STRESZCZENIE Wstęp Założenia i cel pracy Materiał i metodyka

Transkrypt

1 STRESZCZENIE Wstęp Perimenopauza wiąże się z naturalnymi procesami zachodzącymi w organizmie każdej kobiety. Pomimo dokładnego poznania mechanizmów zmian hormonalnych, strukturalnych i funkcjonalnych u kobiet w wieku okołomenopauzalnym siła wpływu tych zmian na jakość życia i seksualność pozostaje nadal niejasna. Wydaje się, że znaczna liczba czynników może modyfikować, zarówno pozytywnie, jak i negatywnie, wszystkie wymiary seksualności, relacji partnerskich i obrazu ciała. Dodatkowo wielowymiarowość i indywidualna percepcja seksualności sprawiają, że określenie czynników predykcyjnych zaburzeń sfery seksualnej u kobiet wydaje się nie tylko trudne, ale niejednokrotnie mało precyzyjne. Ustalenie potencjalnych czynników ryzyka zaburzeń jakości życia, funkcjonowania seksualnego, potrzeb oraz reakcji seksualnych umożliwi holistyczne podejście do kobiety w okresie okołomenopauzalnym, a następnie wdrożenie skutecznych schematów terapeutycznych nastawionych nie tylko na normalizację funkcji organizmu, ale również na poprawę funkcjonowania seksualnego i partnerskiego/małżeńskiego. Założenia i cel pracy Celem badania jest ocena zachowań seksualnych, seksualnego obrazu siebie oraz relacji partnerskich kobiet w wieku okołomenopauzalnym oraz określenie czynników wpływających na te zmienne. Równocześnie porównanie grupy badanej (kobiety stosujące terapie hormonalną menopauzy MHT) z grupą kontrolną (kobiety niestosujące ww. terapii) w aspekcie: wieku, statusu socjoekonomicznego, ogólnego stanu zdrowia, jakości życia seksualnego, obecności i stopnia nasilenia zaburzeń nastroju, lęku, relacji partnerskich oraz funkcjonowania seksualnego pozwoli na ocenę wpływu MHT na seksualność i obraz siebie w tej grupie kobiet. Materiał i metodyka Badaniem o charakterze ankietowym, retrospektywnym, przekrojowym objęto 304 respondentki, niezależnie od ich aktywności seksualnej i stanu cywilnego, w przedziale wiekowym lat, zamieszkałe na terenie aglomeracji górnośląskiej. Do badania zakwalifikowano ostatecznie 213 kobiet spełniających wszystkie kryteria włączenia i wyłączenia do/z programu badawczego. Grupę badaną GB (108 kobiet) stanowiły respondentki, które stosowały hormonalną terapię menopauzy (MHT) niezależnie czasu jej trwania i typu, natomiast grupę kontrolną GK (105 kobiet) stanowiły respondentki nieprzyjmujące MHT.

2 Narzędziem badawczym był samodzielnie przygotowany kwestionariusz zawierający ogólny wywiad lekarski, pytania dotyczące samooceny i zachowań seksualnych oraz stosowania MHT, Skalę Funkcji Seksualnej Kobiety do oceny zaburzeń seksualnych przy użyciu kryteriów DSM-5, Kwestionariusz Obrazu Ciała podczas Aktywności Seksualnej (BDSAQ) do oceny obrazu ciała podczas aktywności seksualnej, Kwestionariusz Zmian w Zachowaniach Seksualnych (CSFQ) i Skalę Pobudzenia i Hamowania Seksualnego (SESII-W) do oceny funkcji seksualnych, Nową Skalę Satysfakcji Seksualnej (NSSS) do oceny satysfakcji seksualnej, Szpitalną Skalę Lęku i Depresji (HADS) do określenia natężenia objawów lękowych i depresyjnych, Kwestionariusz Dobranego Małżeństwa (KDM-2) oceniający relację partnerskie w związku, Skalę Oceny Objawów Menopauzy (MRS) do oceny nasilenia objawów menopauzalnych. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej z wykorzystaniem programu Statistica 12.0 pl. Za poziom istotności statystycznej przyjęto wartość p<0,05. Uzyskane wyniki przedstawiono w formie tabeli i wykresów. Wyniki Średni wiek badanych wynosił 49,20±4,03 lat. Zaburzenia seksualne wg kryteriów DMS-5 rozpoznano u 33 (15,49%) ankietowanych kobiet, w tym w GB 8 przypadków (7,14%), a w GK 25 zaburzeń (23,81%). Zaburzenia funkcji seksualnych na podstawie skali CSFQ zidentyfikowano u 64 (30,05%) respondentek, odpowiednio w GB 21 (19,44%) i w GK 43 (40,95%). Mediana liczby punktów w ocenie relacji partnerskich w badanej populacji wynosiła 121±15 punktów. Grupa badana i kontrolna różniły się znacząco statystycznie zarówno we wszystkich badanych domenach relacji partnerskich, jak również w sumarycznej ocenie komponentów fizycznych i psychicznych. Analiza statystyczna obrazu ciała wykazała istotne różnice statystyczne pomiędzy GB i GB. Mediana wyniku skali BESAQ dla całej populacji to 1,29±0,48, dla GK 1,46±0,52 i dla GB 1,11±5,75; różnica była istotna statystycznie przy p=0,0004. Ocena funkcji seksualnych wykazała znamienne statystycznie różnice w liczbie punktów uzyskiwanych w poszczególnych domenach skali CSFQ. Grupa badana uzyskała średni wynik sumaryczny 47,92±7,76 pkt; grupa kontrolna 43,70±9,17 ze znamiennością statystyczną na poziomie p=0, Analiza statyczna wyników wskazała również, że kobiety GB odczuwają więcej przyjemności seksualnej, częściej doznają pożądania seksualnego, mają wyższy poziom podniecenia/pobudzenia seksualnego oraz mocnej przeżywają orgazmy. Wyższy wynik sumarycznych GB w powyższej skali wskazywał na większą świadomość

