/ Samodzielna Pracownia Informatyki Medycznej i Badań Jakości Kształcenia PAM w Szczecinie

Transkrypt

1 Pastucha Probl Hig E Epidemiol i wsp. Ogólnopolskie 2009, 90(4): badania jakości życia związanej ze zdrowiem fizycznym i psychicznym... cz Ogólnopolskie badania jakości życia związanej ze zdrowiem fizycznym i psychicznym kobiet w wieku lat. Cz. 1. Badania kobiet z województwa zachodniopomorskiego Physical and mental components of life quality among women aged between 45 and 60 years in Polish national research. Part 1. Women from the zachodniopomorskie region Elżbieta Pastucha 1/, Marzena Drozd-Dąbrowska 1/, Marta Milona 1/, Alicja Walczak 1/, Tomasz Olszowski 1/, Zbigniew Szych 2/ 1 / Zakład Higieny, Epidemiologii i Zdrowia Publicznego PAM w Szczecinie 2 / Samodzielna Pracownia Informatyki Medycznej i Badań Jakości Kształcenia PAM w Szczecinie Badaniami objęto 143 kobiet w wieku lat z województwa zachodniopomorskiego. W badaniach użyto standardowy kwestionariusz SF 36. Najwyższą jakość życia zarówno w aspekcie zdrowia fizycznego jak i psychicznego stwierdzono u kobiet w wieku lat, z wyższym wykształceniem, mieszkanek miasta. Najniższą jakość życia stwierdzono w przypadku cio letnich kobiet o wykształceniu podstawowym i zawodowym, mieszkanek wsi, nie pracujących i opiekujących się osobami starszymi lub wnukami. Kobiety zażywające leki bądź preparaty o działaniu uspokajającym, nasennym lub przeciwlękowym charakteryzowały się niższymi parametrami jakości życia w sferze zdrowia fizycznego i psychicznego, niż kobiety nie przyjmujące leków o tym działaniu, natomiast nie stwierdzono takiej zależności w przypadku stosowania lub nie stosowania hormonalnej terapii zastępczej. Słowa kluczowe: jakość życia, kobiety letnie, zdrowie fizyczne, zdrowie psychiczne The study comprised 143 women aged years living in the Zachodnio-pomorskie region and surrounding villages. A standardized SF 36 questionnaire was used. The highest level of life quality in physical and mental health spheres was noted in women aged between years, with higher education, living in the urban environment. The lowest level in all analyzed health aspects was noted in women aged between years, with primary and vocational education, living in the rural environment, not professionally active and taking care of elderly people and children. The women using sedatives, sleep-inducing or anxiety-relieving medications had lower percentage of points in the spheres of physical and mental health than the women not taking those drugs. This correlation was not observed in the case of hormone replacement therapy drugs. Key words: quality of life, women aged years, physical health, mental health Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence Elżbieta Pastucha Zakład Higieny, Epidemiologii i Zdrowia Publicznego PAM ul. Żołnierska 48, Szczecin Wstęp Systematyczne wydłużanie się oczekiwanej długości życia kobiet w Polsce [1] niesie ze sobą potrzebę zwrócenia większej uwagi na jakość życia kobiet w wieku lat, tj. poprzedzającym ustawowy wiek przechodzenia na emeryturę. Tym bardziej, że badania takie byłyby użyteczne przy poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie o zdrowotne przyczyny ewentualnego wcześniejszego, bo przed 60 rokiem życia, rezygnowania z pracy zawodowej. W badaniu oceniającym stan zdrowia Polaków stwierdzono, że kobiety bardziej krytycznie niż mężczyźni oceniają swoje zdrowie, a także częściej wskazują na niedomagania zdrowotne [2]. Cel Celem niniejszej pracy była ocena jakości życia związanej ze zdrowiem oraz roli wybranych czynników socjo-ekonomicznych w kształtowaniu zdrowia kobiet w wieku lat z województwa zachodniopomorskiego. Materiał i metody Do udziału w badaniu zapraszano kobiety urodzone w latach , a rekrutujące się spośród pacjentek zgłaszających się do 14 Poradni Lekarzy Rodzinnych (PLR) z woj. zachodniopomorskiego, tj. z wylosowanych 9 spośród 80 PLR zlokalizowanych na

2 496 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): obszarze miasta Szczecina oraz z 5 rejonów wiejskich, sąsiadujących ze Szczecinem. W okresie prowadzenia badania, tj. od do r. zwrotnie odzyskano tylko 143 spośród 210 rozdysponowanych ankiet. W badaniach wykorzystano standaryzowany kwestionariusz Jakości życia związanej ze zdrowiem (SF-36) oraz ankietę zawierającą pytania o cechy socjodemograficzne, a także odnoszące się do wybranych elementów stylu życia kobiet. Dokładny opis zastosowanej metodyki zamieszczony jest w pracy: Emilia Kolarzyk Ogólnopolskie badania jakości życia związanej ze zdrowiem fizycznym i psychicznym kobiet w wieku lat metodologia badań Wyniki Przeciętny wiek respondentek wynosił 52,4 ± 4,7 lat. Badana próba kobiet składała się ze 112 mieszkanek miasta (78,3%) i 31 kobiet mieszkających na terenach wiejskich (21,7%). Spośród ogółu zbadanych osób 18,2% (n=26) deklarowało posiadanie wykształcenia podstawowego lub zawodowego, 55,2% (n=79) średniego, a 24,5% (n=35) wyższego. Czynnych zawodowo było 60,1% (n=86) badanych kobiet, w tym 49 z nich łączyło pracę zawodową z opieką nad osobami starszymi, dziećmi lub wnukami, natomiast 37 pań nie miało tego rodzaju obowiązków. Aktywnych zawodowo, mimo przyznanej renty lub emerytury, było 11 kobiet (7,7% ogółu badanych osób). Kobiety niepracujące zawodowo (46 osób) stanowiły 32,2% ogółu respondentek, w tym 29 osób (20,3%) to niepracujące emerytki lub rencistki, a 17 (11,9%) to bezrobotne. Spośród 46 niepracujących zawodowo 28 pań miało obowiązki związane ze świadczeniem opieki w stosunku do innych osób, zaś 18 respondentek nie pracowało i nie świadczyło usług opiekuńczych. Satysfakcję z wykonywanej pracy zadeklarowało 85,6% (n=83) spośród pracujących kobiet. Na pytanie o stresogenność środowiska pracy twierdząco odpowiedziało 53,9% (n=55) pracujących. Z kolei na pytanie o stresogenność otaczającego środowiska twierdząco odpowiedziało 38,3% (n=49) ogółu badanych. Dom jako miejsce odpoczynku, wskazało 90,5% (n=124) respondentek. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej deklarowało 25,9% (n=35) kobiet. Na szczegółowe pytania o występowanie w ciągu ostatnich 3 miesięcy wybranych objawów uzyskano następujące odpowiedzi: ból głowy deklarowało 72,1% (n=93) kobiet, kołatanie serca 54% (n=67), zmienne nastroje 63,6% (n=84), napięcie mięśni ramion lub karku 59,1% (n=78), gniew bez specjalnego powodu 48,5% (n=63). Co najmniej jeden spośród wyżej wymienionych objawów utrzymywał się ponad tydzień u 31,4% respondentek. W badanej grupie kobiet 54,6% (n=77) deklarowało w ostatnim czasie przyjmowanie jakichkolwiek leków, natomiast 26,2% (n=37) leków psychotropowych. Znakomita większość, bo 95,7% badanych kobiet kupowała leki wyłącznie w aptekach. Spośród ogółu respondentek 37,9% (n=50) podała, iż korzysta ze stałej opieki lekarzy specjalistów. Wyniki dotyczące jakości życia, uzyskane za pomocą kwestionariusza SF-36, rozpatrywano w aspekcie zdrowia fizycznego i psychicznego Dane zestawione w tabeli I wskazują, że im starsze kobiety, tym częściej zgłaszały coraz większe ograniczenia w stanie funkcjonalnym zdrowia fizycznego. Szczegółowa analiza wykazała obecność statystycznie istotnych różnic między średnimi wartościami obliczonymi w 3. podgrupach wieku badanych kobiet (test Kruskala-Wallisa), a odnoszącymi się do skali 1. zdrowia fizycznego, tj. braku ograniczeń w stanie funkcjonalnym w zakresie wykonywania czynności dnia codziennego oraz skali 4. zdrowia fizycznego, tj. subiektywnej oceny swojego stanu zdrowia. Wartości średnie dla poszczególnych skal zdrowia psychicznego, mimo iż podobnie związane z wiekiem, nie wykazywały jednak statystycznie istotnych różnic. Jak wynika z tabeli II, kobiety z aglomeracji miejskiej statystycznie istotnie różniły się od mieszkanek wsi (przy p<0,008) pod względem cech zdrowia fizycznego. Ogólny wynik charakteryzujący zdrowie psychiczne badanych nie różnił się istotnie między porównywanymi w tej tabeli podgrupami, chociaż istotność statystyczną różnic zaobserwowano dla cechy A, wskazującej, iż kobiety miejskie znamiennie wyżej (przy p<0,01) oceniły swoją witalność niż kobiety wiejskie. Przy porównaniu 3 podgrup wydzielonych ze względu na poziom wykształcenia, wykazano istotność statystyczną (p<0,03) dla ilości punktów tylko w skali A zdrowia psychicznego (witalność): kobiety z wykształceniem wyższym charakteryzowały się najwyższą witalnością w porównaniu do kobiet z wykształceniem średnim, podstawowym i zawodowym. W tabeli 4 zestawiono dane odnoszące się do 132 zbadanych kobiet (pominięto 11 emerytek albo rencistek, zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy), w podziale na podgrupy uwzględniające aktywność zawodową wraz z pełnieniem funkcji opiekuńczych. Odnotowano, przy odpowiednich porównaniach, wysoce istotne (p<0,004) różnice pomiędzy standaryzowanymi wartościami średnich dla cech zdrowia fizycznego (pkt 1, 2, 3), które wskazują, że praca zawodowa kobiet w wieku lat podwyższa ich samoocenę jakości zdrowia fizycznego Najwyższe wyniki w poszczególnych wymiarach opisywały kobiety pracujące zawodowo, niezależnie od dodatkowych obowiązków przy opiece nad innymi osobami.

