Raport. Fundacja Warsaw Enterprise Institute 15 LAT POLSKI W UNII EUROPEJSKIEJ

Transkrypt

1 Raport BILANS Warszawa, OTWARCIA Październik LAT POLSKI W UNII EUROPEJSKIEJ Warszawa, październik 2019

2 WPROWADZENIE SPIS TREŚCI Wprowadzenie 3 1. Jak mierzyć wyzwania bilans handlowy Unia Europejska na tle świata Kto jest europejskim liderem? Pozycja Polski w międzynarodowej wymianie handlowej 8 2. Dogonić społeczeństwa bardziej rozwinięte Europejska droga do bogactwa Kto goni liderów? Awanse ostatniego roku Sytuacja Polski w europejskim wyścigu Uniknąć kryzysu zadłużenia Dlaczego niskie zadłużenie jest ważne? Kryzys finansów publicznych Sytuacja Polski Migracje Polaków Polacy w ciągu dalszym emigrują Migracje w Europie 26 2

3 WPROWADZENIE WPROWADZENIE Już po raz piąty przedstawiamy Bilans Otwarcia Warsaw Enterprise Institute. Tym razem nie skupiamy się jedynie na ujęciu jednorocznym, gdyż ze względu na wcześniejszą datę publikacji bilansu (październik 2019) jest to zadanie utrudnione - brak niektórych danych za rok 2018 z kilku krajów Unii Europejskiej. Obchodząc 15 rocznicę największego w historii rozszerzenia się Unii Europejskiej, m.in. o nasz kraj, dokonaliśmy przeglądu rozwoju Unii Europejskiej i poszczególnych jej państw właśnie we wspomnianym 15-letnim okresie. Tak jak w poprzednich edycjach Bilansu, tak i tym razem skoncentrowaliśmy się na czterech podstawowych wyzwaniach, przed którymi stoją wszystkie gospodarki, niezależnie od tego czy jest to gospodarka polska, słowacka czy belgijska. Są one niezmienne, istotne i obowiązujące dla każdego członka Unii Europejskiej. Rządy muszą brać je pod uwagę zarówno po to, by ominąć zagrażające im rafy, jak i po to, by nabrać wiatru w żagle. Te cztery wyzwania to: poprawa pozycji handlowej, dogonienie w rozwoju materialnym społeczeństw bardziej rozwiniętych, uniknięcie kryzysu zadłużenia, uczynienie wszystkich europejskich państw atrakcyjnym miejscem zamieszkania i pracy inwestując i konsumując na miarę możliwości. Podobnie jak rok wcześniej, wzięliśmy pod uwagę wszystkie kraje Unii Europejskiej, stosując dla każdego z nich podobne wskaźniki. Jak na ich tle radzi sobie Polska? Nie najgorzej, choć nie na tyle dobrze, żeby nie szukać już możliwości poprawienia obecnej sytuacji. Przez 15 lat konsekwentnie powiększaliśmy swój udział w unijnym eksporcie, przez kilka lat odnotowywaliśmy nawet nadwyżkę w bilansie handlowym. Niestety rok 2018 przyniósł pogorszenie w tym obszarze, dlatego skończyliśmy go z ujemnym bilansem handlowym. Niekwestionowanym hegemonem wymiany handlowej w Unii Europejskiej, w całym piętnastoletnim okresie, pozostają niezmiennie Niemcy. Kraje słabsze gospodarczo, przede wszystkim z tzw. nowej Unii (kraje, które przystąpiły do UE po 2004 roku), gonią Niemcy i innych liderów. O ile jednak do Niemiec wciąż im daleko (głównie ze względu na dość stabilny rozwój tego kraju), to bardzo skracają one dystans do dwóch innych potentatów: Francji i Wielkiej Brytanii jest on krótszy o około 10 punktów procentowych. Dzieje się tak przede wszystkim ze względu na pewien wyraźny spadek impetu gospodarek tych krajów, w przypadku Wielkiej Brytanii dodatkowo wzmocniony niepewnym stanem gospodarki w obliczu nieuchronnego Brexitu. Nowe kraje Unii mają mniejszy problem z zadłużeniem niż kraje dawnej piętnastki. Obniżające się polskie zadłużenie publiczne w stosunku do PKB wygląda bardzo korzystnie na tle średniej unijnej, gdyż nie stanowi nawet 50 proc. PKB. Zsumowany dług publiczny i prywatny także stawia nas w czołówce państw europejskich. 3

4 WPROWADZENIE Skala emigracji w Europie jest wysoka, większość krajów rokrocznie zwiększa swój wskaźnik emigracji. Problem ten dotyczy również Polski, choć nasze saldo migracji poprawia się, to w dalszym ciągu więcej osób opuszcza nasz kraj, aniżeli do niego przyjeżdża. Prawie 3 mln osób z polskim paszportem mieszka na co dzień w innych krajach Unii Europejskiej. 4

5 JAK MIERZYĆ WYZWANIA BILANS HANDLOWY 1. JAK MIERZYĆ WYZWANIA BILANS HANDLOWY 1.1. UNIA EUROPEJSKA NA TLE ŚWIATA Gdy liczymy Unię Europejską jako jedną całość, a nie rozbijamy jej na kraje członkowskie, należy zaliczyć ją do współczesnych potęg gospodarczych. Unia, obok Chin i Stanów Zjednoczonych, należy od 2004 roku do grona trzech największych światowych podmiotów w handlu międzynarodowym. Udział UE w globalnej wymianie handlowej jest wysoki i plasuje ją w ścisłej czołówce. Tabela 1. Stosunek import eksport GEO/TIME EU 0,9 0,9 0,8 0,9 0,8 0,9 0,9 0,9 0,9 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Rosja 2,4 2,4 2,2 1,8 1,8 1,8 1,7 1,7 1,7 1,7 1,7 1,9 1,6 1,6 1,9 Kanada 1,2 1,1 1,1 1,1 1,1 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 USA 0,5 0,5 0,5 0,6 0,6 0,7 0,6 0,7 0,7 0,7 0,7 0,6 0,6 0,6 0,6 Meksyk 1,0 1,0 1,0 1,0 0,9 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Brazylia 1,5 1,6 1,5 1,3 1,1 1,2 1,1 1,1 1,1 1,0 1,0 1,1 1,3 1,4 1,3 Chiny 1,1 1,2 1,2 1,3 1,3 1,2 1,1 1,1 1,1 1,1 1,2 1,4 1,3 1,2 : Japonia 1,2 1,2 1,1 1,1 1,0 1,1 1,1 1,0 0,9 0,9 0,8 1,0 1,1 1,0 1,0 Korea Południowa 1,1 1,1 1,1 1,0 1,0 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,2 1,2 1,2 1,1 Indie 0,8 0,7 0,7 0,7 0,6 0,7 0,6 0,7 0,6 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,6 Singapur 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,2 1,2 1,1 1,1 Kraje Unii Europejskiej po trendzie spadkowym w latach zaczynają nadrabiać swój udział w światowym imporcie, ustępując - pod względem ilości sprowadzonych towarów i usług - jedynie Stanom Zjednoczonym. W roku 2018 wartość importu krajów UE wyniosła mld euro. Tabela 2. Udział w światowym imporcie (w proc.) GEO/TIME EU 18,9 18,8 19,0 19,1 18,9 18,1 17,0 16,9 15,7 15,1 15,1 14,7 15,0 15,1 15,2 Rosja 1,1 1,3 1,5 1,9 2,2 1,8 1,9 2,2 2,2 2,1 1,9 1,4 1,4 1,6 1,6 Kanada 4,0 4,0 3,9 3,7 3,3 3,4 3,3 3,2 3,1 3,1 3,1 3,2 3,2 3,1 3,0 USA 22,5 22,1 21,3 19,4 17,5 16,8 16,5 15,9 15,9 15,7 16,2 17,7 17,9 17,3 17,0 Meksyk 2,9 2,8 2,8 2,7 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,6 2,7 3,0 3,1 3,0 3,0 Brazylia 0,9 0,9 1,0 1,2 1,4 1,3 1,5 1,6 1,5 1,6 1,5 1,3 1,1 1,1 1,2 Chiny 8,3 8,4 8,8 9,2 9,2 10,5 11,7 12,3 12,4 13,1 13,2 12,9 12,6 13,2 : Japonia 6,7 6,6 6,4 6,0 6,2 5,8 5,8 6,0 6,0 5,6 5,5 4,8 4,8 4,8 4,9 Korea Południowa 3,3 3,3 3,4 3,4 3,5 3,4 3,6 3,7 3,5 3,5 3,5 3,3 3,2 3,4 3,5 Indie 1,5 1,8 2,0 2,1 2,6 2,8 2,9 3,3 3,3 3,1 3,1 3,0 2,8 3,2 3,3 Singapur 2,6 2,5 2,6 2,5 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 2,5 2,4 2,3 2,4 2,4 5