3 seksualną kobiet oraz większą częstość i intensywność odczuć związaną z aktywnością seksualną. Seksualność kobiet oceniano również za pomocą polskiej wersji Skali Pobudzenia i Hamowania Seksualnego. Badanie z wykorzystaniem tego narzędzia nie wykazało istotnych różnic statystycznych pomiędzy GB i GK. W toku przeprowadzonej analizy wieloczynnikowej wyłoniono czynniki ryzyka wpływające na częstość zaburzeń seksualnych w grupie kobiet w wieku okołomenopauzalnym. Należą do nich: liczba życiowych partnerów, rola kontaktów seksualnych, charakterystyka partnera, subiektywna ocena życia seksualnego, wykształcenie oraz satysfakcja seksualna skoncentrowana na sobie. Zmiennymi dodatnio korelującymi z obrazem ciała kobiet są: podejście do własnej osoby, pozytywny stosunek do spraw seksu, zadowolenie z własnego ciała oraz funkcjonowanie seksualne (sumaryczny wynik skali CSFQ), a czynnikiem negatywnie wpływającym na obraz ciała jest niski poziom zgodności w związku co do realizacji ważnych celów partnerskich. Wnioski 1. Kobiety stosujące MHT charakteryzują się bardziej satysfakcjonującym życiem seksualnym, tak w aspekcie częstości kontaktów seksualnych, jak i ich jakości. 2. Kobiety stosujące MHT cechują się lepszym obrazem swojego ciała podczas aktywności seksualnej, wyższym poziomem satysfakcji z aktywności seksualnej zarówno w aspekcie własnej osoby (skoncentrowanie na sobie), jak i osoby partnera (skoncentrowanie na partnerze) oraz lepszym funkcjonowaniem seksualnym (skala CSFQ). 3. Stosowanie MTH może wpływać na poprawę relacji w związku kobiety stosujące MHT cechowały się większym poziomem intymności i podobieństwa oraz ogólnego zadowolenia ze związku oraz niższym poziomem rozczarowania. 4. Zaburzenia seksualne oceniane wg kryteriów DSM-5 występowały rzadziej w grupie kobiet stosujących MHT. 5. Stosowanie MHT nie wypływa na poziom hamowania i pobudzenia seksualnego. 6. W subiektywnej opinii kobiet MHT nie wpływa w sposób znaczący na ich funkcje i reakcje seksualne. 7. Stosowanie MHT nie stanowi istotnego czynnika zmniejszającego ryzyko dysfunkcji seksualnych ani czynnika poprawy jakości życia seksualnego ocenianego za pomocą obiektywnych narzędzi.

4 Słowa kluczowe: hormonalna terapia menopauzy, menopauza, zaburzenia seksualne, seksualność, czynniki ryzyka, relacje partnerskie, obraz ciała.