3 Pastucha E i wsp. Ogólnopolskie badania jakości życia związanej ze zdrowiem fizycznym i psychicznym... cz Tabela 1. Charakterystyka poszczególnych skal SF-36 w grupach kobiet różniących się wiekiem Table I. Characteristics of individual SF-36 scales in groups of women according to age lat/years of age (n = 46) Średnia/mean 27,35 6,63 7,72 19,33 61,02 12,93 7,35 4,87 14,59 39,87 SD 3,43 1,55 2,22 2,19 6,74 2,87 2,25 1,26 2,72 5,69 Mediana 28,00 7,00 8,00 20,00 63,00 13,00 7,50 5,00 14,50 42,00 Min 13,00 4,00 3,00 14,00 34,00 6,00 3,00 3,00 8,00 27,00 Max 30,00 8,00 11,00 23,00 70,00 22,00 10,00 6,00 22,00 50,00 Średnia standaryzowana* 86,74 65,76 63,53 55,53 68,46 44,67 66,85 66,67 38,35 46, lat (n = 44) Średnia 25,86 6,25 7,77 18,27 58,16 12,52 8,00 4,86 14,39 39,77 SD 4,12 1,71 2,46 2,40 8,76 2,04 1,93 1,34 1,93 4,00 Mediana 26,50 7,00 8,00 18,00 59,50 13,00 8,00 6,00 14,00 40,50 Min 12,00 4,00 3,00 13,00 37,00 6,00 4,00 3,00 10,00 29,00 Max 30,00 8,00 11,00 24,00 71,00 16,00 10,00 6,00 20,00 47,00 Średnia standaryzowana* 79,32 56,25 64,14 51,14 63,44 42,61 75,00 62,12 37,55 46, lat (n = 53) Średnia 25,04 6,30 7,02 18,89 57,25 12,72 7,34 4,81 14,08 39,00 SD 5,24 1,77 2,27 2,46 9,23 3,40 2,31 1,39 2,56 6,45 Mediana 27,00 7,00 7,00 19,00 59,00 13,00 7,00 6,00 14,00 39,00 Min 10,00 4,00 2,00 12,00 30,00 7,00 2,00 3,00 8,00 27,00 Max 30,00 8,00 11,00 25,00 69,00 24,00 10,00 6,00 20,00 55,00 Średnia standaryzowana * 75,19 57,55 55,77 53,69 61,83 43,58 66,75 62,26 36,30 44,64 p-test Kruskala-Wallisa 0,03 ns ns 0,03 ns ns ns ns ns ns * Średni wynik obliczony jako procent możliwego maksymalnego wyniku w danej skali Tabela II. Charakterystyka poszczególnych skal SF-36 w grupach kobiet różniących się miejscem zamieszkania Table II. Characteristics of individual SF-36 scales in groups of women according to place of residence Miasto/city (n =112) /mental health Średnia/mean 26,40 6,61 7,67 19,00 59,68 13,07 7,60 4,96 14,32 40,00 SD 4,15 1,63 2,35 2,37 8,04 2,86 2,26 1,29 2,33 5,44 Mediana 28,00 7,50 8,00 19,00 62,00 13,00 8,00 6,00 14,00 41,00 Min 10,00 4,00 2,00 13,00 30,00 6,00 2,00 3,00 8,00 28,00 Max 30,00 8,00 11,00 25,00 71,00 24,00 10,00 6,00 20,00 55,00 Średnia standaryzowana * 82,00 65,18 63,00 54,16 66,10 45,36 69,98 67,26 37,29 46,44 Wieś/village (n =31) Średnia 24,70 5,61 6,77 18,26 55,35 11,48 7,35 4,42 14,39 37,74 SD 5,30 1,67 2,09 2,37 9,15 2,50 1,94 1,36 2,81 5,54 Mediana 26,00 5,00 7,00 19,00 54,00 12,00 7,00 4,00 15,00 39,00 Min 10,00 4,00 3,00 12,00 34,00 6,00 4,00 3,00 9,00 27,00 Max 30,00 8,00 11,00 21,00 69,00 16,00 10,00 6,00 22,00 47,00 Średnia standaryzowana * 73,55 40,32 53,05 51,08 58,52 37,42 66,94 50,54 37,55 42,40 p -test U Mann-Whitneya ns 0,005 ns ns 0,008 0,01 ns ns ns ns W badanej próbie tylko 35/135 badanych kobiet zadeklarowało stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). W ocenie zdrowia fizycznego i psychicznego nie różniły się one istotnie w porównaniu do kobiet, które HTZ nie przyjmowały. Kobiety, które nie przyjmowały jakichkolwiek leków w okresie badania, charakteryzowały się znamiennie wyższą punktacją w wymiarze ogólnego zdrowia fizycznego, jak i w jego poszczególnych kategoriach: 1, 2, 3 (brak ograniczeń funkcjonowania w życiu

