Zwi zek pomi dzy sytuacj finansow a rodzajem stosowanej strategii zarz dzania kapita em obrotowym w przedsi biorstwach z dzia u 15.

Transkrypt

1 Zwi zek pomi dzy sytuacj finansow a rodzajem stosowanej strategii zarz dzania kapita em obrotowym w przedsi biorstwach z dzia u EKD Izabela Konieczna W artykule przedstawione zosta y strategie zarz dzania kapita em obrotowym realizowane przez przedsi biorstwa sklasyfikowane w dziale EKD, których przedmiotem dzia alno ci jest wytwarzanie produktów przemia u zbó. W badaniu brane by y pod uwag przedsi biorstwa, które nieprzerwanie w latach prowadzi y dzia alno gospodarcz. Identyfikacja strategii zosta a dodatkowo rozszerzona o analiz wybranych wska ników finansowych. Po przeprowadzeniu analizy okaza o si, e najpopularniejsz strategi by a strategia K-A, któr w zale no- ci od roku wybra o rednio od 41% do 71% przedsi biorstw. Jednak e, pomimo takiej popularno ci, sytuacja finansowa kszta towa a si znacznie korzystniej w strategiach A-K i K-K, które by y zdecydowanie rzadziej wybierane przez przedsi -biorstwa. 1. Wprowadzenie Bior c pod uwag udzia aktywów bie cych w aktywach ogó em oraz udzia pasywów bie cych w pasywach ogó em mo na wyró ni cztery strategie zarz dzania kapita em obrotowym. Strategia A-K charakteryzuje si mniejszym ni 50% udzia em aktywów i pasywów bie cych w sumie bilansowej. Cech charakterystyczn dla strategii K-K jest wi kszy ni 50% udzia aktywów bie cych w aktywach ogó em oraz mniejszy ni 50% udzia pasywów bie cych w pasywach ogó em. Z kolei cech strategii A-A jest mniejszy ni 50% udzia aktywów bie cych w aktywach ogó em oraz wi kszy ni 50% udzia pasywów bie cych w pasywach ogó em. Natomiast w strategii K-A mamy do czynienia z wi kszym ni 50% udzia em aktywów i pasywów bie cych w sumie bilansowej. Podzia na poszczególne strategie przedstawiony zosta na rysunku 1. Celem artyku u jest prze ledzenie rodza ju stosowanych strategii zarz dzania aktywami Strategie pasywów 100% Agresywna 50% Konserwatywna A-A K-A A-K K-K Agresywna 50% Konserwatywna Strategie aktywów i pasywami bie cymi przez przedsi biorstwa sklasyfikowane w dziale EKD, których analiza zosta a dodatkowo rozszerzona o badanie sytuacji finansowej. Przyporz dkowanie przedsi biorstw do poszczególnych strategii zosta o dokonane wzgl dem redniej bran owej i zaprezentowane na rysunku Identyfikacja strategii 100% Rys. 1. Strategie zarz dzania kapita em obrotowym ród o: Opracowanie w asne na podstawie Sierpi ska M., W dzki D., Zarz dzanie p ynno ci finansow w przedsi biorstwie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN oraz Kusak A., P ynno finansowa. Analiza i sterowanie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydzia u Zarz dzania Uniwersytetu Warszawskiego. Dokonuj c analizy rysunku 2 zauwa a si, e: w roku 2000 najwi cej przedsi biorstw, bo a 12, stosowa o strategi K-A, po 2 przedsi biorstwa wybra y strategie A-K i A-A, natomiast tylko 1 strategi K-K, ponownie najpopularniejsz strategi w roku 2001 okaza a si strategia K-A, 2/

2 ,00% 100,00% 50,00% 50,00% Strategia pasywów Konserwatywna Agresywna Strategia pasywów Konserwatywna Agresywna 0,00% 0,00% Agresywna 50,00% Konserwatywna 100,00% Strategia aktywów 0,00% 0,00% Agresywna 50,00% Konserwatywna 100,00% Strategia aktywów Cereal Elwerb Dr Cordesmeyer Cereal Elwerb Dr Cordesmeyer Interchemall Lubella M yn Interchemall Lubella M yn M yny Obst Pleszewskie ZZ M yny Obst Pleszewskie ZZ Polskie ZZ M ynpol PZZ Boles awiec Polskie ZZ M ynpol PZZ Boles awiec PZZ w Stois awiu Szczeci skie ZZ-M ZPZ-M PZZ w Stois awiu Szczeci skie ZZ-M ZPZ-M PZZ w Kielcach Zamojskie ZZ rednia bran owa PZZ w Kielcach Zamojskie ZZ rednia bran owa 100,00% ,00% 0,00% 0,00% Agresywna 50,00% Konserwatywna 100,00% Strategia aktywów Strategia pasywów Konserwatywna Agresywna Rys. 2. Strategie zarz dzania kapita em obrotowym w latach ród o: opracowanie w asne. Cereal Elwerb Dr Cordesmeyer Interchemall Lubella M yn M yny Obst Pleszewskie ZZ Polskie ZZ M ynpol PZZ Boles awiec PZZ w Stois awiu Szczeci skie ZZ-M ZPZ-M PZZ w Kielcach Zamojskie ZZ rednia bran owa 64 Studia i Materia y Wydzia Zarz dzania UW

