7 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y

Transkrypt

1 7 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y Wstęp Płeć to przede wszystkim pojęcie medyczne; jest to zespół cech, który odróżnia organizm żeński, wytwarzający komórki jajowe, od organizmu męskiego, który wytwarza plemniki 1. Płeć to też zespół właściwości charakteryzujących organizmy osobników męskich i żeńskich oraz przeciwstawiających je sobie wzajemnie 2. Wskazuje się na to, iż istnieją cechy płciowe pierwszorzędne - tj. gonady, drugorzędne - tj. drogi płciowe i narządy kopulacyjne oraz trzeciorzędne - tj. wzrost czy też owłosienie 3. Przy określaniu płci zwraca się przede wszystkim uwagę na pierwszorzędne cechy płciowe, takie jak jądra lub jajniki. Drugorzędną kategorią są narządy rodne takie jak członek u mężczyzny, łechtaczka, wargi sromowe, pochwa i macica u kobiety. Trzeciorzędową kategorią cech płciowych są gruczoły piersiowe - na podstawie ich kształtu oraz wielkości sutków można domniemywać płeć osoby. Pomocne w określeniu płci osoby są także części ciała, które wyraźnie odróżniają mężczyznę od kobiety np. miednica, czy też inny kształt krtani (u mężczyzn - tzw. jabłko Adama) 4. W naukach medycznych wyróżnia się płeć: - chromosomową (genotypową), wyznaczona jest w chwili zapłodnienia, określają ją chromosomy XX lub XY; - gonadalną, która określana jest przez wstępowanie gruczołów płciowych; - hormonalną, która wyznaczana jest przez czynność wewnątrzwydzielniczą jajników lub jąder; - gonadoforyczną, czyli taką, która określona została przez drogi rozrodcze rozwijające się z przewodów gonad (przewody Müllera u kobiet oraz przewody Wolffa u mężczyzn); - narządów płciowych zewnętrznych, która określona jest przez obecność sromu lub prącia i moszny; - socjalną zwaną inaczej metrykalną, która ustalana jest tuż po urodzeniu, na podstawie budowy narządów płciowych zewnętrznych u noworodka; - psychiczną, czyli taką z którą identyfikuje się człowiek, jako poczucie przynależności do danej płci, kształtuje się ona w kilku pierwszych latach życia pod wpływem kompleksowego oddziaływania czynników wewnętrznych oraz zewnętrznych 5. Istotne jest to, iż płeć w znaczeniu prawnym określana jest na podstawie aktu urodzenia dziecka. Płeć w tym znaczeniu ustala się na podstawie karty urodzenia dziecka przekazanej przez podmiot wykonujący działalność leczniczą. Ustalenie płci dziecka polega na określeniu drugorzędnych oraz trzeciorzędnych cech płciowych, z natury rzeczy jest więc niedoskonałe i zakłada istnienie ryzyka popełnienia błędu. Polskie prawo, zna tylko dwa rodzaje płci: żeńską i męską w przypadku istnienia u określonej osoby cech płci zarówno żeńskiej jak i męskiej powstaje konieczność ustalenia cech płci przeważającej 6. Równie istotne zagadnienie dotyczy osób, u których występuje rozbieżność pomiędzy poczuciem psychicznej przynależności do określonej płci a budową ciała morfologiczno-biologiczną, która adekwatnie jest tzw. płcią metrykalną, wynikającą z aktu urodzenia. Zjawisko to należy odróżnić od homoseksualizmu, biseksualizmu oraz transwestytyzmu, który polega zwykle na tym, że mężczyzna mający psychiczne poczucie przynależności do swojej płci, zewnętrznie upodabnia się do kobiety, często w celach homoseksualnych 7. Małżeństwo w prawie polskim Już sama definicja małżeństwa zakreśla fundamentalne znamiona owego związku jako związek kobiety i mężczyzny. Pojęcie małżeństwa definiowane jest przez istotę eksponowania cech związku, dlatego wiele definicji małżeństwa ogranicza się jedynie do wymieniania cech takich jak: trwały i usankcjonowany prawnie związek 1 K. Imieliński, Seksuologia. Zarys encyklopedyczny, Warszawa 1985, s Słownik języka polskiego PWN, [w:] sjp.pwn.pl [dostęp ]. 3 K. Imieliński, S. Dulko, Przekleństwo Androgyne. Transseksualizm: mity i rzeczywistość, Warszawa 1988, s T. Marcinkowski, Medycyna sądowa dla prawników, Szczytno 2010, s K. Pietrzykowski, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, komentarz, Warszawa 2015, s Tamże, s Tamże, s. 89.