4 498 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): Tabela III. Charakterystyka poszczególnych skal SF-36 w grupach kobiet różniących się wykształceniem Table III. Characteristics of individual SF-36 scales in groups of women according to education Podstawowe i zawodowe/primary and vocational (n = 26) Średnia/mean 25,08 5,69 6,92 17,81 55,50 11,81 6,92 4,35 14,15 37,35 SD 4,66 1,64 2,53 2,53 8,97 2,81 2,31 1,41 2,24 5,04 Mediana 25,50 5,00 7,00 18,00 53,50 12,00 7,00 4,00 14,00 37,00 Min 16,00 4,00 3,00 12,00 37,00 7,00 3,00 3,00 9,00 27,00 Max 30,00 8,00 11,00 22,00 69,00 21,00 10,00 6,00 20,00 45,00 Średnia standaryzowana * 75,38 42,31 54,70 49,20 58,77 39,04 61,54 48,72 36,62 41,69 Średnie/secondary (n = 79) Średnia 26,08 6,56 7,62 19,16 59,42 12,67 7,70 4,99 14,39 39,82 SD 4,39 1,66 2,13 2,49 7,98 3,07 2,07 1,27 2,51 5,68 Mediana 28,00 7,00 8,00 19,00 62,00 13,00 8,00 6,00 14,00 40,00 Min 11,00 4,00 3,00 13,00 34,00 6,00 3,00 3,00 8,00 27,00 Max 30,00 8,00 11,00 25,00 70,00 24,00 10,00 6,00 22,00 55,00 Średnia standaryzowana * 80,38 63,92 62,45 54,85 65,65 43,35 71,20 68,78 37,57 46,11 Wyższe/tertiary (n = 35) Średnia 26,71 6,63 7,46 19,03 59,83 13,37 7,54 4,91 14,29 40,11 SD 4,58 1,61 2,59 1,69 8,79 2,24 2,38 1,36 2,54 5,38 Mediana 27,00 7,00 7,00 19,00 60,00 13,00 8,00 6,00 15,00 42,00 Min 10,00 4,00 2,00 14,00 30,00 9,00 2,00 3,00 8,00 28,00 Max 30,00 8,00 11,00 22,00 71,00 18,00 10,00 6,00 20,00 50,00 Średnia standaryzowana * 83,57 65,71 60,63 54,29 66,37 46,86 69,29 63,81 37,14 46,63 p-test Kruskala-Wallisa ns ns ns ns ns 0,03 ns ns ns ns * Średni wynik obliczony jako procent możliwego maksymalnego wyniku w danej skali Tabela IV. Charakterystyka poszczególnych skal SF-36 w grupach kobiet różniących się aktywnością zawodową i zaangażowaniem w opiekę w stosunku do innych osób Table IV. Characteristics of individual SF-36 scales in groups of women according to occupational activity and taking care of other people Praca zawodowa + opiekuje się/job and care (n = 49) Średnia 27,33 6,65 7,78 18,86 60,61 13,00 7,63 4,92 14,14 39,75 SD 3,21 1,57 2,21 1,94 6,48 2,41 2,07 1,32 2,01 5,43 Mediana 28,00 7,00 8,00 19,00 62,00 14,00 8,00 6,00 14,00 42,00 Min 10,00 4,00 3,00 14,00 34,00 6,00 4,00 3,00 10,00 27,00 Max 30,00 8,00 11,00 22,00 69,00 18,00 10,00 6,00 18,00 47,00 Średnia standaryzowana* 68,05 66,33 64,17 53,57 67,74 45,00 70,41 65,99 36,57 45,99 Praca zawodowa [brak funkcji opiekuńczych]/job and no care (n = 37) Średnia 27,54 6,84 8,16 19,13 61,68 12,40 7,65 5,00 14,24 39,38 SD 2,78 1,62 2,37 2,22 7,13 2,35 2,11 1,29 2,52 5,50 Mediana 28,00 8,00 8,00 19,00 63,00 13,00 8,00 6,00 14,00 40,00 Min 19,00 4,00 3,00 13,00 40,00 6,00 4,00 3,00 8,00 29,00 Max 30,00 8,00 11,00 23,00 71,00 17,00 10,00 6,00 19,00 50,00 Średnia standaryzowana* 68,05 70,95 68,47 54,73 69,60 42,03 70,61 69,37 36,97 45,32 Nie pracuje + opiekuje się/no job and care (n = 28) Średnia 23,57 5,46 6,32 18,46 53,82 12,46 7,29 4,68 14,39 38,92 SD 5,55 1,53 2,13 2,94 9,26 3,77 2,08 1,28 2,86 6,39 Mediana 25,50 5,50 6,00 18,50 53,50 12,00 7,00 4,50 14,50 39,00 Min 11,00 4,00 3,00 12,00 34,00 7,00 3,00 3,00 9,00 27,00 Max 30,00 8,00 11,00 24,00 68,00 22,00 10,00 6,00 20,00 55,00 Średnia standaryzowana* 68,05 36,60 48,01 51,93 55,83 42,32 66,07 59,52 37,57 44,51 Nie pracuje + nie opiekuje się/no job and no care (n = 18) Średnia 23,61 6,05 6,83 18,05 54,55 12,89 6,89 4,55 14,77 39,11 SD 5,00 1,73 2,17 2,29 9,06 3,25 2,54 1,42 2,58 5,78 Mediana 25,00 6,00 7,00 18,00 57,00 12,50 7,00 4,50 14,50 39,00 Min 10,00 4,00 2,00 14,00 30,00 9,00 2,00 3,00 10,00 31,00 Max 30,00 8,00 11,00 22,00 67,00 24,00 10,00 6,00 20,00 55,00 Średnia standaryzowana* 68,05 51,39 53,70 50,23 57,11 44,44 61,11 51,85 39,11 44,84 p-test Kruskala-Wallisa 0,001 0,003 0,004 ns 0,001 ns ns ns ns ns

