Zagadka sierocych otwartych ramek odczytu (ORF-anów)
|
|
- Bartosz Owczarek
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACE PRZEGL DOWE Zagadka sierocych otwartych ramek odczytu (ORF-anów) Pawe³ Mackiewicz, Krystian B¹czkowski, Maciej Sobczyñski, Stanis³aw Cebrat Zak³ad Genomiki, Instytut Genetyki i Mikrobiologii, Uniwersytet Wroc³awski, Wroc³aw Mystery of orphan Open Reading Frames (ORFans) Summary In spite of an increase of a number of sequenced genomes, 20-30% of Open Reading Frames (ORFs) do not show detectable sequence similarity to other sequences in databases and functions of their products have not been recognized. These ORFs are called ORFans and their abundance has been referred to as a mystery. A large fraction of ORFans are probably spurious non-coding ORFs generated by protein coding sequences or repeat sequences. Some ORFans are probably quickly evolving genes specific to narrow phylogenetic lineages. The most interesting group of ORFans are de novo generated genes with new functions and structures which may find some applications in biotechnology and medicine. It is also possible that some ORFans code for RNA regulatory molecules. Key words: ORFan, hypothetical gene, microbial genomics, evolution. Adres do korespondencji Pawe³ Mackiewicz, Zak³ad Genomiki, Instytut Genetyki i Mikrobiologii, Uniwersytet Wroc³awski, ul. Przybyszewskiego 63/77, Wroc³aw; pamac@microb.uni.wroc.pl 3 (70) ORF-y hipotetyczne Jedn¹ ze standardowych analiz przeprowadzanych po etapie sekwencjonowania genomu jest identyfikowanie w nim potencjalnych sekwencji koduj¹cych bia³ko i poszukiwanie podobnych do nich sekwencji wystêpuj¹cych w innych genomach homologów. Jednak pomimo dynamicznego przyrostu liczby kompletnie zsekwencjonowanych genomów i intensywnego rozwoju narzêdzi bioinformatycznych, oko³o 30% sekwencji potencjalnie ko-
2 Pawe³ Mackiewicz i inni duj¹cych bia³ka (tzw. ORF-ów otwartych ramek odczytu, ORF, Open Reading Frame) nie posiada przypisanych funkcji. Okreœla siê je jako geny hipotetyczne. Je eli takie ORF-y lub ich potencjalne produkty bia³kowe wykazuj¹ istotne podobieñstwo do innych genów obecnych w genomach pochodz¹cych z ró nych linii filogenetycznych, to okreœlane s¹ one terminem konserwatywne geny hipotetyczne. Stanowi¹ one oko³o 10% wszystkich adnotowanych potencjalnych genów w genomach mikroorganizmów. Najprawdopodobniej s¹ to sekwencje koduj¹ce bia³ko, a dla wielu z nich z czasem udaje siê przypisaæ za pomoc¹ metod eksperymentalnych i komputerowych istotne dla komórki funkcje (1). Istnieje jednak bardzo intryguj¹ca grupa ORF-ów hipotetycznych, które nie tylko nie posiadaj¹ przypisanej funkcji, ale równie nie maj¹ odpowiadaj¹cych sekwencji homologicznych w odleg³ych genomach. Generalnie okreœla siê je jako ORF-y sieroce, czyli ORF-any (2,3). Stanowi¹ one 20-30% wszystkich ORF-ów w nowo sekwencjonowanych genomach (3-9), a w niektórych (Plasmodium) nawet 60% (10). Stanowi¹ one du e wyzwanie dla genomiki. ORF-y sieroce s¹ bardzo niejednorodn¹ grup¹ (11) rysunek 1. ORF-any nie posiadaj¹ce adnych homologów nazywane s¹ singletonami lub ORF-anami pojedynczymi. Te, które posiadaj¹ homologi tylko w swoim genomie s¹ ORF-anami paralogicznymi, a te, które wykazuj¹ pewne podobieñstwo do ORF-ów wystêpuj¹cych w innych bardzo blisko spokrewnionych genomach (gatunkach) s¹ ORF-anami ortologicznymi. Aby uwzglêdniæ ich pewne podobieñstwo do bardzo w¹skiej grupy ORF-ów stosowany jest na ich okreœlenie równie termin PCOs (Poorly Conserved ORFs, 11). Rys. 1. Klasyfikacja sierocych otwartych ramek odczytu ORF-anów. 46 PRACE PRZEGL DOWE
3 Zagadka sierocych otwartych ramek odczytu (ORF-anów) 2. ORF-any Wydaje siê, e wraz ze wzrostem liczby nowo odkrywanych genów i rozwojem projektów sekwencjonowania genomów liczba ORF-anów powinna maleæ, natomiast obserwuje siê jej wzrost (2,12). Zjawisko to okreœlono tzw. tajemnic¹ lub paradoksem ORF-anów. W analizach przeprowadzonych na 127 genomach mikroorganizmów wykazano obecnoœæ ORF-anów specyficznych gatunkowo, tzn. nie posiadaj¹cych homologów poza swoim gatunkiem (13). Œrednio w ka dym genomie wystêpuje 14,4% takich ORF-anów, przy czym najwiêcej z nich (52,3%) znaleziono w genomie Aeopyrum pernix, a najmniej u Buchnera sp. APS (0,2%). Obecnoœæ wielu ORF-anów u A. pernix najprawdopodobniej zwi¹zana jest z du ¹ liczb¹ adnotowanych w tym genomie przypadkowych ramek zachodz¹cych na koduj¹ce geny. W celu dok³adniejszej analizy tej grupy sekwencji stworzono bazê danych ORFanage poœwiêcon¹ tylko ORF-anom (14; Baza ta zawiera pojedynczych ORF-anów stanowi¹cych 13% wszystkich ORF-ów zidentyfikowanych w 84 genomach. Istnienie ORF-anów, czyli sekwencji bez homologów jest trudne do wyt³umaczenia, zak³adaj¹c powszechnie znane mechanizmy ewolucji genów przez duplikacje innych genów. W ka dym z tych przypadków powinny istnieæ podobne sekwencje u innych organizmów lub w tym samym genomie. Nawet przyjmuj¹c powszechne poziome przenoszenie informacji genetycznej powinno siê znajdowaæ podobne sekwencje w gatunkach, które by³y dawcami nowych genów (tzw. ksenologów). Zaproponowano wiele ró nych hipotez t³umacz¹cych istnienie tej dziwnej grupy ORF-ów Ubogie bazy danych W najprostszym wyt³umaczeniu zak³ada siê, e obecnoœæ ORF-anów wynika ze zbyt ma³ej liczby sekwencji obecnych w bazach danych (2,3,12), dlatego nie jest mo liwe odnalezienie dla nich sekwencji podobnej. Jednak e, pomimo pewnego zmniejszenia tempa ich przyrostu, ca³kowita liczba ORF-anów roœnie wraz ze wzrostem liczby poznawanych genomów zamiast spadaæ (8,9,11). Tempo wzrostu nowo zsekwencjonowanych genomów wzrasta szybciej, tj. o 17,6% ni maleje liczba ORF-anów, tj. o 7,6% (13). Ka dy nowo dodawany genom przyczynia siê do spadku œrednio tylko o 0,1-0,2% udzia³u procentowego wszystkich ORF-anów (8). Przy dodaniu kolejno zsekwencjonowanego genomu roœnie ca³kowita liczba ORF-ów i ORF-anów w bazie, jednoczeœnie maleje procent ORF-anów w ca³ym zbiorze ORF-ów (rys. 2). Spadek jest jednak coraz mniejszy i stabilizuje siê przy kilkunastu procentach. Obserwowany pewien spadek frakcji ORF-anów zwi¹zany jest m.in. z dodawaniem genomów bardzo blisko spokrewnionych do ju istniej¹cych, np. szczepów tego samego gatunku (8), co powoduje tylko zmianê kategorii ORF-anu pojedynczego na ortologiczny (specyficznego dla gatunku lub w¹skiej grupy). BIOTECHNOLOGIA 3 (70)
