Palenie papierosów przez personel medyczny i ocena tego problemu przez pal¹cych i niepal¹cych pacjentów

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Iwona PIROGOWICZ 1,2 Ma³gorzata SZERSZEÑ 3 El bieta GWIAZDA 4 Grzegorz UREK 5,6 Andrzej STECIWKO 1,6 Palenie papierosów przez personel medyczny i ocena tego problemu przez pal¹cych i niepal¹cych pacjentów Cigarette smoking in medical personnel and evaluation of this problem by smoking and non-smoking patients 1 Katedra i Zak³ad Medycyny Rodzinnej, Akademia Medyczna we Wroc³awiu Kierownik: Prof. dr hab. n. med. Andrzej Steciwko 2 Zak³ad Pediatrii i Neonatologii, Pañstwowa Medyczna Wy sza Szko³a Zawodowa w Opolu Kierownik: Dr n. med. Iwona Pirogowicz 3 Studenckie Ko³o Naukowe Opieki Pediatrycznej, Pañstwowa Medyczna Wy sza Szko³a Zawodowa w Opolu Opiekun SKN: Dr n. n. med. Iwona Pirogowicz 4 Indywidualny Tok Studiów przy Katedrze i Zak³adzie Medycyny Rodzinnej Akademia Medyczna we Wroc³awiu Opiekun ITS: Dr n. med. Iwona Pirogowicz 5 Zak³ad Anatomii, Katedra Antropokinetyki, Akademia Wychowania Fizycznego we Wroc³awiu Kierownik: Prof. dr hab. Zofia Ignasiak 6 Instytut Fizjoterapii Pañstwowej Wy szej Szko³y Medycznej w Opolu Dyrektor: Dr Tomasz Halski Dodatkowe s³owa kluczowe: palenie tytoniu pracownicy s³u by zdrowia motywacja ci¹ a Additional key words: cigarette smoking health service workers motivation patients pregnancy Adres do korespondencji: Dr n. med. Iwona Pirogowicz Katedra i Zak³ad Medycyny Rodzinnej Akademia Medyczna ul. Syrokomli Wroc³aw Tel.:/Fax: (+71) iwapir@wp.pl Palenie tytoniu to problem dotykaj¹cy wszystkich œrodowisk, nie wy³¹czaj¹c pracowników s³u by zdrowia. Przyczynia siê do zwiêkszonej zachorowalnoœci na wiele chorób oraz wczeœniejszej umieralnoœci. Celem pracy by³o zdiagnozowanie problemu nikotynizmu wœród personelu medycznego oraz ocena tego zagadnienia przez pacjentów. Badania przeprowadzono wykorzystuj¹c ankietê wœród pacjentów opolskich szpitali i przychodni. W ostatnich latach obserwuje siê obni- enie wieku inicjacji palenia: ankietowane 60-latki w 7 siêgnê³y po papierosa po osiemnastym roku ycia, a 30-latki prawie w 7 zrobi³y to przed osiemnastym rokiem ycia. Z ka dym rokiem znacznie podnosi siê poziom wykszta³cenia personelu medycznego, ale nie idzie to w parze ze zmniejszaniem iloœci osób pal¹cych. Wci¹ czêste jest palenie w towarzystwie osób niepal¹cych oraz kobiet w ci¹ y, mimo wiedzy o szkodliwoœci biernego palenia. Równie ci¹ a nie zawsze jest wystarczaj¹cym argumentem do ca³kowitego zerwania z na³ogiem, tak e wœród personelu medycznego. Pal¹ca s³u ba zdrowia jest oceniana zdecydowanie negatywnie przez niepal¹cych pacjentów (w 7), nieco ³agodniej przez pacjentów pal¹cych. Jak wskazali ankietowani, promowanie niepal¹cych przez pracodawców mog³oby byæ motywacj¹ do zaprzestania palenia. Cigarette smoking is a problem in all environments, including health service workers. It increases the number of ill people and accelerates death. The aim of this study was to diagnose the problem of smoking in medical staff and evaluation of this problem by patients. Research was made in hospitals and out-patient clinics in Opole by using an anonimous questionnaire. Along years there has been a decrease of smoking initiation age: 60-years-old-women had their first cigarette