Proefektywnościowy model ewaluacji polityki rozwoju regionu w perspektywie

Transkrypt

1 Proefektywnościowy model ewaluacji polityki rozwoju regionu w perspektywie KRZYSZTOF MALIK Katedra Ekonomii i Badań Regionalnych

2 Teza, cel i kontekst badań Kontekst: Europa 2020, ŚSRK, 9 strategii zintegrowanych (w tym: KSRR, Sprawne państwo, SIiEG i inne) Teza: W określonym kontekście ewaluacja interwencji publicznej w wymiarze terytorialnym istotnie zyskuje na znaczeniu zarówno jako element polityki rozwoju jak i czynnik rozwoju regionów Cel: Opracowanie proefektywnościowego modelu ewaluacji polityki rozwoju regionu

3 Rozwój regionu i polityka rozwoju regionu ZMIANY ZJAWISK I PROCESÓW SFERY REALNEJ WSKUTEK OKREŚLONEJ POLITYKI ROZWOJU REGIONU (rozwój regionu w znaczeniu węższym) SFERA REALNA OGÓŁU ZMIENIAJĄCYCH SIĘ ZJAWISK I PROCESÓW W REGIONIE (rozwój regionu w znaczeniu szerszym) POLITYKA ROZWOJU REGIONU = DZIAŁANIA NAKIEROWANE NA ZMIANĘ SFERY REALNEJ OKRESLONYCH ZJAWISK I PROCESÓW WPŁYW OTOCZENIA BLIŻSZEGO I DALSZEGO NA ROZWÓJ REGIONU Źródło: K. Malik, Ewaluacja polityki rozwoju regionu: metody, konteksty i wymiary rozwoju zrównoważonego. Studia KPZK PAN. T. CXXXV, Warszawa 2011

4 Istotne cechy ewaluacji Strukturyzacja odniesienia: do projektu, programu lub polityki; Skuteczność, efektywność i trwałość jako kryteria odniesienia ocen działania publicznego; Edukacja społecznych partnerów rozwoju Wspieranie i refleksyjnego współrządzenia rozwojem przez partnerów społecznych (governance).

5 Ewaluacja w procesie planowania i realizacji polityki rozwoju regionu lp Etapy ewaluacji Zakres przedmiotowy 1 Ewaluacja procesu tworzenia strategii i jej spójności 2 Ewaluacja operacjonalizacji strategii 3 Ewaluacja realizacji programów i ich efektów 4 Ewaluacja realizacji projektów i ich efektów Foresight regionalny oraz dokumenty strategiczne rozwoju regionu, strategie równoległych i wyższych poziomów zarządzania publicznego Operacjonalizacja strategii rozwoju regionu w programach operacyjnych, działaniach i projektach Implementacja strategii rozwoju przez programy (projekty) rozwoju regionu Ewaluacja efektów projektowych 5 Ewaluacja wykorzystania i alokacji środków funduszy UE Wykorzystanie i alokacja środków finansowych funduszy UE 6 Ocena rozwoju regionu Rozwój regionu w wymiarze społecznym, gospodarczym i środowiskowoprzestrzennym

6 Uwarunkowania modelu ewaluacji polityki rozwoju regionu Źródło: K. Malik, Ewaluacja polityki rozwoju regionu: metody, konteksty i wymiary rozwoju zrównoważonego. Studia KPZK PAN. T. CXXXV, Warszawa 2011

7 Triangulacja metod ewaluacji

8 Wskaźnikowe narzędzia oceny: monitoring i ewaluacja

9 Konteksty ewaluacji polityki rozwoju regionu Lp Kontekst ewaluacji polityki rozwoju regionu A B C Zmiany zjawisk i procesów w terytorialnym systemie społecznogospodarczym powstające wskutek realizacji określonych polityk w wymiarze regionalnym Spójność polityk regionalnych z wybraną koncepcją rozwoju i polityką wyższych i horyzontalnych wymiarów zarządzania Zakres spójności polityki rozwoju regionu z ustaleniami foresightu regionalnego. Spójność obszarów foresightu z OIS Propozycja triangulacji metod Analizy zmiany przesunięć udziałów (shift&share) w odniesieniu do ocen metodą Delphi według schematu wielowymiarowego STEEP Ewaluacja spójności celów i priorytetów polityki/programu z koncepcją sustainable development metodą Delphi Analiza hierarchiczna procesów (analytic hierarchy process, AHP) i analiza sieciowa procesów (ang. analytic network process, ANP) według ładów równoważenia rozwoju Źródło: K. Malik, Ewaluacja polityki rozwoju regionu: metody, konteksty i wymiary rozwoju zrównoważonego. Studia KPZK PAN. T. CXXXV, Warszawa 2011