4 Pawe³ Mackiewicz i inni Rys. 2. Dynamika przyrostu ORF-anów pojedynczych (singletonów). Przy dodawaniu kolejno zsekwencjonowanych genomów (oœ X) roœnie ca³kowita liczba ORF-ów i ORF-anów w bazie (lewa oœ Y), jednoczeœnie maleje procent ORF-anów w ca³ym zbiorze ORF-ów (prawa oœ Y). Spadek jest jednak coraz mniejszy i stabilizuje siê przy kilkunastu procentach. Dane zaczerpniêto z bazy ORFanage (14; Masowa utrata genów Wystêpowanie ORF-anów mo na wyt³umaczyæ utrat¹ genów, które pocz¹tkowo wystêpowa³y w wielu organizmach-przodkach, a w czasie ewolucji zanik³y w wielu potomnych liniach filogenetycznych, pozostaj¹c tylko w niektórych z nich (3,11). W tym przypadku ORF-any odpowiada³yby pojedynczym potomkom dawnych bia- ³ek, które zachowa³y siê tylko w niektórych liniach filogenetycznych lub organizmach. Zjawisko masowej utraty genów zosta³o obserwowane u wielu organizmów (15-18). Jednak w tym przypadku nale a³oby za³o yæ, e genom postulowanego przodka musia³by byæ ogromny i zawieraæ bardzo du ¹ liczbê genów zupe³nie dziœ nieznanych, albo, e niektóre geny yj¹ bardzo krótko Niekoduj¹ce artefakty Skoro ORF-any nie maj¹ homologów, a zatem bior¹ siê znik¹d, to mo e s¹ artefaktami, b³êdnie rozpoznanymi i adnotowanymi ORF-ami, które nie s¹ rzeczywistymi genami koduj¹cymi bia³ko. Liczba przypadkowych, niekoduj¹cych ORF-ów wzra- 48 PRACE PRZEGL DOWE
5 Zagadka sierocych otwartych ramek odczytu (ORF-anów) sta wyk³adniczo wraz ze spadkiem ich d³ugoœci (19-22). Dok³adnoœæ metod rozpoznaj¹cych geny zmniejsza siê w³aœnie w przypadku krótkich sekwencji, dlatego wiele b³êdnie adnotowanych ORF-ów powinno byæ krótszych ni znane sekwencje koduj¹ce. Rzeczywiœcie wiele ORF-anów prawdopodobnie niekoduj¹cych jest ORF-ami krótkimi, co stwierdzono zarówno u dro d y Saccharomyces cerevisiae, jak i w genomach prokariotycznych (3,8,13,23-26). Wed³ug bazy danych ORFanage 63,5% ORF-anów pojedynczych stanowi¹ ramki krótsze ni 150 kodonów. Co ciekawe, liczba ORF-anów krótszych ni 150 kodonów roœnie szybciej ni d³ugich i znika dwa razy wolniej ni d³ugich (8,11). Analizuj¹c sk³ad G+C wykazano, e ORF-any specyficzne gatunkowo posiadaj¹ mniejsz¹ zawartoœæ G+C ni nie-orf-any, zbli aj¹c siê do sk³adu sekwencji miêdzygenowych, co sugerowa³oby, e s¹ one ORF-ami niekoduj¹cymi wygenerowanymi w przestrzeniach miêdzygenowych. Jednak nie mo na wykluczyæ, e one koduj¹, a tylko podlegaj¹ mniejszej presji selekcyjnej, co upodabnia je do sekwencji miêdzygenowych (13). Chocia prawdopodobieñstwo wygenerowania d³ugich ORF-ów w sekwencji losowej (miêdzygenowej?) jest bardzo ma³e (19,22,27,28), to stosunkowo d³ugie ORF-y mog¹ byæ stosunkowo ³atwo generowane w sekwencjach koduj¹cych. Rzeczywiœcie, istnieje wiele ORF-ów zachodz¹cych na siebie w genomach wirusów, archeonów, bakterii i Eukaryotów (np ). Tylko w nielicznych przypadkach oba ORF-y zachodz¹ce s¹ koduj¹ce. Zaproponowano kilka mechanizmów generuj¹cych ramki zachodz¹ce na geny (41), takie jak: wysoka zawartoœæ par GC i u ywalnoœæ kodonów GNC i RNY (np. 30,31,34,42-46) oraz specyficzne w³aœciwoœci kodu genetycznego i sekwencji koduj¹cych (35,47). atwoœæ generowania d³ugich niekoduj¹cych ORF-ów nasuwa przypuszczenie, e czêœæ ORF-anów mog³a powstaæ w wyniku dawnych duplikacji ca³ych lub czêœci sekwencji koduj¹cych nios¹cych w sobie niekoduj¹ce zachodz¹ce ORF-y (23). Zduplikowane sekwencje akumulowa³y mutacje, które ostatecznie wyeliminowa³y w³aœciwe ramki odczytu genów pozostawiaj¹c ORF-y generowane. Rzeczywiœcie, dla oko³o 700 ORF-anów adnotowanych w genomie dro d y Saccharomyces cerevisiae przeczytanych w fazach niekoduj¹cych znaleziono istotne podobieñstwo do innych znanych sekwencji (23) B³êdy sekwencjonowania lub pseudogeny Zasugerowano równie, e obecnoœæ ORF-anów jest efektem b³êdów pope³nionych w trakcie sekwencjonowania genomów, powoduj¹cych przesuniêcie ramki odczytu (2,3). W tym przypadku ich poprawienie (np. na podstawie porównania z innymi genomami) odtworzy³oby w³aœciw¹ sekwencjê koduj¹c¹. Jednak e tego typu zmiany w sekwencjach mog¹ dotyczyæ równie niefunkcjonuj¹cych ju genów pseudogenów, które naby³y mutacje zmieniaj¹ce ich strukturê. W tym przypadku zmiany mog¹ byæ na tyle du e, e mo e okazaæ siê niemo liwe odnalezienie sekwencji podobnej. Pseudogeny s¹ sekwencjami wystêpuj¹cymi zarówno w geno- BIOTECHNOLOGIA 3 (70)
6 Pawe³ Mackiewicz i inni mach prokariotycznych (15,48-51), jak i eukariotycznych (52-56). W genomach Ricketsia stwierdzono, e oko³o 80% ORF-anów jest pseudogenami i wykazuje skrócenie oraz przesuniêcie ramki odczytu (57,58). Jednak e te genomy s¹ bardzo specyficzne i charakteryzuj¹ siê szczególn¹ tendencj¹ do redukcji swoich rozmiarów (59,60), dlatego za³o enie, e wszystkie ORF-any lub ich du a frakcja s¹ pseudogenami mo e nie dotyczyæ wielu innych genomów Szybko ewoluuj¹ce geny ORF-any s¹ wyró niane g³ównie na podstawie braku istotnych podobieñstw do innych sekwencji, dlatego zasugerowano, e stosowane algorytmy do poszukiwania sekwencji podobnych s¹ za ma³o czu³e, aby poprawnie rozpoznaæ ich potencjalne homologi. Mo e to dotyczyæ wielu ORF-anów zw³aszcza krótkich, poniewa krótkie sekwencje daj¹ z regu³y niskie wartoœci opisuj¹ce stopieñ podobieñstwa (8). Jednak- e wiele ORF-anów jest wystarczaj¹co d³ugich i powinny daæ wysokie wartoœci podobieñstwa, dlatego przyjêto hipotezê, e mog¹ one reprezentowaæ geny szybko ewoluuj¹ce w danej linii (grupie) filogenetycznej, których sekwencja zmieni³a siê na tyle, e uniemo liwia znalezienie sekwencji podobnych (2,3,13,18,61-63). Ka dy z sekwencjonowanych szczepów Escherichia coli, pomimo niedawnej dywergencji, posiada swój w³asny zestaw specyficznych dla danego szczepu ORF-anów (64), co sugeruje, e ta grupa ORF-ów musia³a powstaæ w bardzo krótkim czasie (65). U Drosophila wykazano, e oko³o 1/3 eksprymowanych genów podlega³a szybkiej (lub nawet neutralnej) ewolucji (66,67). Jednak czêœæ z nich nie wykazuje jawnego fenotypu, co sugeruje, e mog¹ one ju nie byæ sekwencjami koduj¹cymi. Szybkie tempo ewolucji wykazano dla ORF-anów specyficznych dla Escherichia coli oraz Salmonella enterica i uznanych za koduj¹ce (65). Fischer i Eisenberg (3) zaproponowali, e wiele ORF-anów mo e kodowaæ bia³ka b³onowe, które zachowuj¹c swoj¹ strukturê mog¹ bardziej zmieniaæ swoj¹ sekwencjê uniemo liwiaj¹c znalezienie homologów standardowymi algorytmami. Wiadomo, e struktura przestrzenna bia³ek ewoluuje wolniej ni sekwencja aminokwasowa (struktura pierwszorzêdowa). Przyjmuj¹c koncepcjê ORF-anów jako szybko ewoluuj¹cych genów, kodowa³yby one polipeptydy bêd¹ce odleg³ymi cz³onkami ju znanych rodzin bia³ek i posiada³yby podobne struktury przestrzenne i funkcje (3,9). Rzeczywiœcie, w przypadku niektórych ORF-anów stwierdzono, e ich produkty posiadaj¹ zidentyfikowane struktury przestrzenne i z³o enia bia³ek wystêpuj¹ce w ju znanych rodzinach bia³kowych (68). Aby uzyskaæ wiêcej informacji na temat szybko ewoluuj¹cych ORF-anów konieczne by³oby przeprowadzenie bardziej zaawansowanych analiz komputerowych opartych na profilach sekwencji, eksperymentalnych badañ biochemicznych lub eksperymentalnych i obliczeniowych analiz strukturalnych. 50 PRACE PRZEGL DOWE
