Laboratorium PRODUKTY CHEMICZNE
|
|
- Mirosław Sadowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Laboratorium PRODUKTY CHEMICZNE OZNACZANIE LICZBY KWASOWEJ W SUROWCACH I PALIWACH Opracowanie: dr inż. Ewa Śliwka
2 WPROWADZENIE Ropa naftowa stanowi podstawowy surowiec, z którego otrzymuje się paliwa silnikowe i oleje opałowe. Zwiększenie zapotrzebowania na paliwa płynne oraz wyczerpywanie się zasobów ropy naftowej powoduje wzrost zainteresowania alternatywnymi surowcami, do których należą biomasa oraz odpady organiczne. Rozważane są przy tym względy ekologiczne, zwłaszcza związane z emisją ditlenku węgla oraz unieszkodliwianiem odpadów. Jako surowiec do produkcji paliw płynnych może być wykorzystywany także węgiel. Paliwa płynne z węgla na skalę przemysłową zaczęto uzyskiwać prawie 100 lat temu dzięki badaniom Bergiusa, który uzyskał olej w wyniku bezpośredniego uwodornienia węgla pod wysokim ciśnieniem wodoru (ok. 200 atm) i w temperaturze ok. 400 C. Upłynnianie węgla może być również prowadzone na drodze uwodornienia cieczy węglowych: ciekłych produktów pirolizy i ekstrakcji węgla oraz wytlewania węgli niskouwęglonych. Technologie te straciły znaczenie po II-ej wojnie światowej. Obecnie zastosowanie ma pośrednia metoda przeróbki węgla polegająca na katalitycznej konwersji gazu syntezowego, uzyskanego w procesie zgazowania węgla (metoda Fischera-Tropscha opracowana w 1925 r.). Aktualne prace nad upłynnianiem węgla zmierzają do opracowania procesów hybrydowych, łączących metody bezpośredniego i pośredniego upłynniania węgla. Ze względu na to, że zasoby węgla oceniane są na bardziej perspektywiczne niż ropa naftowa, a paliwa płynne z węgla są paliwem bardziej przyjaznym dla środowiska niż węgiel naturalny, to mogą one stanowić alternatywne źródło energii. Biomasa należy do najstarszych źródeł energii, najbardziej zróżnicowanych pod względem fizykochemicznym oraz możliwości wykorzystania. Przepisy prawne definiują biomasę jako ulegające biodegradacji części produktów, odpady lub pozostałości pochodzenia biologicznego z rolnictwa, łącznie z substancjami roślinnymi i zwierzęcymi, leśnictwa i rybołówstwa oraz powiązanych z nimi działów przemysłu, w tym z chowu i hodowli ryb oraz akwakultury, a także ulegającą biodegradacji część odpadów przemysłowych i komunalnych, w tym z instalacji służących zagospodarowaniu odpadów oraz uzdatniania wody i oczyszczania ścieków. Z ekologicznego punktu widzenia energetyczne wykorzystanie biomasy jest korzystniejsze, gdyż daje zerowy bilans emisji ditlenku węgla (rośliny pochłaniają CO2 w trakcie uprawy, co redukuje emisję pochodzącą z użytkowania paliwa) oraz mniejszą emisję SO2 i CO. Unia Europejska promuje stosowanie energii ze źródeł odnawialnych. Wg dyrektywy 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 do roku 2020 ma nastąpić wzrost udziału energii wytworzonej z odnawialnych źródeł w całkowitej wielkości 2
3 wyprodukowanej energii w krajach UE do 20%, a udział biopaliw w całkowitym zużyciu paliw transportowych do 10%. Należy zwrócić uwagę, że przepisy dotyczące wykorzystania alternatywnych źródeł energii zmieniają się i wprowadzają nowe definicje biomasy, odpadów oraz biopaliw i ich podziału. Biopaliwa ciekłe z biomasy otrzymywane są w procesach biochemicznych, fizykochemicznych oraz termochemicznych. Obejmują one szereg różnorodnych produktów, do których zalicza się m.in: bioalkohole (np. bioetanol, otrzymywany w procesach biochemicznej konwersji), biodiesel (estryfikacja oleju rzepakowego), czyste oleje roślinne (surowe oleje, niemodyfikowane chemicznie, otrzymywane na drodze tłoczenia i ekstrakcji). tzw. bioolej, uzyskiwany z biomasy na drodze szybkiej pirolizy w temperaturze C Bioalkohole, biodisel, oleje roślinne stosowane są jako substytuty lub dodatki do oleju napędowego albo benzyny. Po raz pierwszy olej roślinny z orzechów ziemnych jako paliwo zastosował Rudolf Diesel w 1900 roku w silniku wysokoprężnym. Bioolej może być wykorzystany jako olej opałowy np. w kotłach, palnikach lub przerabiany na komponenty paliw silnikowych. Skład pierwiastkowy ropy naftowej, węgla i biomasy jest bardzo zróżnicowany (Tabela 1). W porównaniu do ropy naftowej węgiel, zwłaszcza brunatny oraz biomasa i biooleje zawierają znacznie więcej heteroatomów, głównie tlenu. Zawartość tlenu w ropie naftowej wynosi od 0,01% mas. do 1% mas. (max. do 2% mas.). Około 90% tlenu występuje w substancjach żywiczno-asfaltowych, reszta w kwasach naftenowych i tłuszczowych oraz fenolach, alkoholach, furanach i innych ugrupowaniach. Zawartość tlenu w węglu zmienia się w szerokich granicach od 2% mas. (antracyt) do 10% mas. w węglu kamiennym i 23% mas. w węglu brunatnym. Ugrupowania tlenu w węglu kamiennym dzieli się na: reaktywne, do których zalicza się: grupy karboksylowe, hydroksylowe, karbonylowe, niereaktywne: eterowe (liniowe i cykliczne) lub zawierające tlen w rdzeniu aromatycznym. W węglu brunatnym występują również ugrupowania metoksylowe, które obecne są również w torfie. W cieczach węglowych (ekstrakty, prasmoły, smoły węglowe) występują ugrupowania fenolowe (-OH), i w znacznie mniejszych ilościach ugrupowania karboksylowe (-COOH), które zalicza się do kwaśnych grup hydroksylowych. Uważane są one za jedne z najbardziej reaktywnych ugrupowań cieczy węglowych. Zawartość tych ugrupowań zależy od 3
