Przygotowanie do zawodu - formy doskonalenia i dokształcania Największe problemy powstające przy informatyzacji szkoły są natury ludzkiej.

Transkrypt

1 Beata Kuźmińska-Sołśnia WyŜsza Szkoła InŜynierska, Radom NAUCZYCIEL INFORMATYKI WE WSPÓŁCZESNYM PROCESIE KSZTALCENIA Funkcje nauczyciela informatyki KaŜdy nauczyciel musi realizować dwa podstawowe zadania: wychowawcze i dydaktyczne. Nie wchodząc w polemikę nad ich priorytetem, pozostaje poszukać czynników, które mając decydujący wpływ na skuteczną ich realizację. Przysłuchując się wypowiedziom nauczycie1i-praktyków moŝna stwierdzić, ze niezbędne do osiągnięcia sukcesu pedagogicznego są: nowoczesny warsztat pracy, dobra organizacja nauczyciela, elastyczny, dostosowany do moŝliwości ucznia program (autorski program nauczania), wysokie merytoryczne przygotowanie nauczyciela. Potwierdzeniem tego mogą być wyniki badań sondaŝowych przeprowadzonych wśród losowo wybranych uczniów, nauczycieli i przyszłych potencjalnych pracodawców w związku z prowadzonymi badaniami w Katedrze Informatyki WyŜszej Szkoły InŜynierskiej w Radomiu w 1995 r. na temat kosztów i struktury treści nauczania Podstaw informatyki w szkole średniej. Badaniami objęto 400 absolwentów przedmiotu Elementy Informatyki i 12 nauczycieli informatyki. Spośród wymienionych w ankiecie czynników: sprzęt, kadra, dobór treści, rodzaj szkoły, oprogramowanie (pyt. 12, Zał. 1, pyt. 15, Zał. 2) 1 wpływających na efekty nauczania najwyŝszy priorytet według uczniów osiągnął czynnik oznaczający kadrę, natomiast wśród nauczycieli - sprzęt i dobór treści. Stwierdzenie, Ŝe efektywność pracy szkół uzaleŝniona jest przede wszystkim od nauczyciela spotyka się z coraz większym uznaniem. Jakość jego pracy, aktywność, zaangaŝowanie i poczucie odpowiedzialności są podstawą systemu edukacji. To on kształtuje charaktery, poglądy i zamiłowania. Do niego naleŝy właściwe ukierunkowanie zainteresowań młodzieŝy, to on pomaga w odkrywaniu wiedzy i jej rozumieniu. Niewłaściwe przygotowanie merytoryczne i pedagogiczne moŝe ujemnie wpływać na wielu młodych ludzi. Dlatego warto temu tematowi poświęcać więcej uwagi. Tym bardziej, iŝ w ostatnich czasach postępujący rozwój techniki spowodował, Ŝe wprowadzono pewne zmiany w programie nauczania, powstały zupełnie nowe dziedziny Ŝycia, a tym samym i nauczyciele znajdują się w zupełnie nowych sytuacjach. Jedną z takich dziedzin jest informatyka, w której postęp techniczny jest bardzo szybki. Celem edukacji w wieku informacji jest przygotowanie młodzieŝy do Ŝycia w zmieniającym się zinformatyzowanym społeczeństwie, co oznacza nie tylko nauczenie jej róŝnorodnych technicznych umiejętności, ale wykształcenie pokolenia, które wkroczy w dojrzale Ŝycie wyposaŝone w etyczne postawy niezbędne, aby uŝywać komputera na poŝytek społeczny. JednakŜe, aby cel ten zrealizować, potrzebny jest dobry nauczyciel, właściwie przygotowany do zawodu. 1 B. KuŜmińska-Sołśnia: Koszty i struktura treści nauczania "Podstaw Informatyki" w szkole średniej na przykładzie badan prowadzonych w regionie radomskim. WSI, Radom 1995