7 Zagadka sierocych otwartych ramek odczytu (ORF-anów) 2.6. Geny nabyte w wyniku horyzontalnego transferu W ostatnich analizach wskazano, e du a czeœæ ORF-anów mog³a zostaæ nabyta od bakteriofagów w wyniku horyzontalnego transferu. Za takim pochodzeniem ORF-anów mo e œwiadczyæ to, e s¹ one krótkie, bogate w A+T i podlegaj¹ szybkiej ewolucji podobnie jak geny fagowe, a ponadto wystêpuj¹ w grupach w okolicach miejsc, do których integruj¹ siê fagi (13,65,69). Rzeczywiœcie, Shmuely i wsp. (70) wykazali, e bia³ko archebakteryjnego faga PhiCh1 jest podobne do ORF-anu paralogicznego wystêpuj¹cego u Halobacterium sp., natomiast Daubin i Ochman (65) zidentyfikowali istotne podobieñstwo miêdzy prawie 50 ORF-anami specyficznymi dla niektórych przedstawicieli gamma-proteobakterii a genami bakteriofagów. Brak homologów w przypadku wielu innych ORF-anów mo e wynikaæ ze s³abej znajomoœci genomów wirusów i fagów oraz z du ej dywergencji sekwencji nale ¹cych do tych grup. Chocia funkcji wiêkszoœci genów bakteriofagowych nie poznano, to przyjmuje siê, e czêœæ z nich odpowiada za utrzymanie profaga w genomie bakteryjnym przez dostarczanie gospodarzowi pewnych korzyœci. Wyjaœnia³oby to, dlaczego takie geny (ORF-any) nabyte od bakteriofagów s¹ u bakterii zachowywane po wyeliminowaniu przyleg³ych sekwencji fagowych. Kilka ORF-anów z genomu E. coli powsta³ych prawdopodobnie w ten sposób zaanga owanych jest w procesy translacji i replikacji (65). Wiele z nich ulega ekspresji w czasie stresu lub g³odu, co mo e wskazywaæ na stare powi¹zanie miêdzy tymi genami a samolubnymi elementami (selfish) mobilizowanymi w³aœnie w tym czasie Ca³kowicie nowe geny W zwi¹zku z tym, e wœród znanych sekwencji nie znajduje siê adnych homologów do ORF-anów, byæ mo e tworz¹ one nowe, wygenerowane de novo, nie znane jeszcze rodziny bia³ek posiadaj¹ce nowe struktury przestrzenne i byæ mo e nowe funkcje nie zaobserwowane w ju istniej¹cych rodzinach bia³ek (3,9,11,71,72). Przyjmuj¹c takie za³o enie niemal ka dy ORF-an (lub grupy ORF-anów paralogicznych i ortologicznych) musia³by byæ przedstawicielem nowej nadrodziny bia³ek. Liczba tych nadrodzin powinna byæ wielokrotnie wiêksza ni do tej pory przyjmowano (73,74) i, co wiêcej, nadrodziny te powinny byæ bardzo zró nicowane miêdzy sob¹ i odleg³e ewolucyjnie od ju znanych (3). Dla trzech ORF-anów stwierdzono, e posiadaj¹ one nowe, nie znane wczeœniej struktury przestrzenne i z³o enia bia³ek (68). Niewykluczone, e ORF-any tego typu zosta³y wygenerowane w innych fazach wewn¹trz ju istniej¹cych sekwencji koduj¹cych, które charakteryzuj¹ siê ³atwoœci¹ generowania stosunkowo d³ugich ORF-ów. Wielu autorów zwróci³o uwagê na tak¹ mo liwoœæ tworzenia nowych genów w ewolucji (31,33,41,44,47,75). Znaleziono BIOTECHNOLOGIA 3 (70)
8 Pawe³ Mackiewicz i inni kilka przyk³adów tak wygenerowanych genów badaj¹c sekwencje dro d y (35) oraz cz³owieka i wirusów (76,77). W generowaniu nowych genów mog¹ odgrywaæ równie rolê sekwencje powtórzone. Przyk³adem genów wygenerowanych de novo przy ich udziale jest rodzina genów zwana morpheus wystêpuj¹ca u naczelnych (78), gen LQK1 (79) oraz gen AFGP koduj¹cy glikoproteinê zapobiegaj¹c¹ zamarzaniu ryb antarktycznych (80) Niekoduj¹cy RNA Nie mo na wykluczyæ, e niektóre ORF-any, szczególnie u organizmów eukariotycznych, mog¹ reprezentowaæ RNA niekoduj¹ce bia³ek, które odgrywaj¹ du ¹ rolê u tych organizmów w regulacji ekspresji genów, organizacji materia³u genetycznego i ochronie przed paso ytami przez eliminowanie defektywnego RNA i RNA transpozonów oraz wirusów (81-83). Jest to stosunkowo niedawno odkryte zjawisko zwane wyciszaniem genów lub interferencj¹ RNA (RNAi RNA interference). Transkrypty niektórych ORF-anów (wygenerowanych w antysensie genów) mog³yby pe³niæ funkcjê regulatorow¹, hybrydyzuj¹c z transkryptami genów koduj¹cych bia³ka reguluj¹c ich ekspresjê. Gdyby okaza³o siê, e ORF-any koduj¹ funkcjonalne RNA, to by³yby one bardzo istotnym sk³adnikiem materia³u genetycznego Czy ORF-any s¹ sekwencjami koduj¹cymi? Najwa niejszym problemem zwi¹zanym z ORF-anami jest pytanie czy s¹ to sekwencje koduj¹ce? Jedna z metod okreœlaj¹cych czy dana sekwencja koduje bia³ko opiera siê na wynikach analiz potencjalnej liczby podstawieñ nukleotydowych w miejscach synonimicznych, w których zmiany nie wp³ywaj¹ na kodowany aminokwas i niesynonimicznych, zwi¹zanych ze zmian¹ kodowanego aminokwasu. Sekwencje koduj¹ce bia³ka powinny charakteryzowaæ siê wiêksz¹ liczb¹ substytucji w miejscach synonimicznych (Ks) ni w miejscach niesynonimicznych (Ka). W przeprowadzonych analizach ORF-anów Drosophila (63) oraz ORF-anów specyficznych dla linii Escherichia i Salmonella (65) wykazano, e ewoluuj¹ one podobnie do sekwencji koduj¹cych bia³ko i posiadaj¹ stosunek Ka/Ks mniejszy ni jeden. Na podstawie tej metody wykazano równie, e wiele krótkich ORF-ów w genomach mikroorganizmów przypomina pod tym wzglêdem sekwencje koduj¹ce bia³ko, a zatem mo e kodowaæ (84). W wielu przypadkach wykazano doœwiadczalnie, e ORF-any ulegaj¹ ekspresji (18,61,70,85, patrz równie 65). Jednak sam fakt transkrypcji nie mo e byæ wystarczaj¹cym dowodem na kodowanie bia³ka przez dan¹ sekwencjê. Wiele transkryptów mo e byæ fa³szywych, syntetyzowanych z sekwencji niekoduj¹cych po³o onych blisko promotorów. Stwierdzono ponadto, e nie ma korelacji miêdzy iloœci¹ mrna 52 PRACE PRZEGL DOWE
