PROTETYK \." ,,P'rcIg. ti' STOMATOLOGICZNA. == XSKC) rure=x{ {3 m {3 }\ff:x:x fr S. 20r5. Tom LXV MARZEC - KWIECIEN

Transkrypt

1 j f f i PL ISSN Rok zalozenia7965 DWUMIESIECZNIK 2015, LXV, 2,e3-788 \l f l\f PROTETYK \." STOMATOLOGICZNA XSKC) rure=x{ {3 m {3 }\ff:x:x fr S ORGAN POL SKIEGO TOWARZY S TWA S TOMATOLOGICZNEGO SEKCJA PROTETYKI,,P'rcIg Sto@ogicznei == ti' Tom LXV MARZEC - KWIECIEN 20r5

2 1ry TRESC p. Stendera:Wspomnienie posmiertne. Prof. Per-IngvarBrinematk( ) K. Majchrzak, K. Szymanek-Maj chtzak, E. Mierzwrnska- Nastalska: Ocena czgstosci wystgpowania i charakterystyka bakterii z rodzaju Staphylococcus u pacjent6w u2ytkujecych uzupelnienia protetyczne w grupie chorych Ieczonych przeszczepemnarz4dowym nerki 99 D. F. Basmadji, S. Kut, Z. Bereznowski:Por6wnanierozktradunaprgZeri w implancie i w kosci wok6l implant6w AstraTech. i Xive zapomocqanalizy element6w )go skofczonych...". 108 B. Jedynak, R. Jedynak: Ocena kliniczna skutecznoscileczniczej wybranych preparat6w chemicznych w leczeniu nadwra2liwosci zgbiny u pacjent6w leczonych protetycznie. CzESc I. Pacjenci uzytkuj4cy ruchome uzupelnieniaptotetyczne Z. Kucharski, A. Michalska, A. Kaniewska'. Analiza mozliwosci wykorzystania kwestionariusza Coraha do oceny stanu emocjonalnego pacjenta stomatologicznego...' 129 ty A. Koszewska, M. Marczyriska-Stolarek, M. Zadurska:Hipodoncja bocznych zebow siecznych szczekr, metody leczenia - przegl4d pismiennictwa 138 czg\c I... M. Sobczyk, T. Godlewski: Por6wnanie metod polimeryzacji protez rne podzie- calkowitych na podstawie pi5miennictwa :dzialnosci' M. Czaikowski. J. Sidun, T. Sierpinska:FizykochemicznewlaSciwoSci srugf rekla- ^rz'r^crn rr/adn rr/ crnmqtnlno rr nrzeeiad ni(mit 153 formowania przyrostowego w stomatologii - przeglqd pismiennictwa...' "^-*^,-^-,^ M. Wrzesiriska, M. t apif ska, P. Rasmus:Czytechnicydentystycznisq zagroleniwypaleniem zawodowym?."""""" 162 necessarily E. Mierzwthska-Nastalska: Recenzja podrgcznika,,wsp6lczesna protetyka ity for such stomatolog iczna -podstawy teoretyczne i praktyka kliniczna" autorstwa p rof. Stanislawa \ puarantee rt^:-,.,^t,;-_ 170 Maj ews kiego...'... Przegl4dczasopism zagranicznych...' ca6 na kon- )renumerata ie bgdqcych zam6wione pp online do re following 0t8'78222 issues COD 95

3 PROTET. STOMATOL.,2015. LXV 2, t DOI: / Cry technicy dentystyczni s4 zagrozeni wypaleniem zawodowym? Are dental technicians at risk of burnout? Magdalenu Wrzesiriskal, Milenu tr apifiskul, Pawel Rusmus2 I Zaktad Rehabilitacji Psychospolecznej, Uniwersytet Medyczny w tr-odzi p.o. Kierownika: dr n. med. M. Wrzesinska z Zaklad Psychologii Lekarskiej, Uniwersytet Medyczny w tr-odzi Kierownik: dr hab. n. med. T. Sobow HASI-A INDEKSOWE: technik dentystyczny, wypalenie zawodowe, stres zawodowy KEY WORDS: dental technician, professional burnout, professional stress Streszczenie Cel pracy. Celem bctdonia.iest przedslavrienie prob/emtt w-ypa/enia zawodowego w gntpie techn i kow d e n t,,- s t1,- c z n-v c h a ne I iz ov) an e go v' r a m a c h czynnik1w: wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja orqz obni2one