6 JAK MIERZYĆ WYZWANIA BILANS HANDLOWY Największy udział w światowym eksporcie miała Unia w pierwszym roku badanego przez nas okresu, czyli w 2004 roku, gdy 1 maja 2014 UE rozszerzyła się o 10 nowych krajów, w tym Polskę. Udziały wyniosły wtedy 18,4 proc. i tylko wtedy przekroczyły granicę 18 proc. Następnie Unia zaczęła tracić na znaczeniu w światowym eksporcie, przede wszystkim na rzecz Chin, które w okresie dziesięciu lat zwiększyły swój udział w eksporcie o ponad 1/3. Tendencja zaczęła się nieco odwracać w 2013 roku, lecz od 2017 udziały państw UE w eksporcie znów minimalnie zmniejszyły się. Unia wyeksportowała towary i usługi o wartości ponad mld euro. Tabela 3. Udział w światowym eksporcie GEO/TIME EU 18,4 17,5 16,8 17,0 16,3 16,8 15,6 15,6 15,1 15,8 15,5 15,6 15,9 15,8 15,5 Rosja 2,8 3,2 3,5 3,5 4,0 3,3 3,4 3,7 3,7 3,6 3,4 2,7 2,4 2,7 3,0 Kanada 5,0 4,8 4,5 4,2 3,8 3,5 3,4 3,2 3,2 3,1 3,3 3,2 3,2 3,1 3,0 USA 12,8 12,1 12,1 11,7 11,0 11,6 11,1 10,7 10,8 10,8 11,1 11,8 12,0 11,5 11,2 Meksyk 2,9 2,9 2,9 2,7 2,5 2,5 2,6 2,5 2,6 2,6 2,7 3,0 3,1 3,1 3,0 Brazylia 1,5 1,6 1,6 1,6 1,7 1,7 1,8 1,8 1,7 1,7 1,5 1,5 1,5 1,6 1,6 Chiny 9,3 10,2 11,3 12,3 12,1 13,2 13,7 13,7 14,3 15,1 16,0 17,9 17,3 16,9 : Japonia 8,9 8,0 7,5 7,2 6,6 6,4 6,7 5,9 5,6 4,9 4,7 4,9 5,3 5,2 5,0 Korea Południowa 4,0 3,8 3,8 3,7 3,6 4,0 4,0 4,0 3,8 3,8 3,9 4,1 4,1 4,3 4,1 Indie 1,2 1,3 1,4 1,5 1,5 1,9 1,9 2,2 2,0 2,3 2,2 2,1 2,1 2,2 2,2 Singapur 3,1 3,1 3,2 3,0 2,9 3,0 3,1 3,0 2,9 2,9 2,8 2,8 2,8 2,8 2,8 Od 2013 roku bilans handlowy Unii Europejskiej utrzymywał się na plusie, tj. wartość eksportu była większa od wartości importu. Zmiana dokonała się jednak w roku ubiegłym, gdzie znów podobnie jak w latach zaczął dominować import. Ostatecznie unijny bilans handlowy wyniósł Tabela 4. Bilans handlowy (w mln euro) GEO/TIME EU , , , , , , , ,8 Rosja , , , , , , , ,4 Kanada , , , , , , ,5-107,4 USA , , , , , , , ,3 Meksyk , , , , , , , ,2 Brazylia , , , , , , , ,3 Chiny , , , , , , , ,0 Japonia , , , , , , , ,8 Korea Południowa , , , , , , , ,1 Indie , , , , , , , ,1 Singapur , , , , , , , ,0 6

7 JAK MIERZYĆ WYZWANIA BILANS HANDLOWY GEO/TIME EU , , , , , , ,3 Rosja , , , , , , ,0 Kanada , , , , , , ,0 USA , , , , , , ,3 Meksyk -34,8-949, , , , , ,5 Brazylia , , , , , , ,4 Chiny , , , , , ,2 : Japonia , , ,3-626, , , ,3 Korea Południowa , , , , , , ,4 Indie , , , , , , ,6 Singapur , , , , , , , KTO JEST EUROPEJSKIM LIDEREM? Wymiana handlowa, poza pokazaniem potencjału Unii Europejskiej, pozwala również na wskazanie tych krajów, które stanowią o sile Wspólnoty i z którymi porównują się inne europejskie gospodarki. Czołówka handlu zagranicznego w Unii Europejskiej to zarazem najsilniejsze gospodarki, które eksportują, a także importują wiele towarów i usług. Niezmiennym liderem wśród państw członkowskich UE od 2004 roku pozostają Niemcy. Miały one w 2018 r. zdecydowanie największy udział w handlu zewnętrznym UE-28 ich udział w eksporcie towarów z UE-28 do państw niebędących członkami Unii wyniósł 28 proc. Trzema kolejnymi największymi eksporterami były, podobnie jak w 2017 r., Wielka Brytania (11,0 proc.), Włochy (10,5 proc.) i Francja (10,4 proc.) - poza Niemcami były to jedyne państwa członkowskie UE z dwucyfrowym udziałem w eksporcie z UE-28. Niemcy są także liderem, jeśli chodzi o import. Ich import stanowi prawie 1/5 całego importu Unii Europejskiej. W 2018 r. największymi importerami towarów z państw niebędących członkami UE były oprócz Niemiec Holandia (14,9 proc.), Wielka Brytania (14,2 proc.), Francja (8,9 proc.) i Włochy (8,7 proc.). Stosunkowo duży udział Holandii można przynajmniej częściowo tłumaczyć faktem, iż znacząca ilość towarów przypływa do UE przez Rotterdam, który jest wiodącym portem morskim w UE. 7