9 Zagadka sierocych otwartych ramek odczytu (ORF-anów) i iloœci¹ kodowanego przez nie bia³ka w komórkach dro d y (86), co mo e byæ m.in. zwi¹zane z obecnoœci¹ niekoduj¹cych transkryptów. Jednak e, brak zidentyfikowanych transkryptów dla niektórych ORF-ów niekoniecznie musi œwiadczyæ, e te ORF-y nie koduj¹ bia³ek. Mog¹ one ulegaæ ekspresji w innych warunkach ni zastosowane w doœwiadczeniu, albo ich poziom ekspresji mo e byæ bardzo niski i wobec tego niewykrywalny przez stosowane metody. W analizach komputerowych potencjalnych bia³ek kodowanych przez ORF-any specyficzne gatunkowo wykazano, e w porównaniu do reszty bia³ek charakteryzuj¹ siê one nieco mniejsz¹ hydrofobowoœci¹, s¹ mniejsze, i maj¹ wy szy punkt izoelektryczny, co sugeruje, e mog¹ one byæ czynnikami transkrypcyjnymi lub innymi bia³kami regulatorowymi wi¹ ¹cymi siê do kwasów nukleinowych (13,62). Niektórym ORF-anom, po dok³adniejszych analizach uda³o siê przypisaæ ró ne kategorie funkcjonalne, w tym rolê w transkrypcji i translacji (87,88, patrz równie 68). Przyk³adowo, uzyskano ekspresjê produktu genu ykfe z genomu Escherichia coli oznaczonego wczeœniej jako ORF-an i poddano go krystalizacji (88,89). Okaza³o siê, e produktem tego genu jest bia³ko homodimeryczne bêd¹ce inhibitorem lizozymu typu C. Okreœlono równie trójwymiarow¹ strukturê tego bia³ka i odszukano bia³ko o podobnej strukturze przestrzennej u Pseudomonas aeruginosa. Wczeœniej funkcja tego bia³ka by³a tak e nie znana. Jednak po analizach okaza³o siê, e bia³ko to jest równie inhibitorem lizozymu typu C. Dziêki przeprowadzonym analizom uda³o siê zatem okreœliæ now¹ rodzinê bia³ek bakterii. Rodzina ta jest bardzo ciekawa ze wzglêdu na wysoki stopieñ dywergencji sekwencji do niej nale ¹cych, oraz wysok¹ konserwatywnoœæ ich funkcji. 3. Zakoñczenie Widaæ, e adna z przedstawionych hipotez dotycz¹cych ORF-anów nie jest do koñca przekonuj¹ca. Najprawdopodobniej ta grupa ORF-ów jest bardzo niejednorodna zarówno pod wzglêdem pochodzenia, jak i roli w komórce. Obecnoœæ znacznej frakcji ORF-anów nie mo na t³umaczyæ ma³¹ liczb¹ poznanych genomów, bo mimo wzrostu tej liczby, frakcja ORF-anów nie maleje zgodnie z oczekiwaniami. Tylko bardzo niewielka czêœæ ORF-anów wynika z b³êdów sekwencjonowania, poniewa dok³adnoœæ odczytów sekwencji jest obecnie wysoka. Czêœæ ORF-anów, zw³aszcza krótkich, mo e byæ sekwencjami niekoduj¹cymi, wygenerowanymi w przestrzeniach miêdzygenowych, w sekwencjach powtórzonych i przede wszystkim w sekwencjach koduj¹cych bia³ko. Osobn¹ grupê mog¹ reprezentowaæ szybko ewoluuj¹ce geny specyficzne dla w¹skiej linii filogenetycznej. W tym przypadku sekwencje tych bia³ek uleg³y tak du ej dywergencji, e staje siê niemo liwe zidentyfikowanie dalszych homologów na poziomie struktury pierwszorzêdowej. Niewykluczone, e wiele z tych ORF-ów nie podlega selekcji i staje siê pseudogenami. Pewien udzia³ w tworzeniu ORF-anów mo e mieæ masowa utrata genów w ró nych liniach filoge- BIOTECHNOLOGIA 3 (70)
10 Pawe³ Mackiewicz i inni netycznych oraz horyzontalny transfer genów, zw³aszcza od bakteriofagów. Najciekawsz¹ grupê ORF-anów mog¹ stanowiæ ORF-y koduj¹ce ma³ocz¹steczkowe RNA i ca³kowicie nowe geny koduj¹ce bia³ko o nowych funkcjach i strukturach. Poznanie natury ORF-anów jest wa ne dla poznania pe³nego zró nicowania bia³ek kodowanych w organizmie. Niektórym ORF-anom uda³o siê przypisaæ ju funkcje i poznaæ struktury przestrzenne ich produktów. Niewykluczone, e wœród ORF-anów znajduj¹ siê istotne dla funkcjonowania komórki bia³ka o ca³kowicie nowych, ciekawych strukturach, które mog¹ znaleÿæ zastosowanie w medycynie i biotechnologii. Szczególnie interesuj¹ce mog¹ siê okazaæ te geny, które s¹ zwi¹zane z patogennoœci¹ lub wirulencj¹. Literatura 1. Galperin M. Y., Koonin E. V., (2004), Nucleic Acids Res., 32, Dujon B., (1996), Trends Genet., 12, Fischer D., Eisenberg D., (1999), Bioinformatics, 15, Doolittle R. F., (1997), Nature, 388, Fraser C. M., Eisen J. A., Salzberg S. L., (2000), Nature, 406, Wren B. W., (2000), Nature Rev. Genet., 1, Boucher Y., Nesbo C. L., Doolittle W. F., (2001), Curr. Opin. Microbiol., 4, Siew N., Fischer D., (2003), Proteins: Struct. Funct. Genet., 53, Siew N., Fischer D., (2003), Structure (Camb), 11, Gardner M. J., Hall N., Fung E., White O., Berriman M., Hyman R. W., Carlton J. M., Pain A., Nelson K. E., Bowman S., et al., (2002), Nature, 419, Siew N., Fischer D., (2003), Comp. Funct. Genomics, 4, Casari G., de Druvar A., Sander C., Shneider R., (1996), Trends Genet., 12, Charlebois R. L., Clarke G. D., Beiko R. G., Jean A., (2003), FEMS Microb. Lett., 225, Siew N., Azaria Y., Fischer D., (2004), Nucleic Acids Res., 32, D281 D Andersson J. O., Andersson S. G. E., (1999), Curr. Opin. Gen. Dev., 9, Aravind L., Watanabe H., Lipman D. J., Koonin E. V., (2000), Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 97, Petrov D. A., Sangster T. A., Johnston J. S., Hartl D. L., Shaw K. L., (2000), Science, 287, Zdobnov E. M., von Mering C., Letunic I., Torrents D., Suyama M., Copley R. R., Christophides G. K., Thomasova D., Holt R. A., Subramanian G. M., et al., (2002), Science, 298, Termier M., Kalogeropoulos A., (1996), Yeast, 12, Das S., Yu L, Galtatzes C., Rogers R., Freeman J., Bienkowska J., Adams R. M., Smith T. F., (1997), Nature, 385, Basrai M. A., Hieter P., Boeke J. D., (1997), Genome Res., 7, Gierlik A., Mackiewicz P., Kowalczuk M., Dudek M. R., Cebrat S., (1999), Int. J. Modern Phys. C., 10, Mackiewicz P., Kowalczuk M., Gierlik A., Dudek M. R., Cebrat S., (1999), Nucleic Acids Res., 27, Skovgaard M., Jensen L. J., Brunak S., Ussery D., Krogh A., (2001), Trends Genet., 17, Mackiewicz P., Kowalczuk M., Mackiewicz P., Nowicka A., Dudkiewicz M., aszkiewicz A., Dudek M. R., Cebrat S., (2002), Yeast, 19, Mira A., Klasson L., Andersson S. G., (2002), Curr. Opin. Microb., 5, Senapathy P., (1986), Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 83, Fickett J. W., (1994), Comput. & Chem., 18, Barrell B. G., Air G. M., Hutchison C. A., (1976), Nature, 264, PRACE PRZEGL DOWE
