). Na uwagę zasługuje fakt, że tylko u 3 z 1 badanych chorych na RA z dysfunkcją tarczycy występowały objawy kliniczne wskazujące na chorobę tarczycy. Bezobjawowy lub skąpoobjawowy kliniczny przebieg chorób tarczycy u chorych na RA może być maskowany przez chorobę podstawową, której objawy dominują w obrazie klinicznym, co stwarza ryzyko późnego ustalenia rozpoznania i leczenia, na co również zwracano wcześniej uwagę. 3,8,24 Najczęstszą dysfunkcją tarczycy w badanej populacji była subkliniczna niedoczynność tarczycy, która według danych z literatury występuje u 9,4 21% chorych na RA. 11,18,19,26 Chorych z tą dysfunkcją (często rozpoznaną przypadkowo) należy monitorować, gdyż sprzyja ona rozwojowi jawnej niedoczynności tarczycy, zwłaszcza u kobiet w starszym wieku i z przeciw ciałami anti TPO. 24 Ponadto subkliniczna niedoczynność tarczycy zwiększa ryzyko rozwoju hipercholesterolemii i przed wczesnej miażdżycy, a także insulinooporności. 1,26 29 Jednocześnie nie ma pewnych dowodów, że wczesna terapia L tyroksyną chorych na subkliniczną niedoczynność tarczycy zapobiega rozwojowi hiperlipidemii i miażdżycy, 3,31 dlatego szczególnie tych chorych należy objąć profilaktyką przeciw miażdżycową. Stwierdzone w badanej populacji chorych na RA obniżone stężenie ft3 wynika prawdo podobnie z zaburzeń obwodowej konwersji tyroksyny do trijodotyroniny w przebiegu przewlekłego procesu zapalnego. Częstsze występowanie ATD u kobiet chorych na RA niż u kobiet z analizowanej grupy kontrolnej i znacznie częstsze w porównaniu z jego występowaniem w polskiej populacji wskazuje na konieczność monitorowania chorych na RA nie tylko pod kątem czynności hormonalnej tarczycy, ale także występowania przeciw ciał anti TPO, markera ATD, zwłaszcza że ich obecność nie koreluje z występowaniem zaburzeń hormonalnej czynności tarczycy u chorych na RA. Monitorowanie funkcji tarczycy ma szczególne znaczenie, wykazano bowiem, że u chorych na RA choroby tarczycy często mają przebieg bezobjawowy. Podziękowania Składam podziękowania Panu dr n. med. Krzysztofowi Chojnowskiemu z Kliniki Endokrynologii Warszawskiej Akademii Medycznej przy ul. Banacha za konsultację i cenne uwagi pomocne w realizacji tej pracy. Praca finansowana przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji w ramach promotorskiego projektu badawczego nr 2PO5B1526. Piśmiennictwo 1 Roitt IM, Doniachi D, Campbell PN. Autoantibodies in Hashimoto s disease (lymphadenoid goitre). Lancet. 1956; 2: Silman AJ, Ollier WER, Bubel MA. Autoimmune thyroid disease and thyroid auto antibodies in rheumatoid arthritis patients and their families. Br J Rheum. 1989; 28: Bianchi G, Marchesini G, Zoli M, et al. Thyroid involvement in chronic inflammatory rheumato logical disorders. Clin Rheum. 1994; 13: Punzi L, Michelotto M, Pianon M, et al. Clinical, laboratory and immunogenetic aspects of arthritis associated with chronic limphocytic thyroiditis. Clin Exp Rheum. 1997; 15: Shiroky JB, Cohen M, Ballachey ML, et al. Thyroid dysfunction in rheumatoid arthritis: a controlled prospective survey. Ann Rheum Dis. 1993; 52: Deighton CM, Fay A, Walker DJ. Rheumatoid arthritis in thyroid disease positive and negative same- sexed sibships. Br J Rheum. 1992; 31: Caron P, Lassoued S, Dromer C, et al. Prevalence of thyroid abnormalities in patients with rheumatoid arthritis. Thyroidology. 1992; 4: Andonopoulos AP, Siambi V, Makri M, et al. Thyroid function and immune profile in rheumatoid arthritis. A controlled study. Clin Rheum. 1996; 15: Magnus JH, Birketvedt T, Haga H J. A prospective evaluation of antithyroid antibody prevalence in 1 patients with rheumatoid arthritis. Scan J Rheumatol. 1995; 24: ARTYKUŁ ORYGINALNY Występowanie chorób tarczycy i przeciwciał przeciw tarczycowych u kobiet 5

