Wieloaspektowa analiza korzyści z operacyjnego leczenia otosklerozy Multidimensional analysis of the benefits of surgical treatment of otosclerosis

Transkrypt

1 mgr inż. Beata Dziendziel Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu Wieloaspektowa analiza korzyści z operacyjnego leczenia otosklerozy Multidimensional analysis of the benefits of surgical treatment of otosclerosis Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor prof. dr hab. med. dr h.c. multi Henryk Skarżyński Promotor pomocniczy dr med. Monika Matusiak II Wydział Lekarski Warszawski Uniwersytet Medyczny Warszawa 2019

2 STRESZCZENIE Wstęp Otoskleroza jest jedną z najbardziej złożonych przyczyn progresywnego upośledzenia słuchu u dorosłych w średnim wieku, jednakże może występować także u osób starszych, jak i dzieci. Podczas gdy aspekty chirurgiczne i audiologiczne zostały szeroko opisane w dostępnej literaturze, badania nad rozpowszechnieniem i nasileniem objawów towarzyszących otosklerozie, takich jak szumy uszne, które mogą mieć wpływ na jakość życia, są stosunkowo rzadko raportowane. Szumy uszne to subiektywnie odbierane wrażenia słuchowe, doświadczane przy braku zewnętrznego źródła dźwięku. Postępowanie w przypadku wtórnych szumów usznych ukierunkowane jest na diagnostykę i leczenie zmian chorobowych. Audiometryczne progi słyszenia są ważne w ocenie efektywności operacyjnego leczenia otosklerozy. Jednak wyniki badań audiometrycznych nie dostarczają informacji o tym, w jaki sposób poprawa progów słyszenia lub zamknięcie rezerwy ślimakowej przekłada się na subiektywną poprawę słyszenia w różnych warunkach akustycznych oraz na zmianę uciążliwości szumów usznych. Tendencja do prezentowania wyłącznie wyników badań audiometrycznych, w ostatnich czasach ulega zmianie, co związane jest ze zmianą modelu opieki zdrowotnej oraz podejścia do pacjenta. Wiąże się to również z rosnącą świadomością pacjentów i wymaganiami odnośnie proponowanej terapii, gdzie subiektywna ocena jakości życia stała się istotnym aspektem oceny wyników leczenia. Cel Celem dzieła naukowego, stanowiącego spójny tematycznie cykl artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych, była wieloaspektowa ocena korzyści z operacyjnego leczenia otosklerozy, z uwzględnieniem zarówno badań audiometrycznych, jak i narzędzi samoopisowych. Dla realizacji celu głównego przyjęto następujące cele szczegółowe: a) ocena częstości występowania i uciążliwości szumów usznych w otosklerozie oraz wpływ chirurgii strzemiączka na zmianę uciążliwości szumów usznych, b) ocena słyszenia w różnych warunkach akustycznych przed i po przeprowadzonej chirurgii strzemiączka, c) ocena zmiany jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia w następstwie przeprowadzonej chirurgii strzemiączka. 2