11 Zagadka sierocych otwartych ramek odczytu (ORF-anów) 30. Ikehara K., Okazawa E., (1993), Nucleic Acids Res., 21, Merino E., Balbas P., Puente J. L., Bolivar F., (1994), Nucleic Acids Res., 22, de Antonio A., D Angelo M., Dal Pero F., Sartorello F., Pandolfo D., Pallavicini A., Lanfranchi G., Valle G., (1997), Yeast, 13, Pavesi A., de Iaco B., Granero M. I., Porati A., (1997), J. Mol. Evol., 44, Rother K. I., Clay O. K., Bourquin J.P., Silke J., Schaffner W., (1997), Biol. Chem., 378, Cebrat S., Mackiewicz P., Dudek M. R., (1998), Biosystems, 42, Wang L. F., Park S. S., Doi R. H., (1999), J. Bacteriol., 181, Iwabe N., Miyata T., (2001), Gene, 280, Behrens M., Sheikh J., Nataro J. P., (2002), Infect. Immun., 70, Rogozin I. B., Spiridonov A. N., Sorokin A. V., Wolf Y. I., Jordan I. K., Tatusov R. L., Koonin E. V., (2002), Trends Genet., 18, Yelin R., Dahary D., Sorek R., Levanon E. Y., Goldstein O., Shoshan A., Diber A., Biton S., Tamir Y., Khosravi R., et al., (2003), Nat. Biotechnol., 21, Boldogkoi Z., (2000), J. Mol. Evol., 51, Boldogkoi Z., Murvai J., (1994), Virus Genes, 9, Boldogkoi Z., Murvai J., Fodor I., (1995), Trends Genet., 11, Ikehara K., Amada F., Yoshida S., Mikata Y., Tanaka A., (1996), Nucleic Acids Res., 24, Silke J., (1997), Gene, 194, Boldogkoi Z., Barta E., (1999), Biosystems, 51, Cebrat S., Dudek M. R., (1996), Trends Genet., 12, Mira A., Ochman H., Moran N. A., (2001), Trends Genet., 17, Lawrence J. G., Hendrix R. W., Casjens S., (2001), Trends Microbiol., 9, Homma K., Fukuchi S., Kawabata T., Ota M., Nishikawa K., (2002), Gene, 294, Liu Y., Harrison P.M., Kunin V., Gerstein M., (2004), Genome Biol., 5, R Harrison P. M., Echols N., Gerstein M. B., (2001), Nucleic Acids Res., 29, Harrison P., Kumar A., Lan N., Echols N., Snyder M., Gerstein M., (2002), J. Mol. Biol., 316, Zhang Z., Harrison P., Gerstein M., (2002), Genome Res., 12, Harrison P. M., Milburn D., Zhang Z., Bertone P., Gerstein M., (2003), Nucleic Acids Res., 31, Torrents D., Suyama M., Zdobnov E., Bork P., (2003), Genome Res., 13, Ogata H., Audic S., Renesto-Audiffren P., Fournier P. E., Barbe V., Samson D., Roux V., Cossart P., Weissenbach J., Claverie J. M., Raoult D., (2001), Science, 293, Amiri H., Davids W., Andersson S. G. E., (2003), Mol. Biol. Evol., 20, Andersson J. O., Andersson S. G. E., (1999), Mol. Biol. Evol., 16, Andersson J. O., Andersson S. G. E., (2001), Mol. Biol. Evol., 18, Malpertuy A., Tekaia F., Casaregola S., Aigle M., Artiguenave F., Blandin G., Bolotin-Fukuhara M., Bon E., Brottier P., de Montigny J., et al., (2000), FEBS Lett., 487, Wood V., Rutherford K. M., Ivens A., Rajandream M.-A., Barrell B., (2001), Comp. Funct. Genom., 2, Domazet-Loso T., Tautz D., (2003), Genome Res., 13, Welch R. A., Burland V., Plunkett III G., Redford P., Roesch P., Rasko D., Buckles E. L., Liou S. R., Boutin A., Hackett J., et al., (2002), Proc. Natl. Acad. Sci., 99, Daubin V., Ochman H., (2004), Genome Res., 14, Schmid K. J., Tautz D., (1997), Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 94, Schmid K. J., Aquadro C. F., (2001), Genetics, 159, Siew N., Fischer D., (2004), J. Mol. Biol., 342, Daubin V., Lerat E., Perriere G., (2003), Genome Biol., 4, R Shmuely H., Dinitz E., Dahan I., Eichler J., Fischer D., Shaanan B., (2004), Bioinformatics, 20, Vitkup D., Melamud E., Moult J., Sander C., (2001), Nat. Struct. Biol., 8, Lee D., Grant A., Buchan D., Orengo C., (2003), Curr. Opin. Struct. Biol., 13, BIOTECHNOLOGIA 3 (70)
12 Pawe³ Mackiewicz i inni 73. Chothia C., (1992), Nature, 357, Orengo C. A., Jones D. T., Thornton J. M., (1994), Nature, 372, Keese P. K., Gibbs A., (1992), Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 89, Facchiano A., (1995), J. Mol. Evol., 40, Facchiano A., Facchiano F., van Renswoude J., (1993), J. Mol. Evol., 36, Johnson M. E., Viggiano L., Bailey J. A., Abdul-Rauf M., Goodwin G., Rocchi M., Eichler E. E., (2001), Nature, 413, Lipovich L., Hughes A. L., King M. C., Abkowitz J. L., Quigley J. G., (2002), Gene, 286, Chen L., DeVries A. L., Cheng C. H., (1997), Proc. Nat. Acad. Sci. USA, 94, Eddy S. R., (2001), Nat. Rev. Genet., 2, Wagner E. G., Flardh K., (2002), Trends Genet., 18, Mattick J. S., (2003), BioEssays, 25, Ochman H., (2002), Trends Genet., 18, Alimi J. P., Poirot O., Lopez F., Claverie J. M., (2000), Genome Res., 10, Gygi S. P., Rochon Y., Franza B. R., Aebersold R., (1999), Mol. Cell. Biol., 19, Hutchison C. A. III, Peterson S. N., Gill S. R., Cline R. T., White O., Fraser C. M., Smith H. O., Venter J. C., (1999), Science, 286, Monchois V., Abergel C., Sturgis J., Jeudy S., Claverie J. M., (2001), J. Biol. Chem., 276, Abergel C., Monchois V., Chenivesse S., Jeudy S., Claverie J. M., (2000), Acta Cryst., D56, PRACE PRZEGL DOWE
PRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc
PRAWA ZACHOWANIA Podstawowe terminy Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc a) si wewn trznych - si dzia aj cych na dane cia o ze strony innych
Bardziej szczegółowoDopasowanie sekwencji (sequence alignment)
Co to jest alignment? Dopasowanie sekwencji (sequence alignment) Alignment jest sposobem dopasowania struktur pierwszorzędowych DNA, RNA lub białek do zidentyfikowanych regionów w celu określenia podobieństwa;
Bardziej szczegółowoMożliwości współczesnej inżynierii genetycznej w obszarze biotechnologii
Możliwości współczesnej inżynierii genetycznej w obszarze biotechnologii 1. Technologia rekombinowanego DNA jest podstawą uzyskiwania genetycznie zmodyfikowanych organizmów 2. Medycyna i ochrona zdrowia
Bardziej szczegółowoProjektowanie procesów logistycznych w systemach wytwarzania
GABRIELA MAZUR ZYGMUNT MAZUR MAREK DUDEK Projektowanie procesów logistycznych w systemach wytwarzania 1. Wprowadzenie Badania struktury kosztów logistycznych w wielu krajach wykaza³y, e podstawowym ich
Bardziej szczegółowoPrzypomnienie najważniejszych pojęć z baz danych. Co to jest baza danych?
Przypomnienie najważniejszych pojęć z baz danych. Co to jest baza danych? 1 Podstawowe pojęcia: 2 3 4 5 Dana (ang.data) najmniejsza, elementarna jednostka informacji o obiekcie będąca przedmiotem przetwarzania
Bardziej szczegółowogdy wielomian p(x) jest podzielny bez reszty przez trójmian kwadratowy x rx q. W takim przypadku (5.10)
5.5. Wyznaczanie zer wielomianów 79 gdy wielomian p(x) jest podzielny bez reszty przez trójmian kwadratowy x rx q. W takim przypadku (5.10) gdzie stopieñ wielomianu p 1(x) jest mniejszy lub równy n, przy
Bardziej szczegółowoCzy przedsiêbiorstwo, którym zarz¹dzasz, intensywnie siê rozwija, ma wiele oddzia³ów lub kolejne lokalizacje w planach?