3 ,00% 100,00% 50,00% 50,00% Strategia pasywów Konserwatywna Agresywna Strategia pasywów Konserwatywna Agresywna 0,00% 0,00% Agresywna 50,00% Konserwatywna 100,00% Strategia aktywów 0,00% 0,00% Agresywna 50,00% Konserwatywna 100,00% Strategia aktywów Cereal Elwerb Dr Cordesmeyer Cereal Elwerb Dr Cordesmeyer Interchemall Lubella M yn Interchemall Lubella M yn M yny Obst Pleszewskie ZZ M yny Obst Pleszewskie ZZ Polskie ZZ M ynpol PZZ Boles awiec Polskie ZZ M ynpol PZZ Boles awiec PZZ w Stois awiu Szczeci skie ZZ-M ZPZ-M PZZ w Stois awiu Szczeci skie ZZ-M ZPZ-M PZZ w Kielcach Zamojskie ZZ rednia bran owa PZZ w Kielcach Zamojskie ZZ rednia bran owa Rys. 2. Strategie zarz dzania kapita em obrotowym w latach (cd.) ród o: opracowanie w asne. 2/

4 któr stosowa o 11 przedsi biorstw, po jednym przedsi biorstwie wi cej ni w poprzednim roku wybra o strategie A-K i K-K, natomiast zmniejszy a si ilo przedsi biorstw do 1 stosuj cych strategi A-A, rok 2002 charakteryzowa si tym, e zdecydowanie zmniejszy a si ilo przedsi biorstw stosuj cych strategi K-A do 7, natomiast do 5 zwi kszy a si ilo w strategii K-K. Tak jak w poprzednim roku strategi A-K wybra y 3 przedsi biorstwa. W przypadku strategii A-A ilo przedsi biorstw j stosuj cych wróci a do liczby z roku 2000, identyczna ilo przedsi biorstw w roku 2003, co w roku poprzednim stosowa a strategie A-K i A-A. Do 3 przedsi biorstw zmniejszy a si ilo przedsi biorstw, które wybra y strategi K-K. Tak jak w latach poprzednich najpopularniejsz strategi okaza a si strategia K-A, któr stosowa o tym razem 9 przedsi biorstw, 2004 rok cechuje si tym, e jedynie w przypadku strategii K-K ilo przedsi biorstw j stosuj cych pozosta a bez zmian w stosunku do roku poprzedniego. Ponadto w roku tym zmniejszy a si ilo stosuj cych strategie K-A (do 8) oraz A-A (do 1), natomiast zwi kszy a si w strategii A-K (do 5). Na podstawie analizy rysunku 2. zauwa a si ponadto, e 7 przedsi biorstw (co stanowi 41% ogó u) stosowa o t sam strategi przez wszystkie analizowane lata. Po jednym przedsi biorstwie stosowa o niezmiennie w latach strategi A-K (Obst Spó ka Akcyjna) i A-A (Cereal Partners Poland Toru Pacific Spó ka z o.o.), natomiast 5 strategi K-A (Przedsi biorstwo Zbo owo-m ynarskie PZZ w Stois awiu, Zak ady Przetwórstwa Zbo- owo-m ynarskiego Spó ka z o.o., M yn Zbo owy Stanis aw Grygier, Przedsi biorstwo Produkcyjno-Handlowo-Us ugowe M ynpol Spó ka Jawna A. Go biowski i R. Wo oszczak, Pleszewskie Zak ady Zbo- owe Spó ka Akcyjna w Pleszewie). adne z przedsi biorstw nie stosowa o przez wszystkie lata strategii K-K. Natomiast pozosta e 10 przedsi biorstw (czyli 59%) zmienia o strategie. Nast pnie dokonano analizy poszczególnych strategii w oparciu o u rednione wyniki przedstawione w tabeli Strategia A-K Przedsi biorstwa stosuj ce t strategie posiada y p ynno finansow mierzon wska nikiem bie cej p ynno ci finansowej. Warto tego wska nika przyj a tendencj wzrostow w latach 2000 i 2001, by w roku 2002 osi gn maksimum, po przekroczeniu którego zaobserwowano jej spadek. rednio w przedsi biorstwach tych na jedn jednostk pasywów bie cych przypada ok. 1,56 jednostek aktywów bie cych. Troch gorzej przedstawia si sytuacja przy analizie wska nika przyspieszonej p ynno ci finansowej, gdy jedynie w latach 2002 i 2003 jego poziom mie ci si w ogólnie przyj tych granicach. Jednak e w pozosta ych latach mo na uzna jego poziom za satysfakcjonuj cy, gdy po pierwsze niewiele odbiega on od warto ci dopuszczalnych, a po drugie, rednia dla tej bran y przyjmuje warto ci zdecydowanie ni sze. rednio w tej strategii aktywa o wysokim stopniu p ynno ci pokrywaj 99% pasywów bie cych. Równie warto- ci wska ników przyspieszonej p ynno ci finansowej, LR 1 i LR 2 oraz cyklu gotówki przybieraj kszta t paraboli, podobnie jak wska nika bie cej p ynno ci finansowej, w przypadku których po tendencji zwy kowej maksimum osi gni te zosta o w roku 2002, a potem nast pi spadek. Niemniej jednak warto ci wska ników LR 1 i LR 2 oraz cyklu gotówki s do wysokie, gdy gotówka b d ca w dyspozycji przedsi biorstw wystarcza im rednio na ok. 21 dni obrotu, co równie ma wp yw na to, e przedsi biorstwa te s w stanie rednio pokry ok. 13% ewentualnego przyrostu aktywów obrotowych lub te ok. 30% zobowi za bie cych posiadanymi inwestycjami krótkoterminowymi. Warto ci tych wska ników rednio by y wy sze od redniej bran owej. Najwy szy poziom zad u- enia dla tej strategii wyst pi w roku 2003, kiedy to zad u enie ogó em by o wi ksze od posiadanego kapita u w asnego. rednio dla tej strategii zad u enie ogó em stanowi o ok. 78% kapita u w asnego, z czego ok. 30% stanowi y zobowi zania d ugoterminowe. Zad u enie kapita u w asnego by o ni sze od redniej dla bran y, natomiast zad u enie d ugoterminowe wy sze. Analizuj c ponadto poziom kapita u obrotowego netto, który jest dodatni, zauwa a si fakt finansowania aktywów bie cych 66 Studia i Materia y Wydzia Zarz dzania UW