2 Przygotowanie do zawodu - formy doskonalenia i dokształcania Największe problemy powstające przy informatyzacji szkoły są natury ludzkiej. Komputer jest tylko urządzeniem. To aktywność człowieka jest w stanie wyzwolić tkwiący w nim potencjał. Nawet najlepiej wyposaŝona w sprzęt informatyczny szkoła nie polepszy jakości kształcenia, jeśli pracujący w niej nauczyciele nie wykaŝą dąŝenia do doskonalenia swego warsztatu pracy i nie będą odpowiednio przygotowani do zastosowania nowych środków dydaktycznych w procesie nauczania. Obecnie w środowisku nauczycielskim nauczanie przedmiotów informatycznych postrzegane jest jako zawód atrakcyjny, a zarazem trudny do opanowania, bardzo czasochłonny i wymagający ustawicznego dokształcania i doskonalenia. Przed nauczycielami informatyki stoi problem posiadania duŝego zakresu wiadomości rozwijających się w błyskawicznym tempie. Jednocześnie, przy istniejącym zapotrzebowaniu rynku pracy oraz konkurencyjności warunków finansowych z innych dziedzin, znikoma liczba absolwentów kierunków informatycznych wyŝszych uczelni wybiera pracę w szkole. Dlatego cięŝar nauczania przedmiotów informatycznych spoczywa cały czas na nauczycielach przedmiotów ścisłych - matematykach, fizykach, elektronikach, którzy zdobyli swoje kwalifikacje poprzez podyplomowe studia informatyczne, organizowane przez róŝne uczelnie, a takŝe - w ramach kursów komputerowych czy teŝ komputerowych warsztatach przedmiotowo-metodycznych. Analizując wyniki z ankiety skierowanej do nauczycieli (pyt. 2, Zał. 2) na temat wykształcenia nauczycieli, 46% ankietowanych ma wykształcenie wyŝsze pedagogiczne, 36% - wyŝsze techniczne. Z tego 23% o kierunku zgodnym z prowadzonymi przez siebie zajęciami, czyli informatykami. Potrzebę kontynuacji rozpoczętej edukacji informatycznej w formie szkolenia i kursów (pyt. 3, Zał. 2) zadeklarowali wszyscy ankietowani nauczyciele. Sugerowana tematyka szkoleń i wyniki odpowiedzi przedstawia rys. 1. Wynika z tego, Ŝe największym powodzeniem cieszą się kursy na temat sieci Nowell, NetWare Lite, Internet. Wśród dodatkowej tematyki sugerowanej przez respondentów (wariant t_ 8 odpowiedzi) znalazły się programy wspomagające nauczanie, zastosowanie komputerów w telekomunikacji. Z odpowiedzi na pyt. 4 Zał. 2 (Czy uczestniczył Pan/Pani w formie doskonalenia lub dokształcania zawodowego?) wynika, Ŝe 69% nauczycieli uczestniczyło juŝ w róŝnego rodzaju kursach lub konferencjach doskonaląco-dokształcających. Bardzo waŝne jest to, aby nauczyciele otrzymywali solidną wiedzę informatyczną, znacznie głębszą aniŝeli uczniowie, powinni równieŝ dąŝyć do ustawicznego rozwoju własnej wiedzy informatycznej, która ma istotne znaczenie w ich zawodzie. * Symbole na osi odciętych na rysunkach oznaczają: nie - respondent nie widzi potrzeby dalszego szkolenia informatycznego w jakimkolwiek zakresie, t _1 - potrzeba szkolenia siec Novell, NetWare Lite t_ 2 - jw. system Unix i jego administracja, t_ 3 - jw. aplikacje w środowisku Windows, t_ 4 - jw. praca w sieci Internet, t_5 - jw. programowanie, t_ 6 - jw. edukacyjne zastosowanie edytorów, t_7 - jw. bazy danych, t 8 - jw. inny.

