Komputerowe wspomaganie procesu eksploatacji systemów SRK

Transkrypt

1 KORNASZEWSKI Mieczysław 1 PNIEWSKI Roman 2 Komputerowe wspomaganie procesu eksploatacji systemów SRK WSTĘP Sterowanie ruchem kolejowym (srk) jest elementem kolejowego systemu transportowego, wpływającym istotnie na bezpieczeństwo i sprawność procesu przemieszczania ludzi i ładunków. Dbanie o bezpieczeństwo ruchu kolejowego, jak również uwzględnienie procesu starzenia i zużycia obiektów tworzących strukturę systemu srk, wyznaczają potrzeby w zakresie posiadania odpowiednich elementów składających się na stan infrastruktury kolejowej oraz zapasów różnych rodzajów części zamiennych. Wywołuje to konieczność, stosownego do tych potrzeb, planowania i realizacji obsług profilaktycznych, a także wykonywania obsług wymuszonych. Istotne znaczenie ma określanie optymalnego okresu eksploatacji obiektów technicznych dla podejmowania decyzji w zakresie odnowy obiektów technicznych. Zastosowanie na polskich kolejach nowoczesnych i różnorodnych systemów srk, wykonanych w oparciu o technikę mikroprocesorową i mikrokomputerową, powoduje potrzebę analizy i oceny ich działania, współdziałania oraz prognozowania skutków eksploatacyjnych wynikających z wdrażania tych systemów. 1 STRATEGIE EKSPLOATACYJNE DLA URZĄDZEŃ STEROWANIA RUCHEM KOLEJOWYM Strategia eksploatacyjna to sposób działania z obiektami technicznymi, ustalony na podstawie wyników badań naukowych, polegający na osiągnięciu pożądanego stanu w systemie eksploatacji, będącego celem, którego osiągnięcie jest zdarzeniem losowym z powodu braku zespołu informacji o warunkach, w których ten stan będzie osiągany. System (urządzenie), w którym po dłuższym okresie funkcjonowania zachodzi znaczny spadek założonej wydajności lub dochodzi do uszkodzeń, musi być nieefektywny w dalszym procesie eksploatacji (nadmierna: masa, moce silników, zużycie energii czy paliwa). Z tego też powodu strategia eksploatacji powinna być modyfikowana lub zamieniana w zależności od przyjętego kryterium. 1.1 Charakterystyka wybranych strategii eksploatacyjnych urządzeń technicznych W procesie eksploatacji urządzeń srk wyróżnia się następujące strategie: wg resursu, w zależności od stanu technicznego, mieszaną, autoryzowaną, wg efektywności ekonomicznej, wg niezawodności. Generalną zasadą w strategii wg resursu (in. potencjału eksploatacyjnego) jest zapobieganie uszkodzeniom zużyciowym i starzeniowym poprzez konieczność wykonywania zabiegów obsługowych w oznaczonych limitach wykonanej pracy, przed osiągnięciem granicznego poziomu zużycia. Podstawowymi założeniami realizacji tej strategii są: ustalony zakres czynności obsługowych przyporządkowany konkretnej obsłudze, okresowość realizacji ustalonych obsług i napraw urządzeń, 1 Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Transportu i Elektrotechniki; Radom; ul. Malczewskiego 29. Tel: , Fax: , m.kornaszewski@uthrad.pl 2 Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Transportu i Elektrotechniki; Radom; ul. Malczewskiego 29. Tel: , Fax: , r.pniewski@uthrad.pl 5688