4 stopnia uwęglenia węgla i warunków uzyskania cieczy węglowych, np. w ekstraktach z węgla kamiennego wynosi do ok. 4% mas., a z węgla brunatnego ponad 5% mas. Tabela 1. Skład pierwiastkowy surowców energetycznych i wybranych paliw płynnych Skład elementarny, [%mas.] C H N S O Ropa naftowa Wartość średnia 83-87,0 84, ,0 0,0-1,6 0,5 0,1-8 1,5 0,1-1,8 0,5 Węgiel kamienny ,6-1,9 0,3-2, Węgiel brunatny ,3-2,5 23 Drewno ,4-7,0 0,0-0,6 0,0-0, Biomasa (min-max) ,1-12,2 0,01-1, Smoła niskotemperaturowa 83 8,2 0,6 0,8 8,4 Smoła koksownicza 91,8 5,8 0,9 0,8 0,9 Biooleje z drewna 72,3-82,0 8,6-8,8 0,2-0,6 17,6-9,2 Benzyna ,1 Olej napędowy ,1 Biodiesel (FAME) Biomasa charakteryzuje się największą zawartością tlenu (do prawie 50% m/m) spośród surowców energetycznych, przetwarzanych do paliw płynnych. Występuje on w różnorodnych grupach funkcyjnych: hydroksylowych, karboksylowych, eterowych, ketonowych. Odpady organiczne np. polimery syntetyczne (polietylen, polipropylen, styren) nie zawierają tlenu, natomiast dużo tlenu zawierają frakcje organiczne odpadów komunalnych. Przeróbka ropy naftowej oraz surowców węglowych, biomasy i odpadów organicznych do paliw płynnych wymaga eliminacji tlenu występującego w ugrupowaniach o charakterze kwasowym. Do związków o charakterze kwaśnym należą kwasy karboksylowe oraz fenole, które powodują korozję urządzeń, muszą więc być usunięte w procesach przetwórczych. Kwaśne związki tlenowe mogą się ponadto tworzyć w produktach 4
5 paliwowych w wyniku działania tlenu powietrza. Szczególnie podatne na reakcje utleniania (reakcja autokatalityczna) są nienasycone kwasy tłuszczowe, które obecne są w bioestrach. W porównaniu do oleju napędowego biodiesel charakteryzuje się zmniejszoną odpornością na utlenianie. Obecność kwaśnych ugrupowań tlenowych w substancjach o dużej zawartości tlenu może być określona jako %-owa zawartość kwaśnych grup hydroksylowych, natomiast w ropie naftowej, w produktach paliwowych i olejach smarowych oraz biokomponentach parametrem oceny jakości ze względu na obecność związków kwaśnych jest tzw. liczba kwasowa (LK), wyrażana w mg KOH/g. Dla ropy naftowej wartość LK mieści się na ogół w zakresie 0,1 0,5 mg KOH/g, ale może osiągać wartość do 1 mg KOH/g. Znacznie wyższą LK (rzędu kilkudziesięciu i pow.100 mg KOH/g) charakteryzują się surowe biooleje, w których związki kwaśne powstają w procesie pirolizy biomasy oraz podczas dłuższego przechowywania. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22 stycznia 2009 r. (Dz. U. z dnia 4 lutego 2009 r.) w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych określa max. wartość liczby kwasowej (mg KOH/g): dla estru metylowego stanowiącego samoistne paliwo - 0,50, dla oleju napędowego zawierającego 20% estru metylowego - 0,20. METODY OZNACZANIA LICZBY KWASOWEJ Za podstawowy parametr określający zawartość związków kwaśnych w ropie naftowej, produktach naftowych, bioestrach przyjęto oznaczenie tzw. liczby kwasowej (LK, TAN ang. total acid number) - jest to liczba miligramów KOH potrzebna do zobojętnienia składników kwaśnych zawartych w 1g próbki. Należy odróżniać parametr LK od kwasowości, która jest definiowana jako liczba mg KOH potrzebna do zobojętnienia kwasów zawartych w 100ml produktu (mg KOH/100ml). Kwasowość oznaczana jest dla produktów zawierających niewielki ilości kwasów, np. benzyny, rozpuszczalników naftowych. W produktach, takich jak np. ciecze węglowe, zawierających znaczne ilości tlenu, w tym o charakterze kwaśnym (karboksylowe i fenolowe), zawartość tych substancji podawana jest w % mas. grup OH (ZOH) lub tlenu (analogicznie jak skład pierwiastkowy). W przypadku, gdy kwaśne grupy hydroksylowe są oznaczane przy użyciu miareczkowania roztworem KOH, zawartość substancji kwaśnych można łatwo przeliczyć na LK. 5
6 Oznaczanie liczby kwasowej wykonuje się metodami miareczkowania przy użyciu mianowanego alkoholowego roztworu KOH, a próbki rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych, takich jak: izopropanol, mieszanina alkoholu izopropylowego(49,5% obj.), toluenu (50% obj.) i wody(0,5% obj.), aceton. Do określenia punktu równoważnikowego stosuje się wskaźniki organiczne (fenoloftaleina, błękit alkaliczny 6B, p-naftolobenzeina). Gdy próbki są zabarwione i niemożliwe jest użycie wskaźników wizualnych, stosuje się wtedy miareczkowanie potencjometryczne. Można też zastosować miareczkowanie termometryczne. Miareczkowanie wobec wskaźników Oznaczenia LK dla produktów naftowych wykonuje się zgodnie z normami ASTM D-974, IP 177, PN-85/C Norma ASTM D-974 może być zastosowana do próbek rozpuszczalnych lub prawie rozpuszczalnych w mieszaninie toluenu i alkoholu izopropylowego. Ma ona zastosowanie do oznaczania kwasów i zasad, których stałe dysocjacji w wodzie są większe niż 10-9 i bardzo słabych kwasów. Jako wskaźnik stosuje się p-naftolobenzeinę. Do oznaczania LK dla bioestrów przewidziana jest metoda PN-EN 14104, w której wskaźnikiem jest fenoloftaleina. Miareczkowanie potencjometryczne Oznaczenie to wykonuje się w określonych normą warunkach (ASTM D 664, IP 177, ISO 6619, PN-88/C-04049). Polega ono na potencjometrycznym miareczkowaniu próbki rozpuszczonej w mieszaninie toluenu i alkoholu izopropylowego, zawierającego 0,5 % wody, za pomocą alkoholowego roztworu KOH z użyciem elektrody szklanej i kalomelowej. Za punkt równoważnikowy przyjmuje się punkt przegięcia krzywej miareczkowania. W przypadku krzywej bez wyraźnie zaznaczonego punktu przegięcia za punkt równoważnikowy przyjmuje się odczyt potencjometru dla odpowiedniego bezwodnego roztworu buforowego. Miareczkowanie termometryczne Miareczkowanie termometryczne (entalpimetryczne) jest metodą analizy objętościowej, w którym przebieg reakcji jest kontrolowany za pomocą czułego urządzenia do pomiaru temperatury (termistor, termoelement, termometr), zanurzonego w środowisku reakcji w naczyniu izolowanym termicznie. Metoda ta, przy użyciu acetonu jako rozpuszczalnika i wskaźnika entalpimetrycznego (opracowana przez Vaughana i Swithenbanka) może być zastosowana do oznaczania grup o 6
