Prawo cywilne I. Podmiot. Osoby fizyczne Wykład 2 Podmioty prawa cywilnego: Osoby fizyczne

Transkrypt

1 Prawo cywilne I Wykład 2 Podmioty prawa cywilnego: Osoby fizyczne Podmiot Art. 1 KC dualizm podmiotów prawa cywilnego Historycznie: j.g.u Podmioty prawa cywilnego Osoby fizyczne Osoby prawne Problem tzw. trzeciej kategorii podmiotów prawa cywilnego Osoby fizyczne Człowiek w rozumieniu prawa cywilnego Identyfikacja osoby fizycznej w obrocie Imię i nazwisko Miejsce zamieszkania Stan osoby fizycznej osobisty (wiek, płeć, stan zdrowia) cywilny (sytuacja prawnorodzinna) 1

2 Pojęcie zdolności prawnej Zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego Cecha o charakterze biernym, nie zależy od naszego działania W zasadzie jest nieograniczona, ale: ograniczenie władzy rodzicielskiej Śmierć cywilna (historycznie) Ograniczenie prawa do pełnienia funkcji Początek zdolności prawnej Żywe urodzenie (art. 8 KC) Domniemanie żywego urodzenia (art. 9 KC) Dziecko poczęte (nasciturus) Prawa wynikające z ustawy Może dziedziczyć (art. 927 KC) Może być uznane (art. 75 KRiO) Można ustanowić kuratora ventris nomine (art. 182 KRiO) Może dochodzić odszkodowania z tytułu szkód prenatalnych (art KC) Pod warunkiem, że urodzi się żywe. 2

3 Zdolność prawna nasciturusa Brak przepisu rozstrzygającego tę kwestię (art. 8 2 KC uchylono w 1996) Koncepcje: Warunkowa zdolność prawna (pod warunkiem żywego urodzenia), Brak zdolności prawnej, uprawnienia przyznawane w drodze analogii Koncepcja słusznosciowa (dyskryminacja ze względu na chwilę powstania szkody) Ustanie zdolności prawnej Śmierć osoby fizycznej Problem ustalenia chwili zgonu Dowód śmierci: akt zgonu Komorienci (art. 32 KC) Sądowe stwierdzenie zgonu Nie można wystawić aktu zgonu Śmierć osoby fizycznej jest niewątpliwa Postępowanie nieprocesowe (art. 535 kpc) Uznanie za zmarłego Dotyczy osób zaginionych Służy uchyleniu stanu niepewności prawnej Wymaga postępowania sądowego Przesłanki Stan zaginięcia Upływ czasu 3

4 Uznanie za zmarłego II Zaginięcie w zwykłych okolicznościach Termin podstawowy 10 lat (art KC) Termin skrócony: 5 lat (art KC) Termin wydłużony zaginiony małoletni (art KC) Zaginięcie w okolicznościach szczególnych: Wypadki kodeksowe Działania wojenne (PWKC) Uznanie za zmarłego III Postępowanie (art. 526 i nast. KPC) Czas śmierci (art. 31 KC) Skutek Sporządzenie aktu zgonu Wygaśnięcie praw majatkowych i rodzinnych Uchylenie postanowienia o uznaniu za zmarłego Zdolność do czynności Zdolność do nabywania praw i zaciągania obowiązków za pomocą czynności Element zdolności do działań Ma charakter czynny Jej zakres zależy od Wieku (w tym pełnoletniości) Stanu psychiczny (ubezwłasnowolnienie) 4

5 Brak zdolności do czynności Kto nie ma art. 12 kc Małoletni poniżej 13 kc Osoby ubezwłasnowolnione całkowicie Skutki (art. 14 kc) Nieważność dokonanych czynnosci Wyjątek drobne czynności życia codziennego Przedstawiciel ustawowy Ograniczona zdolność do czynności Kto ma Ukończone 13 lat, brak pełnoletniości Ubezwłasnowolnieni częściowo Skutki: Zgoda na dokonanie czynności Negotium claudicans Czynności dokonywane samodzielnie (art KC), czynności pracownicze Pełna zdolność do czynności Uzyskiwana z chwilą osiągnięcia pełnoletniości Pełnoletni Osoby, które ukończyły 18 rok życia Kobieta, która po ukończeniu 16 roku życia wstąpiła w związek małżeński za zgodą sądu 5

6 Ubezwłasnowolnienie Ograniczenie lub odebranie zdolności do czynności prawnej orzeczeniem sądu Postępowanie: Sąd okręgowy, orzeka 3 sędziów Wnioskodawcy: art KPC Udział prokuratora Grzywna dla osób składających wniosek w złej wierze Ubezwłasnowolnienie całkowite Przesłanki Ukończone 13 lat Zaburzenia czynności psychicznych Niemożność kierowania własnym postępowaniem Skutek: brak zdolności do czynności ustanowienie opiekuna Ubezwłasnowolnienie częściowe Przesłanki Pełna zdolność do czynności Występowanie zaburzeń psychicznych Potrzebna pomoc do prowadzenia spraw Skutki: ograniczenie zdolności do czynności ustanowienie kuratora 6

7 Dobra osobiste Wartości ze świata uczuć, przeżyć psychicznych człowieka (Grzybowski) Uznane przez prawo wartości, obejmujące fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność, godność, pozycję w społeczeństwie (Radwański) Dobra osobiste II Koncepcja obiektywna i subiektywna D.O. chronią mierzalne, typowe interesy. D.O. są ściśle związane z jednostką Od urodzenia (zdrowie, wolność) Na skutek działań ludzkich (twórczość) Gasną ze śmiercią jednostki (są wyjątki) Mają charakter niemajątkowy (wątpliwe) Dobra osobiste III Katalog: D.O. wymienione w art. 23 KC D.O. tworzone przez orzecznictwo Charakter prawa podmiotowe bezwzględne prawa podmiotowe osobiste Domniemanie bezprawności naruszeń 7

8 Dobra osobiste IV Okoliczności wyłączające bezprawność Upoważnienie ustawowe Zgoda poszkodowanego Interes społeczny / nadużycie prawa Roszczenia (art. 24 kc) Prewencyjne Restytucyjne (usunięcie skutków) Kompensacyjne 8