Badanie rozpowszechnienia palenia tytoniu wœród studentów Wy szej Szko³y Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Ewa KLESZCZEWSKA Badanie rozpowszechnienia palenia tytoniu wœród studentów Wy szej Szko³y Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku The phenomenon of spreading smoking cigarettes among the students in Institute of Cosmetology and Heath Care in Bialystok Zak³ad Chemii Wy szej Szko³y Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku Kierownik: prof. dr hab. Helena Puzanowska- Tarasiewicz Dodatkowe s³owa kluczowe: palenie papierosów kwestionariusz m³ode kobiety Additional key words: tobacco smoking questionnaire young women Palenie tytoniu jest jednym z najpowa niejszych problemów zdrowia publicznego. Œwiatowa Organizacja Zdrowia uzna³a uzale nienie od tytoniu za odrêbn¹ jednostkê chorobow¹, International Classification of Diseases, ICD numer F17. Szczególnie wa - n¹ rolê w kszta³towaniu postaw prozdrowotnej pe³ni¹ pracownicy s³u by zdrowia. Powinni oni w³¹czyæ siê w kampaniê promuj¹c¹ styl ycia wolny od tytoniu. Wa ne jest przy tym, aby osoby te same nie pali³y. G³ównym celem badañ by³o oszacowanie rozpowszechnienie zjawiska palenia papierosów wœród studentów oraz dokonanie oceny ich wiedzy na temat niebezpieczeñstw wynikaj¹cych ze stosowania tej u ywki. W badaniu wziê³o udzia³ 51 studentów, którzy odpowiadali na pytania jednokrotnego wyboru dotycz¹ce palenia i wiedzy na temat nikotynizmu. W badaniu poruszono takie kwestie jak: przekonanie na temat ich szkodliwoœci, Ÿród³a informacji o szkodliwoœci palenia, przyczyny i skutki palenia papierosów, czy najbli sze œrodowisko badanych to równie osoby pal¹ce, jak respondenci zapatruj¹ siê na profilaktykê palenia. Tobacco smoking is one of the principal public Heath problems. The Word Heath Organization declared the addiction of tobacco smoking as a separate disease, International Classification of Diseases, ICD number F17. The health service workers play a huge part in establishing pro-health attitudes. They are expected to participate in campaigns promoting a tobacco-free lifestyle. It is important that the persons mentioned were nonsmokers. The main goal of the study was to estimate the phenomenon of spreading smoking cigarettes among the students and accomplishing their knowledge and awareness about threats resulting from tobacco smoking. The study was performed among 51 students. They answered questions concerning smoking and knowledge about nicotine dependence. The research touched such questions as conviction about damage caused by smoking, the source of information, causes and effects of smoking, about environment whether they are, the interviewee s smoking preventive activities. Adres do korespondencji: Dr Ewa Kleszczewska Wy sza Szko³a Kosmetologii i Ochrony Zdrowia ul. Krakowska Bia³ystok Tel.: (+48) Fax: biuro@wskosm.pl Wstêp Polacy nale ¹ do populacji intensywnych palaczy. Przeprowadzone w 1994 roku wœród oœrodków europejskich badania epidemiologiczne wykaza³y, e a 6% mê - czyzn i 34% kobiet pali. W ostatnich