2 hierarchizacja obsług i napraw. Terminy oraz zakresy obsług i napraw przyjętych realizacji w tej strategii są stałe, ustalone na podstawie wyników wieloletnich badań eksploatacyjnych i są niezależne od stanu technicznego urządzenia. Natomiast hierarchizacja realizowanych obsług i napraw oznacza, że obsługa lub naprawa wyższego rzędu zawiera w sobie zakresy czynności obsług lub napraw niższego rzędu. Podstawową wadą tej strategii jest więc konieczność realizacji obsług i napraw urządzeń znajdujących się w różnych stanach technicznych, o stałym zakresie w ściśle ustalonych terminach, wynikających z wykonania przez te urządzenia porównywalnych zadań mierzonych czasami pracy, przejechanymi kilometrami lub innymi jednostkami. Ponadto w strategii tej istnieją sztywne struktury cykli naprawczych (naprawy główne) nie odpowiadające rzeczywistym potrzebom, nie uwzględnia się postępu technicznego, nie wyzwala się inicjatywy personelu obsługującego, nie doskonali się systemu eksploatacji. Strategia wg stanu technicznego polega na ciągłym kontrolowaniu stanów technicznych urządzeń i opracowywaniu na tej podstawie informacji diagnostycznych, umożliwiających decydentom różnych szczebli podejmowanie racjonalnych działań w konkretnym systemie eksploatacji i w jego otoczeniu. Nie ustala się stałych terminów obsług i napraw. Wszelkie decyzje o potrzebie ich realizacji podejmuje decydent na podstawie informacji diagnostycznych zawierających dane m.in.: o stanach technicznych urządzeń, stanach operatorów, stanach otoczenia oraz prognoz dotyczących zmian tych stanów w trakcie realizacji przez urządzenia wyznaczonych zadań, w wyznaczonym przedziale czasu. Niezbędne dane zbiera podsystem diagnostyczny, a podsystem informatyczny przetwarza je i przygotowuje dla podsystemu decyzyjnego. Rozwiązania takie mogą być stosowane w układach zautomatyzowanych, w systemach eksploatacji urządzeń, od których wymaga się wysokiej niezawodności działania ze względu na bezpieczeństwo ludzi i otoczenia (sieć kolejowa) oraz w systemach technicznych, których uszkodzenia mogą spowodować znaczne straty gospodarcze (np. koparki węgla metodą odkrywkową zasilające urobkiem elektrownie). Poprawna realizacja tej strategii wymaga skutecznych metod i środków diagnostyki technicznej oraz przygotowanego personelu technicznego. Potrzeby i uwarunkowania gospodarki rynkowej uzasadniają konieczność wprowadzenia nowoczesnej autoryzowanej strategii wytwarzania i eksploatacji urządzeń technicznych. W propozycji tej strategii nie traci się dotychczasowych dokonań strategii eksploatacji wg stanu, lecz twórczo się ją modernizuje. Autoryzowana strategia eksploatacji imiennie wskazuje na producenta i odpowiedzialnego za wyrób. Producent zainteresowany jakością i późniejszym zbytem jest odpowiedzialny za wyrób od projektu, poprzez konstrukcję, wytwarzanie i eksploatację, aż do ewentualnej likwidacji obiektu. Tym samym producent konstruuje i wytwarza swoje wyroby w oparciu o najnowsze osiągnięcia myśli technicznej, zabezpiecza swój wytwór własnym serwisem obsługowym, a także wyposaża obiekty w środki diagnostyczne (najlepiej automatyczne). Rozwiązania stosowane w strategii mieszanej polegają na wyposażeniu systemów eksploatacyjnych realizujących strategie wg resursu w podsystemy diagnostyczne wspierające racjonalne działania eksploatacyjne z urządzeniami, nazywane w zależności od zakresu ich zastosowania: sekwencyjnymi, tzn. realizującymi diagnozowanie w ciągu ograniczającym się tylko do wybranych sekwencji (węzłów, podzespołów) urządzeń technicznych, quasi-dynamicznymi, tzn. realizującymi kontrolę poprzez monitorowanie zmian wybranych sygnałów diagnostycznych, których wartości wpływają lub mogą wpływać na zmiany terminów i zakresy obsług i napraw urządzeń, pośrednimi realizującymi ciągłe diagnozowanie stanu urządzeń w stopniach i zakresach zależnych od uzasadnień ekonomicznych, uzupełniających przestrzeń między uprzednio opisanymi strategiami eksploatacyjnymi. W przypadku strategii wg efektywności ekonomicznej wzrost popytu na nowoczesne i bardziej efektywne urządzenia powoduje wprowadzenie na rynek przez producentów w coraz krótszych przedziałach czasowych, nowych rozwiązań urządzeń technicznych. Postęp naukowo-techniczny powoduje, że projekty i konstrukcje nowych urządzeń zawierają generalne zmiany koncepcji całości 5689