7 charakterze kwaśnym w połączeniach typu: kwasy mono-, poli- i karboksyfenoloe w próbkch węgla i cieczy węglowych oraz innych materiałach zawierających takie ugrupowania. Istota metody oparta jest na reakcji tworzenia alkoholu diacetonowego z acetonu, przebiegającej z wytworzeniem ciepła. Reakcja ta jest katalizowana jonami wodorotlenowymi, pochodzącymi z wodorotlenku potasu. Podczas miareczkowania alkoholowym roztworem KOH obecne w próbce ugrupowania o charakterze kwaśnym: karboksylowe i fenolowe, reagują z KOH. Po zobojętnieniu kwaśnych grup hydroksylowych zachodzi reakcja tworzenia alkoholu diacetonowego z acetonu, która powoduje wzrost temperatury miareczkowanego roztworu. 2CH3-CO-CH3 CH3-CO-CH2-C(OH)-(CH3)2 + Q Zmiany temperatury wykorzystuje się do wyznaczenia punktu końcowego miareczkowania, śledząc ΔT lub T jako funkcję objętości titrantu. Do szybkiego ustalania chemicznych i termicznych równowag konieczne jest intensywne mieszanie. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest oznaczenie liczby kwasowej w wybranych surowcach do produkcji paliw płynnych oraz produktach paliwowych metodami miareczkowania termometrycznego oraz z użyciem wskaźników. WYKONANIE ĆWICZENIA Oznaczanie zawartości kwaśnych grup hydroksylowych/liczby kwasowej metodą miareczkowania termometrycznego. Oznaczenie wykonuje się na aparacie, którego schemat jest przedstawiony na Rys.1. Szczegółowy opis wykonania oznaczenia jest dostępny na stanowisku laboratoryjnym. Miano titrantu nastawia się na odważkę kwasu benzoesowego. Po zakończonym miareczkowaniu kwasu benzoesowego oraz badanych próbek należy wyznaczyć objętość w punkcie równoważnikowym, wykreślając zależność temperatury w funkcji objętości titrantu. Zawartość (%) ZOH kwaśnych grup hydroksylowych obliczyć wg wzoru: gdzie: ZOH zawartość kwaśnych grup hydroksylowych [% mas.], CKOH stężenie titrantu [mol/l], 7
8 V objętość titrantu [ml], m masa próbki [g], 17,01 masa molowa grupy OH - [g/mol]. Wynik przeliczyć również jako wartość LK. Rys.1. Schemat aparatury do miareczkowania termometrycznego 1 naczynie Dewara, 2 mieszadło magnetyczne, 3 - czujnik temperatury, 4 rejestrator temperatury, 5 wprowadzenie acetonu, 6 wprowadzenie roztworu KOH Oznaczanie liczby kwasowej bioestrów. Na podstawie normy PN-EN 14104:2004 Produkty przetwarzania olejów i tłuszczów -- Estry metylowe kwasów tłuszczowych (FAME) -- Oznaczanie liczby kwasowej, wykonać oznaczenia dla próbek surowych bioestrów. Liczbę kwasową obliczyć wg wzoru: gdzie: LK liczba kwasowa [mg KOH/g] CKOH stężenie KOH [mol/l], V objętość titrantu [ml], m masa próbki [g], 56,1 masa molowa KOH [g/mol]. Wymienione poniżej normy są dostępne w laboratorium. 8
9 Sprawozdanie powinno zawierać: krótki wstęp teoretyczny i cel ćwiczenia, wyniki pomiarów, wykresy krzywych miareczkowania, obliczenia, zestawienie w tabeli uzyskanych wyników, wnioski. LITERATURA 1. Vademecum rafinera. Praca zbiorowa pod red. J. Surygały, Warszawa: WNT, Technologia przetwórstwa węgla i biomasy, pod red. M. Ściążko, H. Zielińskiego. Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN; Zabrze - Kraków Śliwka E., Rutkowska J., Metody analityczne stosowane w ocenie jakości ropy i produktów jej przerobu,. (w) Vademecum rafinera. Praca zbiorowa pod red. J. Surygały; Warszawa, WNT, 2006, s ASTM D Standard Test Method for Acid and Base Number by Color- Indicator Titration. 5. PN-85/C Przetwory naftowe. Oznaczanie liczby kwasowej i zasadowej oraz kwasowości metodą miareczkowania wobec wskaźników. 6. PN-EN 14104:2004 Produkty przetwarzania olejów i tłuszczów -- Estry metylowe kwasów tłuszczowych (FAME) -- Oznaczanie liczby kwasowej. 7. ASTM D-664 Test Method for Acid Number of Petroleum Products by Potentiometric Titration. 8. Vaughan G.A., Swithenbank J.J., Acetone as Solvent in the Enthalpimetric Titration of Acidic Substances, Analyst, 1965, vol. 90,
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI 1) z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych 2)
Dz.U.2009.18.98 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie wymagań jakościowych dla biopaliw ciekłych (Dz. U. z dnia 4 lutego 2009 r.) Na podstawie art. 3 ust. 2 pkt 2 ustawy
Bardziej szczegółowoESTRY METYLOWE POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO JAKO PALIWO ROLNICZE. mgr inż. Renata Golimowska ITP Oddział Poznań
ESTRY METYLOWE POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO JAKO PALIWO ROLNICZE mgr inż. Renata Golimowska ITP Oddział Poznań Początek biodiesla w Polsce 2004/2005 uruchamianie Rafinerii Trzebinia 2006 otwieranie się kolejnych
Bardziej szczegółowoKonwersja biomasy do paliw płynnych. Andrzej Myczko. Instytut Technologiczno Przyrodniczy
Konwersja biomasy do paliw płynnych Andrzej Myczko Instytut Technologiczno Przyrodniczy Biopaliwa W biomasie i produktach jej rozkładu zawarta jest energia słoneczna. W wyniku jej: spalania, fermentacji
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz ważniejszych skrótów i symboli... XIII VII
Spis treści Wykaz ważniejszych skrótów i symboli................... XIII 1. Wprowadzenie............................... 1 1.1. Definicja i rodzaje biopaliw....................... 1 1.2. Definicja biomasy............................