latach obserwuje siê tendencje do obni enia tego odsetka u mê czyzn, przy braku wyraÿnych zmian wœród kobiet [5]. W Polsce pali codziennie oko³o 43% mê czyzn i 22% kobiet. W 21 roku œredni wiek rozpoczêcia codziennego palenia wynosi³ 18 lat u mê czyzn i 21 lat u kobiet [1]. Jest to bardzo niepokoj¹ce, bowiem, badania naukowe jednoznacznie dowodz¹, e wszystkie postacie tytoniu: papierosy, cygara, tytoñ fajkowy czy tytoñ do ucia, s¹ przyczyn¹ problemów zdrowotnych, a tak e zwiêkszaj¹ liczbê zgonów lub inwalidztwa. Zwi¹zki zawarte w dymie wywieraj¹ wyraÿny wp³yw na organizm cz³owieka. Tytoñ zwiera wiele substancji toksycznych, a nawet rakotwórczych. Jest odpowiedzialny za uzale nienie od nikotyny. Udowodniono, e nikotyna dzia³a poœrednio poprzez wp³yw na oœrodkowy uk³ad nerwowy, na zwoje wegetatywne i rdzeñ nadnerczy oraz bezpoœrednio na same naczynia krwionoœne. Efektem jej dzia³ania jest zwiêkszona czêstoœæ pracy sera, wzrost objêtoœci wyrzutowej i minutowej serca, co w konsekwencji powoduje wzrost zu ycia tlenu i wzrost ciœnienia têtniczego krwi. Jednoczeœnie pojawia siê tak e wzrost oporu w naczyniach obwodowych i upoœledzenie ukrwienia wiêkszoœci narz¹dów. Konsekwencj¹ tych zmian jest znaczne zwiêkszone u palaczy ryzyko choroby niedokrwiennej miêœnia sercowego, zawa³u miêœnia sercowego, nag³ego zgonu sercowego oraz sk³onnoœæ do chorób naczyñ obwodowych [2-4]. Innym, nara onym na dzia³anie dymu Przegl¹d Lekarski 27 / 64 / 1 781

2 tytoniowego uk³adem jest uk³ad oddechowy. U osób pal¹cych istnieje zwiêkszone ryzyko zachorowania na nowotwory, szczególnie raka p³uc, rozedmy p³uc i wielu innych. Palenie tytoniu w czasie ci¹ y jest nie tylko niebezpieczne dla zdrowia kobiety, ale przede wszystkim dla rozwijaj¹cego siê p³odu. Poza ci¹ ¹ istniej¹ odleg³e konsekwencje zdrowotne u dzieci rodziców pal¹cych tytoñ. Obni enie masy urodzeniowej o 15 do 3 g, zmniejszenie d³ugoœci cia³a o,25 do 1,1cm oraz ni sze wartoœci w skali Agar, tj. poni ej 7 punktów, wystêpuj¹ czêœciej u noworodków matek pal¹cych. Papierosy s¹ udokumentowan¹ przyczyn¹ przedwczesnych zgonów osób w œrednim wieku. W 2 roku przedwczesna umieralnoœæ na œwiecie spowodowana tytoniem dotyczy³a 4,2 miliona ludzi. Istotnym wydaje siê te fakt, e wœród populacji osób niepal¹cych a 6% jest nara one ka dego dnia na przebywanie w œrodowisku dymu tytoniowego. Bierne palenie jest miêdzy innymi przyczyn¹ chorób dróg oddechowych, takich jak: podra nienie uk³adu oddechowego, ostre i przewlek³e zapalenie dolnych dróg oddechowych czy astma oskrzelowa. Maj¹c na uwadze wszystkie powy sze przes³anki oraz specyfikê Uczelni w roku akademickim 26/27 wprowadzono w Wy szej Szkole Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku Program Prozdrowotny Pe³ny tekst programu w dokumentacji Uczelni. Program skierowany jest do studentów stacjonarnych i niestacjonarnych kierunków: Kosmetologia, Ratownictwo Medyczne, Pielêgniarstwo i Fizjoterapia Wy szej Szko³y Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku. G³ównym celem programu jest zachêcenie studentów do niepalenia lub