5 Pastucha E i wsp. Ogólnopolskie badania jakości życia związanej ze zdrowiem fizycznym i psychicznym... cz Tabela V. Charakterystyka poszczególnych skal SF-36 ze względu na stosowanie hormonalnej terapii zastępczej Table V. Characteristics of individual SF-36 scales in groups of women according to hormone replacement therapy use /mental health Terapia hormonalna/hormone replacement therapy (n = 35) Średnia/mean 26,23 6,66 7,40 18,74 59,03 12,94 8,14 5,09 14,31 40,49 SD 3,91 1,68 2,14 2,51 7,68 3,57 1,80 1,29 2,99 6,44 Mediana 27,00 8,00 7,00 19,00 60,00 13,00 9,00 6,00 14,00 41,00 Min 13,00 4,00 3,00 12,00 34,00 7,00 4,00 3,00 8,00 29,00 Max 30,00 8,00 11,00 23,00 70,00 24,00 10,00 6,00 22,00 55,00 Średnia standaryzowana 81,14 66,43 60,00 53,10 64,96 44,71 76,79 69,52 37,26 47,30 Brak terapii/no therapy (n = 100) Średnia 26,29 6,37 7,57 18,97 59,20 12,63 7,45 4,78 14,17 39,12 SD 4,13 1,67 2,29 2,32 8,00 2,60 2,23 1,32 2,17 5,26 Mediana 27,50 7,00 7,00 19,00 61,00 13,00 7,50 5,00 14,00 40,00 Min 11,00 4,00 3,00 13,00 34,00 6,00 3,00 3,00 8,00 27,00 Max 30,00 8,00 11,00 25,00 71,00 22,00 10,00 6,00 20,00 50,00 Średnia standaryzowana 81,45 59,25 61,89 54,04 65,26 43,15 68,12 62,33 36,68 44,86 p test U Mann-Whitneya ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns Tabela VI. Charakterystyka poszczególnych skal SF-36 w grupach kobiet ze względu na zażywanie jakichkolwiek leków Table VI. Characteristics of individual SF-36 scales in groups of women according to medications use Zażywanie jakichkolwiek leków/ medications (n = 77) Średnia/mean 24,27 5,99 6,74 18,47 55,47 12,96 7,01 4,64 14,56 39,25 SD 5,08 1,73 2,39 2,56 9,54 3,08 2,27 1,36 2,58 5,90 Mediana 25,00 6,00 7,00 19,00 56,00 13,00 7,00 5,00 15,00 39,00 Min 10,00 4,00 2,00 12,00 30,00 7,00 2,00 3,00 8,00 27,00 Max 30,00 8,00 11,00 24,00 70,00 24,00 10,00 6,00 22,00 55,00 Średnia standaryzowana 71,36 49,67 52,67 51,95 58,71 44,80 62,66 57,14 38,23 45,08 Brak zażywania leków/no medications (n = 64) Średnia 28,06 6,83 8,33 19,30 62,52 12,45 8,16 5,06 14,05 39,77 SD 2,33 1,51 1,94 2,09 4,72 2,60 1,94 1,26 2,26 5,12 Mediana 28,00 8,00 8,00 19,00 63,50 13,00 9,00 6,00 14,00 41,00 Min 17,00 4,00 4,00 15,00 52,00 6,00 3,00 3,00 8,00 27,00 Max 30,00 8,00 11,00 25,00 71,00 20,00 10,00 6,00 19,00 49,00 Średnia standaryzowana 90,31 70,70 70,31 55,40 71,08 42,27 76,95 70,31 36,19 46,01 p test U Mann-Whitneya 0,001 0,003 0,001 ns 0,001 ns 0,002 ns ns ns Tabela VII. Charakterystyka poszczególnych skal SF-36 w grupach kobiet ze względu na zażywanie leków uspokajających Table VII. Characteristics of individual SF-36 scales in groups of women according to sedatives use Zażywanie leków uspokajających/sedatives (n = 37) Średnia/mean 24,40 