8 JAK MIERZYĆ WYZWANIA BILANS HANDLOWY Wykres 1. Bilans zewnątrz unijny (udziały) w 2018 roku Źródło: Eurostat Z punktu widzenia UE, jeszcze ważniejszy wydaje się handel wewnątrzunijny, który dla większości państw, zwłaszcza wchodzących w skład nowej Unii, jest podstawowym kierunkiem handlu (ich główni partnerzy handlowi to największe państwa europejskie). Tutaj liderem także niezmiennie pozostają Niemcy ich eksport to ponad ¼ całego eksportu wewnątrzunijnego. Istnieje silna przepaść między liderującymi Niemcami a drugą w kolejności Wielką Brytanią, której eksport wynosi jedynie 11,2 proc. W dodatku niemiecki udział w eksporcie pozostawał na bardzo podobnym poziomie przez cały okres 15 lat. W 2014 roku wyniósł on 27,2 proc., w 2018 był o pół procenta większy i wyniósł 27,7 proc POZYCJA POLSKI W MIĘDZYNARODOWEJ WYMIANIE HANDLOWEJ Polski udział w wewnątrzunijnym eksporcie, choć dalej niewielki z punktu widzenia naszego potencjału gospodarczego, urósł prawie dwukrotnie między rokiem 2014 a dniem dzisiejszym. To, co może niepokoić to fakt, że od 2013 roku mamy w tym obszarze stagnację. Nasz eksport co prawda rośnie, ale nie na tyle, abyśmy mogli poprawić swoje statystyki w tym zakresie i utrzymujemy 2,2 proc. udział w eksporcie wewnątrzunijnym. Tabela 5. Udział eksportu wewnątrz Unii GEO/TIME UE Belgia 6,0 5,9 6,0 6,1 5,6 5,9 6,1 6,2 6,2 6,1 6,1 5,7 5,8 5,7 5,5 Bułgaria 0,3 0,3 0,4 0,4 0,5 0,4 0,4 0,5 0,5 0,5 0,5 0,4 0,5 0,5 0,5 Czechy 0,7 0,8 0,9 1,0 1,1 1,1 1,2 1,3 1,4 1,3 1,4 1,3 1,4 1,4 1,4 Dania 1,9 1,9 1,8 1,8 1,8 2,0 1,8 1,8 1,8 1,7 1,8 1,9 1,9 1,8 1,8 8

9 JAK MIERZYĆ WYZWANIA BILANS HANDLOWY GEO/TIME - cd Niemcy 27,2 26,4 27,6 27,3 27,3 27,4 27,8 27,6 28,0 27,0 28,0 28,1 28,6 28,3 27,7 Estonia 0,1 0,1 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,3 0,3 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 Irlandia 3,3 3,0 2,8 2,6 2,4 2,9 2,8 2,5 2,2 2,2 2,4 2,9 3,4 3,2 3,6 Grecja 0,5 0,5 0,5 0,6 0,6 0,7 0,7 0,7 0,9 0,8 0,8 0,7 0,6 0,7 0,8 Hiszpania 4,0 4,1 4,2 4,4 4,4 4,5 4,4 4,7 5,0 5,1 5,2 5,0 5,0 5,1 5,0 Francja 13,0 12,9 11,8 11,4 11,5 11,9 11,4 10,7 10,8 10,2 10,2 10,5 10,5 10,4 10,3 Chorwacja 0,2 0,2 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,3 0,2 Włochy 11,2 10,9 11,0 11,3 11,4 11,1 10,5 10,5 10,6 10,4 10,6 10,4 10,5 10,6 10,3 Cypr 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 Łotwa 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 Litwa 0,3 0,3 0,4 0,4 0,5 0,4 0,5 0,5 0,5 0,6 0,6 0,5 0,5 0,6 0,6 Luksemburg 0,1 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Węgry 0,7 0,9 1,0 1,1 1,1 1,1 1,1 1,2 1,1 1,0 1,0 0,9 1,0 1,0 1,0 Malta 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Holandia 6,1 6,2 6,6 7,1 6,9 7,3 7,3 7,1 7,3 7,1 7,2 7,0 7,1 7,6 8,0 Austria 2,5 2,6 2,5 2,5 2,5 2,4 2,4 2,3 2,3 2,3 2,4 2,3 2,3 2,3 2,3 Polska 1,2 1,4 1,6 1,7 1,9 1,8 1,8 1,9 2,0 2,2 2,2 2,1 2,1 2,2 2,2 Portugalia 0,6 0,6 0,7 0,7 0,8 0,7 0,7 0,7 0,8 0,8 0,8 0,8 0,7 0,8 0,7 Rumunia 0,5 0,6 0,7 0,7 0,8 0,7 0,8 0,8 0,8 0,9 0,9 0,8 0,8 0,8 0,8 Słowenia 0,3 0,3 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,5 Słowacja 0,3 0,3 0,4 0,4 0,5 0,5 0,6 0,5 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 Finlandia 2,2 2,2 2,3 2,3 2,2 1,8 1,8 1,6 1,6 1,4 1,4 1,2 1,2 1,3 1,3 Szwecja 4,3 4,1 4,1 3,9 3,8 3,6 3,8 3,8 3,4 3,1 3,0 2,9 2,9 2,9 2,9 Wielka Brytania 12,2 13,0 11,6 11,0 10,9 10,5 10,9 11,7 10,9 13,2 11,6 12,9 11,1 10,9 11,1 Rok 2018 był rokiem, w którym przerwaliśmy dobrą passę dodatniego bilansu handlowego z lat Nasz ujemny bilans wyniósł 5 mld euro, co nie jest wynikiem bardzo złym, ale na pewno stanowi pewne symboliczne rozczarowanie. Wpływ na to miał wzrost cen importowanych przez Polskę towarów oraz mocno ujemny bilans z krajami rozwijającymi się, zwłaszcza z Chinami. Dodatnim bilansem handlowym może zresztą pochwalić się jedynie dziesięć krajów unijnych. Prym wiodą ponownie Niemcy, którzy eksportują o 232 mld euro więcej niż importują. Niewielkie dodatnie bilanse utrzymały jednak kraje naszego regionu Czechy (14 mld euro), Węgrzy (3 mld euro), Słoweńcy (1,5 mld euro) czy Słowacy (0,5 mld euro). I wszystkie te kraje już od kilku lat (a np. Czesi niemal od samego początku) utrzymują nadwyżkę handlową. 9