3 Materiał i metody Badaniami objęto grupę 460 dorosłych pacjentów kwalifikowanych do operacyjnego leczenia otosklerozy w Klinice Oto-Ryno-Laryngochirurgii Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu pomiędzy kwietniem a październikiem 2017 roku. Pacjentów poddano badaniu audiometrii tonalnej przed i po operacji. Subiektywne słyszenie oceniono za pomocą kwestionariusza Abbreviated Profile for Hearing Aid Benefit (APHAB). Kwestionariusz Tinnitus and Hearing Survey (THS) zastosowano jako narzędzie przesiewowe służące do różnicowania problemów związanych z szumami usznymi i niedosłuchem. Pomiaru uciążliwości szumów usznych dokonano za pomocą Tinnitus Functional Index (TFI). Kwestionariusz Glasgow Benefit Inventory (GBI) zastosowano do oceny wpływu operacji na jakość życia. Wyniki Przedstawione wyniki cyklu pięciu prac, stanowiących osiągnięcie naukowe wraz z ich omówieniem na tle innych doniesień naukowych pozwoliły na pełne zrealizowanie celów postawionych w niniejszym dziele naukowym. Wykazano, że w grupie dorosłych pacjentów z otosklerozą 65% z nich doświadcza klinicznie istotnych, chronicznych szumów usznych. W grupie tej dla 35% pacjentów szumy uszne były pierwszym objawem otosklerozy (wystąpiły wcześniej niż niedosłuch). Dla niemal co drugiego pacjenta uciążliwość szumów usznych była stopnia znacznego lub ciężkiego. Stałe szumy uszne stanowiły dla pacjentów większą uciążliwość i negatywnie wpływały na codzienne funkcjonowanie, w porównaniu do szumów usznych występujących okresowo. W grupie pacjentów z przedoperacyjną uciążliwością szumów usznych w stopniu umiarkowanym do ciężkiego, znaczące zmniejszenie dolegliwości po stapedotomii uzyskano u niemal 80% operowanych, przy czym co drugi pacjent zgłaszał całkowite zniknięcie dolegliwości. Wyznaczona zmiana o co najmniej 8,8 punktu w kwestionariuszu TFI może być uznawana za istotną klinicznie redukcję uciążliwości szumów usznych po stapedotomii. Ta wartość może być stosowana jako krytyczny próg służący do klinicznej oceny efektywności stapedotomii w zakresie uciążliwości szumów usznych. Największą subiektywną poprawę słyszenia mierzoną kwestionariuszem APHAB po operacji zgłaszali pacjenci, u których przedoperacyjne progi słyszenia potwierdziły niedosłuch 3

4 stopnia umiarkowanego, a najmniejszą poprawę słyszenia uzyskano w grupie pacjentów z niedosłuchem stopnia lekkiego. Poprawa słyszenia wyznaczona w badaniu audiometrii tonalnej jest słabo skorelowana z subiektywną poprawą słyszenia zgłaszaną przez pacjenta. Na podstawie modelu regresji stwierdzono, że wszystkie trzy badane zmienne zmiana audiometrycznych progów słyszenia, zmiana w APHAB i zmiana w TFI miały istotny wpływ na jakość życia po stapedotomii. Wnioski Zastosowane leczenie operacyjne oraz obserwacja pooperacyjna dokonana na podstawie narzędzi samoopisowych i badań audiometrycznych wykazały, że: a) Chirurgia strzemiączka zapewniła znaczną lub pełną poprawę słyszenia, a także redukcję uciążliwości szumów usznych u większości pacjentów. b) Dla ponad 90% pacjentów stapedotomia miała jednoznacznie korzystny wpływ na jakość życia. c) Poza uzyskaniem poprawy słyszenia po przeprowadzonej operacji, drugim czynnikiem mającym wpływ na jakość życia była redukcja uciążliwości szumów usznych. d) Pooperacyjne wyniki badań audiometrii tonalnej stanowią podstawę oceny efektywności chirurgii strzemiączka. Jednak dodatkowo w ocenie efektywności chirurgii strzemiączka, stosowanie narzędzi samoopisowaych do oceny zmiany subiektywnego słyszenia, uciążliwości szumów usznych oraz jakość życia stanowi cenne uzupełnienie wyników audiologicznych. 4