2 K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y S t r o n a 8 mężczyzny i kobiety. Pojęcie,,małżeństwa nie redukuje się do pojedynczego kryterium, bowiem obejmuje ono zarówno aspekt: biologiczny, kulturowy, prawny, ekonomiczny, socjologiczny, społeczny. Analizę pojęcia,,małżeństwa należy rozpocząć od analizy słownikowej. Słownik języka polskiego PWN definiuje małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny usankcjonowany prawnie 8. Encyklopedia Popularna opisuje małżeństwo jako prawny związek kobiety i mężczyzny, którego celem jest wspólne pożycie, wzajemna pomoc, wierność i współdziałanie dla dobra założonej rodziny. Małżeństwo w ujęciu socjologicznym zdefiniowane jest jako jedna z najstarszych instytucji społecznych będąca podstawą rodziny. W tym rozumieniu należy przyjąć, iż występująca u wszystkich znanych ludów i zmieniająca się wraz z ich historycznym rozwojem, charakterem i strukturą tego małżeństwa zależą od typu kultury, zespołu norm prawnych i religijnych, które regulują jego funkcjonowanie 9. Z punktu widzenia socjologicznego małżeństwo to także związek między osobami o przeciwnej płci, w którym utrzymywanie stosunków seksualnych jest aprobowane i jest związane z oczekiwaniem, że narodzą się w nim dzieci. Ze względu na liczbę osób tworzących związek małżeński, wyróżnia się: małżeństwa monogamiczne, składające się z jednego mężczyzny i jednej kobiety, ale także małżeństwa poligamiczne, w których to jeden mężczyzna ma wiele żon, oraz małżeństwa poliandryczne, w których to kobieta ma kilku mężów. W każdym społeczeństwie małżeństwo podlega kontroli społecznej, ponieważ jest podstawą rodziny, zapewniającą ciągłość biologiczną i kulturową. Kontrola społeczna nad małżeństwem wyraża się w istnieniu norm, określających, którzy kandydaci są odpowiedni na współmałżonków, w ceremonialnym charakterze zawierania małżeństwa oraz w istnieniu społecznie ustalonych sposobów rozwiązywania instytucji małżeństwa 10. O ile słownikowo-encyklopedyczne wyprowadzenie definicji małżeństwa opiera się w głównej mierze na cechach związku małżeńskiego o tyle Konstytucja RP w art. 18 stanowi: Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny ( ) 11 dając w ten sposób jak słusznie zauważa W. Skrzydło jednoznaczne rozstrzygnięcie, iż tylko związek kobiety i mężczyzny jest prawnie uznawany przez państwo i tylko taki związek korzysta z ochrony i opieki Rzeczpospolitej 12. Konstytucja określa małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny. Użycie liczby pojedynczej kobiety i mężczyzny akcentuje iż ustawodawca dopuszcza prawnie tylko związki monogamiczne. Konstytucja utożsamia z małżeństwem pojęcie rodziny, macierzyństwa i rodzicielstwa, co oznacza, że ustawodawca nie ma możliwości ani zmiany tej definicji, ani formułowania takich konstrukcji prawnych, które ograniczałby funkcje związane z rodzicielstwem rozumianym jako prokreacja i wychowanie dzieci. Ma to szczególne znaczenie dla aksjologii Konstytucji i wskazuje, że ustawodawca daje wyraz tradycyjnemu, ukształtowanemu przez wieki, rozumieniu pojęć użytych w art. 18 Konstytucji 13. Jak podkreśla P. Winczorek małżeństwem w rozumieniu art. 18 Konstytucji, jest jedynie związek - sądzić można - odpowiednio prawnie zalegalizowany, jednej kobiety i jednego mężczyzny. Taki związek na podstawie Konstytucji i ustaw (na przykład kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, kodeksu cywilnego, ustaw rentowo-emerytalnych) korzysta z ochrony i opieki państwa. Zatem małżeństwem nie jest związek dwóch lub więcej osób tej samej płci. Związek ten nie może korzystać z ochrony i opieki służącej małżeństwu w ustawodawstwie. Nie wynika z art. 18 Konstytucji RP, iż istnienie