Czy przedsiêbiorstwo, którym zarz¹dzasz, intensywnie siê rozwija, ma wiele oddzia³ów lub kolejne lokalizacje w planach? Czy masz niedosyt informacji niezbêdnych do tego, by mieæ pe³en komfort w podejmowaniu
Bardziej szczegółowoDZIA 4. POWIETRZE I INNE GAZY
DZIA 4. POWIETRZE I INNE GAZY 1./4 Zapisz nazwy wa niejszych sk³adników powietrza, porz¹dkuj¹c je wed³ug ich malej¹cej zawartoœci w powietrzu:...... 2./4 Wymieñ trzy wa ne zastosowania tlenu: 3./4 Oblicz,
Bardziej szczegółowoPowszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym
Z PRAC INSTYTUTÓW Jadwiga Zarębska Warszawa, CODN Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym 2000 2001 Ö I. Powszechność nauczania języków obcych w różnych typach szkół Dane przedstawione w
Bardziej szczegółowoRys Mo liwe postacie funkcji w metodzie regula falsi
5.3. Regula falsi i metoda siecznych 73 Rys. 5.1. Mo liwe postacie funkcji w metodzie regula falsi Rys. 5.2. Przypadek f (x), f (x) > w metodzie regula falsi 74 V. Równania nieliniowe i uk³ady równañ liniowych
Bardziej szczegółowoNowoczesne systemy ekspresji genów
Nowoczesne systemy ekspresji genów Ekspresja genów w organizmach żywych GEN - pojęcia podstawowe promotor sekwencja kodująca RNA terminator gen Gen - odcinek DNA zawierający zakodowaną informację wystarczającą
Bardziej szczegółowoL A K M A R. Rega³y DE LAKMAR
Rega³y DE LAKMAR Strona 2 I. KONSTRUKCJA REGA ÓW 7 1 2 8 3 4 1 5 6 Rys. 1. Rega³ przyœcienny: 1 noga, 2 ty³, 3 wspornik pó³ki, 4pó³ka, 5 stopka, 6 os³ona dolna, 7 zaœlepka, 8 os³ona górna 1 2 3 4 9 8 1
Bardziej szczegółowoKrótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy
Agnieszka Miler Departament Rynku Pracy Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy W 2000 roku, zosta³o wprowadzone rozporz¹dzeniem Prezesa
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoFed musi zwiększać dług
Fed musi zwiększać dług Autor: Chris Martenson Źródło: mises.org Tłumaczenie: Paweł Misztal Fed robi, co tylko może w celu doprowadzenia do wzrostu kredytu (to znaczy długu), abyśmy mogli powrócić do tego,
Bardziej szczegółowoTemat: Czy świetlówki energooszczędne są oszczędne i sprzyjają ochronie środowiska? Imię i nazwisko
Temat: Czy świetlówki energooszczędne są oszczędne i sprzyjają ochronie środowiska? Karta pracy III.. Imię i nazwisko klasa Celem nauki jest stawianie hipotez, a następnie ich weryfikacja, która w efekcie
Bardziej szczegółowoGEO-SYSTEM Sp. z o.o. GEO-RCiWN Rejestr Cen i Wartości Nieruchomości Podręcznik dla uŝytkowników modułu wyszukiwania danych Warszawa 2007
GEO-SYSTEM Sp. z o.o. 02-732 Warszawa, ul. Podbipięty 34 m. 7, tel./fax 847-35-80, 853-31-15 http:\\www.geo-system.com.pl e-mail:geo-system@geo-system.com.pl GEO-RCiWN Rejestr Cen i Wartości Nieruchomości
Bardziej szczegółowoPOMIAR STRUMIENIA PRZEP YWU METOD ZWÊ KOW - KRYZA.
POMIAR STRUMIENIA PRZEP YWU METOD ZWÊ KOW - KRYZA. Do pomiaru strumienia przep³ywu w rurach metod¹ zwê kow¹ u ywa siê trzech typów zwê ek pomiarowych. S¹ to kryzy, dysze oraz zwê ki Venturiego. (rysunek
Bardziej szczegółowo*** Przeczytaj najpierw, ponieważ to WAŻNE: ***
*** Przeczytaj najpierw, ponieważ to WAŻNE: Niniejszy materiał możesz dowolnie wykorzystywać. Możesz rozdawać go na swoim blogu, liście adresowej, gdzie tylko chcesz za darmo lub możesz go dołączyć, jako
Bardziej szczegółowoU S T A W A. z dnia. o zmianie ustawy o ułatwieniu zatrudnienia absolwentom szkół. Art. 1.
P r o j e k t z dnia U S T A W A o zmianie ustawy o ułatwieniu zatrudnienia absolwentom szkół. Art. 1. W ustawie z dnia 18 września 2001 r. o ułatwieniu zatrudnienia absolwentom szkół (Dz.U. Nr 122, poz.
Bardziej szczegółowo1. Od kiedy i gdzie należy złożyć wniosek?
1. Od kiedy i gdzie należy złożyć wniosek? Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego będzie można składać w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Puławach. Wnioski będą przyjmowane od dnia
Bardziej szczegółowoStrategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania).
Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania). W momencie gdy jesteś studentem lub świeżym absolwentem to znajdujesz się w dobrym momencie, aby rozpocząć planowanie swojej ścieżki
Bardziej szczegółowoEthernet VPN tp. Twój œwiat. Ca³y œwiat.
Ethernet VPN tp 19330 Twój œwiat. Ca³y œwiat. Efektywna komunikacja biznesowa pozwala na bardzo szybkie i bezpieczne po³¹czenie poszczególnych oddzia³ów firmy przez wirtualn¹ sieæ prywatn¹ (VPN) oraz zapewnia
Bardziej szczegółowoWZORU UŻYTKOWEGO EGZEMPLARZ ARCHIWALNY. d2)opis OCHRONNY. (19) PL (n)62894. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa, PL
RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej d2)opis OCHRONNY WZORU UŻYTKOWEGO (21) Numer zgłoszenia: 112772 (22) Data zgłoszenia: 29.11.2001 EGZEMPLARZ ARCHIWALNY (19) PL (n)62894 (13)
Bardziej szczegółowoSystemy mikroprocesorowe - projekt
Politechnika Wrocławska Systemy mikroprocesorowe - projekt Modbus master (Linux, Qt) Prowadzący: dr inż. Marek Wnuk Opracował: Artur Papuda Elektronika, ARR IV rok 1. Wstępne założenia projektu Moje zadanie
Bardziej szczegółowo3.2 Warunki meteorologiczne
Fundacja ARMAAG Raport 1999 3.2 Warunki meteorologiczne Pomiary podstawowych elementów meteorologicznych prowadzono we wszystkich stacjach lokalnych sieci ARMAAG, równolegle z pomiarami stê eñ substancji
Bardziej szczegółowoKOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Wniosek DECYZJA RADY
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia 13.12.2006 KOM(2006) 796 wersja ostateczna Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przedłużenia okresu stosowania decyzji 2000/91/WE upoważniającej Królestwo Danii i
Bardziej szczegółowoNagroda Nobla z fizjologii i medycyny w 2004 r.
Nagroda Nobla z fizjologii i medycyny w 2004 r. Receptory zapachu i organizacja systemu węchowego Takao Ishikawa, M.Sc. Zakład Biologii Molekularnej Instytut Biochemii Uniwersytetu Warszawskiego 10 mln
Bardziej szczegółowoTechniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu
Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu Jak ju wspomniano, kinesiotaping mo e byç stosowany jako osobna metoda terapeutyczna, jak równie mo e stanowiç uzupe nienie innych metod fizjoterapeutycznych.