3 oraz m.in. układów napędowych spełniających kryteria bezpieczeństwa, ergonomiczności, ekologiczności, oszczędności energii, humanizacji pracy, wydajności, efektywności, niskich kosztów eksploatacji, itp. Z tego powodu użytkownik, posiadając urządzenia nawet w zadawalającym stanie technicznym, w chwili pojawienia się na rynku nowej generacji urządzeń o podobnym lub tym samym przeznaczeniu, zostaje zmuszony do podjęcia decyzji dotyczącej wymiany ich na urządzenia nowego typu. Strategia eksploatacji wg efektywności dotyczy takich zdarzeń, gdy relatywne starzenie urządzeń technicznych wyprzedza ich fizyczne zużycie i gdy urządzenia te, chociaż są w stanie zdatności technicznej, to są wycofywane z użytkowania na skutek niezadowalającej efektywności lub z powodu niespełnienia kryteriów, które zaczęły obowiązywać (np. bezpieczeństwo, ekologia). Strategia eksploatacyjna wg niezawodności sprowadza się do podejmowania decyzji eksploatacyjnych na podstawie wyników okresowej kontroli poziomu niezawodności urządzeń (wskaźniki niezawodnościowe) eksploatowanych aż do wystąpienia zwiększonej intensywności uszkodzeń elementów. Strategia ta, zwana inaczej strategią wg uszkodzeń polega na eksploatacji obiektu do chwili wystąpienia uszkodzenia. Badania niezawodności urządzeń w tej strategii prowadzono dotychczas przy wykorzystaniu metod statystycznych dla obserwowanych zdarzeń, a obecnie coraz częściej zastępuje je komputerowa technika symulacyjna i programowane badania niezawodności. 1.2 Wybór metody odnowy urządzeń srk Jeżeli wiek, liczba remontów oraz okres eksploatowania urządzeń srk są wyznaczone za pomocą rachunku optymalizacyjnego, wówczas dobrana strategia odnowy jest racjonalna. Jeżeli natomiast parametry te ustala się bez badania, opierając się wyłącznie na praktyce, to strategia może być racjonalna, ale tylko przypadkowo lub w części. Najkorzystniejsza strategia odnowy urządzeń srk wydaje się być dostosowana do konkretnych warunków eksploatacji tych urządzeń. Jej elastyczność pozwala na dopasowanie procesu eksploatacyjnego do strategii eksploatacyjnej wg ustalonego zasobu systemu srk lub wg aktualnego stanu technicznego urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Rys. 1. Umiejscowienie strategii eksploatacyjnej dla urządzeń sterowania ruchem kolejowym [5] Z wielu metod eksploatacji najczęściej stosowana w odnowie systemów sterowania ruchem jest zasada eksploatacji wg resursu (tzw. zasada głównego cyklu remontowego). Polega ona na wykonaniu czynności konserwacyjno-naprawczych w założonych cyklach, niezależnie od rzeczywistego zużycia elementów i podsystemów. Znacznie korzystniejszą metodą jest zasada eksploatacji wg stanu technicznego. Wymaga ona jednak lepszego wyposażenia w urządzenia pomiarowo-diagnostyczne i wyższych kwalifikacji personelu eksploatacyjnego. W strategii wg resursu częstotliwość realizacji czynności obsługowych urządzeń sterowania ruchem kolejowym wynika z ilości wykonanej pracy określanej także długością czasu pracy urządzenia, liczbą zadziałań, itp. Podstawą do określania dopuszczalnej ilości (lub czasu) pracy urządzenia oraz zakresu realizowanych obsług są ekstremalne warunki pracy. Dlatego uwzględnia się 5690