10 JAK MIERZYĆ WYZWANIA BILANS HANDLOWY Tabela 6. Bilans handlowy krajów UE Belgia , , , , , , , , , , , , , , ,5 Bułgaria , , , , , , , , , , , , , , ,0 Czechy -788, , , , , , , , , , , , , , ,7 Dania 7 173, , , , , , , , , , , , , , ,6 Niemcy , , , , , , , , , , , , , , ,0 Estonia , , , , ,4-783,0-525,3-539, , , , , , , ,1 Irlandia , , , , , , , , , , , , , , ,4 Grecja , , , , , , , , , , , , , , ,6 Hiszpania , , , , , , , , , , , , , , ,4 Francja , , , , , , , , , , , , , , ,4 Chorwacja , , , , , , , , , , , , , , ,2 Włochy , , , , , , , , , , , , , , ,9 Cypr , , , , , , , , , , , , , , ,8 Łotwa , , , , , , , , , , , , , , ,5 Litwa , , , , , , , , , , , , , , ,6 Luksemburg , , , , , , , , , , , , , , ,8 Węgry , , ,8-120,7-296, , , , , , , , , , ,1 Malta -903, , ,8-995, , , , , , , , , , , ,6 Holandia , , , , , , , , , , , , , , ,9 Austria , ,1-366,8 425, , , , , , , , , , , ,8 Polska , , , , , , , , , , , , ,9 564, ,2 Portugalia , , , , , , , , , , , , , , ,0 Rumunia , , , , , , , , , , , , , , ,5 Słowenia ,2-875,3-725, , ,0-357,4-692,7-610,4 99,6 486, , , , , ,8 Słowacja , , , , ,0 309,8-273,5-8, , , , , , ,9 292,1 Finlandia 8 101, , , , , ,8 539, , , , ,1-536, , , ,2 Szwecja , , , , , , , , , , , , , , ,6 Wielka Brytania , , , , , , , , , , , , , , ,3 10

11 DOGONIĆ SPOŁECZEŃSTWA BARDZIEJ ROZWINIĘTE 2. DOGONIĆ SPOŁECZEŃSTWA BARDZIEJ ROZWINIĘTE 2.1. EUROPEJSKA DROGA DO BOGACTWA PKB per capita większości krajów wzrasta systematycznie rok do roku. Właściwie jedynym okresem zatrzymania trendu wzrostowego, a nawet niewielkiej recesji były lata kryzysu. Jednak już w 2011 roku średnie PKB w UE było wyższe niż w ostatnim nie kryzysowym roku Polska - jak pamiętamy - utrzymała w roku 2009 wynik sprzed roku, stając się wtedy jedynym takim krajem w Unii Europejskiej. Po roku 2009 rokrocznie nasze PKB się podnosi. Są jednak kraje, które dużo później weszły ponownie na ścieżkę wzrostu. Dla krajów z południa Europy (Grecja, Hiszpania, Włochy, Portugalia) dopiero ostatnie lata to okres ożywienia gospodarczego i to też dość umiarkowanego. Tabela 7. PKB per capita Unii Europejskiej EU Belgia Bułgaria Czechy Dania Niemcy Estonia Irlandia Grecja Hiszpania Francja Chorwacja Włochy Cypr Łotwa Litwa Luksemburg Węgry Malta Holandia Austria Polska Portugalia Rumunia Słowenia Słowacja Finlandia Szwecja Wielka Brytania

12 DOGONIĆ SPOŁECZEŃSTWA BARDZIEJ ROZWINIĘTE Pięć krajów przez 15 lat zdołało podwoić swoje PKB. Należy do nich Rumunia (162 proc.), Litwa (126 proc.), Łotwa (111 proc.), Estonia (106 proc.) oraz Bułgaria (101 proc.). Kilka innych krajów było jednak blisko tego poziomu m.in. Polska, która osiągnęła najlepszy wynik tj. 93,81 proc. spośród krajów, którym nie udało się osiągnąć poziomu 100 proc. wzrostu. Jeden kraj zbiedniał w badanym okresie o - 2,33 proc. Była to dotknięta kryzysem Grecja. Poza tym tylko dwa kraje osiągnęły w tym czasie wzrost mniejszy niż 20 proc. Były to Wielka Brytania (19,70) i Włochy (18,47 proc.). Tabela 8. Wzrost PKB przez 15 lat Zmiana Zmiana w p.p. EU ,33% 37,33% Belgia ,77% 30,77% Bułgaria ,30% 101,30% Czechy ,09% 59,09% Dania ,78% 39,78% Niemcy ,64% 41,64% Estonia ,74% 105,74% Irlandia ,22% 76,22% Grecja ,67% -2,33% Hiszpania ,48% 27,48% Francja ,49% 30,49% Chorwacja ,54% 58,54% Włochy ,47% 18,47% Cypr ,37% 22,37% Łotwa ,68% 110,68% Litwa ,36% 126,36% Luksemburg ,83% 44,83% Węgry ,39% 58,39% Malta ,85% 66,85% Holandia ,68% 31,68% Austria ,41% 37,41% Polska ,81% 93,81% Portugalia ,57% 28,57% Rumunia ,84% 161,84% Słowenia ,90% 39,90% Słowacja ,50% 87,50% Finlandia ,04% 30,04% Szwecja ,69% 31,69% Wielka Brytania ,70% 19,70% 12

13 DOGONIĆ SPOŁECZEŃSTWA BARDZIEJ ROZWINIĘTE 2.2. KTO GONI LIDERÓW? Zawody sportowe zawsze oglądane są ze względu na tych, którzy są w danym momencie na szczycie. Pozostali uczestnicy rywalizacji starają się równać do nich i zbliżać się, a może i przebijać ich rezultaty. Nie inaczej jest w unijnym wyścigu dobrobytu. Cała Europa ocenia się przez pryzmat największej gospodarki, czyli Niemiec. Co niektórzy próbują zbliżyć się do niej, ale nie jest to łatwym zadaniem. Przeciętna unijna stanowi 81 proc. potencjału gospodarczego Niemiec. Wyższym bogactwem mogą poszczycić się społeczności: Luksemburga (206 proc. PKB niemieckiego), Irlandii (152 proc.), Holandii (105 proc.), Austrii (103 proc.) i Danii (102 proc.). 13 krajów, poza Irlandią i Luksemburgiem, zaliczanych do tzw. nowych krajów Unii zmniejszyło swoją stratę do Niemiec. Na odwrotnym biegunie znajdują się pozostałe kraje zachodniej Europy. One albo powiększają swoją stratę do Niemiec, albo też tracą status krajów z lepszym PKB. Taka sytuacja zdarzyła się Szwedom i Belgom. Tabela 9. Stosunek do PKB Niemiec UE (28 krajów) ,64% ,37% ,10% Belgia ,49% ,20% ,70% Bułgaria ,62% ,65% ,68% Czechy ,43% ,39% ,49% Dania ,72% ,04% ,36% Niemcy ,00% ,00% ,00% Estonia ,35% ,45% ,88% Irlandia ,93% ,28% ,71% Grecja ,93% ,18% ,12% Hiszpania ,53% ,16% ,28% Francja ,45% ,89% ,25% Chorwacja ,72% ,76% ,18% Włochy ,57% ,16% ,43% Cypr ,41% ,64% ,34% Łotwa ,29% ,27% ,96% Litwa ,89% ,42% ,35% Luksemburg ,49% ,22% ,04% Węgry ,93% ,42% ,96% Malta ,29% ,08% ,27% Holandia ,64% ,32% ,72% Austria ,32% ,04% ,15% Polska ,01% ,80% ,48% Portugalia ,66% ,73% ,42% Rumunia ,25% ,93% ,23% Słowenia ,75% ,39% ,87% Słowacja ,58% ,56% ,99% Finlandia ,77% ,34% ,76% Szwecja ,58% ,80% ,16% Wielka Brytania ,00% ,34% ,51% 13