5 SUMMARY Introduction Otosclerosis is one of the most complex causes of progressive hearing loss in middle-aged adults, however, it can also occur in older people and children. While its surgical and audiological aspects have been extensively described in the available literature, knowledge of the prevalence and severity of its accompanying symptoms, such as tinnitus, which may affect the quality of life, is poorly documented. Tinnitus is the subjective perception of auditory sensation, experienced in the absence of an external sound source. Proceedings in the case of secondary tinnitus are focused on the diagnosis and treatment of this disfunction. Audiometric hearing thresholds are important in assessing the effectiveness of surgical treatment of otosclerosis. However, the results of audiometric tests do not indicate how improvement of a patient s air-conduction thresholds or closure of the air-bone gap translate into better subjective hearing in different acoustic environments and into the change of tinnitus severity. The tendency to reveal only audiometric results has changed in recent times, which is related to the change in health care model and approach to the patient. It is also associated with the growing patient s awareness and requirements regarding the proposed therapy, where the subjective assessment of quality of life has become an important aspect of the assessment of treatment outcomes. Objective The aim of the scientific work, which consist of thematically consistent series of articles published in the scientific journals was the multidimensional analysis of the benefits of surgical treatment of otosclerosis. Both audiometric tests and self-report tools were taken into account. The following specific objectives have been assumed: a) evaluation of the prevalence of tinnitus and its severity in otosclerosis and tinnitus severity change following stapes surgery, b) evaluation of hearing in different acoustic environments before and after stapes surgery, c) evaluation of the change in quality of life conditioned by the state of health following stapes surgery. 5

6 Material and methods The study involved a group of 460 adult patients qualified for surgical treatment of otosclerosis in the Oto Ryno Laryngosurgery clinic of the Institute of Physiology and Pathology of Hearing between April and October Patients underwent pure-tone audiometry before and after surgery. Subjective hearing was assessed with the Abbreviated Profile for Hearing Aid Benefit (APHAB). The Tinnitus and Hearing Survey (THS) questionnaire was used as a screening tool to differentiate tinnitus and hearing problems. Measurement of tinnitus severity was done using the Tinnitus Functional Index (TFI). The Glasgow Benefit Inventory Questionnaire (GBI) was used to assess the impact of surgery on quality of life. Results The results of cycle of five articles constituting scientific achievement and their discussion against the background of other scientific reports allowed the complete realization of the objectives set out in this scientific study. It was shown that, in the group of adult patients with otosclerosis, 65% of them experience clinically significant, chronic tinnitus. In this group, for 35% of patients tinnitus was the first symptom of otosclerosis (occurred earlier than hearing loss). For almost every second patient, tinnitus severity was of moderate to severe degree. Constant tinnitus was a greater severity for patients and had a negative impact on everyday functioning, compared to periodic tinnitus. In the group of patients with preoperative moderate to severe tinnitus severity, after stapedotomy, almost 80% of patients achieved a significant reduction of symptoms, whereas every other patient reported complete disappearance of their tinnitus. A determined value of 8.8 points in TFI questionnaire may be considered as clinically important reduction of tinnitus severity after stapedotomy. This value can be used as a critical threshold for the clinical evaluation of stapedotomy effectiveness in the area of tinnitus severity. The greatest subjective improvement in hearing status measured by the APHAB questionnaire after surgery was reported by patients whose preoperative hearing thresholds confirmed moderate hearing impairment, and the slightest improvement in hearing was obtained in the group of patients with slight hearing impairment. Improvement of hearing determined in the pure-tone audiometry is weakly correlated with subjective improvement of hearing in different acoustic environments reported by the patients. 6

7 Basing on a regression model, all the three variables studied audiometric hearing thresholds change, APHAB change, and TFI change had a significant effect on QOL after stapedotomy. Conclusions The applied surgical treatment and postoperative observation carried out the basis of self-report tools and audiometric tests revealed the following: a) Stapes surgery provided significant or full improvement in hearing as well as reduction of tinnitus severity in the majority of patients; b) For more than 90% of patients, stapedotomy had a clearly beneficial effect on the quality of life; c) Besides improving hearing after surgery, the second factor affecting the quality of life was the reduction of tinnitus severity; Postoperative pure-tone audiometric results are the basis for assessing the effectiveness of stapes surgery. However, in addition, in evaluating the effectiveness of stapes surgery, the use of self-report tools to assess the change in subjective hearing, tinnitus severity degree and quality of life is a valuable complement to audiological results. 7