5 Zysk / Strata netto Kapita obrotowy netto Cykl gotówki Cykl kapita u obrotowego netto Cykl konwersji gotówki Cykl operacyjny Cykl odroczenia p atno ci zobowi za bie cych Cykl konwersji nale no ci Cykl konwersji zapasów Wska nik rentowno ci/deficytowo ci kapita u w asnego (w %) Wska nik rentowno ci/deficytowo ci maj tku (w %) Wska nik zad u enia d ugoterminowego (krotno ) Wska nik zad u enia kapita u w asnego (krotno ) Wska nik p ynno ci LR 2 (krotno ) Wska nik p ynno ci LR 1 (krotno ) Wska nik przyspieszonej p ynno ci finansowej (krotno ) Wska nik bie cej p ynno ci finansowej (krotno ) Udzia pasywów bie cych w pasywach ogó em (w %) Udzia aktywów bie cych w maj tku ogó em (w %) Strategia 2000 A-K 30,42 24,45 1,28 0,87 0,05 0,06 0,71 0,30 7,85 12,70 48,1 65,2 96,1 113,3 17,2 36 7,3 dodatni zysk A-A 36,51 59,87 0,67 0,26 0,02 0,01 2,50 0,08 4,12 14,17 32,2 34,4 140,2 66,5-73,7-124,5 1,2 ujemny zysk K-K 70,28 28,20 2,49 1,41 0,08 0,20 0,48 0,01 25,20 37,94 32,2 42,8 35,2 75,0 39,8 96,0 6,6 dodatni zysk K-A 69,04 64,50 1,10 0,34 0,03 0,04 2,93 0,12 7,90 29,14 106,8 42,7 155,6 149,5-6,1 1,9 6,4 dodatni zysk Bran a 46,72 42,73 1,09 0,65 0,09 0,10 1,32 0,25 0,11 0,27 37,9 48,1 90,5 86-4,5 14 9,2 dodatni zysk 2001 A-K 38,22 27,23 1,57 0,96 0,16 0,37 0,79 0,28 8,25 14,51 53,5 50,0 84,1 103,6 19,5 57,6 16,4 dodatni zysk A-A 29,89 72,35 0,41 0,23 0,02 0,01 2,98 0,004 13,30 56,24 25,9 41,7 201,9 67,6-134,0-233,5 1,9 ujemny zysk K-K 56,99 31,48 1,81 0,94 0,03 0,06 0,63 0,09 9,24 15,37 61,8 52,9 70,3 114,6 44,4 98,2 3,8 dodatni zysk K-A 66,71 61,73 1,10 0,39 0,03 0,04 2,69 0,23 3,77 14,18 108,12 41,15 149,3 149,27-0,03 16,2 5,5 dodatni zysk Bran a 47,04 40,62 1,16 0,72 0,10 0,12 0,15 0,21 1,34 3,19 36,2 49,4 86,5 85,6-0,9 21,7 9,7 dodatni zysk Tab. 1. U rednione warto ci poszczególnych wska ników dla danych strategii wybranych przedsi biorstw sklasyfikowanych w dziale 15.5 EKD w latach ród o: opracowanie w asne na podstawie sprawozda finansowych przedsi biorstw oraz danych GUS. 2/

6 Zysk / Strata netto Kapita obrotowy netto Cykl gotówki Cykl kapita u obrotowego netto Cykl konwersji gotówki Cykl operacyjny Cykl odroczenia p atno ci zobowi za bie cych Cykl konwersji nale no ci Cykl konwersji zapasów Wska nik rentowno ci/deficytowo ci kapita u w asnego (w %) Wska nik rentowno ci/deficytowo ci maj tku (w %) Wska nik zad u enia d ugoterminowego (krotno ) Wska nik zad u enia kapita u w asnego (krotno ) Wska nik p ynno ci LR 2 (krotno ) Wska nik p ynno ci LR 1 (krotno ) Wska nik przyspieszonej p ynno ci finansowej (krotno ) Wska nik bie cej p ynno ci finansowej (krotno ) Udzia pasywów bie cych w pasywach ogó em (w %) Udzia aktywów bie cych w maj tku ogó em (w %) Strategia 2002 A-K 34,92 21,52 1,73 1,18 0,19 0,47 0,64 0,27 4,36 7,12 45,1 51,1 78,6 96,2 17,6 105,2 34,0 dodatni zysk A-A 36,35 55,98 0,66 0,48 0,06 0,05 1,43 0,01 10,17 30,79 33,7 46,2 141,6 79,9-61,7-109,1 3,5 ujemny zysk K-K 53,74 37,55 1,46 0,81 0,06 0,09 1,05 0,25 3,78 7,39 62,4 46,2 92,7 108, ,4 5,3 dodatni zysk K-A 69,50 61,75 1,14 0,38 0,05 0,07 2,52 0,24 0,65 0,56 134,4 50,4 181,4 184,8 3,4 24,2 8,1 dodatni zysk Bran a 46,83 44,60 1,05 0,66 0,11 0,12 1,22 0,19 3,24 7,32 35,7 51,2 90,6 86,9-3,7 18,0 10,9 dodatni zysk 2003 A-K 41,19 26,72 1,65 1,00 0,14 0,30 1,06 0,49 1,66 4,58 41,5 45,0 75,2 86,6 11,3 84,5 30,1 dodatni zysk A-A 38,80 52,54 0,77 0,45 0,07 0,06 1,23 0,00-2,76-0,71 66,3 54,2 157,9 120,5-37,5-59,3 6,5 ujemny zysk K-K 50,75 39,33 1,34 0,59 0,01 0,01 0,95 0,14 3,52 7,06 66,4 49,6 95,9 116,1 20,2 65,4 4,3 dodatni zysk K-A 70,95 58,61 1,24 0,48 0,04 0,05 2,84 0,27 4,24 12,62 100,8 52,3 136,7 153,1 16,3 47,8 6,7 dodatni zysk Bran a 47,65 45,38 1,05 0,66 0,13 0,13 1,34 0,24 2,35 5,37 36,0 50,9 95,7 86,9-8,8 9,6 12,2 dodatni zysk Tab. 1. U rednione warto ci poszczególnych wska ników dla danych strategii wybranych przedsi biorstw sklasyfikowanych w dziale 15.5 EKD w latach (cd.) ród o: opracowanie w asne na podstawie sprawozda finansowych przedsi biorstw oraz danych GUS. 68 Studia i Materia y Wydzia Zarz dzania UW

