ZAKŁAD POPRAWCZY I SCHRONISKO DLA NIELETNICH W LASKOWCU

Transkrypt

1 ZAKŁAD POPRAWCZY I SCHRONISKO DLA NIELETNICH W LASKOWCU Muzo moja, idź gdzieś hen, gdzieś w nieznane drogi, powiedz wszystkim, żem tu legł, głodny i ubogi, muzo moja, nieś mą pieśń, powiedz, że tu czekam, może przyjdzie jakaś wieść, choć z samego nieba... Opracował: mgr Grzegorz Augustyniak LASKOWIEC 2000

2 Wstęp W ostatnich latach spotykamy się ze wzmożonym przejawem agresji, ujawnia się ona w kontaktach międzyludzkich zarówno dzieci, młodzieży jak również dorosłych. Jakkolwiek działania agresywne regulowane są przez normy społeczne to jednak ból, cierpienie, nieszczęście spowodowane agresją wciąż towarzyszą człowiekowi w jego codziennym życiu. Skąd się bierze agresja? - pytanie to nurtuje specjalistów psychologów, pedagogów, anatomów, socjologów, terapeutów, którzy tworzą nowe, często nowatorskie koncepcje eliminowania agresji. Powstają liczne ośrodki terapii i zwalczania agresji, terapii sztuką - muzykoterapii. Agresja może przejawiać się w dwu sferach: - Emocjonalnej (w postaci uczuć: gniewu, złości, wrogości, nienawiści) - Zachowań (np. bicie, znęcanie się, dokuczanie, wandalizm itp.) Od dawna wiadomo o zbawiennym działaniu muzyki na sferę emocjonalną, dostarczaniu przez nią źródeł przeżyć emocjonalnych, dlatego zadaniem muzykoterapii jest dostarczanie odpowiednio spreparowanych i ukierunkowanych porcji emocji związanych z przeżywaniem muzyki. Fizjologowie dowiedli już dawno, że organ słuchu oraz mózg-układ limbiczny warunkuje bezpośredni wpływ muzyki na emocje. Muzyka aktywizuje i wyzwala procesy emocjonalne, szczególnie te, które dotyczą konfliktowych i patogennych przeżyć. Odpowiednio dobrana muzyka może spowodować odreagowanie stanów i uczuć agresywnych. Napięcie emocjonalne można rozładować stosując muzykoterapię czynną i bierną. Obie jej formy mogą okazać się bardzo pomocne w zwalczaniu agresji. W przypadku pierwszym stosuje się terapię w oparciu o instrumentarium muzyczne. Próby ćwiczeń na instrumentach wnoszą nową jakość umożliwiającą poddanym terapii bezpośredni kontakt z dźwiękiem wydobywanym samodzielnie z instrumentu. Instrumentem najczęściej kojarzonym z rozładowywaniem negatywnych napięć emocjonalnych jest perkusja. Bogata w efekty brzmieniowe oraz szczególny sposób wydobywania z niej dźwięków minimalizuje frustracje, napięcia i niekorzystne stany emocjonalne. Grają nie tylko zmysły ale fizycznie prawie całe ciało: nogi, ręce, za pomocą dłoni lub pałeczek wydobywa się dźwięki z werbli, bębnów, kotłów, czyneli i talerzy. Intensywność doznanych przeżyć powoduje trans w wyniku którego spływają z ćwiczącego negatywne, mogące być wykorzystane w innym nieznanym nam kierunku emocje. Dźwięk uzyskiwany podczas ćwiczenia może być kojarzony przez ćwiczącego ze złymi odczuciami, przykrościami, złością, nienawiścią, które

3 to skojarzenia mogą ograniczać lub wzmagać intensywność dalszego ćwiczenia wyrażoną w głośności brzmienia, charakteru uderzeń, długości ćwiczenia aż do transu. Do muzykoterapii czynnej stosować należy wszelkie możliwe instrumentarium, ponieważ każdy instrument wyzwala inny rodzaj dźwięku, swoisty nastrój oparty o własne brzmienie np. dźwięk gitary akustycznej, skrzypiec czy fletu. Muzykoterapia bierna polega na recepcji utworów muzycznych odpowiednio dobranych przez muzykoterapeutę. Zajęcia prowadzone indywidualnie i grupowo realizują zadania na równi skutecznie. Pierwsze stwarzają ćwiczącemu niepowtarzalną szansę obcowania z dźwiękiem sam na sam, bez niepotrzebnych, zewnętrznych skojarzeń, które niestety nieuchronnie występują w pracy z grupą. Indywidualnie też przeżywa ćwiczący swój stan emocjonalny. Zadania w grupie również mają swoją wartość ze względu na wspólne przeżywanie doznań emocjonalnych, możliwość ich interpretacji, integracji w pomysłach, budowaniu nastroju i atmosfery współpracy. Muzykoterapia jako program realizowany poprzez m.in. koło muzyczne, zajęcia świetlicowe, imprezy muzyczne na terenie grupy i zakładu odnosi się do nieletnich albowiem oni wykazali się w swoich młodzieńczych poczynaniach agresją wobec osób i mienia i skierowana jest na zwalczanie jej przejawów. Wybrano w tym celu grupę wychowanków przejawiających zainteresowanie i uzdolnienia w sferze muzyki. Dwa rezultaty badań naukowych spowodowały o potrzebie wprowadzenia tego rodzaju terapii zajęciowej: w okresie dorastania zaznacza się nasilenie zachowań agresywnych, a mianowicie stają się one intensywniejsze i liczniejsze niż w innych okresach oraz także w tym okresie młodzież najwięcej używa muzyki słuchając w domu, w dyskotekach, klubach i na koncertach, a także przejawia żywe zainteresowanie nauką gry na instrumentach. Biorąc powyższe pod uwagę zastosowałem program muzykoterapii w grupie eksperymentalnej wyselekcjonowanej z naszej placówki.