6 1 Scofield RH. Autoantibodies as predictors of disease. Lancet. 24; 363: Dołęga B, Szechiński J. Ocena czynności gruczołu tarczowego u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Reumato logia. 1996; 24: Wilson GR, Curry RW. Subclinical thyroid diseases. American Family Physician. 25; 72: Arnett FC, Edworthy SM, Bloch DA. The American Rheumatism Association criteria for the classification of rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum. 1988; 31: Nauman J. Wyniki badań programu MZ- XVII prowadzonych w skali kraju; podsumowanie i wnioski. Endokrynol Pol. 1991; 42: Pearce EN, Farwell AP, Braverman LE. Thyroiditis. N Engl J Med. 23; 348: Ponikwicka E. Budowa i czynność tarczycy u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Endokrynol Pol. 1999; Suppl 3: Chan AT, Al Saffar Z, Bucknall RC. Thyroid disease in systemic lupus erythematosus and rheumatoid arthritis. Rheumatology. 21; 4: Marasini B, Massarotti M. Rheumatoid arthritis and thyroid disease. Clin Exp Rheumatol. 24; 22: Del Puente A, Savastano S, Lupoli G, et al. High prevalence of thyroid auto antibodies in newly diagnosed rheumatoid arthritis patients. Clin Exp Rheumatol. 23; 21: Niemczyk S, Panasiuk Jarzyło E, Matuszkiewicz Rowińska J, Niemczyk L. Ocena przydatności obecności przeciw ciał przeciw TPO u chorych ze schyłkową niewydolnością nerek leczonych dializami. Pol Arch Med Wewn. 24; 111: Bjoro T. Prevalence of thyroid disease, thyroid dysfunction and thyroid peroxidase antibodies in a large, unselected population. The Health Study of Nord Trondelag (HUNT). Eur J Endorin. 2; 143: Strieder TG, Prummel MF, Tijssen JG, et al. Risk factors for and prevalence of thyroid disorders in a cross- sectional study among healthy female relatives of patients with auto immune thyroid disease. Clin Endocrinol. (Oxf.) 23; 59: Nielen MM, van Schaardenburg D, Reesink HW. Specific autoantibodies precede the symptoms of rheumatoid arthritis: a study of serial measurements in blood donors. Arthritis Rheum. 24; 5: Vanderpump MPJ, Tunbridge WMG, French JM, et al. The incidence of thyroid disorders in the community: a twenty year follow up of the Whickham Survey. Clin Endocrinol. 1995; 43: Walker DJ, Griffiths M, Griffiths ID. Occurrence of auto immune diseases and auto antibodies in multicase rheumatoid arthritis families. Ann Rheum Dis. 1986; 45: Dessein PH, Joffe BI, Stanwix AE. Subclinical hypothyroidism is associated with insulin resistance in rheumatoid arthritis. Thyroid. 24; 14: Biondi B, Palmieri EA, Lombardi G, et al. Effects of subclinical thyroid dysfunction on the heart. Ann Intern Med. 22; 137: Hueston WJ, Pearson WS. Subclinical hypothyroidism and the risk of hypercholesterolemia. Ann Fam Med. 24; 2: Meier C, Staub J J, Roth C B, et al. TSH controlled L thyroxine therapy reduces cholesterol levels and clinical symptoms in subclinical hypothyroidism: a double blind placebo controlled trial (Basel Thyroid Study). J Clin Endocrinol Metab. 21; 86: Cooper DS. Subclinical hypothyroidism. N Engl J Med. 21; 345: Helfand M. Screening for subclinical thyroid dysfunction in nonpregnant adults: a summary of the evidence for the US Preventive Services Task Force. Ann Intern Med. 24; 14: POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 29; 119 (1 2)