rezygnacji z palenia, a w przypadku, gdy jest to niemo liwe zminimalizowanie skutków palenia oraz promowanie szeroko pojêtego zdrowego trybu ycia. Celem pierwszego etapu programu by³o oszacowanie rozpowszechnienia zjawiska palenia papierosów wœród studentów oraz dokonanie oceny ich wiedzy i stopnia œwiadomoœci na temat niebezpieczeñstw wynikaj¹cych z palenia tytoniu. Materia³ i metoda Badania ankietowe przeprowadzono w grudniu 26 roku, przy u yciu kwestionariusza-ankiety przygotowanego do samodzielnego wype³nienia przez studentów, sk³adaj¹cy siê z metryczki oraz pytañ jednokrotnego wyboru. Kwestionariusz w wersji papierowej wype³niali wszyscy studenci. W badaniach wziê³o udzia³ ³¹cznie 51 na 738 studentów trzyletnich licencjackich studiów stacjonarnych i niestacjonarnych ze wszystkich prowadzonych przez Uczelniê kierunków. Wszystkim osobom zagwarantowano anonimowoœæ. Podstawowymi pytaniami badawczymi by³y pytania o doœwiadczenia z nikotyn¹ oraz o stopieñ nasilenia tych doœwiadczeñ. Celem badania by³a próba identyfikacji czynników wp³ywaj¹cych na rozmiary tego zjawiska. W badaniu poruszono tak e kwestiê przekonañ na temat szkodliwoœci palenia tytoniu, inicjacji palenia tytoniu, Ÿróde³ informacji o szkodliwoœci palenia, przyczyn i skutków palenia papierosów, w tym tak e na zdrowie i urodê oraz oceny najbli szego otoczenia badanych, w tym tak e rodzin ankietowanych studentów, pod wzglêdem palenia tytoniu. Ocenê statystyczna przeprowadzono poprzez analizê wariancji i test Pearsona, z u yciem programu The SAS Syste i The FREQ Procedure Wiek studentów do 2 lat lat 26-3 lat powyzej 3 lat Rycina 2 Podzia³ studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych wszystkich kierunków studiuj¹cych w Wy szej Szkole Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku ze wzglêdu na wiek ankietowanych. The division of the resident and non- resident students of the Institute of Cosmetics and Health Care in Bialystok depending on their age % 91% Kierunek studiów kobiety mê czyÿni Rycina 1 P³eæ studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych wszystkich kierunków studiuj¹cych w Wy szej Szkole Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku. Gender of students on resident and non- resident studies of the entire subject studying at the Institute of Cosmetics and Health Care in Bialystok Rok studiów 1 rok studiów 2 rok studiów 3 rok studiów Rycina 3 Liczebnoœæ poszczególnych roczników w Wy szej Szkole Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku. The number of students studying on each year at the Institute of Cosmetics and Health Care in Bialystok. kosmetologia pielêgniarstwo ratownictwo medyczne fizjoterapia Rycina 4 Kierunek studiów i ich liczebnoœæ w Wy szej Szkole Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku. Subjects of study and their number at the Institute of Cosmetics and Health Care in Bialystok. 782 Przegl¹d Lekarski 27 / 64 / 1 E. Kleszczewska