takiego związku jest przez prawo zakazane 14. Artykuł ten jednak implikuje zakaz podejmowania przez organy władzy publicznej wszelkich działań mających na celu tworzenie dla takich związków regulacji prawnych. Zakaz dotyczyłby zakresu praw i obowiązków osób będących w takim związku, mających zrównać je lub upodobnić w kształcie prawnym do małżeństwa oraz w kwestii jego zawierania, czy też rozwiązywania 15. Wnioskować zatem możemy, że małżeństwo jest pojęciem zastawnym, czyli takim, którego pojęcie zostało przez wieki ukształtowane i nie budzi wątpliwości. Na tę cechę wskazuje T. Smyczyński, w którego opinii treścią pojęcia,,małżeństwo nie można dowolnie manipulować, gdyż zostało ono ukształtowane przez lata rozwoju ludzkości 16. Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie określają pojęcia małżeństwa, natomiast posiłkują się Konstytucją. K. Piasecki stwierdza, iż według prawa polskiego małżeństwo jest swoistym, indywidualnym, naturalnym, duchowym i cielesnym związkiem społecznym, z założenia trwałym, między mężczyzną i kobietą. Związek ten jest prawnie uprzywilejowany i sankcjonowany. Tworzy on określony rodzinno-prawny stosunek, stanowiąc zarazem instytucję prawną obejmującą wszelkie konsekwencje wynikające z istnienia i funkcjonowania tego związku w społeczeństwie. U 8 Słownik języka polskiego PWN, [w:] sjp.pwn.pl [dostęp ]. 9 Encyklopedia Popularna PWN, wyd. 9, Warszawa 1982, s Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, t. 5, Warszawa 2004, s Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz W. Skrzydło, Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, praktyczny komentarz, wyd. 5, Warszawa 2007, s B. Banaszak, Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej komentarz, wyd. 2, Warszawa 2012, s P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, wydanie drugie rozszerzone, Warszawa 2008, s B. Banaszak, Konstytucja Rzeczpospolitej, s T. Smyczyński, Małżeństwo konkubinat związek partnerski, [w:] Związki partnerskie. Debata na temat projektowanych zmian prawnych, red. M. Andrzejewski, Toruń 2013, s. 72.

3 9 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y podstaw małżeństwa uregulowanego w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym leży zasada monogamii, równouprawnienia i świeckości. Cechą charakterystyczną małżeństwa jest to, że zawarcie jego jest poddane określonym wymaganiom prawnym 17. Zawarcie małżeństwa pociąga za sobą zawsze jednakowe skutki prawne pod względem treści. Są to skutki stypizowane. Zawarcie małżeństwa zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pociąga za sobą zmiany, w zakresie stanu cywilnego małżonków. Małżeństwo tworzy podstawę stanu cywilnego dziecka (domniemanie pochodzenia z małżeństwa), zezwala na wspólne dokonywanie czynności prawnorodzinnych. Poza tym wiąże się z wspólną odpowiedzialnością według ordynacji podatkowej, odpowiedzialnością za długi oraz zakazem zawierania związku małżeńskiego z inna osobą 18. Jedną z koniecznych przesłanek zawarcia małżeństwa jest odmienność płci osób zamierzających zawrzeć związek małżeński. Płeć określona jest w akcie urodzenia - to akty urodzenia osób zawierających małżeństwo stanowi podstawę oceny, czy zachodzi wymagana różnica płci. Odmienność płci konieczna jest także przy zawieraniu małżeństwa podlegającego prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego, które to małżeństwo, zgodnie z oświadczeniem nupturientów, będzie podlegało wymogom prawa polskiego 19. Elementem instytucjonalnym zawarcia małżeństwa i stosunku prawnego jest różnica płci. Podstawowe rozgraniczenie w ustawodawstwie polskim ogranicza się do dwóch płci, nie ma podstaw do przyjmowania istnienia płci trzeciej (neutra). K. Piasecki wylicza, iż z rozważanego punktu nie ma znaczenia ani impotentia generandi (brak zdolności do zapłodnienia lub poczęcia), ani impotentia coeundi (brak zdolności do utrzymywania stosunków płciowych). Wymaganej różnicy płci nie wyłącza brak lub zniekształcenie organów płciowych na skutek przeprowadzonej operacji, wypadku lub w wyniku wad wrodzonych 20. K. Gromek stwierdza, że odmienność płci jest przesłanką nie wynikającą wyłącznie z funkcji prokreacyjnej małżeństwa, ponieważ małżonkowie nie są zobowiązani do realizacji tej funkcji. Pożycie mężczyzny i kobiety oraz inne funkcje powstałe na tym fundamencie rodziny są elementami odwiecznych praw biologicznych i porządku społecznego, który akceptowany jest przez większą część społeczeństwa, zaś dla K. Gromek związki homoseksualne sprzeczne są z celami oraz funkcjami społecznymi małżeństwa oraz rodziny. Jednakże K. Gromek podkreśla, że występują trudności z ustaleniem płci u osób, u których mamy do czynienia z rozbieżnością między poczuciem psychicznym przynależności do określonej płci a budową ciała morfologiczno-biologiczną, której odpowiada tzw. płeć metrykalna. Występowanie transseksualizmu nie daje podstaw do sprostowania w akcie urodzenia wpisu określającego płeć. Skoro płeć człowieka jest elementem jego prawa stanu, które należy do jego dóbr osobistych, to należy przyjąć, iż podlega ono ochronie m.in. w drodze powództwa o ustalenie z art. 189 KPC. Dlatego też sąd w orzeczeniu ustali, że nastąpiła zmiana płci człowieka a wiec możliwe jest ujawnienie tejże okoliczności w aktach stanu cywilnego w formie wzmianki dodatkowej 21. Zmiana płci w ustawodawstwie polskim oraz w projekcie ustawy o zmianie płci Polskie prawo nie zawiera norm, które pozwalałyby na sądową zmianę płci dostosowująca płeć metrykalną do płci psychicznej, zatem warto zastanowić się czy możliwa jest zmiana de lege lata, a jeżeli tak to w jakim trybie oraz czy dopuszczalna jest ingerencja chirurgiczna w postaci zabiegów korekcyjnych oraz ewentualne uzależnienie sądowej zmiany płci od przeprowadzonego zabiegu. Coraz częściej w polskich sądach pojawiają się pozwy o zmianę płci jest to z zakresu prawa cywilnego o ustalenie w rozumieniu art. 189 KPC, ale również z pogranicza prawa rodzinnego w związku z charakterem prawnym instytucji małżeństwa w Polsce. W związku z brakiem regulacji prawnej w tym zakresie nie da się de lege lata wykluczyć możliwości wydania orzeczenia zmieniającego płeć jednego z małżonków. Powstaje wtedy problem oceny skutków prawnych małżeństwa osób należących do tej samej płci, które małżeństwo zawarło zgodnie z art. 1 KRO, gdzie wykazały, iż jest różnica płci pomiędzy nupturientami. W przypadku zmiany płci małżonka, obligatoryjne powinno być zawiadomienie prokuratora o tym fakcie w celu wytoczenie przez niego powództwa z art KPC o ustalenie nieistnienia małżeństwa. Omawiany stan faktyczny dopuszczalny byłby tylko wtedy, gdy małżonek żądający zmiany płci nie pozostawiłby zstępnych dzieci, bowiem niedopuszczalne byłoby to z powodu zasad współżycia społecznego, w szczególności ze względu na zasadę stabilności i pewności tożsamej płci dziecko nie powinno tracić ojca czy też matki i być wychowywane przez dwóch ojców bądź przez dwie matki K. Piasecki, Kodeks rodzinny i opiekuńczy komentarz, Warszawa 2006, s Tamże, s M. Lech-Chełmińska, V. Przybyła, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, praktyczny komentarz z orzecznictwem, wyd. 3, Warszawa 2006, s K. Piasecki, Kodeks rodzinny, s K. Gromek, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, komentarz, wyd. 3, Warszawa 2009, s K. Gromek, Pisma procesowe i orzeczenia sądowe w sprawach rodzinnych, wyd. 2, Warszawa 2015, s. 4-5.