poczucie dokonafi osobistych z uwzglgdnieniem zmiennych demografcznych, ekonomicznych i psychospolecznych. Muterial i metody. W badctniach wykorzystano huestionariusz MBI przeznaczony do badanict poziomu wypalenia zawodowego oraz ankietg wlasnego outorstw,o, ktora umozliwila m.in. analizg danych demograficznych, sytuacjg socjoekonomicznq i wparcia psychospolecznego. Badaniami objgto grup? 102 aktywnych zawodowo tec hnikow dentystycznyc h. Wyniki i wnioski. Wykazano przecigtrry poziom wvczerpania emocjonalnego (23,6 pkt.) i deper sonalizacji (8,5 pkt 1 oraz wysoki poziom obnizonego poczucia dokonan osobistych (17,4 pkt.). Zaobserw,owano brak istotnej zale2nolci pomigdzy zmiennymi demograficznymi a poziomem badanych czynnikow, natomiast u blisko polov,y osob deklarujqcych zamiar porzucenia prcrc!- w z aw o d z i e wy ka z a n o w^): s o ki p o z i o m w 1'- c z er p a n i a e m o cj o n a I n e g o. R o dz aj o t r zy my w a n e g o w- s p u t'l' i Lt Summaty Aim of the study. To pre,senthe problem of burnottt svndrome in a group of dental technicians analysed in the context of the follou'ing.foctors: emotional exhaustion, depersonalization and redtrced sense of personal accomplishment, taking into account the relationship behteen demographic, economic and psychosocial variables. Muterial and methods. Maslach Burnout Inventot)' (MB, questionnaire ttas used to investigate the level of btrrnout syndrome. The questionnctire o/ our own design enabled the analysis o.f demographic and socioeconomic data, as well as psychosocial conditions in the workplace. The study material comprised a group oj 102 projbss ionally active dental technic ians. Results und conclusions. The study revealed on averqge level of emotioncrl erhaustion (score, and depersonalization (score, 8.5), end a high level of redtrced sense of personal occomplishment (score, 17.4). No significant relationship betn-een demographic variables and the level of the onol-v-sedfactors w'as observed. However, in almost 50ok o.f respondents who had declared the inten,gion to leave the job a high level of emo- 162

4 Zagadnienia zawo dowe technik6w spolecznego byl zw'iqzary istotnie z v'ybram'mi tional exhaustion was observed. The type of the obtained social sltpport was significantly related t o t h e c h o s en.fa c t or s res p o ns i b I e.fo r p rofe s s i o n a I burnout. Wstgp czynnikami skladajqcymi sig na wypalenie zav;odowe. Osoby pracuj4ce w zawodzie technika dentystycznego nara2one sq na przewlekly stres zawodowy spowodowany niekorzystnymi warunkami psychospolecznymi w miejscu pracy. Gi6wne stresory, na ktore nara2eni s4 technicy dentystyczni to m.in. praca pod presj4 czass, trudno5ci w podejmowaniu decyzj stala koncentracja i wzmozona uwaga, doswiadczanie sytuacji konfliktowych ze zleceniodawcami, dyspozycyjnos6 i praca zmianowa, poczucie odpowiedzialnorici za zdrowte i jako6i Zycia pacjenta (1-3). W klasycznym ujgciu wypalenie zawodowe rozpatrywane jest w tr6jczynnikowym aspekcie. Pierwszy czynnik to wyczetpaniemocjonalne, kt6re objawia sig gl6wnie pod postaci4 zmqczenia, utraty