3 Rycina 5 Odsetek studentów Wy szej Szko³y Kosmetologii i Ochrony Zdrowia deklaruj¹cych, e nigdy nie palili tytoniu. The percentage of students of the Institute of Cosmetics and Health Care in Bialystok who declare not to smoke tobacco. 25% 1% 14% Inicjacja palenia tytoniu 47% pali³/a 53% nidy nie pali³/a Inicjacja palenia tytoniu 4% Nigdy nie pali³/³a 47% Rycina 6 Inicjacja palenia tytoniu w œród studiuj¹cej m³odzie y. The initiative of smoking tobacco within studying youth Pierwszy papieros w szkole podstawowej Pierwszy papieros w gimnazjum Pierwszy papieros w szkole œredniej Pierwszy papieros na studiach Liczba papierosów wypalanych w ciagu doby Nie pali Powy ej 2 Rycina 7 Liczba papierosów wypalanych w ci¹gu doby wœród wszystkich studentów Wy szej Szko³y Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku. The number of cigarettes smoked a day within all the students of the Institute of Cosmetics and Health Care in Bialystok Liczba papierosów wypalanych w ci¹gu doby (populacja palaczy) Powy ej 2 Rycina 8 Liczba papierosów wypalanych w ci¹gu doby wœród pal¹cych studentów Wy szej Szko³y Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku. The number of cigarettes smoked a day within smoking students of the Institute of Cosmetics and Health Care in Bialystok. Wyniki badañ i ich omówienie W ankiecie wzie³o udzia³ 51 studentów, z czego 458 kobiet i 43 mê czyzn. Wiek studentów przedstawi³ siê nastêpuj¹co: najliczniejsz¹ grupê stanowi³y osoby lat: 241 (48,1%), nastêpnie do 2 lat: 221 (42,9%). Pozosta³e grupy s¹ mniej liczne 26-3 lat: 24 (4,8%), powy ej 3 lat: 21 (4,2%). Dane graficznie przestawiono na rycinach 1 i 2. Uczelnia w której przeprowadzono badania jest now¹ szko³¹ wy sz¹. W roku akademickim 26/27 przeprowadzono pierwszy nabór na kierunki: Pielêgniarstwo, Ratownictwo medyczne i Fizjoterapia, dlatego na 1 roku studiuje 55,7%, na 2 roku 2,2% na 3 roku 24,2% studentów. Na rycinach 3 i 4 przedstawiono graficznie opis grup. Wiêkszoœci studentów tj. 265 osób zadeklarowa³a, e pali lub pali³a w przesz³oœci, 236 studentów nale y do osób, które nigdy nie pali³y. W œród ankietowanej m³odzie y substancji psychoaktywnych nie u ywa: 372 (75,2%). Œrodki uspokajaj¹ce lub nasenne stosuje: 23 osób, co stanowi 4,6% ankietowanych. Do u ywania narkotyków przyzna³o siê: 4 osoby, co stanowi,8% ankietowanych. Picie alkoholu jako substancji psychoaktywnej zadeklarowa³o: 96 osób (19,4%). Na rycinie 5 przestawiono procentowy obraz nigdy niepal¹cej m³odzie y. Inicjacja palenia tytoniu, wœród osób pal¹cych pierwszy papieros w szkole podstawowej zapali³o 71 osób, pierwszy papieros w gimnazjum zapali³o 5 osób, pierwszy papieros w szkole œredniej 125. Pierwszy papieros na studiach wypali³o 19 osób. Na rycinie 6 przestawiono w procentach inicjacjê palenia tytoniu wœród ankietowanej m³odzie y. W ankiecie pytano tak e o liczbê papierosów wypalanych w ci¹gu doby. I tak nie pali 299 osób. Wœród pal¹cych 1 5 papierosów jest 78 osób, 5 1 papierosów pali 54 osób, 1 15 papierosów pali 51 osób, 15 2 papierosów pali 17 osób powy ej 2 papierosów pali 2 osoby. Nastêpnie policzono liczbê papierosów wypalanych w ci¹gu doby w populacji palaczy. I tak 1 5 papierosów