in 7 after them finished 18 years old, while most 30-year-oldwomen had it before. Every year the level of education in medical staff grows up, but the number of smokers in them does not fall down. It is still common to smoke in non-smokers and pregnant woman presence in spite of knowledge about passive smoking. Also pregnancy is not always strong argument to complete quit smoking, among medical staff as well. Smoking medical personnel has definitely negative evaluation by non-smoking patients (7), a bit less negative it is seen by smoking patients. As the research showed, promotion of nonsmoking workers by employers could be a motivation to quit smoking. Wstêp O randze problemu, jakim jest palenie tytoniu w ostatnich latach najlepiej œwiadczy fakt, e jest to jeden z dziesiêciu programów profilaktyki Narodowego Funduszu Zdrowia w Profilaktyce chorób odtytoniowych palenie jest uleczalne. Wed³ug definicji NFZ palenie tytoniu jest to choroba przewlek³a, opisana w Miêdzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób. Skala i niekorzystne wzory palenia tytoniu w Polsce doprowadzi³y do epidemii chorób odtytoniowych i pogorszenia siê stanu zdrowia spo³eczeñstwa polskiego. Umieralnoœæ na nowotwory p³uca, chorobê wystêpuj¹c¹ prawie wy³¹cznie u palaczy tytoniu, jest w Polsce na jednym z najwy szych poziomów na œwiecie. Co roku z powodu schorzeñ odtytoniowych umiera przedwczeœnie oko³o Polaków [3,7,10]. Celem pracy by³o zdiagnozowanie problemu nikotynizmu wœród pracowników s³u - by zdrowia oraz ocena tego zagadnienia przez pal¹cych i niepal¹cych pacjentów, nad którymi sprawowana jest przez nich opieka medyczna. Materia³ i metody Badania przeprowadzono w trzech grupach: G1 pracowników s³u by zdrowia (lekarze, pielêgniarki, fizjoterapeuci, laboranci, technicy RTG) uzale nionych od palenia tytoniu, G2 pacjentów pal¹cych papierosy ho- 595

2 spitalizowanych lub leczonych ambulatoryjnie, G3 - pacjentów niepal¹cych, leczonych ambulatoryjnie. Ankiety (wed³ug w³asnego opracowania) przeprowadzono u 698 osób, za zgod¹ dyrekcji opolskich szpitali i przychodni, w okresie od IX 2007 do IV 2008 roku. W badaniach wziê³o udzia³ 309 osób z G1, 208 z G2 oraz 181 z G3. Kwestionariusz ankiety dla personelu medycznego zawiera³ pytania dotycz¹ce: p³ci, wieku, wykszta³cenia, wieku inicjacji palenia, lat trwania w na³ogu, znajomoœci skutków palenia tytoniu, znajomoœci œrodków farmakologicznych pomocnych w rzuceniu palenia, iloœci wypalanych dziennie papierosów, palenia w obecnoœci osób niepal¹cych, palenia kobiet bêd¹cych w ci¹ y i osób trzecich w obecnoœci ciê arnej, powodów tkwienia w na³ogu oraz pytanie dotycz¹ce przypuszczalnego zachowania personelu medycznego w sytuacji promowania przez pracodawcê niepal¹cych pracowników. Kwestionariusz dla pacjentów zawiera³ dodatkowo pytania dotycz¹ce: powodów zaprzestania palenia, wiedzy o tzw. biernym paleniu, stosunku niepal¹cych do kontaktu z dymem papierosowym, zainteresowania personelu medycznego problemem palenia tytoniu przez pacjenta, udzia³em personelu w namawianiu pacjentów do zaprzestania palenia i oceny personelu medycznego pal¹cego papierosy. Wyniki Analiza ankiet personelu medycznego uzale nionych od palenia tytoniu Ankiety przeprowadzono wœród 309 osób z personelu medycznego uzale nionych od palenia papierosów (G1), w wieku lat, z czego 9 (277 osoby) stanowi³y kobiety (G1K), a 1 (32 osoby) mê - czyÿni (G1M). Grupê kobiet podzielono na 4 przedzia³y wiekowe. Najwiêcej pal¹cych kobiet by³o w przedzia³ach wiekowych: lat 42% (n= 95) z wczesn¹ inicjacj¹ palenia, lat 37% (n=83) z nieco póÿniejsz¹ inicjacj¹ palenia, lat 27% (n=73) z pocz¹tkiem palenia od 19 roku ycia i lat 31% (n=26) inicjacja palenia oko³o 20 roku ycia. W badanej G1: 6 osób ma wykszta³cenie œrednie, 22% licencjackie, a 13% wy- sze magisterskie lub lekarskie. Wyniki zamieszczone w tabeli I wskazuj¹, e w G1K w wieku lat mia³o inicjacje palenia, a dalsze w wieku lat. G1K wypada od poprzedniej o 1 lepiej. Z kolei w G1K po pierwszego papierosa siêgnê³o po 18 roku ycia 7 badanych. G1K i G1 odpowiednio w i 59% tak e rozpoczê³y palenie papierosów przed osi¹gniêciem pe³noletnioœci. D³ugoœæ palenia w G1 zale ¹ od wieku, w jakim rozpoczêto kontakt z pierwszym papierosem. Ponad 20 lat pali³a grupa kobiet z najstarszej grupy wiekowej (77%) i G1K (36%). Krócej ni 4 lata G1K (33%) oraz G1M grupa mê czyzn (2). Badania wykaza³y, e w G1 18% pali 1-5 papierosów dziennie, 27% 6-10 papierosów, sztuk i najwiêcej 28% badanych spala paczkê papierosów w ci¹gu jednego dnia 2 paczki pali 2% ankietowanych. W grupie G1 stara³o siê nie paliæ w obecnoœci osób niepal¹cych, a 3 pali³o, jeœli innym to nie przeszkadza³o. 7% nie pali³o w mieszkaniu i tyle samo badanych pali³o tylko w wyznaczonych miejscach, po staram siê nie paliæ palê je œli im to nie przeszkadza badanych pali³o, nie zwracaj¹c uwagi na niepal¹cych i nie pali³o w pracy. 4% pali³o, ale tylko na œwie ym powietrzu, a 1% nie pali³o w obecnoœci dzieci ani ciê arnych. Ilustruje to rycina 1. W G1 9% kobiet pali³o papierosy bêd¹c w ci¹ y. Z danych przedstawionych na rycinie 2 wynika, e 59% rzuci³o, a 21% ograniczy³o podczas ci¹ y palenie tytoniu. Najwiêcej kobiet niezmiennie pal¹cych papierosy bêd¹c w ci¹ y znajduje siê w G1K (tabela II) i jest to 17%, nieco mniej w G1K (1). W G1K i G1K jest ich mniej, odpowiednio 3 i 6%. Ograniczy³o palenie podczas ci¹ y po badanych z G1K i 41-50, a w G1K odpowiednio 3. Procentowo Czy palisz w obecnoœci niepal¹cych? palê i nie zwracam na to uwagi palê tylko w palê tylko na wyznaczonych powietrzu miejscach mieszkaniu personel 3 7% 4% 7% 1% Rycina 1 Zachowanie pal¹cego personelu medycznego w towarzystwie osób niepal¹cych. Smoking.health service workers behaviour in company of non-smokers Czy pali³a Pani bêd¹c w ci¹ y? pracy tak ograniczy³am palenie rzuci³am palenie nie dotyczy kobiety 9% 21% 59% 11% Rycina 2 Deklaracja zachowania pal¹cych kobiet w ci¹ y. Declaration of behaviour of smoking women when they were pregnant. obecnoœci dzieci, najwiêcej ciê arnych z G1K (71%), po z G1K i i 5 z G1K rzuci³o palenie. W odpowiedzi na pytanie dotycz¹ce zachowania palaczy w obecnoœci ciê arnej 22% ankietowanych kobiet odpowiedzia³o, e inne osoby pali³y w jej obecnoœci papierosy, 19% - e ogranicza³y palenie, a by³o pytanych, czy mo na zapaliæ. W obecnoœci 34% ciê arnych nie palono tytoniu (rycina 3). Najwiêcej kobiet, przy których palono papierosy nale a³o do G1K Jako przyczynê trwania w na³ogu w G1 najwiêcej, bo 33% ankietowanych poda³o, e lubi¹ paliæ i nie chc¹ rzuciæ palenia. 21% nie jest w stanie zerwaæ z na³ogiem, a dla 596 I. Pirogowicz i wsp.