energii, oslabienia czy znlr- 2enia zwi1zanego z obowi4zkami zawodowymi. Kolejny czynnik to depersonalizacja,ktora odzwierciadla poziom reakcjinterpersonalnych w miejscu pracy i odnosi sig do negatywnej i niewla5ciwej postawy wobec klient6w, pesymistycznego nastawienia wobec wsp6lpracownik6w oraz zatrudniaj1cej organ izacj i. Ostatni to obnizone poczucie dokonari osobistych, kt6re wi42e sig ze zmniejszeniem produktywnosci pracownika czy ntezdolno6ci4 do skutecznego radzenia sobie z trudnymi sytuacjami (4-6). Celem pracy byla ocena zale2nosci migdzy poziomem okreslonych czynnik6w wypalenia zawodowego a zmiennymi demograficznymt oraz socjoekonomicznymi zwrqzanymi z charakterem wykonywanej pracy wykonyu,ane.l przez Iechnik6w dentystycznych. Kolejny cel dotyczyl oceny zale2noici miedzy otrzymywaniem wsparcia spolecznego od czlonk6w rodziny, wsp6lpracownik6w, przelolonego w sytuacjach stresowych w miejscu pracy a poziomem badanych czynnik6w. Material i metody Badaniem objgto grupq 102 aktywnych zawodowo technik6w dentystycznych (40 mgzczyzn i 62 kobiet) w wieku lat. Badana grupa obejmowala 650/ os6b w wieku od 18 do 39 roku 2ycia (odsetek os6b w wieku od lat wyni6sl 37oh, a w wieku lat -28%). Pozostale osoby miaty 40 lat i wigcej (w tym 25o/osob bylo w wieku 29-39lat,l0o/o 5l-65 lat). Badania miaty charakter anonimowy a ich przeprowadzenie odbylo sig po uzyskaniu zgody respondent6w. Konspekt pracy oraz zaptoponowane metody badawcze zostaly pozytywnie zaopiniowane przez Komisjg Bioetyki Uniwersytetu Medycznego w Lodzi (nr RNN/763ll2lKB). W badaniach wykorzystano kwestionariusz ankiety audytoryjnej, skladaj4cej sig z 26 pyta6, kt6re zostaly skonstruowane na potrzeby niniejszych badari. Pytania zawarte w kwestionariuszumozliwily analizg danych demograficznych oraz socjoekonomicznych zwiezanych z wykonywaniem zawodu technika dentystycznego. W ankiecie zwarto pytania w kt6rych na skali dychotomicznej: tavnie osoby deklarowaty otrzymyu'anie wsparcia spolecznego od pracodawcy, wsp6lpracownik6w i rodziny w sytuacjach konfliktowych w miejscu pracy. W celu zbadanra poziomu wypalenia zawodowego u2yto kwestionariusz MBI PROTETYKA STOMATOLOGICZNA LXV

5 ',1 IIi':esinska i inni (Maslach Bournout Inventory). Narzgdzie zawiera 22 stwierdzenia i pozw alanaoceng stanu psychofi zycznego zwi4zanego z wykonywanq prac4 w odniesieniu do trzech czynnik6w skla_ daj4cych sig na wypalenie zawodowe, tj. lryc zerp anie em o cj o n a ln e, dep ers o n aliz ac j a, obni _ 2one poczucie dokonaf osobistych. Uzyskane wyniki zostaly obliczone oddzielnie dla kal_ dego czynnika. Wysoki poziom wypalenia zawodowego odzwierciedla wysoka liczbapunkt6w w zakresie wyczerpania emocjonalnego i depersonalizacji a niska liczba punkt6w w zakresie obni2onego poczucia dokonari osobistych (7). Statystyka W obliczeniach statystycznych pierwotnie dokonano pomiar6w podstawowych parame_ tr6w statystycznych. Por6wnania cech wypa_ lenia zawodowego w grupach wyodrgbnionych ze wzglqdu na analizowane zmienne maj4ce tylko dwie kategorie dokonano, w zalelnolci od ich rozkladu, testem U Manna-Whitneya lub