3

4 Realizacja treści programowych a oczekiwania uczniów i przyszłych potencjalnych pracodawców Informatyka jest przedmiotem specyficznym, w którym nie uczniowie dostosowują. się do programu nauczania, ale struktura programu i wypełniające go treści powinny być dostosowane do oczekiwań uczniów i przyszłych pracodawców. Warunkiem sensownego nauczania jakiegokolwiek przedmiotu jest samodzielne przygotowanie przez nauczyciela rozkładu materiału na podstawie moŝliwości sprzętowych szkoły, predyspozycji uczniów oraz swoich wiadomości. Informatyka jest dyscyplina.. dostarczająca środków i metod realizacji procesów informacyjnych w róŝnych obszarach działalności, co powinno być głównym źródłem doboru celów i treści kształcenia informatycznego przyszłych uŝytkowników tych środków i metod. Opinię uczniów na temat realizowanych zagadnień w ramach przedmiotu "Elementy informatyki" pod względem atrakcyjności i przydatności w przyszłej pracy przedstawia rys. 2, natomiast nauczycieli rys. 3, z kolei najczęściej wymagane i przydatne w pracy zakładu lub firmy zagadnienia pokazuje rys. 4. Numery zagadnień oznaczają kolejno: 1. Budowa komputera, 2. Obsługa komputera, 3. Urządzenia zewnętrzne, 4. Systemy operacyjne, 5. Edytor tekstu, 6. Edytor obrazu, 7. Arkusz kalkulacyjny, 8. Programowanie w języku Pascal, 9. Programowanie w języku Logo, 10. Programowanie w języku Basic, 11. Programowanie w języku C, 12. Bazy danych, 13. Sieci komputerowe, 14. Sztuczna inteligencja, 15. Gry komputerowe, 16. Serwisy informacyjne, 17. Multimedia. Wyniki badań pozwoliły zauwaŝyć, Ŝe oczekiwane od pracowników umiejętności obsługi komputera i arkusza kalkulacyjnego są równieŝ uwaŝne za podstawowe przez ankietowanych uczniów i nauczycieli.

5 Ranking tematów informatycznych z pewnością moŝe posłuŝyć do określenia proporcji treści programowych i sporządzania rozkładów materiałów, ułatwiających nauczycielom przygotowanie i przeprowadzenie zajęć, świadomą obserwację i kierowanie procesem dydaktycznym oraz kontrolę i ocenę efektywności kształcenia. Nie da się wykreować jednego modelu zajęć, ale zawsze powinny odbywać się w relacji do podmiotu nauczania. Ucząc Elementów informatyki, nauczyciel musi zdawać sobie sprawę Ŝe lekcji tego przedmiotu nie moŝna ograniczać do przekazywania wyłącznie wiedzy i umiejętności. Dość waŝnym elementem ogólnie przyjętej kultury, w tym informatycznej, jest zwykła uczciwość. Nauczyciel niezaleŝnie od tego czy uczy

6 stosowania programów uŝytkowych, czy programowania powinien uwzględniać elementy kształcenia etycznego. Pomimo rosnącej świadomości istnienia przestępstw komputerowych i wynikających z tego szkód społecznych, bardzo niewiele podręczników porusza problem etyki i metod kszta1cenia postaw etycznych. Nauczyciel informatyki przede wszystkim uczy umiejętności obsługi komputera, wprowadza uczniów w świat nowoczesnej techniki, ale nie moŝe zapominać jak waŝne jest kształtowanie w nich odpowiedniej postawy wobec tej techniki oraz uświadomienie im potrzeby samodzielnego i świadomego korzystania z jej wytworów, a takŝe kształtowanie pewnego rodzaju otwartości na nowości techniczne. Informatyka ze względu na swą specyfikę i krótki czas trwania jako (jeszcze bardzo młoda) dyscyplina nauki wymaga od nauczycieli wyjątkowo gruntownego przygotowania merytorycznego, praktycznego i psychologicznego. Komputer to martwy przedmiot, który mimo to oddziałuje na człowieka poprzez szeroki zakres swego działania i wyjątkowo wszechstronne moŝliwości, potrafi wtargnąć w najgłębszą sferę ludzkich uczuć. Dlatego, aby komputer nie poczynił spustoszenia moralnego w młodym człowieku, nauczyciel informatyki musi nauczyć go oprócz teoretycznej wiedzy komputerowej etycznego rozumienia uŝywania najnowocześniejszych zdobyczy techniki.