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz ważniejszych skrótów i symboli
Spis treści Wykaz ważniejszych skrótów i symboli XIII 1. Wprowadzenie 1 1.1. Definicja i rodzaje biopaliw 1 1.2. Definicja biomasy 3 1.3. Metody konwersji biomasy w biopaliwa 3 1.4. Biopaliwa 1. i 2. generacji
Bardziej szczegółowoWartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO 2 (WE) w roku do raportowania w ramach. Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji.
Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO 2 (WE) w roku 2015 do raportowania w ramach Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2018 Warszawa, grudzień 2017 r. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania
Bardziej szczegółowoBiogaz i biomasa -energetyczna przyszłość Mazowsza
Biogaz i biomasa -energetyczna przyszłość Mazowsza Katarzyna Sobótka Specjalista ds. energii odnawialnej Mazowiecka Agencja Energetyczna Sp. z o.o. k.sobotka@mae.mazovia.pl Biomasa Stałe i ciekłe substancje
Bardziej szczegółowoWZÓR RAPORTU DLA RADY MINISTRÓW
1. Informacje dotyczące instytucji sporządzającej raport. Data sporządzenia raportu Instytucja odpowiedzialna za sporządzenie raportu Adres instytucji Nr telefonu: Adres email: 2. Opis krajowego Systemu
Bardziej szczegółowoWartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO 2 (WE) w roku do raportowania w ramach. Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji.
Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO 2 (WE) w roku 2016 do raportowania w ramach Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2019 Warszawa, grudzień 2018 r. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania
Bardziej szczegółowoWartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO 2 (WE) w roku 2006 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok
Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO 2 (WE) w roku 2006 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2009 Prezentowane tabele zawierają dane na temat wartości
Bardziej szczegółowoWZÓR RAPORTU DLA KOMISJI EUROPEJSKIEJ. 1. Informacje dotyczące instytucji sporządzającej raport.
WZÓR RAPORTU DLA KOMISJI EUROPEJSKIEJ 1. Informacje dotyczące instytucji sporządzającej raport. Data sporządzenia raportu Instytucja odpowiedzialna za sporządzenie raportu Adres instytucji Nr telefonu:
Bardziej szczegółowoGeoinformacja zasobów biomasy na cele energetyczne
Geoinformacja zasobów biomasy na cele energetyczne Anna Jędrejek Zakład Biogospodarki i Analiz Systemowych GEOINFORMACJA synonim informacji geograficznej; informacja uzyskiwana poprzez interpretację danych
Bardziej szczegółowoPlanowanie Projektów Odnawialnych Źródeł Energii Oleje resztkowe
Slajd 1 Lennart Tyrberg, Energy Agency of Southeast Sweden Planowanie Projektów Odnawialnych Źródeł Energii Oleje resztkowe Przygotowane przez: Mgr inż. Andrzej Michalski Zweryfikowane przez: Dr inż. Andrzej
Bardziej szczegółowoBiopaliwa w transporcie
Biopaliwa w transporcie 20.01.2009 Andrzej Szajner Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A. Sytuacja na rynkach światowych Malejące zasoby surowców naturalnych i rosnące ceny!! wzrost cen ropy naftowej
Bardziej szczegółowoWykorzystanie biogazu jako paliwa transportowego
Wykorzystanie biogazu jako paliwa transportowego dr Tadeusz Zakrzewski Prezes Krajowej Izby Biopaliw 12 marzec 2010 r Kielce. Wykorzystanie biomasy rolniczej do celów energetycznych. Biogazownie rolnicze
Bardziej szczegółowoWydział Mechaniczno-Energetyczny
Polska Geotermalna Asocjacja im. prof. J. Sokołowskiego Wydział Mechaniczno-Energetyczny Lokalna energetyka geotermalna jako podstawowy składnik OZE w procesie dochodzenia do samowystarczalności energetycznej
Bardziej szczegółowoDziennik Urzędowy Unii Europejskiej
10.2.2016 L 33/3 ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) 2016/172 z dnia 24 listopada 2015 r. w sprawie uzupełnienia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 691/2011 w odniesieniu do określenia
Bardziej szczegółowoEnergia ukryta w biomasie
Energia ukryta w biomasie Przygotowała dr Anna Twarowska Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii 30-31 marzec 2016, Kielce Biomasa w Polsce uznana jest za odnawialne źródło energii o największych
Bardziej szczegółowoTrociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir zawierające substancje niebezpieczne 14. 03 01 82 Osady z zakładowych oczyszczalni ścieków
1. 02 01 01 Osady z mycia i czyszczenia 2. 02 01 03 Odpadowa masa roślinna 3. 02 01 04 Odpady tworzyw sztucznych (z wyłączeniem opakowań) 4. 02 01 08* Odpady agrochemikaliów zawierające substancje, w tym
Bardziej szczegółowoWykorzystanie biomasy. w energetyce
Wykorzystanie biomasy w energetyce BIOMASA Ogół materii organicznej, którą można wykorzystać pod względem energetycznym. Produkty, które są podatne na rozkład biologiczny, ich odpady, frakcje, pozostałości
Bardziej szczegółowoWodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)
Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.
