Rola wojewody w zapewnieniu bezpieczeństwa w województwie

Transkrypt

1 Rola wojewody w zapewnieniu bezpieczeństwa w województwie Omówienie na przykładzie województwa podkarpackiego Stanisław J. RYSZ Z-ca Dyrektora Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego w Podkarpackim Urzędzie Wojewódzkim w Rzeszowie SANOK, 24 października 2013 r. II Międzynarodowa Konferencja Naukowo Szkoleniowa PODMIOTY RATOWNICZE W SYSTEMIE BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA

2 Powiaty: 4 grodzkie 21 ziemskich Gminy: 16 miejskich 29 miejsko-wiejskie 114 wiejskich Ludność ,5% WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE Obszar km 2 Ukraina (236 km granicy) 5,7% Gęstość zaludnienia 118 osób na km² Słowacja (134 km granicy) Mieszkańcy miast: 60% Mieszkańcy wsi: 40%

3 Zasadniczymi aktami prawnymi, które definiują miejsce i kompetencje wojewody w zarządzaniu kryzysowym są: ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.); ustawa z dnia 23 stycznia 2009 roku o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U nr 31 poz. 206 z późn. zm.). Szczegółowe zagadnienia regulowane są w ustawach merytorycznych, np.: o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej, o stanach konstytucyjnych: wyjątkowym, klęski żywiołowej wojennym, o ratownictwie medycznym, o ochronie przeciwpożarowej, i innych.

4 KARUZELA ZAGROŻEŃ dla województwa podkarpackiego

5 SKUTKI Awaria techniczna Klęska żywiołowa DZIAŁANIE TERRORYSTYCZNE Katastrofa antropogeniczne Katastrofa naturalna SYTUACJA KRYZYSOWA Zagrożenie życia lub zdrowia dużej liczby osób, znaczne straty w mieniu, straty w środowisku

6 Magistrala wymiany danych Urządzenie WE/WY (klawiatura) Procesor Urządzenie WE/WY (ekran) Pamięć zewnętrzna Pamięć operacyjne Urządzenie WE/WY (drukarka/skaner) Urządzenie WE/WY (modem) Zasoby sieciowe

7 Terminal komputerowy A Terminal komputerowy B Terminal komputerowy C Serwer Infrastruktura sieciowa Terminal komputerowy J Terminal komputerowy K Terminal komputerowy L

8 Społeczeństwo i środowisko Wojewoda podkarpacki Wojewoda małopolski Wojewoda śląski Rząd RP Relacje podległości i współpracy Sytuacja międzynarodowa Wojewoda pomorski Wojewoda lubuski Wojewoda mazowiecki

9 Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania kryzysowego (WBiZK) Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego Społeczeństwo i środowisko Wojewoda Krajowy System Ratowniczo Gaśniczy Policja System Państwowe Ratownictwo Medyczne Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna, Monitoring hydro-meteo IMGW Ratownictwo kolejowe Dystrybutorzy energii (...) Bazy danych i zasobów Sytuacja międzynarodowa Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego Administracja rządowa i samorządowa

10 Miejsce w strukturze Jednostka organizacyjna Podmiot decyzyjny Podmiot wykonawczy Podmiot doradczy Poziom centralny Prezes Rady Ministrów Rządowe Centrum Bezpieczeństwa RCB Rządowe Centrum Zarządzania Kryzysowego RCZK Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego RZZK Poziom wojewódzki Wojewoda Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego WCZK Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego WZZK Poziom powiatowy Starosta powiatu Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego PCZK Powiatowy Zespół Zarządzania Kryzysowego PZZK Poziom gminny Wójt / Burmistrz / Prezydent miasta Gminne / Miejskie Centrum Zarządzania Kryzysowego Gminny / Miejski Zespół Zarządzania Kryzysowego GCZK / MCZK GZZK / MZZK