7 Zysk / Strata netto Kapita obrotowy netto Cykl gotówki Cykl kapita u obrotowego netto Cykl konwersji gotówki Cykl operacyjny Cykl odroczenia p atno ci zobowi za bie cych Cykl konwersji nale no ci Cykl konwersji zapasów Wska nik rentowno ci/deficytowo ci kapita u w asnego (w %) Wska nik rentowno ci/deficytowo ci maj tku (w %) Wska nik zad u enia d ugoterminowego (krotno ) Wska nik zad u enia kapita u w asnego (krotno ) Wska nik p ynno ci LR 2 (krotno ) Wska nik p ynno ci LR 1 (krotno ) Wska nik przyspieszonej p ynno ci finansowej (krotno ) Wska nik bie cej p ynno ci finansowej (krotno ) Udzia pasywów bie cych w pasywach ogó em (w %) Udzia aktywów bie cych w maj tku ogó em (w %) Strategia 2004 A-K 41,50 30,42 1,59 0,95 0,12 0,30 0,71 0,15 6,54 11,89 51,4 48,9 83,3 100,3 17,0 69,4 16,7 dodatni zysk A-A 27,00 51,15 0,53 0,32 0,03 0,02 1,19 0,003 14,10 33,68 28,5 45,8 149,6 74,3-75,3-140,6 3,9 ujemny zysk K-K 53,10 31,06 1,72 0,94 0,03 0,06 0,88 0,28 11,20 22,38 60,1 53,1 77,3 113,2 35,9 79,4 3,1 dodatni zysk K-A 65,40 57,31 1,16 0,47 0,06 0,09 2,26 0,36 14,01 99,23 105,3 50,0 140,9 155,4 14,5 45,3 7,3 dodatni zysk Bran a 47,48 43,63 1,09 0,67 0,14 0,15 1,27 0,23 6,57 15,14 35,7 47,5 91,0 83,2-7,8 12,7 12,9 dodatni zysk A-K 37,25 26,07 1,56 0,99 0,13 0,30 0,78 0,30 5,73 10,16 47,9 52,0 83,5 100,0 16,5 70,5 20,9 dodatni zysk A-A 33,71 58,38 0,61 0,35 0,04 0,03 1,87 0,02 7,79 26,83 37,3 44,5 158,2 81,8-76,5-133,4 3,4 ujemny zysk K-K 56,97 33,52 1,76 0,94 0,04 0,08 0,80 0,15 10,60 18,03 56,6 48,9 74,3 105,5 31,3 80,9 4,6 dodatni zysk K-A 68,32 60,78 1,15 0,41 0,04 0,06 2,65 0,24 6,11 31,15 111,1 47,3 152,8 158,4 5,6 27,1 6,8 dodatni zysk Bran a 47,14 43,39 1,09 0,67 0,11 0,12 1,06 0,22 2,72 6,26 36,3 49,4 90,9 85,7-5,1 15,2 11,0 dodatni zysk Tab. 1. U rednione warto ci poszczególnych wska ników dla danych strategii wybranych przedsi biorstw sklasyfikowanych w dziale 15.5 EKD w latach (cd.) ród o: opracowanie w asne na podstawie sprawozda finansowych przedsi biorstw oraz danych GUS. 2/

8 nie tylko zobowi zaniami bie cymi, ale równie kapita em sta ym. rednio kapita obrotowy netto wystarcza na ok. 70 dni obrotu, co oznacza, e jest on znacznie d u szy od redniej bran owej. Poza tym maksymalny poziom osi gn on w roku 2002 po wcze niejszych wzrostach, by potem z roku na rok skróci swoj d ugo. Zarówno w przypadku kapita u w asnego, jak i maj tku mo na mówi o ich rentowno ci, gdy rednio ok. 6 groszy generuje 1 z otówka maj tku, natomiast rednio ok. 10 groszy przypada na jedn z otówk posiadanego kapita u w asnego. Najwi ksza zyskowno w przypadku obydwu wska ników przypad a w roku 2001, a najni sza w Niemniej jednak warto ci tych wska ników s wy sze od warto ci osi ganych w bran y. W przedsi biorstwach stosuj cych t strategi zapasy rednio odnawiane s co ok. 48 dni, zatem wolniej ni w przypadku redniej dla bran y. Najszybciej zapasy by y odnawiane w roku 2003 (co 42 dni), a najwolniej w roku 2001 (co 54 dni). Mniej wi cej podobna d ugo wyst puje w cyklu konwersji nale no ci, gdy rednio ci ganie nale no ci nast puje co 52 dni. Najd u ej kredytowani byli odbiorcy w roku 2000, gdy czekano rednio ok. 65 dni na uzyskanie rodków pieni nych za sprzedane wyroby, natomiast najkrócej w 2003 roku (45 dni). Cykle konwersji zapasów i nale no ci s d u sze od redniej dla bran y, co równie wp ywa na to, e cykl operacyjny, który wynosi 100 dni, jest równie d u szy. Przedsi biorstwa rednio sp aca y swoje zobowi zania co ok. 84 dni, co przy krótszym cyklu konwersji nale no ci mo e wiadczy o tym, e gotówka pochodz ca ze ci gni cia nale no ci by a wykorzystywana do sp aty zobowi za. Taka sytuacja wyst puje we wszystkich analizowanych latach. Najd u ej przedsi biorstwa by y kredytowane w 2000 roku, bo a ponad 96 dni, a najkrócej w 2003 roku (ok. 75 dni). Jednak e poziom cyklu odroczenia p atno ci zobowi za bie cych rednio jest krótszy od