4 K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y S t r o n a 10 Dopuszczenie do zawarcia małżeństwa, mimo braku różnic płci nupturientów w prawie polskim niekwalifikowane jako przeszkoda negatywna, prowadzi do unieważnienia małżeństwa, pociąga za sobą znacznie silniejsze konsekwencje, uzasadnia stwierdzenie, że małżeństwo nie zostało zawarte, że małżeństwo nie istnieje. Tego rodzaju koncepcja podkreśla znaczenie różnicy płci, przy zawieraniu małżeństwa w urzędzie stanu cywilnego 23. Projekt ustawy o uzgodnieniu płci z dnia 3 stycznia 2013 r., miał być odpowiedzią na procedurę oraz skutki uzgodnienia płci osób, których tożsamość płciowa różni się od tożsamości płciowej metrykalnej. Projekt ustawy stanowił, że według art. 3 prawo stosowane miało być wobec osób, których płeć metrykalna różni się od tożsamości płciowej. Według projektu ustawy sprawami o uzgodnieniu płci miały zajmować się sądy okręgowe w składzie trzech sędziów zawodowych. Sądem właściwym miał być sąd miejsca zameldowania osoby, bądź sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania. Należy zwrócić uwagę na to, iż projekt ustawy zakłada, że wniosek o uzgodnienie płci może złożyć osoba, która posiada obywatelstwo polskie, ma ukończone 18 bądź 16 lat, gdy wyrazi wolę dokonania uzgodnienia płci oraz otrzyma zgodę przedstawiciela ustawowego, a także osoba, która nie pozostaje w związku małżeńskim. W żaden sposób nie zostaje zachwiana integralność związku małżeńskiego, owy punkt wskazuje na to, iż projekt ustawy jest zgodny z art. 18 ustawy zasadniczej, nie pozostaje w sprzeczności z prawem krajowym. Owe podkreślenie, że wniosku nie może złożyć osoba, która pozostaje w związku małżeńskim broni nie tylko integralności małżeńskiej, ale również nie dopuszcza do sytuacji, w której moglibyśmy ominąć prawo i stworzyć legalny związek partnerski. Projekt ustawy uznaje, że zgodnie z normami Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej małżeństwo to związek osób przeciwnej płci, nie tylko w trakcie jego zawarcia, ale także w czasie jego trwania. Zatem tylko osoby stanu wolnego są uprawnione do wszczęcia procedury uzgodnienia płci. Należy również zauważyć, że w momencie prawomocnego zakończenia postępowania sądowego w tej sprawie osoba o uzgodnionej płci będzie mogła zawrzeć małżeństwo z osobą płci przeciwnej. Projekt ustawy zakładał, iż do wniosku należy również dołączyć orzeczenie wydane przez dwóch specjalistów w zakresie psychologii lub w zakresie seksuologii, bądź orzeczenie wydane przez jednego lekarza z taką specjalizacją i psychologa ze specjalizacją w zakresie seksuologii, stwierdzające utrwalone występowanie tożsamości płciowej odmiennej od metrykalnej. Art. 8 projektu ustawy o uzgodnieniu płci zakładał, że prawomocne postanowienie sądu o uzgodnieniu płci stanowiłoby podstawę do wydania nowego aktu urodzenie oraz zmiany imion i nazwiska. Wydanie nowego aktu urodzenia na podstawie postanowienia sądu nie naruszałoby skutków prawnych między wnioskodawcą i osobami trzeci, w szczególności między wnioskodawcą i jego rodzicami, a także między wnioskodawcą i jego dziećmi urodzonymi przed uprawomocnieniem się postanowienia sądu o uzgodnieniu płci. Istotny jest pkt 3 art. 8, gdzie ustawodawca stwierdza, iż w momencie uprawomocnienia się postanowienia sądu o uzgodnieniu płci, wszystkie prawa i obowiązki zależne od przynależności do danej płci wynikając z płci określonej w tym postanowieniu, chyba że ustawa stanowi inaczej. Wnioskować zatem możemy, iż w momencie zmiany płci, a co jest tego konsekwencją zmiany aktu urodzenia, osoba po zmianie płci mogłaby wstąpić w związek