4 funkcjonowanie najsłabszych, najbardziej narażonych podzespołów i elementów urządzenia, ekstremalne obciążenia i najbardziej niekorzystne warunki użytkowania. Częstotliwość i zakres realizacji każdej obsługi są stałe, co nie jest bez znaczenia w przypadku urządzeń sterowania ruchem kolejowym, niezależne od rzeczywistego stanu technicznego urządzenia. Eksploatacja urządzeń sterowania ruchem kolejowym w PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. jest realizowana zgodnie ze strategią stałych obsług cyklicznych. Prace obsługowe są wykonywane cyklicznie, w stałych odstępach czasu. Długości okresów między kolejnymi obsługami, zróżnicowane dla poszczególnych typów urządzeń, są stałe przez cały okres ich eksploatacji. Właśnie stosowana na sieci PKP PLK S.A. strategia stałych cykli obsługowych stanowi uproszczoną wersję strategii eksploatacji wg resursu. Przygotowywane są plany realizacji prac obsługowych urządzeń srk a także badań i kontroli diagnostycznych. Częstotliwość realizacji czynności obsługowych nie zależy od ilości wykonanej pracy, liczby zadziałań lub czasu pracy urządzenia srk. Jest wyrażana czasem kalendarzowym. Dla każdego typu urządzeń są określone i zapisane w odpowiednich instrukcjach długości okresów czasu między kolejnymi obsługami danego rodzaju, wyrażone w tygodniach lub miesiącach, np. miesięczne, czy roczne harmonogramy realizacji poszczególnych prac obsługowych. Także zakres realizacji każdej obsługi jest z góry określony i opisany w instrukcjach. Do przygotowania harmonogramów realizacji obsług przyjmowane są uśrednione długości okresów międzyobsługowych, uznane za bezpieczne na podstawie założeń producentów urządzeń srk oraz doświadczeń pracowników eksploatacji. Z punktu widzenia stopnia wykorzystania rzeczywistego potencjału użytkowego urządzeń srk strategia ta jest mało efektywna. W okresie między kolejnymi obsługami na każde urządzenie oddziałują inne czynniki wymuszające (zarówno co do ilości, jak i poziomów oddziaływań) co powoduje, że w momencie realizacji obsługi każde z urządzeń srk tego samego typu znajduje się w innym stanie technicznym i inne są potrzeby dotyczące utrzymania lub przywracania ich zdatności. W strategii według stanu technicznego decyzje eksploatacyjne, w szczególności dotyczące momentów i zakresu realizacji czynności obsługowych, są podejmowane na podstawie bieżącej oceny stanu technicznego urządzeń, ich podzespołów i elementów, z uwzględnieniem historii jego życia oraz prognozie zmian potencjału eksploatacyjnego. Występuje ciągłe kontrolowanie stanu technicznego oraz opracowywanie informacji diagnostycznych, na podstawie których decydenci różnych szczebli mogą podejmować racjonalne działania, dostosowane do potrzeb i możliwości konkretnego systemu eksploatacji oraz jego otoczenia. Terminy i zakresy obsług są zmienne i są formułowane przez układ decyzyjny na podstawie analizy informacji pochodzących z układu monitoringu. Dla zbierania odpowiednich danych niezbędny jest system diagnostyczny, a także system informatyczny dla ich przetwarzania i wspomagania podejmowania decyzji. Strategię eksploatacji wg stanu technicznego stosuje się w systemach eksploatacji, w których wymagana jest wysoka niezawodność działania urządzeń ze względu na bezpieczeństwo ludzi i otoczenia oraz tam, gdzie uszkodzenia mogą spowodować znaczne straty. Rys. 2. Przykładowe rozwiązanie urządzeń diagnostycznych stosowane w licznikowym systemie kontroli niezajętości torów typu SKZR-2 [15] 5691