redniej bran owej. Ponadto stopniowe skracanie tego cyklu nast powa o do roku 2003, po czym w 2004 nast pi o jego wyd u enie. Cykl konwersji gotówki, na który wp ywa d ugo cyklu operacyjnego i cyklu odroczenia p atno- ci zobowi za bie cych, przyj warto ci dodatnie, a rednia jego d ugo wynios a ok.16 dni, co oznacza, e jest on d u szy od redniej bran owej. 4. Strategia A-A Bior c pod uwag wska niki p ynno- ci finansowej bie cej i przyspieszonej zauwa a si, e ich poziom jest bardzo niski. rednio przedsi biorstwa stosuj ce t strategi s w stanie pokry ok. 61% pasywów bie cych aktywami bie cymi oraz ok. 35% pasywów bie cych aktywami o wysokim stopniu p ynno ci. Wielko ci te równie znacznie odbiegaj od redniej bran- owej na niekorzy przedsi biorstw, które zdecydowa y si na t strategi. Najwy szy poziom wska nika bie cej p ynno ci finansowej przedsi biorstwa zanotowa y w roku 2003, kiedy to przybra on warto 0,77, z kolei w roku 2001 osi gn on najni szy poziom i wyniós 0,41. Natomiast najwy sza warto wska nika przyspieszonej p ynno ci finansowej przypad a na rok 2002, osi gaj c poziom 0,48, po czym zacz a stopniowo spada. Jednak e najni szy poziom wska nik ten osi gn w roku 2001 (0,23). Podobnie sytuacja wygl da w przypadku cyklu gotówki oraz wska ników LR 1 i LR 2, gdy ilo gotówki b d ca w dyspozycji przedsi biorstw wystarcza rednio na ok. 3 dni obrotu, co oznacza, e ka dy ewentualny przyrost aktywów bie cych o 1 z oty jest zabezpieczony przez ok. 4 grosze aktywów o najwy szym stopniu p ynno ci lub te 3 grosze aktywów o najwy szej p ynno ci zabezpieczaj sp at 1 z otego wymagalnych zobowi za. Najwy szy poziom tych wska ników zosta osi gni ty w 2003 roku, po stopniowym wzro cie w poprzednich latach, po czym nast pi ich spadek. Niemniej jednak warto ci te s du o ni sze od redniej bran owej. Zauwa alne jest ponadto du e zad u enie przedsi biorstw stosuj cych t strategi d ugiem krótkoterminowym, który jest równie wy szy, bior c pod uwag redni bran y. Poziom zad u enia d ugoterminowego jest natomiast minimalny i ni szy od redniej bran owej. Kapita y obce rednio ponad 1,87-krotnie przekraczaj kapita w asny, przy czym najwi ksze zad u enie kapita u w asnego wyst pi o w 2001 roku (2,98), po czym z roku na rok nast powa spadek, a do poziomu 1,19 w 2004 roku. Równie taka sytuacja ma wp yw na poziom kapita u obrotowego netto, który jest we wszystkich latach ujemny, co oznacza, e zarówno aktywa bie ce, jak i cz aktywów sta ych jest finansowana pasywami bie cymi. Poza rokiem 2003, kiedy to mieli my do czynienia ze wska nikami deficy- 70 Studia i Materia y Wydzia Zarz dzania UW

9 towo ci maj tku oraz kapita u w asnego, w przedsi biorstwach ka da zaanga owana z otówka generowa a zysk. Najwi cej, bo 14 groszy zysku na jedn z otówk zaanga owanego maj tku przypad o w roku 2004, natomiast w 2001 roku najwi ksza by a zyskowno kapita u w asnego, poniewa ka da z otówka kapita u w asnego by a w stanie wygenerowa ok. 60 groszy zysku. rednio wska niki rentowno ci w tej strategii s wy sze od wska ników prezentuj cych redni bran y. Oprócz roku 2003 cykl konwersji zapasów by najkrótszym cyklem tworz cym cykl operacyjny. W roku tym poziom zapasów przewy szy poziom nale no ci krótkoterminowych, w których to przypadku najwy szy poziom po stopniowym wzro cie osi gni ty zosta w roku Jednak e redni poziom tych dwóch cykli okaza si ni szy od redniej bran owej. Bardzo d ugi cykl odroczenia p atno ci zobowi za bie cych, przy do krótkim cyklu operacyjnym, wp yn znacz co na skrócenie cyklu konwersji gotówki i osi gn warto ci ujemne we wszystkich analizowanych latach. Ponadto warto ci te s rednio znacznie ni sze od warto ci redniobran owej. Ujawnia si tu zdecydowanie liberalna polityka stosowana wobec przedsi biorstw realizuj cych t strategi, gdy czas na uregulowanie zobowi za bie- cych rednio przekracza 158 dni. Jednocze nie widoczna jest restrykcyjna polityka stosowana wobec dostawców, gdy nale no ci ci gane s rednio co ok. pó tora miesi ca. Zatem gotówka pochodz ca ze ci gni cia nale no ci najprawdopodobniej przeznaczana jest na sp acenie zobowi za bie cych. 5. Strategia K-K Przedsi biorstwa realizuj ce t strategi mia y wska nik bie cej p ynno ci wskazuj cy na posiadanie p ynno ci finansowej, gdy jego