Bardziej szczegółowoRada Unii Europejskiej Bruksela, 26 listopada 2015 r. (OR. en)
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 26 listopada 2015 r. (OR. en) 14624/15 ADD 1 PISMO PRZEWODNIE Od: Data otrzymania: 24 listopada 2015 r. Do: ENV 742 STATIS 88 ECO 145 FIN 848 DELACT 160 Sekretarz Generalny
Bardziej szczegółowoCIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego
CIEPŁO, PALIWA, SPALANIE CIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego WYMIANA CIEPŁA. Zmiana energii wewnętrznej
Bardziej szczegółowoCIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego
CIEPŁO, PALIWA, SPALANIE CIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego WYMIANA CIEPŁA. Zmiana energii wewnętrznej
Bardziej szczegółowoBeata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ
Beata Mendak fakultety z chemii II tura Test rozwiązywany na zajęciach wymaga powtórzenia stężenia procentowego i rozpuszczalności. Podaję również pytania do naszej zaplanowanej wcześniej MEGA POWTÓRKI
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 29 grudnia 2017 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGII 1) z dnia 20 grudnia 2017 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 29 grudnia 2017 r. Poz. 2459 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGII z dnia 20 grudnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu monitorowania
Bardziej szczegółowoRepetytorium z wybranych zagadnień z chemii
Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie
Bardziej szczegółowoOZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD
OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH WPROWADZENIE Właściwości chemiczne wód występujących w przyrodzie odznaczają się dużym zróżnicowaniem. Zależą one między innymi od budowy geologicznej
Bardziej szczegółowoKontrola procesu spalania
Kontrola procesu spalania Spalanie paliw polega na gwałtownym utlenieniu składników palnych zawartych w paliwie przebiegającym z wydzieleniem ciepła i zjawiskami świetlnymi. Ostatecznymi produktami utleniania
Bardziej szczegółowoMożliwości wykorzystania recyklingu energetycznego odpadowych tworzyw sztucznych do sprężania gazu ziemnego dla potrzeb zasilania
Andrzej Kulczycki, Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych Możliwości wykorzystania recyklingu energetycznego odpadowych tworzyw sztucznych do sprężania gazu ziemnego dla potrzeb zasilania pojazdów w CNG
Bardziej szczegółowoKRAJOWE CENTRUM INWENTARYZACJI EMISJI NATIONAL EMISSION CENTRE. Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2003
KRAJOWE CENTRUM INWENTARYZACJI EMISJI NATIONAL EMISSION CENTRE Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji 2 (WE) w roku 2003 WARSZAWA, czerwiec 2005 UWAGA! Poniższe wskaźniki emisji odpowiadają wyłącznie
Bardziej szczegółowoWartości opałowe (WO) i wskaźniki
KRAJOWY ADMINISTRATOR SYSTEMU HANDLU UPRAWNIENIAMI DO EMISJI KRAJOWE CENTRUM INWENTARYZACJI EMISJI Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO 2 (WE) w roku 2004 Warszawa, Styczeń 2007 W niniejszym pliku
Bardziej szczegółowoOTRZYMYWANIE BIODIESLA W PROCESIE TRANSESTRYFIKACJI OLEJU ROŚLINNEGO
OTRZYMYWANIE BIODIESLA W PROCESIE TRANSESTRYFIKACJI OLEJU ROŚLINNEGO CEL ĆWICZENIA: Celem ćwiczenia jest przeprowadzenie procesu zasadowej transestryfikacji oleju roślinnego, wstępne oczyszczenie uzyskanych
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 30 czerwca 2017 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGII 1) z dnia 12 czerwca 2017 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 30 czerwca 2017 r. Poz. 1294 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGII 1) z dnia 12 czerwca 2017 r. w sprawie metodyki obliczania emisji gazów cieplarnianych,
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI. z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych. (tekst jednolity)
Dz.U.2013.1058 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (tekst jednolity) Na podstawie art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 170
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 170 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 12 Data wydania: 3 lipca 2013 r. AB 170 Nazwa i adres INSTYTUT
Bardziej szczegółowoNazwisko...Imię...Nr albumu... ZGAZOWANIE PALIW V ME/E, Test 11 (dn )
Nazwisko...Imię...Nr albumu... ZGAZOWANIE PALIW V ME/E, Test 11 (dn. 2008.01.25) 1. Co jest pozostałością stałą z węgla po procesie: a) odgazowania:... b) zgazowania... 2. Który w wymienionych rodzajów
Bardziej szczegółowoRolniczy potencjał surowcowy produkcji biopaliw zaawansowanych w Polsce
Konferencja Biopaliwa - rozwój czy stagnacja? Rolniczy potencjał surowcowy produkcji biopaliw zaawansowanych w Polsce Jarosław Wiśniewski Naczelnik Wydziału Energii Odnawialnych i Biopaliw Departament
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp 11
Technologia chemiczna organiczna : wybrane zagadnienia / pod red. ElŜbiety Kociołek-Balawejder ; aut. poszczególnych rozdz. Agnieszka Ciechanowska [et al.]. Wrocław, 2013 Spis treści Wstęp 11 1. Węgle
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 19 maja 2017 r.
Warszawa, dnia 19 maja 2017 r. Informacja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki Nr 34 /2017 w sprawie zasad ustalania poziomu emisyjności CO2 na potrzeby aukcyjnego systemu wsparcia, o którym mowa przepisach
Bardziej szczegółowoWartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO 2 (WE) w roku 2005 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok
Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO 2 (WE) w roku 2005 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2008 W niniejszym opracowaniu zamieszczono tabele, zawierające
Bardziej szczegółowoREDUXCO. Katalizator spalania. Leszek Borkowski DAGAS sp z.o.o. D/LB/6/13 GreenEvo
Katalizator spalania DAGAS sp z.o.o Katalizator REDUXCO - wpływa na poprawę efektywności procesu spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w różnego rodzaju kotłach instalacji wytwarzających energie
Bardziej szczegółowoMagdalena Borzęcka-Walker. Wykorzystanie produktów opartych na biomasie do rozwoju produkcji biopaliw
Magdalena Borzęcka-Walker Wykorzystanie produktów opartych na biomasie do rozwoju produkcji biopaliw Cele Ocena szybkiej pirolizy (FP), pirolizy katalitycznej (CP) oraz hydrotermalnej karbonizacji (HTC),
Bardziej szczegółowoPiotr MAŁECKI. Zakład Ekonomiki Ochrony Środowiska. Katedra Polityki Przemysłowej i Ekologicznej Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Piotr MAŁECKI Zakład Ekonomiki Ochrony Środowiska Katedra Polityki Przemysłowej i Ekologicznej Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie 1 PODATKI EKOLOGICZNE W POLSCE NA TLE INNYCH KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ 2
Bardziej szczegółowoTabela C Alfabetyczny indeks złożonych węglopochodnych wraz z odpowiadającymi im numerami indeksowymi
Tabela C Alfabetyczny indeks złożonych węglopochodnych wraz z odpowiadającymi im numerami indeksowymi Nazwa substancji Nr WE Nr CAS Nr indeksowy Aromatyczne oleje węglowodorowe zmieszane z polietylenem
Bardziej szczegółowoEkonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce
Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Janusz Kotowicz W1 Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechnika Częstochowska Układ prezentacji wykładów W1,W2,W3 1. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 9
Spis treści Wstęp... 9 1. Szkło i sprzęt laboratoryjny 1.1. Szkła laboratoryjne własności, skład chemiczny, podział, zastosowanie.. 11 1.2. Wybrane szkło laboratoryjne... 13 1.3. Szkło miarowe... 14 1.4.