14 DOGONIĆ SPOŁECZEŃSTWA BARDZIEJ ROZWINIĘTE Dwa inne wiodące europejskie kraje, których wzrost nie prezentuje się tak okazale, jak naszego zachodniego sąsiada, to Francja i Wielka Brytania. Krajom tym grozi, że wkrótce (u Brytyjczyków dochodzą jeszcze wszelkie problemy związane z Brexitem) zrównają się one ze średnią unijną. Już dziś średnia unijna to około 96 proc. PKB Francji i Wielkiej Brytanii. W 2018 roku jeszcze tylko Bułgaria nie osiągnęła połowy poziomu Francji i Wielkiej Brytanii, podczas gdy jeszcze w 2014 roku takich krajów było aż osiem. Tabela 10. Stosunek PKB krajów unijnych do PKB Wielkiej Brytanii EU ,64% ,24% ,96% Belgia ,49% ,59% ,87% Bułgaria ,62% ,45% ,14% Czechy ,43% ,06% ,96% Dania ,72% ,50% ,12% Niemcy ,00% ,83% ,32% Estonia ,35% ,55% ,95% Irlandia ,93% ,94% ,50% Grecja ,93% ,86% ,22% Hiszpania ,53% ,05% ,89% Francja ,45% ,80% ,69% Chorwacja ,72% ,47% ,56% Włochy ,57% ,48% ,61% Cypr ,41% ,93% ,23% Łotwa ,29% ,60% ,39% Litwa ,89% ,87% ,33% Luksemburg ,49% ,28% ,79% Węgry ,93% ,87% ,39% Malta ,29% ,70% ,79% Holandia ,64% ,62% ,91% Austria ,32% ,50% ,05% Polska ,01% ,15% ,01% Portugalia ,66% ,66% ,67% Rumunia ,25% ,56% ,80% Słowenia ,75% ,06% ,85% Słowacja ,58% ,14% ,53% Finlandia ,77% ,43% ,21% Szwecja ,58% ,06% ,15% Wielka Brytania ,00% ,00% ,00% 14

15 DOGONIĆ SPOŁECZEŃSTWA BARDZIEJ ROZWINIĘTE Tabela 11. Stosunek PKB krajów unijnych do PKB Francji EU ,46% ,58% ,26% Belgia ,98% ,60% ,21% Bułgaria ,30% ,70% ,29% Czechy ,54% ,68% ,23% Dania ,41% ,37% ,50% Niemcy ,35% ,78% ,69% Estonia ,59% ,37% ,19% Irlandia ,33% ,79% ,06% Grecja ,40% ,61% ,42% Hiszpania ,24% ,51% ,16% Francja ,00% ,00% ,00% Chorwacja ,00% ,48% ,75% Włochy ,22% ,76% ,90% Cypr ,02% ,34% ,49% Łotwa ,87% ,65% ,60% Litwa ,72% ,78% ,57% Luksemburg ,33% ,88% ,55% Węgry ,69% ,78% ,60% Malta ,58% ,33% ,08% Holandia ,17% ,38% ,30% Austria ,26% ,37% ,43% Polska ,93% ,07% ,22% Portugalia ,98% ,38% ,90% Rumunia ,89% ,70% ,99% Słowenia ,46% ,68% ,11% Słowacja ,03% ,90% ,77% Finlandia ,91% ,48% ,54% Szwecja ,45% ,96% ,51% Wielka Brytania ,35% ,23% ,31% 15

16 DOGONIĆ SPOŁECZEŃSTWA BARDZIEJ ROZWINIĘTE Tabela 12. Stosunek do PKB Francji, Niemiec, Wielkiej Brytanii Niemiec UK Francji EU 83,64% 81,37% 81,10% 83,64% 94,24% 95,96% 91,46% 92,58% 96,26% Belgia 101,49% 97,20% 93,70% 101,49% 112,59% 110,87% 110,98% 110,60% 111,21% Bułgaria 28,62% 36,65% 40,68% 28,62% 42,45% 48,14% 31,30% 41,70% 48,29% Czechy 65,43% 67,39% 73,49% 65,43% 78,06% 86,96% 71,54% 76,68% 87,23% Dania 103,72% 104,04% 102,36% 103,72% 120,50% 121,12% 113,41% 118,37% 121,50% Niemcy 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 115,83% 118,32% 109,35% 113,78% 118,69% Estonia 45,35% 57,45% 65,88% 45,35% 66,55% 77,95% 49,59% 65,37% 78,19% Irlandia 121,93% 105,28% 151,71% 121,93% 121,94% 179,50% 133,33% 119,79% 180,06% Grecja 79,93% 61,18% 55,12% 79,93% 70,86% 65,22% 87,40% 69,61% 65,42% Hiszpania 82,53% 75,16% 74,28% 82,53% 87,05% 87,89% 90,24% 85,51% 88,16% Francja 91,45% 87,89% 84,25% 91,45% 101,80% 99,69% 100,00% 100,00% 100,00% Chorwacja 45,72% 48,76% 51,18% 45,72% 56,47% 60,56% 50,00% 55,48% 60,75% Włochy 92,57% 84,16% 77,43% 92,57% 97,48% 91,61% 101,22% 95,76% 91,90% Cypr 81,41% 77,64% 70,34% 81,41% 89,93% 83,23% 89,02% 88,34% 83,49% Łotwa 38,29% 46,27% 56,96% 38,29% 53,60% 67,39% 41,87% 52,65% 67,60% Litwa 40,89% 53,42% 65,35% 40,89% 61,87% 77,33% 44,72% 60,78% 77,57% Luksemburg 201,49% 215,22% 206,04% 201,49% 249,28% 243,79% 220,33% 244,88% 244,55% Węgry 50,93% 53,42% 56,96% 50,93% 61,87% 67,39% 55,69% 60,78% 67,60% Malta 67,29% 67,08% 79,27% 67,29% 77,70% 93,79% 73,58% 76,33% 94,08% Holandia 112,64% 109,32% 104,72% 112,64% 126,62% 123,91% 123,17% 124,38% 124,30% Austria 106,32% 104,04% 103,15% 106,32% 120,50% 122,05% 116,26% 118,37% 122,43% Polska 42,01% 52,80% 57,48% 42,01% 61,15% 68,01% 45,93% 60,07% 68,22% Portugalia 67,66% 62,73% 61,42% 67,66% 72,66% 72,67% 73,98% 71,38% 72,90% Rumunia 28,25% 41,93% 52,23% 28,25% 48,56% 61,80% 30,89% 47,70% 61,99% Słowenia 71,75% 67,39% 70,87% 71,75% 78,06% 83,85% 78,46% 76,68% 84,11% Słowacja 47,58% 60,56% 62,99% 47,58% 70,14% 74,53% 52,03% 68,90% 74,77% Finlandia 97,77% 95,34% 89,76% 97,77% 110,43% 106,21% 106,91% 108,48% 106,54% Szwecja 105,58% 102,80% 98,16% 105,58% 119,06% 116,15% 115,45% 116,96% 116,51% Wielka Brytania 100,00% 86,34% 84,51% 100,00% 100,00% 100,00% 109,35% 98,23% 100,31% 16