3 Czy œrodowisko w którym Pani przebywa³a bêd¹c w ci¹ y pali³o przy Tobie? tak ograniczali palenie nie palili przy mnie pytali czy mog¹ zapaliæ nie dotyczy kobiety 22% 19% 34% 11% Rycina 3 Zachowanie osób pal¹cych papierosy w obecnoœci ciê arnej. Smokers behaviour towards pregnant woman stanowi³o to nieliczn¹ przyjemnoœæ. 1 uwa a³o, e palenie ich uspokaja, zaœ dla jest to ucieczka od codziennoœci, k³opotów i stresu (rycina 4). W sytuacji promowania przez pracodawcê niepal¹cych pracowników 12% odpowiedzia³a, e rzuci³oby palenie, 1 nie pali³oby w pracy zg³aszaj¹c siê jako niepal¹cy, 19% nadal pozosta³oby przy paleniu, a 5 uwa a³o, e mog³aby to byæ dobra motywacja do rzucenia palenia. Dlaczego nie rzuci Pan/Pani na³ogu? nie jestem w to moja odrywam siê od palê, bo mam palê bo moi lubiê palic i nie palenie mnie stanie zerwaæ z nieliczna codziennoœci/k³o problemy/stres koledzy/kole an chcê rzucic uspokaja na³ogiem przyjemnoœæ potów w rodzinie/pracy ki te pal¹ personel 21% 33% 2 1 8% 6% 3% Rycina 4 Powody trwania w na³ogu palenia papierosów przez personel s³u by zdrowia. Reasons of not quitting the habit of smoking by health service workers. Analiza ankiet pacjentów pal¹cych i niepal¹cych papierosy Ankietowani z G2 i G3 to przebywaj¹cy w celach diagnostycznych lub leczniczych w opolskich szpitalach i korzystaj¹cy z zabiegów rehabilitacyjnych (z powodu chorób zwyrodnieniowych, neurologicznych, narz¹du ruchu oraz po urazach i zabiegach ortopedycznych narz¹du ruchu) w Zak³adzie Usprawniania Leczniczego w Opolu. Ankiety przeprowadzono wœród 181 pacjentów pal¹cych papierosy (G2). Kobiety G2K stanowi³y 52% (95 osób), a mê czyÿni G2M 48% (86 osób). Przeprowadzono je tak e wœród 208 niepal¹cych pacjentów (G3), gdzie kobiety G3K stanowi³y 5 (115 osób), a mê czyÿni G3M 4 (93 osoby) ogó³u ankietowanych pacjentów. Najwiêcej badanych, zarówno z grupy pal¹cych jak i niepal¹cych, znajduje siê w przedziale wiekowym lat (27-32%). Wykszta³cenie œrednie lub techniczne podaje œrednio po³owa ankietowanych pacjentów, niezale nie od p³ci, nieco czêœciej z grupy niepal¹cych. Wœród pacjentów pal¹cych papierosy czêœciej ni u niepal¹cych stwierdza siê wykszta³cenie podstawowe i zawodowe, a licencjackie i wy sze czêœciej w grupie osób niepal¹cych. Doœwiadczenia z przesz³oœci z paleniem papierosów w G3 przedstawiaj¹ siê nastêpuj¹co: 2 nigdy nie pali³o papierosów, 24% nie pali³o, ale pozna³o smak papierosa, 18% pali³o w przesz³oœci do 5 papierosów dziennie, 1 do 10 papierosów, do 15 papierosów, 11% do 20 papierosów w ci¹gu dnia, a 12% wypala³o ponad paczkê papierosów. Najczêœciej wskazywanym powodem do zaprzestania palenia tytoniu by³a choroba lub strach przed chorob¹ (n=59), wp³yw rodziny i przyjació³ (n=12), finanse (n=8), dojrza³oœæ (n= 9), brzydki zapach (n=5). 