rednia warto wynios a 1,76. W latach warto tego wska nika mie ci a si w dopuszczalnym przedziale. Jedynie w roku 2000 jego poziom by wy szy i wyniós 2,49, co wskazuje na wyst powanie niewielkiej nadp ynno ci finansowej. Bior c natomiast pod uwag wska nik przyspieszonej p ynno ci finansowej, zauwa a si, e jedynie w roku 2000 przedsi biorstwa by y w stanie sp aci ca o zobowi za bie cych aktywami o wysokim stopniu p ynno ci, a w latach 2001 i %. Natomiast w pozosta ych latach warto ci te by y ni sze. Jednocze nie du a ró nica pomi dzy wska nikiem bie cej i przyspieszonej p ynno ci finansowej wskazuje, e przedsi biorstwa te posiada y wysoki poziom zapasów. Najni szy poziom p ynno ci finansowej by osi gni ty w roku 2003, co równie jest widoczne w poziomie wska ników LR 1 i LR 2. We wszystkich wska nikach p ynno ci widoczny jest spadek ich warto ci do roku 2003, po czym w roku 2004 nast pi ich wzrost. Co wi cej, wska niki bie cej i przyspieszonej p ynno ci finansowej rednio osi gn y warto wy sz od redniej bran owej w przeciwie stwie do wska ników LR 1 i LR 2, których poziom by znacznie ni szy. Ilo gotówki i krótkoterminowych papierów warto ciowych by a niewielka i wystarcza a rednio zaledwie na nieca e 5 dni. Najwy szy poziom zad u enia kapita u w asnego zosta osi gni ty, po stopniowym wzro cie, w roku 2002, w którym to roku kapita obcy przewy szy kapita w asny o 5%, po czym nast pi spadek zad u enia. D ug d ugoterminowy kszta towa si na racjonalnym poziomie, z czego wynika, e przedsi biorstwa te zad u one by y w znacznym stopniu krótkoterminowo. rednie warto ci wska ników zad u enia kapita u w asnego i d ugoterminowego s ni sze od redniej dla bran y. Jednocze nie dodatni poziom kapita u obrotowego netto wskazuje na fakt finansowania aktywów bie cych nie tylko zobowi zaniami krótkoterminowymi, ale równie po cz ci kapita em sta ym. Podobnie jak w przypadku wska ników p ynno ci, rentowno maj tku i kapita u w asnego osi gn a po wcze niejszej tendencji spadkowej najni szy poziom w roku rednio jedna z otówka posiadanego maj tku by a w stanie wygenerowa ok. 11 groszy zysku, a zatem du o wi cej ni wynosi rednia dla bran y. Rentowno kapita u w asnego równie by a wi ksza od redniej bran owej, gdy jedna z otówka kapita u w asnego przynosi a rednio 18 groszy zysku. Tak jak to zosta o wcze niej zauwa one, przy omawianiu wska ników p ynno ci, poziom zapasów by dosy wysoki w latach , przy czym najwy szy poziom zosta osi gni ty w roku 2003, w którym to roku najni szy poziom zanotowa wska nik przyspieszonej p ynno ci finansowej. Cykl konwersji zapasów, oprócz roku 2000, by wy szy od cyklu konwersji nale no ci, co wskazuje na to, e wi kszo rodków pieni nych by a zamro- 2/

10 ona w zapasach. Jednocze nie z poziomu nale no ci wynika, e wobec odbiorców by a stosowana restrykcyjna polityka. Bior natomiast pod uwag poziom zobowi za bie cych okazuje si, e by on do wysoki, gdy przedsi biorstwa realizuj ce t strategi mia y odroczon ich p atno rednio o 74 dni, zatem o ok. miesi c d u ej ni wynosi a ci galno nale no ci. Jedynie cykl konwersji zapasów spo ród wszystkich cykli tworz cych cykl kasowy, osi gn d ugo wi ksz od redniej bran owej, co wp yn o, przy równie do d ugim cyklu konwersji nale no ci, na znaczne wyd u enie cyklu konwersji gotówki. Poziom ten znacznie przekracza warto charakterystyczn dla bran y. 6. Strategia K-A Jedynie w latach 2003 i 2004 mo na mówi o posiadaniu bie cej p ynno ci finansowej przez przedsi biorstwa stosuj ce t strategi, w pozosta ych latach natomiast warto ci mie ci y si w przedziale 1,10 1,14, czyli poziomie bliskim redniej bran owej. Je li dokona si porównania wska nika przyspieszonej p ynno ci finansowej ze wska nikiem bie cym zauwa a si spor ró nic w ich warto ci, co wskazuje na wysoki poziom zapasów utrzymywany w przedsi biorstwach. Przedsi biorstwa te s w stanie zaledwie sp aci rednio ok. 41% zobowi za bie cych aktywami o wysokim stopniu p ynno ci. Równie ilo gotówki i krótkoterminowych papierów warto ciowych b d cych w dyspozycji wystarcza na ok. 7 dni obrotu, co wp ywa na poziom wska ników LR 1 i LR 2, który jest ni szy od redniej bran owej. Mo na tu równie mówi o powa nym zad u eniu szczególnie d ugiem krótkoterminowym, gdy poziom zad u enia d