10 Konteksty ewaluacji polityki rozwoju regionu cd. Lp Kontekst ewaluacji polityki rozwoju regionu Propozycja triangulacji metod D E Spójność efektów realizacji określonych projektów, działań i programów z celami polityki rozwoju regionu (mierzona spójnością ich rezultatów i oddziaływania) Efektywność wkładu dofinansowania publicznego określona dla programów, działań i projektów rozwoju regionu Schemat logiczny zawierania się efektów projektów, działań, programów i strategii w konwencji wymiarów (ładów i kapitałów) rozwoju zrównoważonego Analiza skuteczności kosztowej (costeffectiveness analysis) z uwzględnieniem kryterium równoważenia ładów rozwoju (analiza efektywności zintegrowanej)

11 Konteksty ewaluacji polityki rozwoju regionu cd. Lp Kontekst ewaluacji polityki rozwoju regionu Propozycja triangulacji metod F G Efektywność alokacji dofinansowania publicznego w ujęciu dynamicznym określona dla programów, działań i projektów rozwoju regionu Zintegrowana ocena procedury wyboru dofinansowania projektów rozwoju Matryca wieloletniego programowania inwestycyjnego (WPI), metody programowania liniowego, sieci neuronowe według kryterium zintegrowanej efektywności alokacyjnej Analiza skuteczności kosztowej (costeffectiveness analysis) z uwzględnieniem równoważenia ładów ocena efektywności zintegrowanej

12 A. Zestawienie kluczowych dla rozwoju regionu typów przedsiębiorstw w perspektywie dwóch metod oceny: rekomendacje dla polityki rozwoju Lp Typ przedsiębiorstwa Ocena metodą Delphi Wyniki analizy shift&share woj. opolskie PO SP KO 1 Centrum logistyczne Rozwój technologii kogeneracyjnych w elektrowniach, ciepłowniach i kotłowniach przemysłowych Rozwój potencjału B+R w zakresie wielokierunkowych technologii energetycznych Przedsiębiorstwa zintegrowanego transportu regionalnego Zakład produkcji materiałów budowlanych z mineralnych surowców odpadowych Źródło: Malik K., Adamska M., Z badań nad metodami identyfikacji przedsiębiorstw kluczowych dla rozwoju województwa opolskiego, w: Heffner K., Malik K., (red.) Przedsiębiorstwa jutra. Podsumowanie wyników badań, Opole 2010 (w przygotowaniu).

13 B1. Kapitały rozwoju zrównoważonego Kapitał ludzki i społecznoinstytucjonalny Kapitał ekonomiczny Osie priorytetowe i działania/poddziałania RPO WO O1 O2 O3 O4 O5 O % 100% 50% 50% 100% 50% % 100% 100% 50% 0% 100% Kapitał naturalny Stopień trwałości kapitału rozwoju Stopień wpływu 75% % % 0% 0% 100% 33% 100% 75% 67% 50% 67% 44% 83% 64% %

14 B2. Spójność celów strategicznych i osi priorytetowych RPO WO z ładami rozwoju zrównoważonego Łady rozwoju zrównoważonego i trwałego: wiązki celów strategicznych Ład społeczny 1. więzi społeczne (jedność i integracja społeczna) 2. równoważenie systemu wartości oraz układu gospodarczego 3. sprawiedliwość (wewnątrz i międzygeneracyjna) 4. partycypacja wszystkich grup społecznych 5. eliminacja ubóstwa; warunki mieszkaniowe Cele strategiczne i osie Zakres Programu ładu C1 C2 C3 C4 C5 C % Ład gospodarczy 1. nie zmniejszenie lub wzrost dobrobytu w długim horyzoncie czasowym 2. wzrost wartości dodanej Ład ekologiczny 1. nie przekraczanie odporności środowiska na antropopresję 2. zachowanie udziału środowiska w gospodarce i procesach tworzenia dobrobytu 3. społeczeństwo poszanowania zasobów 4. ład architektoniczny, atrakcyjność przestrzeni Stopień integrowania ładów rozwoju 78 % % % 67 % 67 % 67 % 89 % 89 % 76%