5 ABSTRACT Introduction. Perimenopause is associated with natural processes occurring in the woman s body. Despite the growing knowledge of the mechanisms of these hormonal, structural and functional changes, the degree of their impact on the quality of life and sexuality remain unclear. It seems that a wide range of factors can modify, both favorably and adversely, all dimensions of sexuality, partner relations and body image. In addition, the multidimensionality and individual perception of sexuality make the determination of the predictors of sexual dysfunction in women difficult or imprecise. On the other hand, however, the specification of potential risk factors of disturbances in quality of life, sexual functioning, as well as sexual needs and reactions will enable a holistic approach to women in the perimenopausal period, followed by the implementation of effective therapeutic regimens aimed not only at normalization of body functions, but also improvement of sexual functioning and marriage or love relationship. Aim of the study. The purpose of the study is to assess sexual behavior, sexual body image and partner relationships in perimenopausal women, and to identify factors affecting these variables. Concurrently, comparison of the study group (women using Menopausal Hormone Therapy - MHT) with the control group (women not using the above-mentioned therapy) in terms of age, socioeconomic status, general health, quality of sexual life, presence and severity of mood disorders, anxiety, partner relationships and sexual functioning will allow to assess the impact of MHT on sexuality and body image in this group of women. Materials and methods. 304 respondents participated in the retrospective, cross-sectional, questionnare-based study. All respondents were the residents of the Upper Silesian agglomeration in Poland, in the age group, regardless of their sexual activity and marital status,. 213 women who met all the inclusion and exclusion criteria for the research program were qualified for the study. The study group (108 women) were respondents who used menopausal hormone therapy (MHT) with disregard for the duration and type of therapy, while the control group (105 women) were respondents not receiving MHT. The research tool was a self-prepared questionnaire containing a general medical history, questions about self-esteem and sexual behavior and the use of MHT, the Female Sexual Functional Scale to assess sexual dysfunction using the DSM-5 criteria, the Body

6 Exposure during Sexual Activities Questionnaire (BDSAQ) to assess the body image during sexual activity, the Changes in Sexual Function Questionnaire (CSFQ) and the Sexual Excitation/Sexual Inhibition Inventory for Women (SESII-W) to assess sexual function, the New Sexual Satisfaction Scale (NSSS) for the assessment of sexual satisfaction, the Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) to determine the intensity of anxiety and depression symptoms, the Well-matched Marriage Questionnaire evaluating relationship quality, the Menopause Rating Scale (MRS) to assess the severity of menopausal symptoms. The obtained results were subjected to statistical analysis based on the Statistica 12.0 program. The value of p<0.05 was assumed as the level of statistical significance. The obtained results are presented in the form of a table and graphs. Results. The mean age of respondents was ± 4.03 years. Sexual dysfunction according to DMS-5 criteria were diagnosed in 33 (15.4%) of women - in the study group in 8 cases (7.14%), and in the control group 25 cases (23.81%). Sexual function disorders based on the CSFQ scale were identified in 64 (30.05%) respondents, - 21 (19.44%), and 43 (40.95%) in the study group and in controls, respectively. The median in the assessment of partner relationships in the study population was 121 ± 15 points. The study and control group differed statistically in all the domains of partner relationships quality, as well as in the summary assessment of the physical and mental components. Statistical analysis of the body image showed significant statistical differences between the study and control group. Median BESAQ score for the whole population was 1.29 ± 0.48; for the study group ± 0.52 and for the control group ± 5.75; the difference was statistically significant at p= The assessment of sexual function showed statistically significant differences in the number of points obtained in individual domains of the CSFQ scale. In total, the study group obtained the average score of ± 7.76 points; the control group ± 9.17 with statistical significance at p= Statistical analysis of the results also indicated that the women in the study group derive more sexual pleasure, more often experience sexual desire, have a higher level of excitement / sexual arousal and have more intense orgasms. Higher total result of the test group in the above scale indicated higher sexual awareness and higher frequency and intensity of sexual activity perception.

7 Female sexuality was also assessed using the Polish version of the Sexual Excitation/ Sexual Inhibition Inventory (SESII-W) showing no significant statistical differences between the study and control group. Multivariate analysis was used to determine therisk factors influencing the frequency of sexual dysfunctions in the group of perimenopausal women These included the number of lifetime partners, the role of sexual contacts, the characteristics of the partner, subjective assessment of sex life, education level and sexual satisfaction (self-focused satisfaction). The variables positively correlating with the women s body image were the women s self-esteem, positive attitude towards sex, acceptance and satisfaction with their body and their sexual functioning (total CSFQ score), and the negative factor is the low compliance in the relationship regarding the achievement of important partner goals. Conclusions. 1. Women using MHT are characterized by a more satisfying sexual life, both in terms of the frequency and quality of sexual contacts. 2. Women using MHT were characterized by a better self-perception of their body during sexual activity, a higher level of satisfaction deriving from sexual activity both in the aspect of their own self (focus on themselves) and their partner (focus on the partner) and better sexual functioning (CSFQ scale). 3. The use of MTH may affect the improvement of the relationship - women using MHT were characterized by a higher level of intimacy and similarity as well as overall satisfaction in the relationship and a lower level of disappointment. 4. Sexual dysfunctions assessed according to DSM-5 criteria were less frequent in the group of women using MHT. 5. The use of MHT does not affect the level of sexual inhibition and excitation. 6. In the subjective opinion of the women, MHT does not significantly affect their sexual functions or reactions. 7. The use of MHT is not a significant factor reducing the risk of sexual dysfunctions or improving the quality of sexual life assessed by using objective research tools. Keywords: Menopausal Hormone Therapy, menopause, sexual dysfunction, sexuality, risk factors, partner relations, body image.