testem t-studenta. W przypadku zmiennych, takich jak w.iek i stal pracy wykonano test Kruskala-Wallisa. Za poziom istotno5ci przy jgto p<0,05. Pozi omy referencyj ne dostgp_ ne w literaturzeprzedmiotu uwzglgdniono przy analizie wynik6w og6lnych uzyskanych w po_ szczegolnych wymiarach wypalenia zawodowego (4). Wyniki W zakresie wyczerpania emocjonalnego (23,6 pkt) i depersonalizacji (8,5 pkt) uzyska_ no przecigtny poziom referencyjny, a wysoki poziom wykazano w wymiarze obni2onego poczucia dokonari os obistych, gdzi e Sredni wynik wyni6sl 17,4 pkt (tab. I). poziom wyczerpania em ocj onaln e go, dep ers onali zacji or az obnilo - nego poczucia dokonari osobistych nie zale2al istotnie od Zadnej uwzglgdnionej w badaniu zmiennej demograficznej (tab. I). Prawie wszystkie uwzglgdnione w badaniu zmienne socjoekonomiczne zwiqzane z cha_ rakterem wykonywanej pracy technik6w den_ tystycznych nie wplyngly na poziom badanych czynnik6w wypalenia zawodowego (tab. II). Jedynie wynik wyczerpania emocjonalnego zale2al istotnie od zamiaru porzucenia pracy (z:3,626; p:0,0003). Poziom wyczerpania emocj onalnego zale2al istotnie od otrzymywania wsparcia ze strony przelo 2one go (t:2,502; p:0, 015 ). Stwi erdzono istotne statystycznie zalehnoic migdzy orrzy_ mywaniem wsparcia ze strony wspolpracow_ nik6w oraz rodziny w sytuacjach konflikto_ wych w miejscu pracy a poziomem deper_ sonalizacji, odpowiednio: wsparcie wsp6lpra_ cownik6w (z:2,495 p:0,013); wsparcie ze strony rodziny (z:3,049: p:0,0023) oraz obnizonym poziomem dokonaf osobistych, od_ powiednio: wsparcie ze strony wspolpracow_ nik6u. (z:2,070; p:0,038) oraz wsparcie ze strony rodziny (z:2,185; p:0,0289) (tab. IIf. Dyskusja Badana grupa technik6w dentystycznych uzyskala wysokie wyniki w wymiarze obnizo_ nego poczucia dokonaii osobistych, natomiast w zakresie depersonali zacji iwyczerpania emo_ cjonalnego wyniki uksztaltowaty sig na prze_ cigtnym poziomie. Wysoki wynik obnizone_ go poczucia dokonari osobistych u badanych technik6w dentystycznych mo2na ttumaczyc faktem braku dostgpu do informacji zwrotnych od pacjent6w na temat jakosci Swiadczonych przez nich uslug. Przeprowadzone badan ia dotyczqce proble_ mu wypalenia zawodowego wsr6d przedsta_ wicieli uslug stomatologicznych potwierdzajq, 2e problem ten dotyczy przede wszystkim lekarzy dentyst6w (8). Inne badania w grupie lekarzy dentyst6w pokazuj1, 2e poziom poszczegolnych czynnik6w wypalenia zawodo_ wego w badanej grupie zawodowej byl niemal 164 PROTETYKA STOMMOLOGICZNN. ZOI S. r-xv Z

6 Zagadnienia zawodowe technik6w T a b e 1 a I. Poziom wyczetpania emocjonalnego, depersonalizacji oruz obni2onego poczucia dokonari osobistych z uwzglgdnieniem zmiennych demograficznych Zmienne demograficzne Og6lem (n:102) Me Wyczerpanie emocjonalne Sr +SD Depersonalizacja 23,6+10,4 8,48+5,8 16,0 Obnizone poczucie dokonaf osobistych l - A ,9+10,4 7 7l+5 5 )40 24,6+10,5 9,68+6,1 lr 5+R 1 z:0,737; p:0,46 z:1,672; p:0,09 z:1,038; p:0,30 '" I R-?R -" /n:17) \'- ''/ ,4+8, I 18,1+7, (n:29)?5 5?55+llR ,4+6,9 ;oro (":ro 5 I -67 (n:1 0) r I7,0+6,2 24,4+10, ,6+7, '7 g ,0 20,3+8,1 