17 DOGONIĆ SPOŁECZEŃSTWA BARDZIEJ ROZWINIĘTE 2.3. AWANSE OSTATNIEGO ROKU Poprzedni rok, za który dysponujemy już w całości danymi, okazał się rokiem dobrej koniunktury. Wszystkie bez wyjątku kraje zanotowały wzrost gospodarczy i to zwykle większy niż 1 proc. Szczególnym wynikiem pochwalić się może Łotwa, ze wzrostem 8,5 proc. Trzy kraje: Węgry, Estonia i Irlandia odnotowały wzrost o ponad 6 proc. Z tej perspektywy, nasz z pozoru przyzwoity wzrost gospodarczy (4,78 proc.), choć niemały, może budzić lekki niedosyt. Osiem krajów osiągnęło bowiem lepszy wzrost gospodarki niż Polacy. Tabela 12. Rysunek zmiany rok do roku ( ) Zmiana Zmiana w pp% EU ,94% 17,94% Belgia ,06% 14,06% Bułgaria ,36% 31,36% Czechy ,03% 29,03% Dania ,42% 16,42% Niemcy ,32% 18,32% Estonia ,68% 35,68% Irlandia ,50% 70,50% Grecja ,60% 6,60% Hiszpania ,94% 16,94% Francja ,43% 13,43% Chorwacja ,20% 24,20% Włochy ,86% 8,86% Cypr ,20% 7,20% Łotwa ,64% 45,64% Litwa ,77% 44,77% Luksemburg ,28% 13,28% Węgry ,16% 26,16% Malta ,81% 39,81% Holandia ,35% 13,35% Austria ,31% 17,31% Polska ,82% 28,82% Portugalia ,84% 15,84% Rumunia ,41% 47,41% Słowenia ,42% 24,42% Słowacja ,08% 23,08% Finlandia ,40% 11,40% Szwecja ,99% 12,99% Wielka Brytania ,83% 15,83% 17

18 DOGONIĆ SPOŁECZEŃSTWA BARDZIEJ ROZWINIĘTE 2.4. SYTUACJA POLSKI W EUROPEJSKIM WYŚCIGU Piętnaście lat to niewielki okres czasu. Dlatego tak gwałtowana poprawa polskiego PKB, w tak krótkim czasie musi budzić podziw. W tym okresie Polska osiągnęła 70 proc. PKB Unii Europejskiej i niewiele mniejszy procent PKB takich krajów jak Wielka Brytania czy Francja. Odczuwalna jest dalej strata do Niemców, choć i w tej materii udało się odrobić ponad 15 proc. Smucić może jedynie fakt, że dystans w pierwszych latach naszego członkostwa skracał się szybciej niż obecnie. Dzieje się tak nie dlatego, że polskie tempo rozwoju spada, ale gospodarki państw Europy Zachodniej również zaliczają systematyczne wzrosty. Tabela 13. PKB Polski w stosunku do największych europejskich gospodarek PKB Polski w stosunku do: Niemiec 42,01% 52,80% 57,48% Francji 45,93% 60,07% 68,22% Wielkiej Brytanii 42,01% 61,15% 68,01% 18

19 UNIKNĄĆ KRYZYSU ZADŁUŻENIA 3. UNIKNĄĆ KRYZYSU ZADŁUŻENIA 3.1. DLACZEGO NISKIE ZADŁUŻENIE JEST WAŻNE? Kryzys nadmiernego zadłużenia, który od blisko ponad dekady dotyka kraje Unii Europejskiej, jest jednym z najpoważniejszych zagrożeń, z którymi musi mierzyć się współczesna Europa. Rosnące zadłużenie sektora publicznego generuje gigantyczne koszty obsługi długu, natomiast wysoki poziom zadłużenia gospodarstw domowych grozi ryzykiem spirali zadłużenia, która w konsekwencji prowadzi do bezrobocia i hamuje rozwój gospodarczy. Wskaźnik mierzący zagrożenie: Uniknąć kryzysu zadłużenia suma zadłużenia sektora publicznego oraz zadłużenia sektora prywatnego (z wyłączeniem zadłużenia instytucji finansowych) pokazana została jako procent PKB w kolejnej tabeli. Najmniej zadłużone kraje: 1. Rumunia - 86,11 proc. 2. Litwa - 95,47 proc. 3. Czechy - 101,94 proc. Najbardziej zadłużone kraje: 1. Irlandia - 308,94 proc. 2. Luksemburg - 339,36 proc. 3. Cypr - 410,83 proc. Wzrost zadłużenia Europejczyków szczególnie widać badając ich prywatne zadłużenie. Nie ma społeczeństwa w krajach UE, które zmniejszyłoby poziom zadłużenia w swoich gospodarstwach domowych. Tempo tego zadłużania było jednak różne w zależności od kraju. Gdy prześledzimy okres ostatnich 15 lat, możemy zauważyć, że prawie wszystkie kraje, z wyjątkiem dwóch, sukcesywnie powiększają swoje zadłużenie jedynie Niemcy oraz Malta zmniejszyły swój poziom zadłużenia. 19

20 UNIKNĄĆ KRYZYSU ZADŁUŻENIA Tabela 14. Dług prywatny i publiczny Belgia , , , , , , , , , , ,7 Bułgaria , , , , , , , , , , ,2 Czechy , , Dania , , ,4 Niemcy , , , , , , , , , ,7 Estonia , , , , , , , , , , Irlandia , , , , , , , , , ,8 Grecja , , , , , , , , , , ,2 Hiszpania , , , Francja , , , , , Chorwacja , , , , , , , , , , Włochy , , , , , , , , , , ,9 Cypr , , , , , , , , , ,6 Łotwa , , , , , , , , , ,8 Litwa , , , , , , , , , ,9 Luksemburg , , , , , , , , , , ,3 Węgry Malta , , , , , , , , , , ,4 Holandia Austria , , , , , , , , , , Polska , , Portugalia , , , , , , , , , , , ,9 Rumunia , , , , , , , , , , ,3 Słowenia , , , , , , , , , , ,8 Słowacja , , , , , , , , , , ,6 Finlandia , , , , , , , , , Szwecja , , , , , , , , , Wielka Brytania , , , , , , , , , 20