5 Rodzaj podejmowanych działań zależy od przyjętej strategii diagnozowania. Jeśli jest ona ograniczona do kontroli i oceny stanu tylko wybranych urządzeń, tworzenie specjalnej struktury organizacyjnej nie jest potrzebne. W przypadku zastosowania w jednostce organizacyjnej typu sekcja eksploatacji (ogólniej Zakład Linii Kolejowych) dynamicznej strategii eksploatacji urządzeń wg stanu konieczne wydaje się kompleksowe wdrożenie systemu diagnostycznego. Należy zorganizować odpowiednio wyposażone zespoły diagnostyczne, określić technologię realizacji zadań w procesie diagnozowania, zbudować system informacji diagnostycznej, zmodyfikować i zmodernizować system obsługiwania urządzeń oraz zapewnić odpowiedni program szkolenia personelu. Dla uzyskania informacji koniecznych dla sprawnego zarządzania procesem obsługiwania niezbędne jest gromadzenie, przetwarzanie i ciągła aktualizacja danych eksploatacyjnych, wśród których należy uwzględnić: wykaz eksploatowanych urządzeń i ich podzespołów wraz z opisem pozwalającym na ich identyfikację i umiejscowienie w terenie lub systemie sterowania ruchem, a także informacje dotyczące producenta urządzenia, daty produkcji, daty zabudowy itp., informacje o zakresie i wynikach pomiarów i kontroli (wartościach parametrów, liczbie zadziałań, czasie pracy), informacje o wykonanych obsługach (kosztach ich realizacji, wykorzystaniu zasobów, metodach realizacji, czasie trwania, pracochłonności), informacje o dostępności (aktualnej i przewidywanej) zasobów odnawialnych i nieodnawialnych, informacje o zużyciach i uszkodzeniach (liczba, rodzaj, postać, przyczyny, skutki, moment wystąpienia, rodzaje uszkodzonych elementów i podzespołów), informacje o zaleceniach dotyczących realizacji obsług (o wymaganej częstotliwości realizacji prac, momentach legalizacji przekaźników, wartościach wskaźników niezawodności, terminach prac już zrealizowanych, przyjętej technologii realizacji prac, pracochłonności, itp.). 2 SYSTEM GROMADZENIA I ANALIZY DANYCH EKSPLOATACYJNYCH Do realizacji opisanych wcześniej strategii konieczne jest stałe gromadzenie danych o stanie urządzeń SRK. Zajmują się tym służby eksploatacyjne. Zadaniem służb eksploatacyjnych jest m.in. zbieranie informacji o procesie eksploatacji badanych obiektów i przekazywanie ich do jednostki koordynującej badania. Podstawowymi nośnikami informacji mogą być specjalne karty (eksploatacyjne, uszkodzeń, napraw, obsług, przyczyn uszkodzenia, itp.) opracowane przy założeniu zbierania minimalnej, niezbędnej dla realizacji celu badań liczby informacji. Karty zawierające informacje o użytkowaniu i odnowie obiektów systemów SRK powinny być wypełniane okresowo, np. w cyklach dobowych, w oparciu o rzetelne informacje służb eksploatacyjnych, powinny być poddawane kontroli ich formalnej poprawności, a następnie wprowadzane do bazy danych. Stosowane obecnie na PKP procedury rejestracji zdarzeń i informacji eksploatacyjnych nie pozwalają na zautomatyzowanie procesu zarządzania. Do realizacji, przedstawionej w poprzednim rozdziale strategii według stanu technicznego niezbędna jest rejestracja i analiza zdarzeń w czasie rzeczywistym. Wymaga to opracowania komputerowego systemu