Bardziej szczegółowoOcena parametryczna biopaliw płynnych
CZAS TECHNOLOGIA Ocena parametryczna biopaliw płynnych dr inż. Wojciech Golimowski w.golimowski@itep.edu.pl ITP Oddział Poznań PALIWA Paliwa kopalne BIOMASA Biopaliwa Węgiel Paliwa stałe Celuloza Ropa
Bardziej szczegółowoROLNICTWO. Ćwiczenie 1
PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR ZIMOWY) ROLNICTWO Ćwiczenie 1 1. Organizacja ćwiczeń. Regulamin pracowni chemicznej i przepisy BHP (Literatura zalecana, pozycja 1, rozdz. 1.1.). Zasady
Bardziej szczegółowoZakup. wartość w tys. wartość w tys. Nazwa nosnika energii Lp. Kod ilość. (bez podatku. VAT) Węgiel kamienny energetyczny z
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY, al. Niepodległości 28, -925 Warszawa Regon jednostki (firmy): 523577 Nazwa jednostki (firmy): URZĄD MIASTA HELU PKD: 8411Z Kierowanie podstawowymi rodzajami działalności publicznej
Bardziej szczegółowo2) uprawianej na obszarach Unii Europejskiej wymienionych w wykazie określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 28b ust.
Załącznik do ustawy z dnia 21 marca 2014 r. (poz. 457) Zasady obliczania ograniczenia emisji w cyklu życia biokomponentu I.1. Ograniczenie emisji w cyklu życia biokomponentu oblicza się: 1) poprzez zastosowanie
Bardziej szczegółowoJednostkowe stawki opłaty za gazy lub pyły wprowadzane do powietrza z procesów spalania paliw w silnikach spalinowych 1)
Jednostkowe stawki opłaty za gazy lub pyły wprowadzane do powietrza z procesów spalania paliw w silnikach spalinowych 1) Jednostkowa stawka w zł za gazy i pyły wprowadzone do powietrza z jednostki spalonego
Bardziej szczegółowoG-02b Sprawozdanie bilansowe nośników energii i infrastruktury ciepłowniczej Edycja badania: rok 2013
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY, al. Niepodległości 208, 00-925 Warszawa Regon jednostki (firmy): 00052357700000 Nazwa jednostki (firmy): URZĄD MIASTA HELU PKD: 8411Z Kierowanie podstawowymi rodzajami działalności
Bardziej szczegółowoDepartament Energii Odnawialnej. Ustawa o biokomponentach i biopaliwach ciekłych - stan obecny, proponowane zmiany
Ustawa o biokomponentach i biopaliwach ciekłych - stan obecny, proponowane zmiany Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r. poz.
Bardziej szczegółowoOCENA ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ ORAZ POTENCJAŁU JEGO ZASPOKOJENIA ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII W LATACH
Prezentacja projektu współfinansowanego przez Komisję Europejską pn. Infrastruktura Elektroenergetyczna Program UE Inteligentna Energia dla Europy, umowa nr IEE/08/Agencies/431/S12.529246 OCENA ZAPOTRZEBOWANIA
Bardziej szczegółowoDZIAŁ 2 ŹRÓDŁA ENERGII przygotowanie do sprawdzianu
DZIAŁ 2 ŹRÓDŁA ENERGII przygotowanie do sprawdzianu I. RODZAJE PALIW KOPALNYCH. II. PRZERÓBKA ROPY NAFTOWEJ I WĘGLA KAMIENNEGO. III. BENZYNA IV. SPOSOBY POZYSKIWANIA ENERGII A ŚRODOWIKO NATURALNE. 1. Wymienić
Bardziej szczegółowoInstytut Maszyn Przepływowych im. R. Szewalskiego Polskiej Akademii Nauk Wysokotemperaturowe zgazowanie biomasy odpadowej
Instytut Maszyn Przepływowych im. R. Szewalskiego Polskiej Akademii Nauk Wysokotemperaturowe zgazowanie biomasy odpadowej I. Wardach-Święcicka, A. Cenian, S. Polesek-Karczewska, D. Kardaś Plan prezentacji
Bardziej szczegółowoRaport z inwentaryzacji emisji wraz z bilansem emisji CO2 z obszaru Gminy Miasto Płońsk
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 Raport z inwentaryzacji emisji wraz z bilansem
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 1. Ćwiczenie Temat: Podstawowe reakcje nieorganiczne. Obliczenia stechiometryczne.
PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA Literatura zalecana 1. P. Szlachcic, J. Szymońska, B. Jarosz, E. Drozdek, O. Michalski, A. Wisła-Świder, Chemia I: Skrypt do
Bardziej szczegółowoPlan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy. Dział Zakres treści
Anna Kulaszewicz Plan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy lp. Dział Temat Zakres treści 1 Zapoznanie z przedmiotowym systemem oceniania i wymaganiami edukacyjnymi z
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 297
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 297 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 16 Data wydania: 10 października 2013 r. Nazwa i adres OBR SPÓŁKA
Bardziej szczegółowoKRAJOWE CENTRUM INWENTARYZACJI EMISJI NATIONAL EMISSION CENTRE. Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2003
KRAJOWE CENTRUM INWENTARYZACJI EMISJI NATIONAL EMISSION CENTRE Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2003 WARSZAWA, czerwiec 2005 UWAGA! Poniższe wskaźniki emisji odpowiadają wyłącznie
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab CZĄSTECZKA I RÓWNANIE REKCJI CHEMICZNEJ potrafi powiedzieć co to jest: wiązanie chemiczne, wiązanie jonowe, wiązanie
Bardziej szczegółowoWĘGLOWODORY. Uczeń: Przykłady wymagań nadobowiązkowych Uczeń:
WĘGLOWODORY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą pisze wzory sumaryczne, zna nazwy czterech początkowych węglowodorów nasyconych; zna pojęcie: szereg homologiczny; zna ogólny
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 14 czerwca 2016 r. Poz. 847 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 8 czerwca 2016 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 4 czerwca 206 r. Poz. 847 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA ) z dnia 8 czerwca 206 r. w sprawie warunków technicznych kwalifikowania części energii
Bardziej szczegółowoUkład zgazowania RDF
Układ zgazowania RDF Referencje Od 2017, wraz z firmą Modern Technologies and Filtration Sp. z o.o, wykonaliśmy 6 instalacji zgazowania, takich jak: System zgazowania odpadów drzewnych dla Klose Czerska
Bardziej szczegółowoMateriały i tworzywa pochodzenia naturalnego
Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego 1. Przyporządkuj opisom odpowiadające im pojęcia. Wpisz litery (A I) w odpowiednie kratki. 3 p. A. hydraty D. wapno palone G. próchnica B. zaprawa wapienna
Bardziej szczegółowoK1. KONDUKTOMETRYCZNE MIARECZKOWANIE STRĄCENIOWE I KOMPLEKSOMETRYCZNE
K1. KONDUKTOMETRYCZNE MIARECZKOWANIE STRĄCENIOWE I KOMPLEKSOMETRYCZNE Postępowanie analityczne, znane pod nazwą miareczkowania konduktometrycznego, polega na wyznaczeniu punktu końcowego miareczkowania
Bardziej szczegółowoOCENA ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ ORAZ POTENCJAŁU JEGO ZASPOKOJENIA ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII W LATACH
Prezentacja projektu współfinansowanego przez Komisję Europejską pn. Infrastruktura Elektroenergetyczna Program UE Inteligentna Energia dla Europy, umowa nr IEE/08/Agencies/431/S12.529246 OCENA ZAPOTRZEBOWANIA
Bardziej szczegółowoWymagania gazu ziemnego stosowanego jako paliwo. do pojazdów
Wymagania gazu ziemnego stosowanego jako paliwo mgr inż. Paweł Bukrejewski do pojazdów Kierownik Pracowni Analitycznej Starszy Specjalista Badawczo-Techniczny Laboratorium Produktów Naftowych i Biopaliw
Bardziej szczegółowoOCENA ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ ORAZ POTENCJAŁU JEGO ZASPOKOJENIA ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII W LATACH
Prezentacja projektu współfinansowanego przez Komisję Europejską pn. Infrastruktura Elektroenergetyczna Program UE Inteligentna Energia dla Europy, umowa nr IEE/08/Agencies/431/S12.529246 OCENA ZAPOTRZEBOWANIA
Bardziej szczegółowoKrzysztof Stańczyk. CZYSTE TECHNOLOGIE UśYTKOWANIA WĘGLA
Krzysztof Stańczyk CZYSTE TECHNOLOGIE UśYTKOWANIA WĘGLA GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Katowice 2008 Spis treści Wykaz skrótów...7 1. Wprowadzenie...11 1.1. Wytwarzanie i uŝytkowanie energii na świecie...11
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2009/2010
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2009/2010 Instytut: Techniczny Kierunek studiów: Zarządzanie i inżynieria produkcji Kod kierunku: 06.9 Specjalność:
Bardziej szczegółowoBIOPALIWA DRUGIEJ GENERACJI
BIOPALIWA DRUGIEJ GENERACJI dr Magdalena Rogulska mgr inż. Marta Dołęga Instytut Paliw i Energii Odnawialnej Instytucja Wdrażająca działania 9.4-9.6 i 10.3 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 2 WSPÓŁOZNACZANIE WODOROTLENKU I WĘGLANÓW METODĄ WARDERA. DZIAŁ: Alkacymetria
ĆWICZENIE 2 WSPÓŁOZNACZANIE WODOROTLENKU I WĘGLANÓW METODĄ WARDERA DZIAŁ: Alkacymetria ZAGADNIENIA Prawo zachowania masy i prawo działania mas. Stała równowagi reakcji. Stała dysocjacji, stopień dysocjacji
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1)
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie metodyk referencyjnych badania stopnia biodegradacji substancji powierzchniowoczynnych zawartych w produktach, których stosowanie
Bardziej szczegółowoRynek biopaliw w Polsce stan obecny i prognozy w świetle posiadanego potencjału surowcowego i wytwórczego KAPE
Rynek biopaliw w Polsce stan obecny i prognozy w świetle posiadanego potencjału surowcowego i wytwórczego KAPE - 27--25 1 Uwarunkowania Niniejsza prezentacja dotyczy wyłącznie prognoz dla biokomponentów
Bardziej szczegółowoODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII I GOSPODARKA ODPADAMI STUDIA STACJONARNE
PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR ZIMOWY) ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII I GOSPODARKA ODPADAMI STUDIA STACJONARNE Ćwiczenie 1 (Karty pracy laboratoryjnej: 1a, 1b, 1d, 1e) 1. Organizacja ćwiczeń.
Bardziej szczegółowoEnergia słoneczna i cieplna biosfery Pojęcia podstawowe
Dr inż. Mariusz Szewczyk Politechnika Rzeszowska im. I. Łukasiewicza Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa Katedra Termodynamiki 35-959 Rzeszów, ul. W. Pola 2 Energia słoneczna i cieplna biosfery Pojęcia podstawowe
Bardziej szczegółowoRok akademicki: 2015/2016 Kod: MIC s Punkty ECTS: 5. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne
Nazwa modułu: Surowce energetyczne i paliwa Rok akademicki: 2015/2016 Kod: MIC-1-707-s Punkty ECTS: 5 Wydział: Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej Kierunek: Inżynieria Ciepła Specjalność: Poziom
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1275 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI Warszawa, ul.
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1275 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 12 Data wydania: 11 czerwca 2018 r. Nazwa i adres IREAST SP.
Bardziej szczegółowoBiopaliwo do silników z zapłonem samoczynnym i sposób otrzymywania biopaliwa do silników z zapłonem samoczynnym. (74) Pełnomocnik:
RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 197375 (21) Numer zgłoszenia: 356573 (22) Data zgłoszenia: 10.10.2002 (13) B1 (51) Int.Cl. C10L 1/14 (2006.01)
Bardziej szczegółowoPolska, lipiec 2006 r.
Raport za 2005 r. dla Komisji Europejskiej wynikający z art. 4(1) dyrektywy 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie wspierania użycia w transporcie biopaliw lub innych
Bardziej szczegółowoWykaz metod badawczych stosowanych w Pracowni w Szczecinie:
Wykaz metod badawczych stosowanych w Pracowni w Szczecinie: L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 11 12 13 14 15 16 Badane obiekty/ grupy obiektów Środki Ŝywienia zwierząt Badane cechy i metody badawcze Zawartość białka
Bardziej szczegółowoSprawa okazuje się jednak nieco bardziej skomplikowana, jeśli spojrzymy na biomasę i warunki jej przetwarzania z punktu widzenia polskiego prawa.
