Praca w godzinach nadliczbowych pracowników samorządowych

Transkrypt

1 Praca w godzinach nadliczbowych pracowników samorządowych w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 stycznia 2014 r. sygn. akt P 26/12

2 Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 stycznia 2014 r. P 26/12 Art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458, z 2009 r. Nr 157, poz. 1241, z 2010 r. Nr 229, poz. 1494, z 2011 r. Nr 134, poz. 777 i Nr 201, poz oraz z 2013 r. poz. 645) w zakresie, w jakim dotyczy pracowników samorządowych zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 4 ust. 2 Europejskiej Karty Społecznej, sporządzonej w Turynie dnia 18 października 1961 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67, z 2010 r. Nr 76, poz. 491 oraz z 2011 r. Nr 168, poz. 1007). ( ) OTK A 2014/1/3 Dz. U /136

3 art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych Pracownikowi samorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje, według jego wyboru, wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze, z tym że wolny czas, na wniosek pracownika, może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. art. 32 ust. 1 Konstytucji RP Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. art. 4 ust. 2 Europejskiej Karty Społecznej, sporządzonej w Turynie dnia 18 października 1961 r. W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do sprawiedliwego wynagrodzenia, Umawiające się Strony zobowiązują się: - uznać prawo pracowników do zwiększonej stawki wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, z zastrzeżeniem wyjątków w przypadkach szczególnych;

4 PROBLEM: ODMIENNE ZASADY REKOMPENSATY PRACY W GODZINACH NADLICZBOWYCH W USTAWIE O PRACOWNIKACH SAMORZĄDOWYCH I W KODEKSIE PRACY

5 Zasady rekompensaty pracy nadliczbowej w KP art kp czas wolny udzielony na wniosek pracownika wówczas czas wolny udzielany jest w tym samym wymiarze co liczba przepracowanych godzin nadliczbowych; bez wniosku pracownika - wówczas czas wolny udzielany jest w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego. dodatek do wynagrodzenia w wysokości 50% albo 100 % wynagrodzenia: dodatek w wysokości 100% przysługuje za pracę nadliczbową przypadającą: w nocy; w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy; w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedziele lub święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy; dodatek w wysokości 50% w pozostałych przypadkach.

6 art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych Pracownikowi samorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje, według jego wyboru: - wynagrodzenie albo - czas wolny w tym samym wymiarze, z tym że wolny czas, na wniosek pracownika, może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Ustawa nie przewiduje dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych Dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych mogą zostać wprowadzone w regulaminie wynagrodzenia Czas wolny w tym samym wymiarze przysługuje także w przypadku nadgodzin przypadających w wolną sobotę, niedzielę i święta. Ustawa w sposób wyczerpujący reguluje kwestie nadgodzin, stąd przepisy KP nie znajdują zastosowania

7 Wytyczne dotyczące wykładni art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych Pismo z dnia 25 czerwca 2009 r. Głównego Inspektoratu Pracy GPP /09/PE/RP Pismo z dnia 29 maja 2009 r Departamentu Prawnego Prezesa Rady Ministrów Pismo z dnia 12 czerwca 2009 r Departamentu Prawnego Prezesa Rady Ministrów

8 Pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego co do zgodności przepisu art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych z Konstytucją wystosowane przez Sąd Rejonowy w Gliwicach Sąd Rejonowy w Gliwicach powziął wątpliwości co do zgodności ww. przepisu m.in. z Konstytucją, rozpoznając roszczenia Pani Dyrektor Rodzinnego Domu Dziecka z tytułu wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Pozwaną w sprawie jest Gmina, jako organ prowadzący Dom Dziecka i pracodawca powódki. Sąd Rejonowy ustalił, że Pani Dyrektor, pełniąca również obowiązki wychowawcy pracowała przeciętnie po 14 godzin od poniedziałku do piątku oraz po 12 godzin w soboty i niedziele, będąc zatrudnioną w podstawowym systemie czasu pracy, gdzie praca jest świadczona 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w miesięcznym okresie rozliczeniowym. Za czas przepracowany ponad normę czasu pracy, pracodawca nie udzielił powódce czasu wolnego, ani nie wypłacił jej wynagrodzenia za pracę, w tym za prace w godzinach nadliczbowych.