21 UNIKNĄĆ KRYZYSU ZADŁUŻENIA 3.2. KRYZYS FINANSÓW PUBLICZNYCH Jedną z przyczyn kryzysu zadłużenia są rosnące wydatki sektora finansów publicznych. Programy socjalne, inwestycje czy też koszty biurokracji sprawiają, że rośnie deficyt budżetowy, a w konsekwencji wzrasta dług publiczny. Zadłużenie sektora publicznego wzrosło z przeciętnego dla Unii Europejskiej poziomu 48 proc. w 2004 r. do poziomu 66,7 proc. w roku Jak można zaobserwować, poziom długu publicznego wzrósł znacznie po 2010 roku upadek Banku Lehmann Brothers który spowodował światowy kryzys finansowy wpłynął również na sytuację naszych państw. Kraje, które prowadziły najbardziej rozpasaną politykę fiskalną Grecja, Hiszpania, Włochy czy Irlandia zwiększyły swoje zadłużenie do poziomów przewyższających 100 proc. produktu krajowego brutto. Tabela 15. Dług publiczny jako procent PKB GEO/TIME UE 60,9 61,5 60,1 57,5 60,7 73,3 79,0 81,6 84,0 85,8 86,6 84,6 83,4 81,7 80,0 Belgia 96,5 94,7 91,0 87,0 92,5 99,5 99,7 102,6 104,3 105,5 107,5 106,4 106,1 103,4 102,0 Bułgaria 36,0 26,8 21,0 16,3 13,0 13,7 15,3 15,2 16,7 17,1 27,1 26,2 29,6 25,6 22,6 Czechy 28,5 27,9 27,7 27,5 28,3 33,6 37,4 39,8 44,5 44,9 42,2 40,0 36,8 34,7 32,7 Dania 44,2 37,4 31,5 27,3 33,3 40,2 42,6 46,1 44,9 44,0 44,3 39,8 37,2 35,5 34,1 Niemy 64,8 67,0 66,5 63,7 65,2 72,6 81,8 79,4 80,7 78,2 75,3 71,6 68,5 64,5 60,9 Estonia 5,1 4,5 4,4 3,7 4,5 7,0 6,6 6,1 9,7 10,2 10,5 9,9 9,2 9,2 8,4 Irlandia 28,2 26,1 23,6 23,9 42,4 61,5 86,0 110,9 119,9 119,7 104,1 76,8 73,5 68,5 64,8 Grecja 102,9 107,4 103,6 103,1 109,4 126,7 146,2 172,1 159,6 177,4 178,9 175,9 178,5 176,2 181,1 Hiszpania 45,3 42,3 38,9 35,6 39,5 52,8 60,1 69,5 85,7 95,5 100,4 99,3 99,0 98,1 97,1 Francja 65,9 67,4 64,6 64,5 68,8 83,0 85,3 87,8 90,6 93,4 94,9 95,6 98,0 98,4 98,4 Chorwacja 40,3 41,2 38,7 37,3 39,0 48,3 57,3 63,9 69,5 80,4 84,0 83,7 80,5 77,8 74,6 Włochy 100,1 101,9 102,6 99,8 102,4 112,5 115,4 116,5 123,4 129,0 131,8 131,6 131,4 131,4 132,2 Cypr 64,8 63,4 59,3 54,0 45,6 54,3 56,8 66,2 80,1 103,1 108,0 108,0 105,5 95,8 102,5 Łotwa 14,0 11,4 9,6 8,0 18,2 36,3 47,3 43,1 41,6 39,4 40,9 36,8 40,3 40,0 35,9 Litwa 18,7 17,6 17,2 15,9 14,6 28,0 36,2 37,2 39,8 38,8 40,5 42,6 40,0 39,4 34,2 Luksemburg 7,3 7,4 7,8 7,7 14,9 15,7 19,8 18,7 22,0 23,7 22,7 22,2 20,7 23,0 21,4 Węgry 58,7 60,5 64,5 65,5 71,6 77,8 80,2 80,5 78,4 77,2 76,7 76,7 76,0 73,4 70,8 Malta 71,9 70,0 64,5 62,3 62,6 67,6 67,5 70,2 67,7 68,4 63,4 57,9 55,5 50,2 46,0 Holandia 50,3 49,8 45,2 43,0 54,7 56,8 59,3 61,7 66,2 67,7 67,9 64,6 61,9 57,0 52,4 Austria 65,2 68,6 67,3 65,0 68,7 79,9 82,7 82,4 81,9 81,3 84,0 84,7 83,0 78,2 73,8 Polska 45,0 46,4 46,9 44,2 46,3 49,4 53,1 54,1 53,7 55,7 50,4 51,3 54,2 50,6 48,9 Portugalia 62,0 67,4 69,2 68,4 71,7 83,6 96,2 111,4 126,2 129,0 130,6 128,8 129,2 124,8 121,5 Rumunia 18,9 15,9 12,4 12,0 12,4 21,9 29,8 34,2 37,0 37,6 39,2 37,8 37,3 35,2 35,0 Słowenia 26,8 26,3 26,0 22,8 21,8 34,6 38,4 46,6 53,8 70,4 80,4 82,6 78,7 74,1 70,1 Słowacja 40,6 34,1 31,0 30,1 28,5 36,3 41,2 43,7 52,2 54,7 53,5 52,2 51,8 50,9 48,9 Finlandia 42,7 40,0 38,2 34,0 32,7 41,7 47,1 48,5 53,9 56,5 60,2 63,4 63,0 61,3 58,9 Szwecja 48,9 49,1 43,9 39,2 37,7 41,3 38,6 37,8 38,1 40,7 45,5 44,2 42,4 40,8 38,8 Wielka Brytania 38,6 39,8 40,7 41,7 49,7 63,7 75,2 80,8 84,1 85,2 87,0 87,9 87,9 87,1 86,8 21

22 UNIKNĄĆ KRYZYSU ZADŁUŻENIA 3.3. SYTUACJA POLSKI Sytuacja polskich finansów publicznych wygląda dobrze. Poziom długu publicznego jest o kilkadziesiąt punktów procentowych niższy niż przeciętne zadłużenie kraju członkowskiego Unii Europejskiej. Tabela ukazuje skokowe obniżenie poziomu długu spowodowane umorzeniem części obligacji Skarbu Państwa, będących w posiadaniu otwartych funduszy emerytalnych. Jednakże, pomimo że Polskę można uznać za prymusa na skalę europejską, nie można zapominać, że w latach znacznie zostały zwiększone programy socjalne, co może doprowadzić do zwiększenia deficytu w kolejnych latach. O ile budżet bez deficytu zaplanowany na rok 2020 jest czymś przełomowym, to należy pamiętać że to jest ostatni rok, w którym Polska korzysta z jednorazowych źródeł dochodów budżetowych np. pieniędzy pochodzących z likwidacji OFE czy też tych wynikających z aukcji pasm częstotliwości LTE. Rysunek 16. Dług publiczny w stosunku do PKB EU 60,9 61,5 60,1 57,5 60,7 73,3 79,0 81,6 84,0 85,8 86,6 84,6 83,4 81,7 80,0 Polska 45,0 46,4 46,9 44,2 46,3 49,4 53,1 54,1 53,7 55,7 50,4 51,3 54,2 50,6 48,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Eurostat Również całościowa analiza sytuacji Polski na tle innych krajów prowadzi do wniosku, że Polacy nie zadłużają się w sposób zatrważający. Wskaźnik uniknąć kryzysu zadłużenia dla Polski w roku 2017 wynosił 126,92 proc. Dla porównania kraje starej Unii o gospodarce wielkości podobnej do Polski (np. Hiszpania) są zadłużone prawie dwukrotnie więcej - 237,08 proc. 22

