DANIA. (Królest wo Danii)

Transkrypt

1

2 (Królest wo Danii) Podstawowe informacje o państwie Dania monarchia konstytucyjna. Jedynym lądowym sąsiadem Danii są Niemcy. W jej skład wchodzą również Wyspy Owcze i Grenlandia. Powierzchnia kraju wynosi tys. km 2 ludność kraju to 5,4 mln ludzi. Językiem urzędowym jest język duński. Stolicą Danii jest Kopenhaga i tam mieści się również dwór królewski. Dania przystąpiła do Unii Europejskiej 1 stycznia 1973 roku. Flaga Godło Waluta Walutą używaną w Danii są korony duńskie. Hymn Kong Kristian ("Król Krystian") oraz Der er et yndigt land ("Jest taki piękny kraj"). 1

3 2

4 Sztuka Danii Sztuka duńska kształtowała się zarówno pod wpływem kultury skandynawskiej, jak i nurtów zachodnioeuropejskich, przenikających zwłaszcza z obszarów Niemiec i Niderlandów. Na terenach Danii zachowały się zabytki z epoki prehistorycznej (ceramika, kamienne groby, wyroby z brązu i żelaza). Z okresu wczesnośredniowiecznego przetrwały groby łodziowe Wikingów, wyposażone w broń i biżuterię. Do zabytków architektury romańskiej należą katedry w Ribe i Viborg (pierwsza połowa XII w.) oraz jedne z najstarszych w Europie ceglane kościoły klasztorne w Sorø i Vitskoll (druga połowa XII w.). Duńską odmianę gotyku reprezentują katedry w Roskilde i Odense (koniec XIII w.) oraz warowne kościoły na Bornholmie. W drugiej połowie XV w. istotne znaczenie dla rozwoju sztuki miała działalność malarzy i rzeźbiarzy niemieckich (np. B. Notkego, autora ołtarza w katedrze w Århus). Sztuka renesansu i baroku, związana z kulturą mieszczańską krajów protestanckich Niemiec i Holandii, znalazła odbicie głównie w rozwoju budownictwa świeckiego (zamek Kronborg w Helsingør); przykładami rodzimej odmiany renesansu są zamki Hesselagergaard i Akkesbolle z XVI w. W drugiej połowie XVII w. i na początku XVIII w. wznoszono liczne budowle w duchu klasycyzującego baroku holenderskiego (pałac Amalienborg w Kopenhadze). Rzeźba i malarstwo (zwłaszcza pastelowe) rozwijało się głównie w kręgach dworskich, gdzie pracowali liczni artyści obcy (np. C. Floris, twórca nagrobków królewskich w Roskilde). Okres klasycyzmu zapoczątkowało założenie w połowie XVIII w. Akademii Sztuk Pięknych. Z budowli powstałych w tym stylu należy wymienić Pałac Sprawiedliwości zamek Kronborg w Helsingør pałac Amalienborg w Kopenhadze i katedrę w Kopenhadze. Wybitnym rzeźbiarzem klasycyzmu był B. Thorvaldsen. W XIX w. ukształtowała się narodowa sztuka malarstwa duńskiego, dominowały tendencje realistyczne, zarówno w tematyce historycznej, rodzajowej (W. Marstrand), jak i pejzażowej (J. Lundbye). 3

5 W architekturze XIX i początków XX w. przeważał eklektyzm (ratusz w Kopenhadze). Pod koniec XIX w. w sztuce duńskiej pojawiły się nowe kierunki przeniesione z Francji (impresjonizm, symbolizm). W malarstwie nowoczesnym wyróżniła się twórczość kubistów (O. Rude) oraz abstrakcjonistów związanych z neoplastycyzmem (R. Mortensen) i surrealizmem. Z młodszej generacji malarzy wymienić należy S. Brøggera i S.G. Jensena. Wśród obiektów duńskiej architektury XX w. wyróżnia się kościół Gruntviga w Kopenhadze (połączenie form nowoczesnych z odniesieniem do stylów historycznych), a także radiostacja w Kopenhadze, ratusz w Glostrup oraz Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Humlebæk. Światową sławę zdobył projekt opery w Sydney duńskiego architekta J. 4