pali 78 osób co stanowi 38,6% populacji palaczy, 5 1 papierosów pali 54 osób co stanowi 26,7%, 1 15 papierosów pali 51 osób co stanowi 25,2%, 15 2 papierosów pali 17 palaczy tj. 8,4%. Powy ej 2 papierosów dziennie wg w³asnej deklaracji pali 2 osoby tj. 1,% badanej populacji palaczy. Na rycinach 7 i 8 przedstawiono liczbê wypalanych w ci¹gu doby papierosów w populacji ogólnej i wœród palaczy. Na pytanie od jak dawna pal¹ (populacja palaczy 194 osoby, 38,7% ) nieca³y rok odpowiedzia³o 27 osób (13,9%), 1 2 lata pali osób 27 (13,9%), 2 5 lata pali 92 (47,4%) osób, powy ej piêciu lat pali a 48 osób co stanowi 24,7% badanych. Na rycinie 9 przedstawiono okresu palenia tytoniu przez badanych studentów. Jako przyczynê palenia papierosów ciekawoœæ poda³o 22,2%, dla zabicia nudy 21,1%, pomoc w nawi¹zywaniu nowych znajomoœci 6,2%, œrodek zaradczy na stres 62,4% oraz namowa kolegów i kole anek 12,4%. Kolejna rycina (1) przedstawia Przegl¹d Lekarski 27 / 64 / 1 783

4 Przyczyny palenia paierosów Z ciekawoœci Dla zabicia nudy Pomoc w nawi¹zywaniu nowych znajomoœci Rycina 1 Wymienione przez studentów przyczyny palenia papierosów. The cause of smoking cigarettes told by students Papierosy u rodziców Œrodek zaradczy na stres Namowa kolegów i kole anek Rodzice nie pal¹ Rodzice pal¹ oboje Pali matka Pali ojciec Rycina 11 Palacze i niepal¹cy wœród rodziców. Smoking and non- smoking parents Liczba palaczy wœród znajomych Nikt nie pali 1 2 osoby 3 6 osób 7 1 osób Wszyscy Rycina 12 Palacze i niepal¹cy wœród najbli szych znajomych. Closets relatives smoking and non-smoking. Od jak dawna pal¹ Nieca³y rok 1 2 lata 2 5 lat Powy ej piêciu lat Rycina 9 Okres palenia wœród pal¹cych studentów. The period of smoking within smoking students. przyczyny palenia papierosów. Palenie papierosów w rodzinie. Rodzice nie pal¹ deklaruje: 237 (47,3%) osób, rodzice pal¹ oboje: 92 (18,4%), pali matka : 75 (15,%) i pali ojciec: 97 (19,4%). Palacze wœród znajomych: nikt nie pali: 2 (4,%), 1 2 osoby: 59 (11,8%), 3 6 osób: 149 (29,9%), 7 1 osób: 27 (41,5%), wszyscy pal¹: 64 (12,8%). Ryciny 11 i 12 przedstawiaj¹ sytuacjê w rodzinie oraz najbli szym otoczeniu studentów. Na pytanie Czy jako przysz³y pracownik s³u by zdrowia powinien Pan/Pani paliæ? (Rycina 13) zdecydowanie nie odpowiedzia³o: 429 (87,2%) osób; tak, ale eby pacjenci nie widzieli: 1 (2,%) osób; tak, mogê to moja prywatna sprawa: 33 (6,7%) osób, nie zastanawia³em/³am siê nad tym: 2 (4,1%) osób. Ostatnie pytanie dotyczy³o psychologicznego podejœcia do problemu palenia tytoniu (rys.14). Przedstawion¹ mo liwoœæ; a- ³ujê, e pale papierosy wybra³o: 44 (22,7%) osób. Wyra am chêæ zerwania z na³ogiem wybra³o: 47 (24,2%) osób. Jestem œwiadomy zagro eñ zdrowotnych: 69 (35,6%). Wyniki poddane statystycznej ocenie testem Pearsona na korelacje pomiêdzy piciem a paleniem wykaza³y brak korelacji pomiêdzy parametrami: p³ci¹ (kobieta, mê - czyzna) a paleniem (pali, nie pali) i piciem (pije, nie pije). Dla zmiennych (p³eæ, picie) korelacja pomiêdzy paleniem wœród znajomych i paleniem respondenta jest statystycznie