23 MIGRACJE POLAKÓW 4. MIGRACJE POLAKÓW 4.1. POLACY W DALSZYM CIĄGU EMIGRUJĄ Od kiedy kraje wysokorozwinięte, takie jak Wielka Brytania, Irlandia czy Niemcy otworzyły swój rynek pracy dla obywateli nowych państw członkowskich, Polacy masowo wyjeżdżają do tych krajów. Liczba osób na stałe mieszkających w Wielkiej Brytanii i posiadających polskie obywatelstwo wzrosła od 2004 roku ponad trzynastokrotnie z poziomu w 2004 r. do ponad Polska diaspora szczególnie powiększyła się w Norwegii w 2004 roku mieszkało tam zaledwie Polaków, natomiast w 2018 r. było tam już ponad osób z polskim obywatelstwem. Oznacza to ponad 37-krotny wzrost w okresie 14 lat! Tabela 17. Liczba mieszkańców z obywatelstwem polskim w danych krajach Niemcy UK Norwegia Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat Liczba osób posiadających wyłącznie polskie obywatelstwo w Europie, mieszkających poza Polską, wzrosła z ok tys. (brak jest dokładnych danych jednolitych dla całej Unii Europejskiej) do prawie 3 mln. Tabela 18. Liczba osób z polskim obywatelstwem w Europie Belgia b.d Bułgaria b.d Czechy Dania Niemcy Estonia b.d. 492 Irlandia b.d Grecja b.d Hiszpania Francja b.d

24 MIGRACJE POLAKÓW cd Chorwacja b.d. 513 Włochy Cypr b.d. b.d. Łotwa Litwa b.d Luksemburg b.d Węgry Malta b.d. b.d. Holandia Austria Portugalia b.d Rumunia b.d Słowenia Słowacja Finlandia Szwecja UK Islandia Norwegia Szwajcaria Suma Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat Dane te na pierwszy rzut oka wydają się katastrofalne od 2004 r. wyjechało z Polski ponad 2 mln osób w wieku produkcyjnym. Często wyjeżdżali ludzie młodzi, pracujący w zawodach kluczowych dla rozwoju społeczeństwa. Z Polski od 2009 r. wyjeżdża przeciętnie osób. Na szczęście trend ten osłabł i po kulminacji przypadającej na 2012 rok - gdy wyjechały osoby (moment ten przypada na otwarcie na Polaków niemieckiego rynku - systematycznie spada. Najmniejsza liczba osób wyjechała z Polski w 2017 r. i wynosiła nieco ponad 218 tys. Poprawia się także polskie saldo migracji, głównie za sprawą przybywających do pracy obywateli Ukrainy, lecz pozostaje ono wciąż na ujemnym poziomie. 24

25 MIGRACJE POLAKÓW Tabela 19. Emigracja w krajach UE Belgia : : Bułgaria : : : : : : : Czechy Dania Niemcy Estonia Irlandia Grecja Hiszpania Francja : : Chorwacja : Włochy Cypr Łotwa Litwa Luksemburg Węgry Malta : : Holandia Austria Polska Portugalia Rumunia : : : : Słowenia Słowacja Finlandia Szwecja Wielka Brytania

26 MIGRACJE POLAKÓW 4.2. MIGRACJE W EUROPIE Należy jednak zauważyć, że duża liczba migrantów wyjeżdża z prawie każdego dużego państwa należącego do byłego bloku wschodniego. W najszybszym tempie depopuluje się Rumunia od 2009 r. z Rumunii wyjechało osób, pomimo że kraj ten (podobnie jak Polska) rozwija się w wyjątkowo szybkim tempie, osiągając dwucyfrowe wskaźniki wzrostu PKB. Czynnikiem, który niewątpliwie najmocniej wpłynął na wzrost migracji wśród nowych (przyjętych w XXI wieku) członków Unii Europejskiej, było otwarcie zagranicznych rynków pracy niemieckiego, brytyjskiego i irlandzkiego. Potwierdzają to wskaźniki imigracyjne liczba osób, które do danego kraju przyjechały. Do najczęściej wybieranych kierunków przez obywateli UE należą Niemcy w latach przeciętnie przyjeżdżało do nich osób, Wielka Brytania w latach przybywały tam osoby, Francja w przyjeżdżało średnio obcokrajowców, do Hiszpanii natomiast w latach przeciętnie przyjechało osób. Kierunki te są popularne ze względu na wysokochłonny rynek pracy, który potrzebuje zarówno wykwalifikowanych pracowników, jak i tych wykonujących najprostsze prace. Niektóre kierunki, takie jak Hiszpania bądź Portugalia, kuszą pracowników wysokim standardem życia. Krajem, który ze względu na liczną emigrację ze wschodu plasuje się w europejskiej czołówce jest Polska. W latach przyjeżdżało do nas średnio osób, co kompensuje nasze saldo migracji. Polskie saldo migracji (imigracja/imigracja) znacznie spadło w roku 2017 i wyniosło tylko osób. Oznacza to, że nie depopulujemy się już w przerażającym tempie w roku 2011 saldo Polski wynosiło ponad osób. Nasz kraj nadal jest atrakcyjnym rynkiem pracy dla imigrantów ze wschodu, których przyjeżdża rokrocznie coraz więcej. Daleko nam oczywiście to takich potęg jak Niemcy (saldo migracji w 2017 r. wyniosło ) lub Wielka Brytania ( ), jednakże daje nam nadzieję na utrzymanie wysokiego wzrostu gospodarczego i obniżenie bezrobocia. 26

27 MIGRACJE POLAKÓW Tabela 20. Saldo migracji Saldo migracji Belgia b.d. b.d Bułgaria b.d. b.d. b.d B.d. b.d. b.d. b.d Czechy Dania Niemcy Estonia Irlandia Grecja Hiszpania Francja b.d. b.d Chorwacja b.d Włochy Cypr Łotwa Litwa Luksemburg Węgry Malta B.d. B.d Holandia Austria Polska Portugalia Rumunia b.d. b.d. b.d. b.d Słowenia Słowacja Finlandia Szwecja Wielka Brytania B.d

28 MIGRACJE POLAKÓW FUNDACJA WARSAW ENTERPRISE INSTITUTE