34 osoby wymienia³y po kilka powodów, wskazuj¹c na brak ochoty i niechêæ do dalszego palenia, impuls. Dla 3 osób powodem by³y wzglêdy religijne, jedna osoba wskaza³a na ci¹ ê i jedna na narodziny syna jako powód zaprzestania palenia. Jak wynika z ankiet, zdecydowanej wiêkszoœci niepal¹cych przeszkadza³ dym papierosowy. W odpowiedzi na pytanie o iloœæ wypalanych papierosów w G2, 46% mê czyzn i 36% kobiet pali³o paczkê papierosów dziennie. Oko³o jedna czwarta kobiet pali³a do 5 papierosów, nieco mniej do 15 papierosów w ci¹gu dnia. Wœród mê czyzn 19% poda- ³o, e pali nie wiêcej ni 10 sztuk na dzieñ (tabela III). W stresowych sytuacjach znacznie zwiêksza siê iloœæ wypalanych papierosów, co jest wyraÿniej zaznaczone u mê czyzn. Oko³o po³owa osób wypala wówczas dwie paczki papierosów w ci¹gu dnia, niewiele mniej osób jedn¹ paczkê. Bardzo dobr¹ znajomoœæ skutków palenia tytoniu podaje wiêkszoœæ pacjentów z G2: 7 kobiet % i mê czyzn. Brak zainteresowania skutkami palenia papierosów wykaza³o 9% osób w G2K i G2M (tabela IV). Termin bierne palenie znany jest blisko trzem czwartym pacjentów, zarówno z grupy pal¹cych, jak i niepal¹cych. W G3 69% pacjentów potwierdza, e by³o pytanych przez lekarzy/pielêgniarki o palenie papierosów. 12% by³o pytanych wiele razy, a 19% nigdy o to nie pytano. W G2 do rzucenia palenia namawianych by³o przez lekarzy lub pielêgniarki 64% pacjentów. 21% namawiano wiele razy, a 36% nie by³o nak³anianych do zaprzestania palenia papierosów. Ilustruje to rycina 5. W G2 42% pacjentów, a w G3 67% zdecydowanie negatywnie ocenia³o pal¹cy bia³y personel. Stanowisko, e mog¹ paliæ jak ka dy inny przyjê³o w G2 3 ankietowanych, w G3 9%. By³o to obojêtne dla 19% osób z G2 i 11% z G3, natomiast 9% pal¹cych i 13% niepal¹cych stwierdzi³o, e w pracy w adnym wypadku nie powinni paliæ (rycina 6 ). 597

4 Jak ocenia Pani/Pan pal¹cy bialy personel? zdecydowanie negatywnie jest Ci obojêtny mo e paliæ jak ka dy inny w pracy w adnym wypadku nie powinien paliæ pal¹cy 42% 19% 3 9% niepal¹cy 67% 11% 9% 13% Rycina 6 Ocena pal¹cego bia³ego personelu przez pal¹cych i niepal¹cych pacjentów. Evaluation of smoking "white personnel" by smoking and non-smoking patients. Tabela I Wiek inicjacji palenia papierosów przez kobiety i mê czyzn. Cigarette smoking initiation age by men and women. Ankietowany personel medyczny Wiek inicjacji palenia Powy ej 26 roku ycia lat kobiety 27% 3 % 3% lat kobiety 11% 42% 34% lat kobiety 6 % 3 37% 22% lat kobiety 4 % 42% 31% m ê czyÿni 28% 31% 22% 13% 6% Tabela II Palenie papierosów przez kobiety w ci¹ y w poszczególnych przedzia³ach wiekowych. Smoking cigarettes by pregnant woman in spite of age. Ankietowany personel medyczny Tak, pali³am Ograniczy³am palenie