znacz¹ca (wszystkie wartoœci mniejsze ni 5%). Znajomi nie pal¹, wiêc i ja raczej nie palê (regresja liniowa). Z badañ jednoznacznie wynika, e najistotniejszy wp³yw na palenie tytoniu przez badane osoby maj¹ znajomi. Jeœli znajomi pal¹ to s¹ wiêksze szanse, e osoba ankietowana pali. Du y jest te wp³yw tego czy rodzice pal¹. Jeœli rodzice pal¹ to zwiêksza siê szansa na to, e i ich dziecko pali. Warto zauwa yæ wiêkszy wp³yw ojca ni matki. Wnioski 1. Odsetek rozpowszechnienia palenia tytoniu wœród studentów wszystkich kierunków wynosi 53,71% dla kobiet i 44,91% dla mê czyzn. 2. Wiedza na temat skutków palenia tytoniu jest przekazywana w sposób niepe³ny, a argumenty u ywane podczas promowania zdrowego stylu ycia s¹ nieprzekonywuj¹ce, gdy wœród studentów pal¹cych wiêkszoœæ deklaruje wysoki poziom œwiadomoœci na temat szkodliwoœci palenia tytoniu. 3. Istnieje potrzeba rozpowszechnienia edukacji i profilaktyki prozdrowotnej ju od najm³odszych lat, gdy siêganie po papierosa jest wci¹ procesem powszechnym zarówno w szkole podstawowej jak i w gimnazjum czy szkole œredniej. 4. Najbardziej cieszy, e a 87,2% osób na pytanie: Czy jako przysz³y pracownik s³u by zdrowia powinien Pan/Pani paliæ? odpowiedzia³o zdecydowanie nie. Jest to ogromne pole do dzia³ania dla edukacji antynikotynowej maj¹c jednoczeœnie na uwadze e 24,2% osób, ju dziœ chcia³yby zerwaæ z na³ogiem palenia. Piœmiennictwo 1. Florek E., Piekoszowski W.: Wp³yw tytoniu na zdrowie cz³owieka. [W:] Wp³yw u ywek na zdrowie i urodê; Wy sza Szko³a Zawodowa Pielêgnacji Zdrowia i Urody w Poznaniu, Poznañ 26, Gredy D., Ernstem V.: Does cigarette smoking make 784 Przegl¹d Lekarski 27 / 64 / 1 E. Kleszczewska

5 Czy jak pracownik s³uzby zdrowia powinien Pan/Pani paliæ Zdecydowani nie Tak, ale eby pacjenci nie widzieli Tak, mogê to moja prywatna sprawa Nie zastanawia³em/³am siê nad tym Rycina 13 OdpowiedŸ na pytanie Czy jako przysz³y pracownik s³u by zdrowia powinien Pan/Pani paliæ? The answer to the question: As a future employee of a medical service should you smoke? you ugly and old? Am. J. Epidemiol. 1992, 15, Kleszczewska E., Buraczyk M., Lisowski P.: Wieloletnie palenie tytoniu a kumulacja kadmu u osób w podesz³ym wieku ze stabiln¹ chorob¹ wieñcow¹ zakwalifikowanych do zabiegu pomostowania têtnic wieñcowych (CABG). Przegl. Lek. 25, 62, 1, Kleszczewska E., Buraczyk M., Lisowski P., Kleszczewski T.: Porównanie poziomów kwasu askorbowego u palaczy chorych na cukrzycê typu 2 oczekuj¹cych na operacje pomostowania têtnic wieñcowych z poziomami kwasu askorbowego w okresie pooperacyjnym i rekonwalescencji. Przegl. Lek. 26, 63, 1, Wronkowski Z., Zawierko M.: Miejsce i znaczenie promocji zdrowia w zwalczaniu nowotworów z³oœliwych. [W:] Promocja zdrowia. (red) J.B. Karski. Warszawa, Ignis, 1999, 18. Psychologiczne podejœcie do problemu palenia tytoniu a³ujê, e pale papierosy Wyra am chêæ zerwania z na³ogiem Jestem œwiadomy zagro eñ zdrowotnych Rycina 14 Psychologiczne podejœcie do palenia tytoniu. Psychological attitude to smoking tobacco. Przegl¹d Lekarski 27 / 64 / 1 785