4 Hipoteza: Muzykoterapia jako metoda psychoterapeutyczna wpływa na obniżenie poziomu agresji u nieletnich. W hipotezie wyróżniamy trzy elementy: 1. Agresja 2. Muzykoterapia 3. Nieletni Agresja to reakcja polegająca na działaniu szkodliwymi bodźcami na inny organizm. Zawiera komponenty emocjonalne w postaci uczuć: gniewu i wrogości. (Siek S.) Muzykoterapia to metoda psychoterapii, która wykorzystuje muzykę i jej elementy jako środki stymulacji, strukturalizacji oraz ekspresji emocjonalnej i komunikacji niewerbalnej w procesie diagnozy, leczenia i rozwoju osobowości człowieka. (Galińska E.) Nieletni wychowankowie zakładu poprawczego wykazujący nadmierny poziom agresji. Założenia programu: 1. Obniżenie poziomu agresji 2. Poprawa relacji z rówieśnikami 3. Poprawa relacji z matką i ojcem 4. Poprawa wyników w nauce 5. Zdobycie nowych umiejętności i doświadczeń

5 Zajęcia muzykoterapii odbywają się od jesieni 2000 roku. Zadania realizowane są w sali muzycznej w ramach kółka muzycznego. Muzykoterapia jako kontrolowana próba terapeutyczna stosowana jest w formie receptywnej i aktywnej. Muzykoterapia receptywna polega na wysłuchiwaniu celowo i odpowiednio dobranych utworów muzycznych w sposób swobodny lub zadaniowy, a następnie na przedyskutowaniu w grupie doznanych podczas wysłuchiwania utworów własnych przeżyć. W obrębie form receptywnych muzykoterapii stosuję technikę projekcyjną. Działanie technik projekcyjnych polega na uruchamianiu procesów wyobrażeniowych na zasadzie indukcji wolnej i kierowanej. Proces wyobrażeniowy na zasadzie indukcji kierowanej polega na realizacji wyobrażeniowej narzuconego tematu podczas słuchania odpowiednio dobranej do niego muzyki. Zastosowanie tych technik pozwala słuchającemu na ujawnienie emocji na ogół niechętnie ujawnianych, często nieuświadomionych, dotyczących treści konfliktowych lub patogennych przeżyć. W obrębie form aktywnych stosuję techniki oparte na dowolnej improwizacji, polegające na wyrażeniu siebie i swoich emocji za pomocą różnych instrumentów muzycznych np. granie swojego nastroju, mój wróg, cisza na morzu, galop konia itp., które umożliwiają wyrażenie negatywnych emocji trudnych do ujawnienia wprost, takich jak gniew, złość, nienawiść, wrogość itp. Utwory niezbędne do pracy wybieram samodzielnie lub komponuję własne materiały wykorzystując prywatne studio MIDI. Próbki dźwiękowe obrobione komputerowo stanowią niezbędną pomoc w realizacji zadań wynikających z programu. Dodatkowo posiłkuję się muzyką graną na żywo, jako najkorzystniejszy w danej chwili i najbardziej niezbędny środek wyrazu. Posiadam niezbędne instrumentarium zgromadzone w salce muzycznej i własnym studiu nagrań. Grupa eksperymentalna to dziesięciu wychowanków. W stosunku do pięciu z nich stosuję technikę receptywną czyli muzykoterapię bierną polegającą na wyciszeniu agresji poprzez stymulację odpowiednio dobranym materiałem muzycznym. Pozostali uczestniczą w muzykoterapii aktywnej polegającej na korzystaniu z instrumentarium, nauce gry i wykorzystaniu doświadczeń muzycznych kreatywnie. Zajęcia pomagają odreagować stres związany z odizolowaniem, wyłączenie percepcji złych skojarzeń, wyładowanie emocjonalne poprzez dźwięk oraz energię zużytą na działanie.

6 W roku szkolnym 2000/2001 MIESIĄC Ob. TEMATYKA ZAJĘĆ UWAGI WRZESIEŃ PAŹDZIERNIK LISTOPAD GRUDZIEŃ STYCZEŃ LUTY MARZEC KWIECIEŃ MAJ POTWIERDZAM: Realizacja: Grzegorz Augustyniak