11 Reagowanie

12 Reagowanie Faza reagowanie oznacza działania ratunkowe, osłonowe, zabezpieczające, organizacyjne, informacyjne i inne prowadzone w czasie trwania sytuacji kryzysowej (np. powódź, gwałtowny atak zimy) lub bezpośrednio po wystąpieniu katastrofy (np. osuwisko, katastrofa drogowa) w zestawieniu z czasem wykonywania tychże działań. Na osi czasu jej miejsce jest pomiędzy fazami: przygotowanie i odbudowa. Charakter opisanych powyżej działań wynika wprost z zaistniałego zjawiska kryzysowego, jego zasięgu i rozmiaru zniszczeń. Utrudnia to precyzyjne ich wyszczególnienie, niemniej jednak, można się pokusić o próbę wskazania niektórych z nich: a) bezzwłoczne podjęcie działań rozpoznawczo - ratunkowych przez właściwe terytorialnie służby, inspekcje i straże; b) niezwłoczne sprawdzenie na miejscu zdarzenia jego rozmiarów, skutków i udzielenie doraźnej pomocy ofiarom; c) przekazanie pozyskanych informacji do służb właściwych dla prowadzenia analiz i koordynowania prowadzonych działań; d) ocena wystarczalności posiadanych zasobów sprzętu i ludzi; e) podjęcia działań zmierzających do przejęcia kontroli nad sytuacją w miejscu zdarzenia i niedopuszczenia do eskalacji kryzysu ; f) wystąpienie do podmiotów potrzebnych do przeprowadzenia określonych działań specjalistycznych o właściwe przygotowanie i uruchomienie zasobów, potrzebnych do zrealizowania zadań; g) nawiązanie kontaktów z mediami i prowadzenie bieżącej akcji informacyjnej kierowanej zarówno do osób znajdujących się w rejonie zagrożenia, jak i do zainteresowanej sytuacją publiczności spoza rejonu zagrożenia; h) w przypadku zaistnienia takiej potrzeby, podniesienie poziomu gotowości szpitali na odpowiednim dla występującej sytuacji kryzysowej terenie; i) zorganizowanie działań lokalnej ludności zgłaszającej chęć pomocy i uczestnictwa w prowadzonych działaniach.

13 Reagowanie Odbudowa

14 Odbudowa Faza odbudowa odnosi się do czasu i działań podejmowanych dla usunięcia skutków kataklizmu/katastrofy, odbudowy uszkodzonej i odtworzenia zniszczonej infrastruktury oraz przywrócenia jej funkcjonalności, odzyskania sprawności i uzupełnienia zasobów przez służby oraz podmioty biorących udział w fazie reagowania. Ta faza procesu zarządzania kryzysowego jest na osi czasu umiejscowiona pomiędzy fazą reagowanie i fazą zapobieganie. Z uwagi na charakter zdarzenia kryzysowego i jego skutki, czas trwania tej fazy zarządzania kryzysowego bywa najdłuższy i w przypadku często powtarzających się kryzysów może się zdarzyć, że nakłada się na fazy kolejne (z reagowaniem włącznie). Wśród działań przypisanych do fazy odbudowa najważniejsze to: a) szacowanie szkód i strat powstałych w wyniku sytuacji kryzysowej, sprawna weryfikacja protokołów, uruchomienie systemu publicznego wsparcia działań usuwania skutków przez samorządy terytorialne oraz wypłaty odszkodowań dla ubezpieczonych ofiar kryzysu; b) uruchomienie programów pomocy indywidualnej i zbiorowej dla poszkodowanej ludności, w tym organizowanie punktów doradztwa prawnego i pomocy psychologicznej; c) uruchomienie programu pomocy finansowej dla poszkodowanych ze środków publicznych i darowizn od osób prywatnych; d) zorganizowanie sprawnie funkcjonującego systemu dzielenia pomocy humanitarnej docierającej do ofiar kataklizmu; e) zapewnienie doraźnego funkcjonowania potrzebnych urządzeń i obiektów użyteczności publicznej oraz infrastruktury komunalnej; f) sprawne i szybkie odtwarzanie infrastruktury krytycznej; g) odtworzeniu i uzupełnieniu zasobów oraz przywróceniu gotowości podmiotów ratowniczych. Trzeba także zwrócić uwagę na kilka spraw istotnych z punktu widzenia właściwego prowadzenia odbudowy po kryzysie: a) usuwanie skutków klęsk żywiołowych stanowi niejednokrotnie okazję do poprawienia błędów projektowych i/lub konstrukcyjnych, które wcześniej zostały popełnione w odniesieniu do odtwarzanego obiektu; b) jakość infrastruktury po odtworzeniu powinna być lepsza, niż przed wystąpieniem kryzysu zastosowanie odpowiednio dobranych, lepszych materiałów i/albo rozwiązań daje rękojmię, że obiekt przetrwa następny, podobny kryzys ( w większości przypadków, koszty odbudowy infrastruktury są wyższe niż wynosiły koszty jej budowy); c) szczególnie na obszarach narażonych na powtarzające się kryzysy określonego rodzaju (np. powodzie) najlepsze efekty zabezpieczające przed powtarzaniem się strat na przyszłość dają działania połączone z trwałym eliminowaniem zagrożenia przez przejmowanie, w zamian za przekazaną pomoc, zagrożonych obiektów i budynków oraz pozbawianie ich wartości użytkowej ; d) odtwarzanie obiektów na terenach zagrożonych osuwiskami należy poprzedzić szczegółowymi badaniami geologicznymi.