Rzuci³am palenie Nie dotyczy % 11% 33% % 71% % 7% Tabela III Iloœæ wypalanych dziennie papierosów wœród pal¹cych pacjentów w zale noœci od p³ci. The number of cigarettes smoked by patients daily in spite of gender. Ankietowani pal¹cy 1-5 sztuk 5-10 sztuk 10-15sztuk 1 paczkê 2 paczki p al¹ce kobiety 24% 17% 2 36% 3% p al¹cy mê czyÿni 9 % 19% 46% 12% Tabela IV Znajomoœæ skutków palenia papierosów przez palaczy. Knowledge of effects cigarette smoking among smokers. Ankietowani pal¹cy Znajomoœæ bardzo dobra Znajomoœæ ogólna Nie interesujê siê tym p al¹ce kobiety 7 21% 9% p al¹cy mê czyÿni 33% Dyskusja Wyniki i analiza badañ jednoznacznie wykaza³y, e problem uzale nienia od nikotyny wystêpuje zarówno wœród pracowników s³u by zdrowia, jak i pacjentów. Potwierdza to tak e literatura [10,14]. Badania przeprowadzone w 1993 w kilku szpitalach Poznania wskazuj¹ na to, e polskie szpitale tkwi¹ silnie w problemie uzale nienia nikotynowego [13]. Mo na stwierdziæ, e wiedza dotycz¹ca skutków zdrowotnych palenia tytoniu i farmakoterapii jako wspomagaj¹cego leczenia nikotynizmu w grupie badanych pracowników jest bardzo dobra lub dobra. Pacjenci, jak wykazano, posiadaj¹ równie wystarczaj¹c¹ wiedzê na ten temat, co dotyczy ponad 7 osób zarówno pal¹cych, jak i niepal¹cych. Podobne badania ukazuj¹, e wiêkszoœæ pal¹cych osób zdaje sobie sprawê ze szkodliwoœci palenia, co z kolei dowodzi, e sama wiedza o szkodliwoœci palenia tytoniu na zdrowie nie wystarcza, aby powstrzymaæ siê od palenia [1]. W wielu pracach wykazano zwi¹zek poziomu wykszta³cenia z paleniem im ni - sze, tym wiêksza sk³onnoœæ do popadania w na³óg i ni sze prawdopodobieñstwo rzucenia na³ogu. Zwi¹zek ten ukaza³ siê równie w naszej pracy, jako e grupa pacjentów niepal¹cych wypada znacznie korzystniej w aspekcie wykszta³cenia ani eli grupa pacjentów pal¹cych o oko³o 5 na ka - dym poziomie wykszta³cenia. WyraŸny jest te wp³yw wykszta³cenia na decyzjê o zaprzestaniu palenia, albowiem w grupie ankietowanych niepal¹cych s¹ byli palacze. Œwiadomoœæ o szkodliwoœci biernego palenia tytoniu nie jest powszechna w naszym spo³eczeñstwie [4]. Potwierdzeniem mo e byæ fakt, e 61% personelu pielêgniarskiego szpitali wroc³awskich w dzieciñstwie by³a biernymi palaczami, a obecnie 8 z poœród nich deklaruje, e pali przy osobach niepal¹cych [8]. We wczeœniej prowadzonych badaniach wykazano, e do biernego palenia przyzna³o siê ponad 9 studentów pielêgniarstwa i po³o nictwa pierwszego roku, 72% drugiego roku i 7 personelu medycznego. Problem tak e dotyczy szczególnie œrodowiska ludzi m³odych [11,12]. Niepokoi fakt, e wzrasta liczba m³odych pal¹cych kobiet w wieku prokreacyjnym. Coraz liczniejsze doniesieniach mówi¹, e ekspozycja na dym w okresie prenatalnym upoœledza rozwój i wp³ywa na stan