6 Kuchnia Śmiało możemy powiedzieć o Duńczykach, że są mistrzami w sztuce robienia kanapek. Bo też nie o zwykłej kanapce tu mowa - smørrebrød to narodowy zwyczaj, pielęgnowany w Danii z namaszczeniem. Zaczynając swą karierę od zwykłej kromki żytniego chleba z plasterkiem czegoś jadalnego, duńska kanapka wspięła się na szczyty wyrafinowania i podawana jest dziś nie tylko w zwykłych barach, ale i eleganckich restauracjach. Od inwencji kucharza zależy, czy na chlebie położy jajko na twardo z krewetkami, czy omlet i kawałek wędzonej ryby, kremowy pasztet, schab, a może sałatkę jarzynową lub któryś ze znakomitych duńskich serów: danablu lub havarti. Kanapki dekoruje się majonezem oraz świeżymi i marynowanymi warzywami. Do zjedzenia potrzebne będą sztućce smørrebrød nie je się z ręki, tylko nożem i widelcem. Poza kanapkami duńska kuchnia jest solidna i prosta. Dania leży na wielu wyspach i w dawnych czasach wymiana między nimi nie była łatwa, dlatego tradycyjne pożywienie Duńczyków było mało różnorodne. Uprawiano to, co mogło przetrwać długą i wilgotną zimę owies, żyto, ziemniaki, kapustę, a z owoców jabłka i śliwki. Mięso i ryby przechowywano w soli lub wędzono. A ryb w Danii nie brakuje. Śledzie, to specjalność wyspy Bornholm: świeże, wędzone, solone, marynowane w słodkiej zalewie, w koperkowym sosie, w śmietanie Popularne są też łososie (wędzone lub marynowane w soli i cukrze), węgorze, krewetki. Duńczycy jedzą więcej mięsa, niż inni Skandynawowie, a duńska wieprzowina znana jest na świecie ze swej wysokiej jakości. Chętnie jada się potrawy z mięsa mielonego: kiełbaski i klopsiki, zaś narodowym daniem są mielone kotleciki (frikadeller). Jeśli będziecie w Danii na Boże Narodzenie a świątecznie udekorowana Kopenhaga warta jest wycieczki na pewno zjecie pieczoną gęś (gaase steg) z jabłkami i suszonymi śliwkami, czyli tradycyjne w tym czasie danie, które do Danii przybyło od sąsiadów Niemców. Kto lubi kulinarne eksperymenty, niech spróbuje też ziemniaków na słodko (brunede kartofler), w sosie karmelowomaślanym! Ziemniaki uprawiane są w Danii od połowy XVIII wieku i większość dań mięsnych podaje się właśnie z nimi: gotowanymi, zapiekanymi, piure, a także w postaci sałatki. Zimne kartofle pokrojone w plasterki kładzie się na smørrebrød i przybiera majonezem (bardzo smaczne, spróbujcie!). W tej części Danii, która sąsiaduje z Niemcami, do mięsa podaje się często knedle. Swoje ulubione warzywo kapustę we wszystkich odmianach? Duńczycy także zawdzięczają Niemcom. W Danii jada się też różne pikle marynowane buraczki lub ogórki z koperkiem. Jako dodatek do mięsa traktuje się też jabłka pieczone lub smażone na boczku. Deserem o długim rodowodzie jest kisiel (rødgrød) z owoców jagodowych lub rabarbaru, polany śmietanką. W każdej piekarni można kupić bułeczki z maślanego ciasta z rozmaitymi słodkimi 5

7 nadzieniami i lukrem (wienerbrød). Kusząco kolorowe cukierki i ciągutki, do których Duńczycy mają słabość, często zawierają anyżek i lukrecję. W Kopenhadze nie brakuje restauracji, również bardzo eleganckich. Na codzienny lunch (frokost) znacznie lepiej pójść do kafeterii, którą znajdziemy w każdym muzeum czy domu handlowym. Można też zjeść coś pysznego na ulicy - wiele restauracji ma sale na piętrze, a na poziomie parteru sprzedaje się małe dania na wynos. Wynalazki: klocki "LEGO". Kalendarz świąt w Danii 1 Nowy Rok Styczeń 23/24 Noc Świętojańska Czerwiec wielkanoc Marzec/Kwiecień 10 Listopada 1 5 Zielone Świątki Święto Pracy Maj Maj/Czerwiec Boże Narodzenie Drugi Dzień Świąt Bożego Narodzenia Grudzień Grudzień Dzień Konstytucji Czerwiec 1 stycznia: zwany Fastelavn. Marzec/ kwiecień: Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Niedziela Wielkanocna oraz Poniedziałek Wielkanocny. 1 maja: Międzynarodowe Święto Pracy. Maj/ czerwiec: Zielone Świątki oraz Poniedziałek po Zielonych Świątkach. 5 czerwca: Dzień Konstytucji - Święto to upamiętnia podpisanie duńskiej konstytucji w 1849 roku. Czerwiec 23/24: Noc Świętojańska. 10 listopada: Święto św. Marcina grudnia: Boże Narodzenie. 6

8 Boże Narodzenie w Danii Na wigilijnym stole zwykle pojawia się pieczona kaczka, gęś lin wieprzowina. Jeśli kaczka lub gęś, to koniecznie faszerowana jabłkami i suszonymi śliwkami. Do tego podaje się ziemniaki, czerwoną kapustę, buraczki i żurawinę. Na deser zjemy ryż a l'amande z gorącym wiśniowym sosem. W naczyniu z deserem, kryje się zwykle migdał. Ten, kto go znajdzie, otrzymuje specjalny prezent. Po wigilijnej kolacji, czas na prezenty, ukryte pod choinką. 7

9 Słowniczek duński Hej, jeg hedder Per. Hvad hedder du? Helle. Hvor kommer du fra? København. Og du? Århus. Hvor gammel er du? Fjorten. Farvel. Vi ses! Ja. Nej. Jeg forstår ikke. Jeg elsker dig! Tak! Undskyld/Beklager. Må jeg få en is? polski Cześć, nazywam się Per. A ty? Helle. Skąd jesteś? Z Kopenhagi, a ty? Z Århus. Ile masz lat? Czternaście. Do widzenia. Cześć. Tak. Nie. Nie rozumiem. Kocham Cię. Dziękuję. Przepraszam. Poproszę o lody. 8