15 Reagowanie Odbudowa Zapobieganie

16 Zapobieganie Faza zapobieganie dotyczy czasu i działań podejmowanych dla wyeliminowania albo przynajmniej zredukowania prawdopodobieństwa ponownej materializacji zagrożenia oraz dla zminimalizowania potencjalnych skutków zdarzenia kryzysowego. Z punktu widzenia procesu zarządzania kryzysowego względem osi czasu, faza zarządzanie jest umiejscowiona po fazie odbudowa, a przed fazą przygotowanie i obejmuje m.in. przedsięwzięcia: a) przewidywanie, lokalizowanie, kategoryzowanie i analizowanie wszystkich potencjalnych zagrożeń; b) wskazanie, katalogowanie i ocena elementów infrastruktury krytycznej (technicznej, środowiska naturalnego) oraz grup i społecznych środowisk szczególnie wrażliwych na skutki klęsk żywiołowych lub zdarzeń o znamionach klęski żywiołowej; c) analiza działań zrealizowanych w trakcie fazy reagowanie pod kątem ich zasadności, skuteczności i ekonomiczności; d) analiza działań odbudowujących zniszczoną infrastrukturę i ich porównanie z działaniami i inicjatywami, które w podobnych okolicznościach były podejmowane w innych miejscach, przez inne społeczności; e) analiza dokumentacji planistycznej pod kątem jej aktualizacji o zmiany wynikłe z działań w trakcie fazy reagowanie i wniesione w fazie odbudowa po zdarzeniu; f) aktualizacja katalogu zagrożeń kinetycznych i potencjalnych dla rozważanego obszaru zarządzania kryzysowego; g) przygotowanie i przeprowadzenie działań edukacyjnych skierowanych do osób, które pozostają w obszarze rozpatrywanych zagrożeń kinetycznych i potencjalnych; h) opracowanie, uzgodnienie i wdrożenie procedur w zakresie zwracania się z poziomu wojewódzkiej administracji rządowej o pomoc i wsparcie szczebla centralnego oraz uzgodnienie trybu i zakresu ich udzielania;

17 Zapobieganie i) opracowanie, aktualizowanie i tworzenie baz danych teleadresowych, zasobów materiałowo - sprzętowych, medycznych, itp. odniesionych do wielkość potrzeb środków i materiałów potrzebnych w reagowaniu kryzysowym (dla prowadzonych akcji i operacji ratowniczych oraz zabezpieczenia potrzeb ludności); a) przygotowanie warunków i rozwiązań organizacyjno - prawnych zabezpieczających koordynację pomocy humanitarnej dla ludności poszkodowanej b) monitorowanie i czynny udział w planowaniu zagospodarowania przestrzennego terenu, w aspekcie rejonów, obszarów i stref podatnych szczególnie na negatywne skutki klęsk żywiołowych lub zdarzeń o znamionach klęski żywiołowej; c) planowanie wielkości potrzebnych środków pieniężnych potrzebnych do finansowanie przedsięwzięć realizowanych we wszystkich fazach cyklu zrządzania kryzysowego oraz trybu i źródeł ich pozyskiwania; d) bieżąca analiza aktualnych programów operacyjnych pod kontem pozyskania środków pozabudżetowych na rzecz wykonawstwa zadań z zakresu bezpieczeństwa powszechnego, realizowanych przez instytucje i służby ratownicze; e) bieżąca kontrola i nadzór nad przyjętymi lub przekazanymi do realizacji zadaniami o charakterze prewencyjnym w zakresie dotyczącym bezpieczeństwa publicznego. Istotnym elementem wszelkich podejmowanych w tej fazie działań analitycznych oraz planistycznych jest zapewnienie właściwej ochrony obiektów infrastruktury krytycznej (IK) znajdującej się na rozpatrywanym terenie. Wiąże się z tym potrzeba stworzenia kanałów bieżącej wymiany informacji z operatorami IK, uaktualnienie planów ochrony obiektów oraz planów ich odbudowy/odtworzenia. Osobnym zadaniem jest analiza obowiązujących aktów prawa pod kątem ich przystawalności do realnych sytuacji i działań oraz opracowanie na podstawie owej analizy propozycji zmian.