Bardziej szczegółowoZAPYTANIE OFERTOWE nr 4/KadryWM13
Białystok, dn. 16.01.2014r. ZAPYTANIE OFERTOWE nr 4/KadryWM13 DOTYCZY: postępowania opartego na zasadzie konkurencyjności mającego na celu wyłonienie najkorzystniejszej oferty dotyczącej realizacji szkoleń
Bardziej szczegółowoOd sekwencji do funkcji poszukiwanie genów i ich adnotacje
PRACE PRZEGL DOWE Od sekwencji do funkcji poszukiwanie genów i ich adnotacje Krystian B¹czkowski, Pawe³ Mackiewicz, Maria Kowalczuk, Joanna Banaszak, Stanis³aw Cebrat Zak³ad Genomiki, Instytut Genetyki
Bardziej szczegółowoCzy warto byd w sieci? Plusy i minusy nakładania się form ochrony przyrody wsparte przykładami Słowioskiego Parku Narodowego
Czy warto byd w sieci? Plusy i minusy nakładania się form ochrony przyrody wsparte przykładami Słowioskiego Parku Narodowego Aby uzyskad odpowiedź na tak postawione pytanie należy rozważyd kilka aspektów:
Bardziej szczegółoworevati.pl Drukarnia internetowa Szybki kontakt z klientem Obs³uga zapytañ ofertowych rozwi¹zania dla poligrafii Na 100% procent wiêcej klientów
revati.pl rozwi¹zania dla poligrafii Systemy do sprzeda y us³ug poligraficznych w internecie Drukarnia Szybki kontakt z klientem Obs³uga zapytañ ofertowych Na 100% procent wiêcej klientów drukarnia drukarnia
Bardziej szczegółowoSPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA DLA PRZETARGU NIEOGRANICZONEGO CZĘŚĆ II OFERTA PRZETARGOWA
Powiat Wrocławski z siedzibą władz przy ul. Kościuszki 131, 50-440 Wrocław, tel/fax. 48 71 72 21 740 SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA DLA PRZETARGU NIEOGRANICZONEGO CZĘŚĆ II OFERTA PRZETARGOWA
Bardziej szczegółowo- o zmianie o Krajowym Rejestrze Sądowym
Warszawa, dnia 28 sierpnia, 2012 rok Grupa Posłów na Sejm RP Klubu Poselskiego Ruch Palikota Szanowna Pani Ewa Kopacz Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji
Bardziej szczegółowoFormularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego
Formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego 1.Imię, nazwisko (nazwa) i adres (siedziba) kredytodawcy lub pośrednika kredytowego KREDYTODAWCA: POLI INVEST Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Bardziej szczegółowoTEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp 1. Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie
Bardziej szczegółowoObjaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017
Załącznik Nr 2 do uchwały Nr V/33/11 Rady Gminy Wilczyn z dnia 21 lutego 2011 r. w sprawie uchwalenia Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017 Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej
Bardziej szczegółowoPADY DIAMENTOWE POLOR
PADY DIAMENTOWE POLOR Pad czerwony gradacja 400 Pady diamentowe to doskona³e narzêdzie, które bez u ycia œrodków chemicznych, wyczyœci, usunie rysy i wypoleruje na wysoki po³ysk zniszczone powierzchnie
Bardziej szczegółowoPrezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy)
Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy) Położone w głębi lądu obszary Kalabrii znacznie się wyludniają. Zjawisko to dotyczy całego regionu. Do lat 50. XX wieku przyrost naturalny
Bardziej szczegółowo4.3. Warunki życia Katarzyna Gorczyca
4.3. Warunki życia Katarzyna Gorczyca [w] Małe i średnie w policentrycznym rozwoju Polski, G.Korzeniak (red), Instytut Rozwoju Miast, Kraków 2014, str. 88-96 W publikacji zostały zaprezentowane wyniki
Bardziej szczegółowoII. WNIOSKI I UZASADNIENIA: 1. Proponujemy wprowadzić w Rekomendacji nr 6 także rozwiązania dotyczące sytuacji, w których:
Warszawa, dnia 25 stycznia 2013 r. Szanowny Pan Wojciech Kwaśniak Zastępca Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego Pl. Powstańców Warszawy 1 00-950 Warszawa Wasz znak: DRB/DRB_I/078/247/11/12/MM W
Bardziej szczegółowoBlokady. Model systemu. Charakterystyka blokady
Blokady Stan blokady: ka dy proces w zbiorze procesów czeka na zdarzenie, które mo e byæ spowodowane tylko przez inny procesu z tego samego zbioru (zdarzeniem mo e byæ przydzia³ lub zwolnienie zasobu)
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIA DODATKOWE DO OGÓLNYCH WARUNKÓW GRUPOWEGO UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE KREDYTOBIORCÓW Kod warunków: KBGP30 Kod zmiany: DPM0004 Wprowadza się następujące zmiany w ogólnych warunkach grupowego ubezpieczenia
Bardziej szczegółowoHAŚKO I SOLIŃSKA SPÓŁKA PARTNERSKA ADWOKATÓW ul. Nowa 2a lok. 15, 50-082 Wrocław tel. (71) 330 55 55 fax (71) 345 51 11 e-mail: kancelaria@mhbs.
HAŚKO I SOLIŃSKA SPÓŁKA PARTNERSKA ADWOKATÓW ul. Nowa 2a lok. 15, 50-082 Wrocław tel. (71) 330 55 55 fax (71) 345 51 11 e-mail: kancelaria@mhbs.pl Wrocław, dnia 22.06.2015 r. OPINIA przedmiot data Praktyczne
Bardziej szczegółowoBadanie doboru naturalnego na poziomie molekularnym
Badanie doboru naturalnego na poziomie molekularnym Podstawy ewolucji molekulanej Jak ewoluują sekwencje Zmiany genetyczne w ewolucji Mutacje tworzą nowe allele genów Inwersje zmieniają układ genów na
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1
USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1 (wybrane artykuły regulujące przepisy o cenach transferowych) Dział IIa Porozumienia w sprawach ustalenia cen transakcyjnych
Bardziej szczegółowoBioinformatyka Laboratorium, 30h. Michał Bereta mbereta@pk.edu.pl www.michalbereta.pl
Bioinformatyka Laboratorium, 30h Michał Bereta mbereta@pk.edu.pl www.michalbereta.pl 1 Filogenetyka molekularna wykorzystuje informację zawartą w sekwencjach aminokwasów lub nukleotydów do kontrukcji drzew
Bardziej szczegółowoEfektywna strategia sprzedaży
Efektywna strategia sprzedaży F irmy wciąż poszukują metod budowania przewagi rynkowej. Jednym z kluczowych obszarów takiej przewagi jest efektywne zarządzanie siłami sprzedaży. Jak pokazują wyniki badania
Bardziej szczegółowoOpinie mieszkańców Lubelszczyzny o zmianach klimatu i gazie łupkowym. Raport z badania opinii publicznej
Opinie mieszkańców o zmianach klimatu i gazie łupkowym Raport z badania opinii publicznej Lena Kolarska-Bobińska, członek Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii w Parlamencie Europejskim, Platforma
Bardziej szczegółowoJĘZYK ANGIELSKI. Przedmiotowy system oceniania w klasach 1-3
JĘZYK ANGIELSKI Przedmiotowy system oceniania w klasach 1-3 1. Obszary podlegające ocenianiu: - wiedza i umiejętność jej stosowania oraz aktywność i zaangażowanie ucznia 2. Skala ocen: - w ciągu semestru
Bardziej szczegółowoProjektowanie bazy danych
Projektowanie bazy danych Pierwszą fazą tworzenia projektu bazy danych jest postawienie definicji celu, założeo wstępnych i określenie podstawowych funkcji aplikacji. Każda baza danych jest projektowana
Bardziej szczegółowoStanowisko Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie interpretacji art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Warszawa, 16 maja 2016 r. Stanowisko Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie interpretacji art. 49 ustawy o kredycie
Bardziej szczegółowoRekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych
Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych PRACA W GODZINACH NADLICZBOWYCH ART. 151 1 K.P. Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony
Bardziej szczegółowoart. 488 i n. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.),
Istota umów wzajemnych Podstawa prawna: Księga trzecia. Zobowiązania. Dział III Wykonanie i skutki niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych. art. 488 i n. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny
Bardziej szczegółowoPrzygotowały: Magdalena Golińska Ewa Karaś
Przygotowały: Magdalena Golińska Ewa Karaś Druk: Drukarnia VIVA Copyright by Infornext.pl ISBN: 978-83-61722-03-8 Wydane przez Infornext Sp. z o.o. ul. Okopowa 58/72 01 042 Warszawa www.wieszjak.pl Od
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Budowa rybosomu Translacja
Bardziej szczegółowoSmart Beta Święty Graal indeksów giełdowych?