Czy biomasa jest odpadem? Łukasz Turowski Co to jest biomasa? W obliczu nałożonych na Polskę prawem Unii Europejskiej zobowiązań polegających na zwiększaniu udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych
Bardziej szczegółowoMOŻLIWOŚCI POZYSKANIA BIOMASY DRZEWNEJ DO CELÓW ENERGETYCZNYCH W SADOWNICTWIE I LEŚNICTWIE
MOŻLIWOŚCI POZYSKANIA BIOMASY DRZEWNEJ DO CELÓW ENERGETYCZNYCH W SADOWNICTWIE I LEŚNICTWIE Dr inż. Stanisław Parzych, Dr inż. Agnieszka Mandziuk Wydział Leśny SGGW w Warszawie Mgr inż. Sebastian Dawidowski
Bardziej szczegółowoZadanie: 1 (1 pkt) Czy piorąc w wodzie miękkiej i twardej zużywa się jednakowe ilości mydła?
Zadanie: 1 (1 pkt) Czy piorąc w wodzie miękkiej i twardej zużywa się jednakowe ilości mydła? Zadanie: 2 (1 pkt) Woda twarda powoduje tworzenie się kamienia kotłowego. Uzasadnij, pisząc odpowiednie równania
Bardziej szczegółowoPROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA
PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA Ćwiczenie 1 (Karta pracy - 1a, 1b, 1c, 1d, 1e) 1. Organizacja ćwiczeń. Regulamin pracowni chemicznej i przepisy BHP (Literatura
Bardziej szczegółowoDrewno jako surowiec energetyczny w badaniach Instytutu Technologii Drewna w Poznaniu
Drewno jako surowiec energetyczny w badaniach Instytutu Technologii Drewna w Poznaniu dr inż. Wojciech Cichy mgr inż. Agnieszka Panek Zakład Ochrony Środowiska i Chemii Drewna Pracownia Bioenergii Dotychczasowe
Bardziej szczegółowoWYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH SYMBOLI
SPIS TREŚCI WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH SYMBOLI...7 PRZEDMOWA...8 1. WSTĘP...9 2. MATEMATYCZNE OPRACOWANIE WYNIKÓW POMIARÓW...10 3. LEPKOŚĆ CIECZY...15 3.1. Pomiar lepkości...16 3.2. Lepkość względna...18 3.3.
Bardziej szczegółowouwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, a w szczególności jego artykuł 175 (1),
DYREKTYWA 2003/30/WE DYREKTYWA 2003/30/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 8 maja 2003 roku w sprawie wspierania użycia w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych PARLAMENT EUROPEJSKI I
Bardziej szczegółowogospodarki energetycznej...114 5.4. Cele polityki energetycznej Polski...120 5.5. Działania wspierające rozwój energetyki odnawialnej w Polsce...
SPIS TREŚCI Wstęp... 11 1. Polityka energetyczna Polski w dziedzinie odnawialnych źródeł energii... 15 2. Sytuacja energetyczna świata i Polski u progu XXI wieku... 27 2.1. Wstęp...27 2.2. Energia konwencjonalna
Bardziej szczegółowoProwadzący: dr hab. inż. Agnieszka Gubernat (tel. (0 12) 617 36 96; gubernat@agh.edu.pl)
TRANSPORT MASY I CIEPŁA Seminarium Transport masy i ciepła Prowadzący: dr hab. inż. Agnieszka Gubernat (tel. (0 12) 617 36 96; gubernat@agh.edu.pl) WARUNKI ZALICZENIA: 1. ZALICZENIE WSZYSTKICH KOLOKWIÓW
Bardziej szczegółowoBiokomponenty i biopaliwa ciekłe
Biokomponenty i biopaliwa ciekłe stan prawny i perspektywy Tomasz Pańczyszyn Departament Energii Odnawialnej ul. Krucza 36/Wspólna 6 00-522 Warszawa faks 22 695 8196 me@me.gov.pl www.me.gov.pl Plan prezentacji:
Bardziej szczegółowogrupa branżowa AB-W (wersja ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB XXX
grupa branżowa AB-W (wersja 2-11.05.2013 zmiany zaznaczono na czerwono) ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB XXX wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42
Bardziej szczegółowoAktualne regulacje prawne wspierające wytwarzanie energii i ciepła z biomasy i innych paliw alternatywnych
Aktualne regulacje prawne wspierające wytwarzanie energii i ciepła z biomasy i innych paliw alternatywnych Katarzyna Szwed-Lipińska Radca Prawny Dyrektor Departamentu Źródeł Odnawialnych Urzędu Regulacji
Bardziej szczegółowopolityka w sprawie OZE energii. Energetyczny wymiar polskiej prezydencji w UE. Krzysztof Nosal Dyrektor d/s Środowiska Arizona Chemical
Jak nie wylać dziecka z kąpielą - zrównowa wnoważona ona polityka w sprawie OZE Debata: Rok energii. Energetyczny wymiar polskiej prezydencji w UE. Krzysztof Nosal Dyrektor d/s Środowiska Arizona Chemical
Bardziej szczegółowoOtrzymywanie paliw płynnych z węgla
Główny Instytut Górnictwa Central Mining Institute Katowice, POLAND Otrzymywanie paliw płynnych z węgla J. Dubiński, K. Czaplicka, K. Stańczyk, J. Świądrowski 1 Prezentowane zagadnienia Metody upłynniania
Bardziej szczegółowoZajęcia 10 Kwasy i wodorotlenki
Zajęcia 10 Kwasy i wodorotlenki Według teorii Brönsteda-Lowrego kwasy to substancje, które w reakcjach chemicznych oddają protony, natomiast zasady to substancje, które protony przyłączają. Kwasy, które
Bardziej szczegółowoZagadnienia hydrokonwersji olejów roślinnych i tłuszczów zwierzęcych do węglowodorowych bio-komponentów parafinowych (HVO)
Łukasz Jęczmionek Zagadnienia hydrokonwersji olejów roślinnych i tłuszczów zwierzęcych do węglowodorowych bio-komponentów parafinowych (HVO) Instytut Nafty i Gazu 2012 Zagadnienia hydrokonwersji olejów
Bardziej szczegółowo