oœrodkowego uk³adu nerwowego p³odu. Rzutuje to na rozwój psychiczny i zachowanie dziecka w póÿniejszym czasie, ma œcis³y zwi¹zek ze œmierci¹ ³ó eczkow¹, astm¹, chorobami uk³adu oddechowego, ucha œrodkowego i wielu innych. Palenie papierosów przez kobietê w ci¹ y mo e spowodowaæ zaburzenie wzrostu i rozwój p³uc w ³onie matki [14]. Dla ankietowanych w niniejszej pracy kobiet pracuj¹cych w s³u bie zdrowia, ci¹- a by³a w 59% wystarczaj¹cym powodem do rzucenia palenia, a dla 21% do ograniczenia palenia. Jak wykaza³y badania w Sydney, po potwierdzeniu ci¹ y tylko jedna trzecia pal¹cych kobiet rzuci³a palenie, tymczasem w Polsce w niektórych œrodowiskach pali nawet 3 kobiet w ci¹ y [1,13,12]. 598 I. Pirogowicz i wsp.

5 Rozpowszechnienie na³ogu palenia tytoniu w spo³eczeñstwie polskim ros³o od drugiej wojnie œwiatowej, osi¹gaj¹c szczyt na prze³omie lat 70 i 80. Iloœæ rocznie wypalanych papierosów na jednego mieszkañca wynosi³a 2600 sztuk i nale a³a wówczas do najwy szych na œwiecie [5]. Wed³ug licznych badañ osoby po 50. zdecydowanie póÿniej siêgnê³y po papierosa i ponad 7 z nich zrobi³a to dopiero po 18 roku ycia. Osoby w przedziale wieku lat w prawie w 7 podjê³y palenie zanim osi¹gnê³y pe³noletnioœæ. Lekarze i pielêgniarki maj¹ do spe³nienia wa n¹ rolê. W USA i Finlandii ca³y bia- ³y personel praktycznie przesta³ paliæ. W ci¹gu 20 lat liczba pal¹cych lekarzy spad³a z kilkudziesiêciu do kilku procent. W Polsce wiele musi siê jeszcze zmieniæ. Musimy pamiêtaæ, e tylko bêd¹c osobami niepal¹cymi bêdziemy wiarygodni przekonuj¹c innych [3]. Tym bardziej dziwi¹ odpowiedzi personelu dotycz¹ce powodów, dla których pomimo œwiadomoœci szkodliwoœci na³ogu nie zdo³ali z nim zerwaæ. W swoich badaniach Kasyk wykaza³a, e 79% ankietowanych pali przez towarzystwo, 88% w zdenerwowaniu, 41% odruchowo, a 32% z nudów [8]. Pielêgniarki postrzegane s¹ przez spo- ³eczeñstwo, jako wzór i autorytet na polu zdrowia. Dlatego ich osobista postawa wobec u ywania tytoniu to kwestia zasadnicza. To samo tyczy siê lekarzy. Postawa personelu medycznego nie mo e pozostaæ bez wp³ywu na decyzjê o zaprzestaniu palenia papierosów przez pacjenta [2,6,9]. Wnioski 1. Wœród palaczy personelu medycznego najliczniej reprezentowane by³y kobiety (9 ankietowanych). Najwiêcej pal¹cych kobiet by³o w wieku lat, a najmniej palaczek w przedziale wiekowym lat. 2. Inicjacja palenia wykazuje tendencje do obni ania siê progu wiekowego. Grupa pal¹cych kobiet w wieku lat zdecydowanie najpóÿniej zaczyna³a paliæ w 7 siêgnê³a po pierwszego papierosa po 18 roku ycia, a grupa m³odych kobiet (20-30-letnich) prawie w 7 uczyni³a to przed 18 rokiem ycia. 3. Najd³u ej, bo ponad 20 lat, pali³a grupa kobiet z najstarszej grupy wiekowej d³ugoœæ uzale nienia zwi¹zana by³a z wiekiem inicjacji palenia im wczeœniejsza inicjacja tym d³u ej trwaj¹ce uzale nienie. 