9 WĄTPLIWOŚCI SĄDU W ocenie Sądu Rejonowego w Gliwicach prawo pracownika samorządowego do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych bez prawa do dodatku jest sprzeczne: - z zasadą równości wobec prawa, - niedyskryminacji oraz - sprawiedliwości społecznej i - narusza prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę, a także - pozbawia rekompensaty za zwiększony wysiłek oraz uciążliwość pracy nadliczbowej, w tym jej negatywny wpływ na możliwość organizowania przez pracownika swojego czasu wolnego. - nie pełni funkcji prewencyjnej, powstrzymując pracodawców od zwiększania obciążeń zatrudnionych pracowników, zachęcając pośrednio, w razie trwałego wzrostu zapotrzebowania na pracę, do podnoszenia poziomu zatrudnienia.

10 ARGUMENTACJA TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO POWOŁANA W UZASADNIENIU WYROKU - przepis art. 42 ust 4 ustawy o pracownikach samorządowych nie narusza zasady równości, gdyż istnieje istotna różnica między pracą pracowników podlegających kodeksowi pracy oraz pracą pracowników samorządowych i innych zatrudnionych w służbie publicznej; - praca na rzecz państwa i społeczności lokalnych, ma charakter misji publicznej; - indywidualny interes musi ustąpić przed interesem publicznym; - gdy wymaga tego interes publiczny, pracownicy ci powinni wykonywać swą pracę także poza normalnymi godzinami urzędowania, nie oczekując szczególnej rekompensaty; - większa dyspozycyjność pracowników samorządowych i ich ograniczone prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych jest zrekompensowane wieloma rozwiązaniami korzystniejszymi dla tych pracowników od regulacji kodeksowych, w szczególności silniejszą stabilizacją stosunku pracy, gwarancją regularnej wypłaty wynagrodzenia, a także korzystniejszą regulacją niektórych świadczeń, np. dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej, odpraw; - art. 42 ust. 4 daje pracownikowi samorządowemu realny wybór co do sposobu rekompensaty wykonywanej przez niego pracy w godzinach nadliczbowych: wynagrodzenie bez dodatku, albo czas wolny, a na gruncie KP o sposobie rekompensaty pracy w godzinach nadliczbowych decyduje w istocie pracodawca: albo wypłaca pracownikowi wynagrodzenie z dodatkiem albo udziela mu czasu wolnego, przy czym aktualnie pracodawcy głównie udzielają czasu wolnego

11 Uzasadniając zgodność zakwestionowanego przepisu z art. 32 ust. 1 konstytucji, Trybunał podkreślił również to, że zaskarżony przepis nie wyłącza prawa do rekompensaty za pracę wykonaną w godzinach nadliczbowych pracowników na kierowniczych stanowiskach, jak czyni to art k.p, który stanowi, że pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. wyrok TK dotyczy tylko pracowników samorządowych zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy; z argumentacji TK można wywieść, że analogiczne zasady odnoszą się do wszystkich pracowników samorządowych; Trybunał odwołał się również do ustaleń Komitetu Niezależnych Ekspertów, który dokonuje oceny sposobu wykonania przyjętych przez umawiające się państwa, zobowiązań wynikających z Europejskiej Karty Społecznej. Komitet ten stwierdził, że nie jest dopuszczalne pozbawienie dodatku wszystkich pracowników sektora publicznego, a jedynie wysokich funkcjonariuszy publicznych, z uwagi na ich wysokie wynagrodzenie. kwestia dodatku do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych pracowników samorządowych, nie zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy pozostaje więc nadal otwarta, co do ich zgodności z Konstytucją i Europejską Kartą Społeczną. Nie była bowiem badana przez Trybunał.

12 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Anna Gad radca prawny Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna sp. k. ul. Strusia 10, Poznań tel. (61) Materiały zawarte w prezentacji nie stanowią porady prawnej i nie mogą być za taką uznawane. Twórcy prezentacji oraz Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna sp.k. (Kancelaria) nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne wykorzystanie tych materiałów w praktyce lub decyzje podjęte na ich podstawie oraz ich skutki, bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii. Prezentacja nie może być wykorzystywana i rozpowszechniana bez zgody autora.