akwizycji danych eksploatacyjnych. W Zakładzie Systemów Sterowania w Transporcie prowadzone są prace, których celem jest stworzenie zautomatyzowanego systemu gromadzenia i analizy danych eksploatacyjnych. Cechami wyróżniającymi projektowany system monitorowania pracy urządzeń srk są przede wszystkim: uniwersalność, skalowalność, modułowość otwartość Uniwersalność systemu pozwoli na jego instalację nie tylko na nowo powstających obiektach wyposażonych w komputerowe systemy sterowania ruchem kolejowym posiadające moduł 5692

6 wewnętrznej diagnostyki, lecz również na istniejących już obiektach wyposażonych w urządzenia starszego typu np. urządzenia przekaźnikowe. Skalowalność systemu natomiast umożliwi jego implementacje na dowolnym obszarze w wyniku przeprowadzenia prostej parametryzacji. Zagadnienie otwartości systemu wiąże się bezpośrednio z jego skalowalnością. W projektowanym systemie operacje podłączenia nowego urządzenia bądź systemu będzie wymagać jedynie minimalnych zmian w konfiguracji systemu dokonywanych przez potencjalnego użytkownika. Ponadto modułowość umożliwi zaprojektowanie systemu według indywidualnych potrzeb. Opracowywany system ekspercki będzie zawierał podstawowe dane dotyczące procesów użytkowania systemów SRK oraz ich niezawodności i odnowy dla sześciu głównych modułów (podsystemów SRK): ogólny opis charakterystyk technicznych, eksploatacyjnych i ekonomicznych, urządzeń blokady liniowej, urządzeń nastawczych, urządzeń przejazdów kolejowych, urządzeń oddziaływania tor-pojazd, urządzeń zdalnego sterowania. System zostanie oparty na dedykowanym oprogramowaniu śledzenia, rejestracji i analizy, którego celem jest zbieranie i prezentacja na jednolitej platformie programowej statusów urządzeń i podsystemów z odcinków lub węzłów sieci kolejowej dla potrzeb utrzymaniowych. Informacje o statusach urządzeń i podsystemów będą zbierane przez interfejsy bezpośrednio z urządzeń lub z dedykowanych systemów diagnostycznych różnych producentów. Ogólną strukturę systemu pokazano na rysunku 3. Rys.3. Struktura systemu gromadzenia danych Informacje o stanie urządzeń SRK (po przekształceniu i dopasowaniu do jednorodnego formatu danych) są przesyłane dedykowanymi łączami do bramek integracyjnych. Opracowane interfejsy do urządzeń SRK pozwalają na śledzenie stanu urządzeń i przesyłanie bieżących informacji łączem ETHERNET (przy wykorzystaniu protokołu UDP). Zostały one zaprojektowane tak aby nie wpływały na bezpieczeństwo systemów [13]. Bramka integracyjna pełni funkcję lokalnego bufora danych. 5693

7 W komputerze tym gromadzone są dane o stanie urządzeń z określonego obszaru. Po zaszyfrowaniu informacja o stanach urządzeń jest przesyłana do centralnego serwera. Informacje zgromadzone w centralnej bazie danych są na bieżąco analizowane przez zewnętrzne systemy, informacje uzyskane z systemów automatycznego wnioskowanie są dopisywane do odpowiednich rekordów w bazie danych. WNIOSKI Sterowanie ruchem zajmuje się bezpieczeństwem ruchu kolejowego, dlatego nie bez powodu usterki tych urządzeń mogą mieć przełożenie na zakłócenia funkcjonowania kolejowego systemu transportowego (np. urządzenia określające stan niezajętości torów), mogą prowadzić do wystąpienia zdarzeń zagrażających zdrowiu i życiu pasażerów lub pracowników (np. urządzenia przejazdowe), bezpieczeństwu środków transportu, przewożonych ładunków i elementów infrastruktury kolejowej (np. napędy zwrotnicowe). Istotnym działaniem