małżeński. O ile art. 5 zakładał, iż istnieje zakaz zmiany płci w trakcie trwania małżeństwa o tyle art. 8 zezwala na wstąpienie w związek małżeński po zmianie płci. Projekt ustawy w sposób wyczerpujący określił skutki prawne postanowienia sądu o uzgodnienie płci zarówno w odniesieniu do sfery publicznoprawnej, jak i sfery stosunków cywilnoprawnych. Tożsamość płciowa to utrwalone, intensywnie odczuwane doświadczenie i przeżywanie własnej płciowości, takiej która albo odpowiada, albo też nie odpowiada płci metrykalnej. Należy na względzie mieć to, że płeć metrykalna ustalana jest na podstawie pobieżnej oceny wyglądu narządów płciowych u niemowlęcia. Natomiast najważniejsze cechy płciowe, takie jak budowa kostna ciała, tembr głosu, czy też typ owłosienia bądź kształt piersi decydują o ostatecznym ukształtowaniu się fenotypu człowieka w okresie jego dojrzewania, czyli mniej więcej miedzy jedenastym a szesnastym rokiem życia. Ustawodawca motywował projekt ustawy w kategoriach konieczności zagwarantowania poszanowania godności jednostek, zwłaszcza osób należących do mniejszości oraz przed arbitralnym traktowaniem przez organy państwa. Przyjmuje się bowiem, że przyrodzona i niezbywalna godność człowieka ma fundamentalne znaczenie dla całego porządku prawnego w Polsce. Jest źródłem wszelkich innych praw i wolności jednostki, a organy władzy publicznej mają obowiązek je szanować i chronić. Projekt ustawy koncentruje się na tzw. godności osobowej, która obejmuje wartość życia psychicznego każdego człowieka oraz takie wartości, które stanowią o pozycji jednostki w społeczeństwie i składają się na szacunek należny każdej osobie. Celem ustawy była przede wszystkim ochrona osób, których tożsamość płciowa różni się od płci metrykalnej. W takim znaczeniu projekt ustawy czyni zadość obowiązkom ustawodawcy, polegającym na przyjęciu takich instytucji prawnych, które z jednej strony stworzą możliwość ochrony godności jednostki, zaś z drugiej strony dadzą jej możliwość ochrony innych konstytucyjnych wartości, takich jak wolność, cześć, dobre imię, a także małżeństwo, rodzina, macierzyństwo oraz rodzicielstwo. 23 K. Piasecki, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, komentarz, wyd. 5, Warszawa 2011, s. 29.

5 11 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y Podsumowanie Projekt ustawy o uzgodnieniu płci zakładał, że możliwa jest zmiana płci tylko w przypadku osób, które nie pozostają w związku małżeńskim, więc projekt ustawy byłby zarówno zgodny z ustawą zasadniczą (art. 18 Konstytucji RP), jak i z ustawą kodeks rodzinny i opiekuńczy. Obecne uregulowania dotyczące zmiany płci budzą pewne wątpliwości. O ile w myśl projektu ustawy o uzgodnieniu płci sąd wydawałby orzeczenie dla osób pozostających w związku małżeńskim z odmową o uzgodnieniu płci (w tym miejscu pojawia się ochrona zawartego związku małżeńskiego), o tyle przy obecnie obowiązujących uregulowaniach prawnych osoba pozostająca w związku małżeńskim może zmienić płeć. Konsekwencją zmiany płci, któregoś z małżonków, byłoby wytoczenie przez prokuratora powództwa z art KPC o ustalenie nieistnienia małżeństwa. * * * Sex as medical conception tell apart feminine organism from manly organism. In polish legislation we can tell about two different sex: male and female. 18 th article in basic law shows, that relationship marriages is possible only between two people witch different sex. In our country we don t have act, which regulate problem from sex change and the project law about coordinate sex change was rejected. This problem is very actual and controversial, especially for people in matrimony.