18 Reagowanie Odbudowa Przygotowanie Zapobieganie

19 Przygotowanie Faza przygotowanie odnosi się do czasu i działań podejmowanych dla zapewnienia odpowiednich planów, programów i zasobów dla właściwego funkcjonowania struktur oraz działań podejmowanych konsekwentnie przed wystąpieniem kryzysu oraz bezpośrednio w obliczu zbliżającej się materializacji zagrożenia, mających na celu odpowiednie przygotowania ludzi i zasobów do bezpośredniego ich użycia w fazie reagowanie. Ta faza procesu zarządzania kryzysowego na osi czasu następuje po fazie zapobieganie, a przed fazą reagowanie. Czas jej trwania może być bardzo różny i zależy wprost od charakteru materializującego się zagrożenia, potrzebnych do wykonania zadań, a także od dostępnych do użycia środków finansowych. Wśród przedsięwzięć przewidzianych do wykonania w tej fazie procesu zarządzania kryzysowego należy wskazać : a) planowanie, programowanie, koordynowanie i realizacja szkolenia wszystkich podmiotów zarówno zarządzania, jak i reagowania kryzysowego funkcjonujących na terenie województwa; b) organizowanie i prowadzenie gier decyzyjnych, warsztatów i ćwiczeń służb, inspekcji i straży w celu przygotowania organów zarządzania kryzysowego i sił ratowniczych do skutecznego prowadzenia działań ratunkowych; c) przygotowanie struktur i kanałów komunikacji między służbami informacyjnymi poszczególnych podmiotów zarządzania kryzysowego w trakcie prowadzonej akcji ratunkowej i usuwania skutków zdarzeń kryzysowych oraz opracowanie i wdrożenie zasad prowadzenia polityki informacyjnej; d) niezwłoczne podjęcie przez właściwe podmioty (służby i osoby) działań monitorujących zmiany zachodzące w otoczeniu, które są charakterystyczne dla zbliżającego się kataklizmu (np. odczytywanie wskazań wodomierzy w związku z podnoszeniem się poziomu wody w rzece); e) aktualizacja zasobów pod kątem zarówno ich ilości, jak i jakości dla poprawy skuteczności prowadzonej w przyszłości akcji; f) ocena adekwatności posiadanych zasobów do nadciągającego zdarzenia kryzysowego i, w przypadku stwierdzenia istotnych niedoborów, podjęcie działań zmierzających do pozyskania brakujących składników; g) przygotowanie nowych planów i programów adekwatnych do sytuacji zmienionej po zdarzeniu kryzysowym; h) niezwłoczne poinformowanie osób znajdujących się na zagrożonych obszarach o zbliżającym się zjawisku; i) przygotowanie właściwych zasobów dla realizacji zadań związanych z ochroną ludności i zabezpieczeniem mienia; j) przygotowanie odpowiednich działań dokumentujących przebieg zdarzenia kryzysowego.

20 Specyfika etapów zarządzania kryzysowego KRYZYS SYTUACJA KRYZYSOWA PRZYGOTOWANIE REAGOWANIE ZAPOBIEGANIE WNIOSKI I KOREKTY ODBUDOWA Etap PLANOWANIA Etap REALIZACJI

21 Może być wielu ekspertów i jeszcze więcej doradców, ale podejmuje decyzje i ponosi odpowiedzialność za ich skutki jedna osoba właściwy kompetencyjnie szef zarządzania kryzysowego

22 Dziękuję za uwagę... Dr Stanisław J. RYSZ Z-ca Dyrektora Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Podkarpacki Urząd Wojewódzki w Rzeszowie srysz@rzeszow.uw.gov.pl