pozwalającym zapobiegać i przeciwdziałać uszkodzeniom obiektów srk jest prowadzenie badań i obserwacji (baza danych eksploatacyjnych) umożliwiających analizę statystyczną uszkodzeń i zużyć. Ponieważ strategia eksploatacyjna wg resursu jest mało opłacalna ekonomicznie, autorzy proponują stosować tę strategię dla zakresu obsług realizowanych w ekstremalnych warunkach pracy (np. w fazie zużycia przyspieszonego), kiedy obiekty srk starzeją się i uszkodzenia następują częściej wskutek stopniowego zużywania się. Obserwowane są wtedy zwiększone symptomy zagrożeń (nieprawidłowości), tzn. system srk jest niestabilny, trudno jest stale utrzymywać tolerowane parametry i wymagana jest szczególna obserwacja poziomu zagrożenia. Natomiast w znacznie dłuższym okresie czasu pracy systemu srk, tj. w okresie właściwej ustabilizowanej pracy, bardziej racjonalne jest wykorzystanie metody eksploatacyjnej wg stanu technicznego. Streszczenie Wybór strategii eksploatacji systemów SRK ma znaczący wpływ na bezpieczeństwo i koszty eksploatacji urządzeń. Obecnie stosowana strategia wg resursu jest mało opłacalna ekonomicznie. Ponadto strategia ta nie uwzględnia przyspieszonego zużycia, co może pogorszyć bezpieczeństwo systemu. Wprowadzenie proponowanej strategii wg stanu technicznego wymaga ciągłej rejestracji parametrów eksploatowanego systemu. W rozdziale 2 przedstawiono projektowany system akwizycji danych. Computer-aided exploitation for Automatic Train Control systems Abstract Choosing strategies for systems SRK has a significant impact on safety and the operating costs. Currently, the strategy used by TBO is hardly economically viable. Moreover, this strategy does not take into account accelerated wear, which may compromise system security. The introduction of the strategy proposed by the state technical parameters requires continuous registration system operated. Chapter 2 presents designed data acquisition system.. BIBLIOGRAFIA 1. Dyduch J., Moczarski J.: Podstawy eksploatacji systemów sterowania ruchem kolejowym. Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom Kaźmierczak J.: Eksploatacja systemów technicznych. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice Konieczny J.: Podstawy eksploatacji urządzeń. MON, Warszawa Kornaszewski M.: Eksploatacja systemów sterowania ruchem kolejowym. Technika Transportu Szynowego tts 10/ Kornaszewski M.: Modelowanie odnowy systemów sterowania ruchem kolejowym w procesie eksploatacji. Wydawnictwo UTH, Radom

8 6. Kornaszewski M.: Odnowa urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Technika Transportu Szynowego tts 10/ Kopociński B.: Zarys teorii odnowy i niezawodności. PWN, Warszawa Koźniewska I., Włodarczyk M.: Modele odnowy, niezawodności i masowej obsługi. PWN, Warszawa Niziński S., Żółtowski B.: Zarządzanie eksploatacją obiektów technicznych. Olsztyn-Bydgoszcz PKP PLK S.A.:Instrukcja o zasadach eksploatacji i prowadzenia robót w urządzeniach sterowania ruchem kolejowym Ie-5 (E-11), Warszawa PKP PLK S.A.:Instrukcja diagnostyki technicznej i kontroli okresowych urządzeń sterowania ruchem kolejowym Ie-7 (E-14), Warszawa PKP PLK S.A.:Instrukcja konserwacji, przeglądów oraz napraw bieżących urządzeń sterowania ruchem kolejowym Ie-12 (E-24), Warszawa Pniewski R.: Metoda oceny bezpieczeństwa cyfrowych systemów automatyki kolejowej. Wydawnictwo UTH, Radom Ważyńska-Fiok K.: Podstawy teorii eksploatacji i niezawodności systemów transportowych. Warszawa, WPW