ugoterminowego jest na racjonalnym poziomie. Ogólnie rzecz bior c, zad u enie rednio ponad dwu i pó krotnie przewy sza kapita w asny i jest znaczniej wi ksze od warto ci redniobran owej. Dodatni poziom kapita u obrotowego netto ponadto wiadczy o tym, e aktywa bie ce s finansowane nie tylko zobowi zaniami bie cymi, ale równie cz ci kapita u sta ego. Kapita obrotowy netto ponadto wystarcza rednio na 27 dni obrotu. Jednocze nie odnotowuje si du rentowno zarówno maj tku, jak i kapita u w asnego. Zauwa alne jest w tym przypadku, szczególnie w roku 2004, dzia- anie d wigni finansowej, gdy przy du ym zad u eniu jedna z otówka kapita u w asnego generuje ponad 99 groszy zysku. Jak ju wspomniane zosta o wcze niej, przedsi biorstwa stosuj ce t strategi posiadaj du e ilo ci zapasów, które rednio le w magazynach ponad 3 miesi ce i to one wp ywaj na tak du e dysproporcje pomi dzy wska nikami p ynno ci finansowej bie cym i przyspieszonym. Równie one maj wp yw na znaczn d ugo cyklu operacyjnego, gdy cykl konwersji nale no ci jest o ponad po ow krótszy od cyklu konwersji zapasów. Poza tym cykl konwersji zapasów jest ok. trzykrotnie d u szy od redniej bran owej, a cykl konwersji nale no ci kszta tuje si na poziomie zbli onym do redniej dla bran y. Jednak e najd u szym cyklem tworz cym cykl konwersji gotówki jest cykl odroczenia p atno ci zobowi za bie cych, gdy rednio przedsi biorstwa reguluj swoje zobowi zania co 5 miesi cy, zatem o ok. 2 miesi ce d u ej ni ogó em bran a. Jednak e cykl ten jest nieco krótszy od cyklu operacyjnego, co wp ywa na to, e cykl konwersji gotówki rednio przyjmuje warto ci dodatnie i jest d u szy od redniej dla bran y. Podsumowanie Bior c pod uwag rednie warto ci poszczególnych wska ników dla wszystkich badanych lat, zauwa a si, e: a) P ynno finansow posiada y te przedsi biorstwa, które zdecydowa y si na stosowanie strategii A-K. Co prawda warto ci wska nika przyspieszonej p ynno ci finansowej dla tej strategii waha y si w przedziale od 0,87 do 1,18, jednak e rednia warto dla pi ciu lat wynios a 0,99, czyli wi cej od wszystkich badanych strategii oraz od redniej bran owej. O posiadaniu bie cej p ynno ci finansowej mo na równie mówi w przypadku strategii K-K, gdy rednia warto wynios a 1,76. Poziom wska nika przyspieszonej p ynno ci finansowej równie by satysfakcjonuj cy, poniewa wyniós 0,94, co oznacza poziom wy szy od redniej dla bran y. W przypadku strategii K-A natomiast wielko wska nika bie cej p ynno ci, pomimo osi gni cia warto ci ni szej od warto ci teoretycznych, jest wy sza od redniej bran owej, co w zwi zku z tym mo na przyj za satysfakcjonuj ce. Bior c jednak e pod 72 Studia i Materia y Wydzia Zarz dzania UW

11 uwag wska nik przyspieszonej p ynno- ci finansowej, zauwa a si bardzo niski jego poziom zarówno w strategii K-A, jak i A-A, przy czym w tej drugiej równie bardzo niski jest poziom wska nika bie cej p ynno ci finansowej i wynosi 0,61. Zatem przedsi biorstwa s w stanie uregulowa odpowiednio 41% oraz 35% pasywów bie cych aktywami o wysokim stopniu p ynno ci. Je li natomiast chodzi o wska nik LR 1, to na jednakowym poziomie kszta tuje si on w strategiach: A-A, K-K oraz K-A, a w strategii A-K jest on ok. trzykrotnie wy szy od pozosta ych strategii. Podobnie rzecz si ma ze wska nikiem LR 2, gdy jest on kilkukrotnie wy szy w strategii A-K w porównaniu do pozosta ych. Na taki poziom tych dwóch wska ników oczywi cie maj wp yw najbardziej p ynne sk adniki aktywów, co równie odzwierciedla cykl gotówki, gdy wystarczaj one na ok. 21 dni obrotu, podczas gdy w innych strategiach ich ilo nie wystarcza na wi cej ni na 3 do 7 dni. b) Najbardziej zad u one przedsi biorstwa stosowa y strategi K-A. Na jedn jednostk kapita u w asnego przypadaj a 2,65 jednostki kapita ów obcych. Równie du e zad u enie jest charakterystyczne dla przedsi biorstw, które realizowa y strategi A-A, gdy rednie zad u enie kapita u w asnego wynios o 1,87. W pozosta ych strategiach te zad u enie by o znacznie ni sze nawet od redniej bran owej. We wszystkich strategiach, a szczególnie w A-A i K-A, uwidacznia si znacznie wi ksze zad u enie kapita- ami obcymi krótkoterminowymi, gdy wska niki zad u enia d ugoterminowego s relatywnie niskie. Ponadto, bior c pod uwag kapita obrotowy