H:2,450; p:0,48 H:3,202; p:0,36 Stan cywilny t. Zonatylzamg2na (n:48) 18,2+8,2,l Inny stan c1r,vilny I (n:54) 24,4+10,'.7 Miejsce zamieszkania z:0,77l; p:0,44 i 2-0,486; p:0,63 WieS (n:10) 30,0 Miasto<100 ^^-^ tys. (n:25) )60 Y1)*zloo tys 22,0 (n:o i.) H:l?6 5+lO 5 )) '7+1 O ) '75'7'n:O 4) t. Y v. ' - 19,8+5,8 lb,0+7,4 16,8+7,5 H:0,754; p:0,69 H:3,1 991' p:0,20 identyczny z danymi uzyskanymi w naszych badaniach. W zakresie wyczerpania emocjonalnego wyniki lekarzy dentyst6w i technik6w dentystycznych uplasowaty sig odpowiednio na poziomie 24,8 pktoraz23,6 pkt. Wodniesieniu do dep ers o nalizacji lekar zy denty S c i uzyskali PROTETYI{A STOMATOLOGICZNA LXV

7 T a b e I a I I. Poziom wyczerpania emocjonalnego, deperson alizacji otaz poczucia dokonari osobistych z uwzglgdnieniem zmiennych socjoekonomicznych Zmienne socjoekonomiczne Sta2 pracy (lata) Wyczerpanie emocjonalne Depersonalizacja Me Sr +SD Me Sr +SD Obni2one poczucie dokonari osobistych Me Sr +SD Do 5 (n:43) ))o )) '7+q ) 8,0 R r 6,0 17,8+6,J 6-10 (n:16) I l-20 (n:37) )6n 24, ))o 24,3+ I 1,8 lt i wigcej (n-6) 15,0?? ,0 Etapy pracy H:0,660: p:0,88 I I,8+7, ,3+8,7 7,08+4,9 14,0 R OO+5 ) H:4,864; p:0,18 19,0 r l5 R+7? 19,0+8,8 H:3,364;p:0,34 Jeden etap (n-2a) ))5 )) 1+lo 4 75 R 11+6? 17, ',7,4 > 2etapy (n-78) 23, ,0 x \ {-1-'\ / r6,0 l1 l+'7 7 z-0,331; p:0,74 z:0,710 p:0,48 Liczba godzin tygodniowo S40 h (n: , l 1.2 8,5 9,56+6, I 9.1+6,9 >40 h (n:84) tl'0 z:1,896; p:0,057 24,5+ 10,1 8,0 R )5+5 6 t5 s 11,0+1.4 z:0,636: p:0,52 z:1,238; p:0,22 Posiadanie r.lasnej pracowni Tak (n:31) Nie (n:71) 19,0 22,8+12,1 9,0 8,71+6, ,9+7,1 24.0?l q+q ,38+5,6 r6.0 17,6+',/,3 Zadowolenie z zarobk6w z:0,771; p-0,44 z:0,156; p:0,88 z-0,178, P:0,86 Niskie (n:75) 22,0 23,3+10,4 8,0 8,00+5, ,6+7.7 Wysokie 1n: ,4+10,6 l l, , ,4 z:0,504 p:0,61 z-1,490: p-0,14 z-o OQ5 n-o 0? Zatniar porzucenia pracy Tak (n:27.1 t?o 30,0+9,2 9,0 9,r18+6, Nie (n:75) 21,0 )t ]+q q 8,0 R l?+{ { I t - a z:3,626; p:0,0003 z:0,846; p:0,40 r66 PROTETYI(A STOMATOLOGICZNA. 20 I 5. LX\I 2

8 Zaeadnienia zawodowe techni kow Tabe 1a lii. Poziom wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacjiorazobni2onego poczucia dokonafr osobistych z uwzglgdnieniem otrzymyu'ania wsparcia w sytuacjach konfliktowych w rniejscu pracy ze strony przelozonego, n'sp6lpracou'nik6u' i rodziny 2rodlo wsparcia Wyczerpanie emocjonalne Depersonalizacja spolecznego Me Sr +SD Me Sr +SD Obnizone poczucie dokonari osobistych l - Me Sr +SD Wsparcie przelo2onego Tak (n:26) lg 5 20,3+8.5 Nie (n:45) 26"0 26,0+9,8 e? 5O?' n:0 015 r.-r"' ,42+4,9 15,0 8,0 z:0,412; p:0, L tcol 16,6+6,8 ft2+75 z:0,979; p:0,33 r Wsparcie wsp6lpracowni k6w Tak (n:60) 22,0 Nie 1n:42,t 23.5 YT"T'. -dr'ry z-0.37 : o-0.71 r r 23,2+10,5 7,0 7 "17+5,0 24,l ,0 10 / ,9+6 r,e " r ' ' z-2,495' p:0,013 r{n r J tv z:2,070; p:0,038 Tak rn-73 ) I I I 8.4a7.9 Nie {n-19} ll,0 ll l 4.8-4'7 r r rl \ 4., t=r.n*,":0.oro '..