5,81 6,59 18,00 54,81 13,59 6,54 4,32 14,81 39,35 SD 4,99 1,73 2,36 2,59 9,55 3,59 2,02 1,31 2,54 6,08 Mediana 26,00 5,00 7,00 18,00 55,00 13,00 6,00 4,00 15,00 39,00 Min 10,00 4,00 3,00 12,00 34,00 6,00 3,00 3,00 10,00 27,00 Max 30,00 8,00 11,00 23,00 69,00 24,00 10,00 6,00 20,00 55,00 Średnia standaryzowana 72,03 45,27 51,05 50,00 57,56 47,97 56,76 46,85 39,24 45,27 Brak zażywania leków uspokajających/no sedatives (n = 104) Średnia 26,60 6,61 7,76 19,17 60,14 12,38 7,88 5,03 14,13 39,48 SD 4,15 1,62 2,25 2,20 7,57 2,49 2,15 1,29 2,39 5,35 Mediana 28,00 7,00 8,00 19,00 62,00 13,00 8,00 6,00 14,00 41,00 Min 10,00 4,00 2,00 14,00 30,00 6,00 2,00 3,00 8,00 27,00 Max 30,00 8,00 11,00 25,00 71,00 20,00 10,00 6,00 22,00 55,00 Średnia standaryzowana 83,03 65,14 64,00 54,89 66,92 41,92 73,44 69,55 36,54 45,50 p test U Mann-Whitneya 0,004 0,02 0,005 0,02 0,002 ns 0,001 0,005 ns ns

6 500 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): codziennym, brak ograniczeń funkcjonalnych z powodu zdrowia fizycznego oraz brak odczuwania bólu i ograniczeń z tym związanych). Były też znamiennie aktywniejsze (p<0,002) w relacjach społecznych niż kobiety używające jakichkolwiek leków. Kobiety zażywające leki uspokajające istotnie (p<0,002) niżej oceniały swoje zdrowie fizyczne w porównaniu do kobiet, które tych leków nie przyjmowały. Podobnie (istotnie) statystycznie niższa punktacja dotyczyła ich wymiarów B (p<0,001) i C (p<0005) zdrowia psychicznego (aktywność społeczna i brak ograniczeń w funkcjonowaniu codziennym z powodu zdrowia psychicznego). Wnioski 1. Najwyższy średni odsetek otrzymanych punktów, zarówno w ocenie zdrowia sfery fizycznej (F) jak i psychicznej (P) uzyskały kobiety o następującej charakterystyce: wiek lat (F 68,46; P 46,2), wykształcenie wyższe (F 66,37; P 46,63), mieszkanki miasta (F 66,1; P 46,44). Kobiety pracujące charakteryzowały się najlepszym zdrowiem w sferze fizycznej (F 69,6), podczas gdy kobiety pracujące i opiekujące się osobami starszymi lub dziećmi uzyskały najwyższy średni wynik dotyczący aspektów zdrowia psychicznego (P 45,99). 2. Najniższym średnim odsetkiem uzyskanych punktów zarówno w zakresie zdrowia w sferze fizycznej jak i w sferze psychicznej cechowały się kobiety o wykształceniu podstawowym i zawodowym (F 58,77; P 41,69), będące mieszkankami wsi (F 58,52; P 42,4), w przedziale wieku lat (F 61,83; P 44,64), nie pracujące, opiekujące się osobami starszymi lub dziećmi (F 55,83; P 44,51). 3. Kobiety zażywające leki bądź preparaty o działaniu uspokajającym, nasennym lub przeciwlękowym charakteryzowały się niższymi parametrami jakości życia zarówno w aspekcie zdrowia fizycznego jak i psychicznego niż kobiety nie przyjmujące leków o tym działaniu (F 57,56 v. 66,92; P 45,27 v. 45,5). 4. Kobiety zażywające jakiekolwiek leki wykazywały znamiennie niższe poziomy zdrowia fizycznego (F 45,08 v. 71,08) oraz aktywności społecznej, podczas gdy u stosujących hormonalną terapię zastępczą takich powiązań nie stwierdzono. Piśmiennictwo / References 1. Wojtyniak B, Goryński P. Sytuacja zdrowotna ludności Polski. NIZP PZH, Warszawa Idzik A. Zdrowie Polaków. Zdr Publ 2006, 116(2):