netto, zauwa a si, e w trzech strategiach (A-K, K-K i K-A) aktywa bie ce s finansowane nie tylko zobowi zaniami bie cymi, ale równie cz ci kapita u sta ego. Natomiast w strategii A-A zobowi zania bie ce s u nie tylko finansowaniu ca o ci aktywów bie cych, ale równie cz ci aktywów sta ych. Najwi cej, poniewa na ok. 81 dni obrotu wystarcza kapita obrotowy netto w strategii K-K, natomiast najmniej, czyli na 27 dni w strategii K-A, w której to zanotowano najwi ksze zad u enie. c) Wska niki rentowno ci we wszystkich strategiach s wy sze od redniej bran owej. Jednak e spo ród nich najwi cej zysku netto generuje jedna z otówka maj tku, bo 16 groszy w strategii K-K, natomiast najmniej, czyli nieca e 6 groszy w strategii A-K. W przedsi biorstwach stosuj cych strategi A-K, nie tylko rentowno maj tku by a najni sza ze wszystkich strategii, ale tak e rentowno kapita u w asnego, gdy fundusze zaanga owane w przedsi biorstwach przez ich w a cicieli przynios y dochód w wysoko ci 10,16% ich warto ci. Najwi kszy dochód natomiast w wysoko ci 31,15% kapita u w asnego uzyskali w a ciciele przedsi biorstw realizuj cych strategi K-A. Znacznie wi ksze warto ci wska nika rentowno- ci kapita u w asnego w strategiach A-A i K-A wynika y prawdopodobnie z dzia- ania d wigni finansowej, gdy w strategiach tych zad u enie by o znacznie wi ksze ni w pozosta ych. d) Ka da ze strategii charakteryzuje si d u szym cyklem konwersji zapasów od redniej dla bran y, przy czym przedsi biorstwa stosuj ce strategi K-A najrzadziej odnawia y zapasy, gdy rednio po 111 dniach. Najcz ciej natomiast, poniewa po 37 dniach, poziom zapasów by odtwarzany w strategii A-A. O ile w przypadku strategiach A-K i A-A na wyd u enie cyklu operacyjnego wp ywa cykl konwersji nale no ci, o tyle w strategiach K-K i K-A cykl konwersji zapasów. Cykl konwersji nale no ci jedynie w przypadku strategii A-K jest d u szy od redniej bran owej, natomiast je li chodzi o cykl odroczenia p atno ci zobowi za bie cych, to w dwóch strategiach, a mianowicie A-K i K-K, osi ga poziom on krótszy od bran y. Jednak e cykl ten jest najd u szym cyklem tworz cym cykl konwersji gotówki we wszystkich strategiach. W strategiach A-A i K-A jest on ok. dwukrotnie d u szy od pozosta ych, co wp ywa na to, e w strategii A-A cykl konwersji gotówki przybiera warto ci ujemne. Natomiast w strategii K-A pomimo bardzo zbli onej wielko ci do strategii A-A przybiera on warto ci dodatnie, podobnie jak w pozosta ych strategiach. Przyczyna takiej sytuacji przede wszystkim tkwi w tym, e w przypadku strategii K-A o takiej d ugo ci cyklu konwersji gotówki decyduje przede wszystkim wysoki poziom zapasów, a w strategii A-A poziom zobo- 2/

12 wi za krótkoterminowych. W strategiach A-A i K-A uwidacznia si ponadto liberalna polityka prowadzona wobec przedsi biorstw stosuj cych te strategie polegaj ca na znacznym wyd u aniu im terminów p atno ci. e) rednio badane przedsi biorstwa, niezale nie od rodzaju realizowanej strategii zarz dzania aktywami i pasywami bie cymi, osi gn y zysk we wszystkich analizowanych latach. Zatem reasumuj c, najlepszymi strategiami dla dzia u EKD okaza y si strategie A-K i K-K, gdy dokonuj c porównania warto ci wska ników osi ganych w tych strategiach do pozosta ych, zauwa a si, e kszta towa y si one o wiele korzystniej. Dlatego te niezmiernie istotnym elementem jest wybór strategii zarz dzania kapita em obrotowym, poniewa w znacznym stopniu od takiej decyzji zale y sytuacja finansowa przedsi biorstwa. Informacje o autorce Dr Izabela Konieczna Instytut Zarz dzania, Wydzia Zarz dzania i Administracji, Akademia wi tokrzyska w Kielcach. irud@interia.pl. Bibliografia GUS. 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych w 1999 r., 2000 r., 2001 r., 2002 r., 2003 r., 2004 r., Warszawa Kusak A., P ynno finansowa. Analiza i sterowanie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydzia u Zarz dzania Uniwersytetu Warszawskiego. Sierpi ska M., W dzki D., Zarz dzanie p ynno ci finansow w przedsi biorstwie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Sprawozdania finansowe przedsi biorstw za lata Szcz sny W Finanse firmy. Jak zarz dza kapita em, Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck. 74 Studia i Materia y Wydzia Zarz dzania UW