-.. ' v ".vj r wynik 9,2 pkt, natomiastechnicy dentystyczni 8,5 pkt. Por6wnanie wynik6w obu badari po raz kolejny pozwala zaobsetwowai niepokoj4- c 4 tendencj g do doswiad czania si lniej sze go obnizonego poczucia dokonari osobistych \\' grupie badanych technik6rn' dentystycznych na tle przedstawicieli innych zawod6w medycznych (24,7 pkt wobec 17,4 pkt) (9). Badania naukowe potwierdzaj4, 2e kobiety w por6wnaniu z mqlczyznami s4 bardziej nara2one na ryzyko wypalenia zawodowego. Przyczyn4 tego zjawiska moze by6 m.in. gorsza pozycja spoleczno-ekonomiczna, czy konflikt pelnionych 161 u' ukladzie praca-rodzina (10). Istniej4 jednak doniesienia wykluczajqce zw i4zek migdzy poziomem wypalenia zawodowego a ptci4 ( I I ). Niniejsze badania rowniez nie potwierdzrly zwiqzku plci z Srednimi poziomami wszystkich czynnik6w wypalenia zawodowego. Og6lne poziomy wszystkich czynnikow wypaf enia zawodowego nie zale2aly istolnie od pozostalych uwzglgdnionych w badaniu czynnik6w demograficznych, tj. wieku, stanu cywilnego oraz miejsca zamieszkania, co jest potwierdzeniem dla wczesniejszych doniesief (9, 12). W pracy przeanalizowano takze wplyw zmiennych socjoekonomicznych zwiqzanych z charakterem pracy technika dentystycznego. Doniesienia wskazuj4, 2e nieadekwatne zarobki oraz brak systemu motywacyjnego to jedne z czynnik6w predysponuj4cych do rozwoju wypalenia zawodowego (13, l4). W naszych badaniach jednak jedynie poziom czynnika PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 20I 5, LXV 2

9 M. Wrzesirtska i innr wyczerpania emocjonalnego byl istotnie wy2- szy u os6b deklaruj4cych zamtar porzucenia pracy w por6wnaniu z osobami nie maj4cych takich plan6w. Dodatkowo prawie polowa tych os6b uzyskata wysoki poziom w zakresie tego czynnlka. Wsparcie spoleczne warunkuje dobrostan biopsychospoleczny i moze chronii przed wypaleniem zawodowym (9, 12).Istniej4 ro2ne 2r6dta wsparcia, a zalicza sig do nich m.in. r o dzing, wsp6lpracownik6w oruz przel o2one - go. Udowodniono, 2e w sytuacjach konfliktowy ch zw i4zanyc h z pr ac4zawodow4 to n'la6n i e wsparcie ze strony wsp6lpracownik6w antieli pochodz4ce od rodziny czy przelo2onegodgrywa wigksz4 rolg ochraniajqcq przed wypaleniem zawodowym. Otrzymywanie rn'sparcia ze strony czlonk6w rodziny w sytuacjach stresowych zwiqzanychz miejscem pracy wplywa natomiast na poprawg samopoczucia psychofizycznego (15). Analiza danych uzyskanych z naszego badania p otw ier dza znaczenie rn'sparc i a sp ole c z- nego w profilaktyce wypalenia zawodowego. W przypadku otrzymywania wsparcia ze strony przelo onego w sytuacjach stresowych w miejscu pracy odnotowano nr2szy wynik wyczerpania emocjonalnego. U os6b otrzymuj4- cych wsparcie ze strony wsp6lpracownik6w uksztattowal sig ni2szy poziom wypalenia zawodowego w wymiarze depersonalizacjr oraz wyczerpania emocjonalnego. Otrzymywanie wsparcia od czlonk6w rodziny w sytuacjach stresowych w miejscu pracy wplynglo na ni2- szy wynik wszystkich czynnik6w wypalenia zawodowego. Potwierdzono jedynie istotnie wy2szy wynik obni2onego poczucia dokonari osobistych u os6b otrzymuj4cych wsparcie ze strony wsp6lpracownik6w. Badania w6r6d zawod6w medycznych opi suj 4ce zw i4zek miedzy stresem zawodowym a wsparciem spolecznym ze strony wsp6tpracownik6w r6wnie2 wykazaty podobn4 zale2noic (16). Na podstawie niniejszych badah mo2na wysnui wniosek, 2e badani technicy dentystyczni s4 zagroieni wypaleniem zawodowym, gl6wnie u,zakresie obni2onego poczucia dokonafi osobistych. Zmtenne demograficzne oraz socjoekonomiczne w wigkszosci przypadk6w nie maj4 istotnego wplywu na poziom wypalenia zawodowego. Istotn4 funkcjg w zakresie profilaktyki wypalenia zawodowego w grupie technik6w dentystycznych mo2e petnii gt6wnie wsparcie ze strony rodziny. PiSmiennictwo 1. Gola M., Owecka M..' Choroby wystgpuj4ce u technik6w dentystycznych. Nowiny Lekarskie, 2013, 82, 2, ll Petrovic D., Krunic lrl., Kostic M..' Risk factors and preventive measures for occupational diseases in dental technicians. Vojnosanit Prel., 2013, 70, 10, Chao,vi M,, Liwei 2,, Li Y, Min 2,, Haiyang L: Curent status. crisis and trends in Chtnese dental technician. Int. Den. J.,2012,62, Wilc:zek-R1zyczka E., Plewa Z.: Wypalenie zau'odowe u pracownik6w ochrony zdrowia. Medycyna Rodzinna, 2008, 3, Beheshtifar M., Omidvar A.R.: Causes to create job burnout in organizations. International Journal ofacademic research in Business and Social Sciences, 2013, 3, 6, Anvari M.R.A., Kalctli I'1.5., Gholipour A.: How does personality affect on job burnout? International Journal of Trade, Economics and Finance, 2017, 2, 2, I I 5- I I 9. '7. Pasikov,ski I.' Polska adaptacja kwestionariusza Maslach Burnout Inventory. w: Sgk H. (red.) Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie. PWN, Warszawa Wille,v J., Sons A.S.: Burnout and engagement in relatron with job demands and resources among dental staff in Northern Ireland. Community Dent Oral Epidemiol., 2011,39, 8', PROTETYKA STOMATOLOGICZNA LXV. 2

10 Zagadnienia zawodowe technik6w o Garbin C.A.S., GarbinA.J.I., dos Santos R.R., Fagundes Freire A.C.G., Gongalves P.E.: Buntout's Syndrome in Dentists. J. Depress Anxiety, 2012,l, Greenglass 8..' R62nice wynikaj4ce z 16l plciowych wsparcie spoteczne i radzenie sobie ze stresem. w: Sgft H, Cieilak R. (red') Wsparcie spoleczne, stres i zdrowie. PWN, Warszawa Baruch-Feldman C., Brondolo E, Ben-Dayan D., Schv'arz /..' Source of social supporl and burnout, Job satisfaction and productivity. J. Occup. Health Psychol., 2002,'7, I, ' 12. Ozbay F., Johnson D.C., Dimotrlas E., Morgan C.A., Charney D., Sottthw'ick S.: Social support and resilience to stress. Psychiatry, 2007, B. Ogirtska-Bulik V., Juczyfiski 2..' OsobowoSi. Stres a zdrowie. DIFIN, Warszawa Chirkowska-Smolak Z.' Does work engagement burn out? The person-job fit and levels of burnout and engagement in work. Polish Psychological Bulletin, 2012, 43, 2, Sgk H., Cieilak R..' Wsparcie spoleczne-sposoby definiowania, rodzaje, 2rodla wsparcia spolecznego. w: Sgft H. Wsparcie spoleczne i stres. PWN. Warszawa AbutAlRub R.F..; Replication and examination ofresearch data on Job stress and coworker social support with internet and traditional samples. Joumal of Nursing Scholarship, 2006, Zaakceptowano do druku: r..l Adres autor6w: Lodz, Pl. Hallera. le.t Zarzad Gl6wnv PTS 20 I 5. PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 20I 5, LXV 2 r69