4. Motywacja do trwania w na³ogu by³a bardzo ró na wœród personelu medycznego kobiety 32%, a mê czyÿni 47% odpowiedzieli, e lubi¹ paliæ i nie chc¹ rzuciæ palenia. Odpowiednio 22% i 16% twierdzi- ³o, e nie jest w stanie zerwaæ z na³ogiem. 18% i 31% uwa a³o, e palenie to ich nieliczna przyjemnoœæ, 16% uzna³o, e palenie ich uspokaja, a 9%, e dziêki paleniu odrywaj¹ siê od codziennoœci i k³opotów. 7% pali³o z powodu problemów w rodzinie czy pracy. 5. W grupie kobiet a 57%, a w grupie mê czyzn 34% stwierdzi³o, e promowanie niepal¹cych przez pracodawców mog³aby byæ dobr¹ motywacj¹ do rzucenia palenia ale tylko odpowiednio 12% i 9% zadeklarowa³o rzucenie palenia. 6. Pacjenci pal¹cy w 41% a niepal¹cy w 6 zdecydowanie negatywnie oceni³o pal¹cy bia³y personel, a 12% i1 uzna³o, e w pracy w adnym wypadku nie powinni paliæ. Piœmiennictwo 1. Cichy B.: Dlaczego m³odzie szko³y ponadgimnazjalnej pali tytoñ? Family Med. 2007, 1, Dorsses A.M, Adriaanse H P, Janus B.: The smoking behawior among nurses in two Poznan hospitals. Pielêgniarstwo Polskie. 1999, 8, Fiore M.C., Cohen S.J.: Wytyczne leczenia od tytoniu. Medycyna Praktyczna 2001, 9, Florek E.: Analiza naukowych dowodów wp³ywu wymuszonego "Biernego Palenia" na zdrowie. Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Sk³odowskiej-Curie w Warszawie, Florek E., Piekoszewski W.: Kobieta i tytoñ wspó³czesne pogl¹dy. Katedra i Zak³ad Toksykologii, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego, Poznañ, Gaœ Z.B.: Profilaktyka uzale nieñ. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa Hudziec P., Kornafel J., acko A.: Choroby nowotworowe czy bêd¹ epidemi¹ XXI wieku? Family Med. 2005, Kasyk J.: Problem na³ogu nikotynowego wœród pielêgniarek i pielêgniarzy. Praca magisterska. Wydzia³ Zdrowia Publicznego. Akademia Medyczna we Wroc³awiu, Kwiatkowska A., Krajewska-Ku³ak E., Panka W.: Komunikowanie interpersonalne w pielêgniarstwie. Wydawnictwo Czelej, Lublin, Milanowski J.: Palenie tytoniu. Wp³yw na zdrowie i program walki z na³ogiem Wydawnictwo Biforium, Lublin, Pirogowicz I., Hoffman K, Pirogowicz P., Steciwko A.: Postawa m³odzie y licealnej wobec na³ogu palenia tytoniu. Dlaczego tak? Dlaczego nie? Przegl. Lek. 2005, 62, Pirogowicz I., Pomorski M., Je owiecka M., Steciwko A.: Badanie porównawcze nara enia kobiet ciê arnych na dym tytoniowy: Polska-Meksyk. Przegl. Lek. 2004, 61, Pirogowicz I., Szerszeñ M., Joniec. et al.: Palenie tytoniu przez rodziców dzieci hospitalizowanych w Oddziale Pediatrycznym Szpitala Wojewódzkiego w Opolu. Przegl. Lek. 2006, 63, Raport NHLBI/WHO.: Œwiatowa strategia rozpoznania, leczenia i prewencji PoChP. Medycyna Praktyczna. Wydanie specjalne 2002, 1,