15 C. Struktura sterująca AHP, atrybuty ładów i obszary rozwojowe foresightu Wybór obszaru A 1 A 2 A 3... A 18 A 19 A 20 PC PS IB IT RA BP

16 D. Relacje zawierania wskaźników efektów dla elementów polityki rozwoju regionu: rekomendacje ELEMENTY POLITYKI ROZWOJU WSKAŹNIKI EFEKTÓW Produkty Rezultaty Oddziaływanie Projekty Produkty projektu Rezultaty projektu Oddziaływanie projektu Działania Produkty działania Rezultaty działania Oddziaływanie działania Programy Produkty programu Rezultaty programu Oddziaływanie programu Strategia Produkty strategii Rezultaty strategii Oddziaływanie strategii Źródło: K. Malik, Ewaluacja polityki rozwoju regionu: metody, konteksty i wymiary rozwoju zrównoważonego. Studia KPZK PAN. T. CXXXV, Warszawa 2011

17 E. Skuteczność strategiczna projektów rozwoju województwa opolskiego w odniesieniu do ZPORR ład wartości 23,1 20,3 ład ekologiczny 27,7 18,5 22,3 28,3 ład społeczny 30,1 29,7 ład ekonomiczny Struktura ładów strategii jako kryterium odniesienia [%] Struktura ładów wskutek realizacji projektów rozwoju w ZPORR [%] Źródło: Malik K., Bedrunka K.,, Monitoring of Operational Programmes as the Basis for Evaluating the Impact of EU Funds on the Region s Development (The case of Opolskie Voivodship), [in:] P. Churski, W. Ratajczak (Eds.), Regional Development and Regional Policy in Poland: First Experiences and New Challenges of the European Union Membership. Studia Regionalia Vol. 27 Part I, Polish Academy of Sciences. Committee for Spatial Economy and Regional Planning, Warsaw 2010, p

18 F. Efektywność strategiczna wkładu funduszy dofinansowania projektów ZPORR wg kapitałów rozwoju Kapitał ludzki 30, ,6 Kapitał naturalny 22,616,6 15,7 20,6 27,2 29,1 Kapitał społecznoinstytucjonalny 24,2 24,9 32,1 Struktura kapitałów w Strategii [%] Kapitał ekonomiczny Struktura oddziaływania projektów na kapitały w ZPORR [%] Struktura wykorzystania funduszy do dofinansowania projektów ZPORR według kapitałów rozwoju [%] Źródło: Malik K., Bedrunka K.,, Monitoring of Operational Programmes as the Basis for Evaluating the Impact of EU Funds on the Region s Development (The case of Opolskie Voivodship), [in:] P. Churski, W. Ratajczak (Eds.), Regional Development and Regional Policy in Poland: First Experiences and New Challenges of the European Union Membership. Studia Regionalia Vol. 27 Part I, Polish Academy of Sciences. Committee for Spatial Economy and Regional Planning, Warsaw 2010, p

19 Wniosek 1 Warunkiem efektywnego wdrażania nowej polityki rozwoju regionu jest implementacja systemu ewaluacji wspomagającego zarządzanie rozwojem regionu. Występuje brak modelowych rozwiązań w tym zakresie na poziomie zarządzania rozwojem regionu

20 Wniosek 2 Ewaluacja polityki rozwoju regionu ma spełniać istotne funkcje społeczne: kreowania wiedzy i odpowiedzialności. Zaprojektowanie adekwatnego do wskazanych funkcji modelu ewaluacji wymaga wielu rozstrzygnięć co do wyboru metod i narzędzi pomiaru w procesie strukturyzacji, analizy i oceny określonych elementów polityki rozwoju regionu.

21 Wniosek 3 W modelu MEPoRR triangulacja metod umożliwia: ewaluację zdefiniowanych kontekstów na wszystkich etapach planowania i realizowania polityki rozwoju regionu; w ramach każdego kontekstu ewaluacji analizę według wymiarów (społecznego, gospodarczego i środowiskowoprzestrzennego) koncepcji rozwoju zrównoważonego

22 Wniosek 4 Zidentyfikowanym kontekstom ewaluacyjnym polityki rozwoju regionu przypisano wielowymiarowe triangulacje metod, które zweryfikowano dla programów operacyjnych i strategii rozwoju województwa opolskiego rekomendacje dla polityki rozwoju regionu w perspektywie

23 Krzysztof Malik Wydział Ekonomii i Zarządzania, Politechnika Opolska