Smart Beta Święty Graal indeksów giełdowych? Agenda Smart Beta w Polsce Strategie heurystyczne i optymalizacyjne Strategie fundamentalne Portfel losowy 2 Agenda Smart Beta w Polsce Strategie heurystyczne
Bardziej szczegółowoMożliwości współczesnej inżynierii genetycznej w obszarze biotechnologii
Możliwości współczesnej inżynierii genetycznej w obszarze biotechnologii 1. Transgeneza - genetycznie zmodyfikowane oraganizmy 2. Medycyna i ochrona zdrowia 3. Genomika poznawanie genomów Przełom XX i
Bardziej szczegółowoSteelmate - System wspomagaj¹cy parkowanie z oœmioma czujnikami
Steelmate - System wspomagaj¹cy parkowanie z oœmioma czujnikami Cechy: Kolorowy i intuicyjny wyœwietlacz LCD Czujnik wysokiej jakoœci Inteligentne rozpoznawanie przeszkód Przedni i tylni system wykrywania
Bardziej szczegółowoUMOWA PORĘCZENIA NR [***]
UMOWA PORĘCZENIA NR [***] zawarta w [***], w dniu [***] r., pomiędzy: _ z siedzibą w, ul., ( - ), wpisaną do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy, Wydział
Bardziej szczegółowoDE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15
DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 Wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia Dotyczy: postępowania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na Usługę druku książek, nr postępowania
Bardziej szczegółowoRegionalna Karta Du ej Rodziny
Szanowni Pañstwo! Wspieranie rodziny jest jednym z priorytetów polityki spo³ecznej zarówno kraju, jak i województwa lubelskiego. To zadanie szczególnie istotne w obliczu zachodz¹cych procesów demograficznych
Bardziej szczegółowoPodatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowowytwórczej) 2015-12-17 16:02:07
Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowowytwórczej) 2015-12-17 16:02:07 2 Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowo-wytwórczej) Podatek przemysłowy (lokalny podatek
Bardziej szczegółowoIDZ DO KATALOG KSI EK TWÓJ KOSZYK CENNIK I INFORMACJE CZYTELNIA PRZYK ADOWY ROZDZIA SPIS TREŒCI KATALOG ONLINE ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG
IDZ DO PRZYK ADOWY ROZDZIA KATALOG KSI EK ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG TWÓJ KOSZYK SPIS TREŒCI KATALOG ONLINE DODAJ DO KOSZYKA CENNIK I INFORMACJE ZAMÓW INFORMACJE ONOWOŒCIACH Sudoku. 101 ³amig³ówek dla zaawansowanych
Bardziej szczegółowoplezjomorfie: podobieństwa dziedziczone po dalszych przodkach (c. atawistyczna)
Podobieństwa pomiędzy organizmami - cechy homologiczne: podobieństwa wynikające z dziedziczenia - apomorfie: podobieństwa dziedziczone po najbliższym przodku lub pojawiająca się de novo (c. ewolucyjnie
Bardziej szczegółowoJak usprawnić procesy controllingowe w Firmie? Jak nadać im szerszy kontekst? Nowe zastosowania naszych rozwiązań na przykładach.
Jak usprawnić procesy controllingowe w Firmie? Jak nadać im szerszy kontekst? Nowe zastosowania naszych rozwiązań na przykładach. 1 PROJEKTY KOSZTOWE 2 PROJEKTY PRZYCHODOWE 3 PODZIAŁ PROJEKTÓW ZE WZGLĘDU
Bardziej szczegółowoSpis treści 1 Komórki i wirusy Budowa komórki Budowa k
Spis treści 1 Komórki i wirusy.......................................... 1 1.1 Budowa komórki........................................ 1 1.1.1 Budowa komórki prokariotycznej.................... 2 1.1.2
Bardziej szczegółowoIII. GOSPODARSTWA DOMOWE, RODZINY I GOSPODARSTWA ZBIOROWE
III. GOSPODARSTWA DOMOWE, RODZINY I GOSPODARSTWA ZBIOROWE 1. GOSPODARSTWA DOMOWE I RODZINY W województwie łódzkim w maju 2002 r. w skład gospodarstw domowych wchodziło 2587,9 tys. osób. Stanowiły one 99,0%
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE PRZYSPIESZENIA ZIEMSKIEGO ZA POMOCĄ WAHADŁA REWERSYJNEGO I MATEMATYCZNEGO
Nr ćwiczenia: 101 Prowadzący: Data 21.10.2009 Sprawozdanie z laboratorium Imię i nazwisko: Wydział: Joanna Skotarczyk Informatyki i Zarządzania Semestr: III Grupa: I5.1 Nr lab.: 1 Przygotowanie: Wykonanie:
Bardziej szczegółowoKoszty jakości. Definiowanie kosztów jakości oraz ich modele strukturalne
1 Definiowanie kosztów jakości oraz ich modele strukturalne Koszty jakości to termin umowny. Pojęcie to nie występuje w teorii kosztów 1 oraz nie jest precyzyjnie zdefiniowane ani przez teoretyków, ani
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 4 WZÓR - UMOWA NR...
WZÓR - UMOWA NR... Załącznik nr 4 zawarta w dniu we Wrocławiu pomiędzy: Wrocławskim Zespołem Żłobków z siedzibą we Wrocławiu przy ul. Fabrycznej 15, 53-609 Wrocław, NIP 894 30 25 414, REGON 021545051,
Bardziej szczegółowoAnalizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych???
Analizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych??? Alfabet kwasów nukleinowych jest stosunkowo ubogi!!! Dla sekwencji DNA (RNA) stosuje się zasadniczo*
Bardziej szczegółowoMETODA NAUKOWA. Biologia to nauka eksperymentalna. Cechuje się określoną metodologią i pragmatyzmem (podejmowanie
METODA NAUKOWA Weiner J., Życie i ewolucja biosfery. PWN 1999 Wudka J., http://physics.ucr.edu Wolfs F., http://teacher.pas.rochester.edu/ Biologia to nauka eksperymentalna. Cechuje się określoną metodologią
Bardziej szczegółowoZapytanie ofertowe. (do niniejszego trybu nie stosuje się przepisów Ustawy Prawo Zamówień Publicznych)
Kraków, dn. 15 września 2015 r. Zapytanie ofertowe (do niniejszego trybu nie stosuje się przepisów Ustawy Prawo Zamówień Publicznych) W związku z realizacją przez Wyższą Szkołę Europejską im. ks. Józefa
Bardziej szczegółowoPIZZA FIESTA. CO MOŻNA ZOBACZYĆ NA KOSTCE? Składniki ( ryba, papryka, pieczarki, salami, ser)
22705 PIZZA FIESTA Kto poradzi sobie pierwszy ze złożeniem składników na pizze? Zwycięzcą jest gracz, który jako pierwszy zapełni dwie karty pizzy. Zawartość: -4 kawałki pizzy -6 kawałków ryby -6 kawałków
Bardziej szczegółowotróżka Źródło: www.fotolia.pl
Ogród na tarasie Wiele bylin przeżywa właśnie pełnię swego rozkwitu, ale nie jest jeszcze za późno, aby dosadzić nowe efektowne rośliny i wzbogacić swój taras niezwykłymi aranżacjami. tróżka Źródło: www.fotolia.pl
Bardziej szczegółowo(12) OPIS PATENTOWY (19) PL
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 172279 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 300123 Urząd Patentowy ( 2 2 ) Data zgłoszenia: 16.08.1993 Rzeczypospolitej Polskiej (51) IntCl6: E04B 5/19
Bardziej szczegółowo1.2. Zakres stosowania z podaniem ograniczeń Badaniu nośności można poddać każdy pal, który spełnia wymogi normy PN-83/B- 02482.
Akredytacja PCA nr AB 425 na wykonywanie badań nośności pali. Krótki opis PROCEDURY BADAWCZEJ Postanowienia ogólne 1.1. Określenie badanej cechy Nośność pala - jest to zdolność pala do przenoszenia obciążeń.
Bardziej szczegółowoPolska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S 061-107085
1/6 Niniejsze ogłoszenie w witrynie TED: http://ted.europa.eu/udl?uri=ted:notice:107085-2015:text:pl:html Polska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S 061-107085 Przewozy
Bardziej szczegółowoOŚWIADCZENIE MAJĄTKOWE. Skwierzyna. (miejscowość) CZĘŚĆ A. (miejsce zatrudnienia, stanowisko lub funkcja)
WPŁYNĘŁO URZĄD MIEJSKI WSKWIERZYNIE OŚWIADCZENIE MAJĄTKOWE 2S, KW!. 2013...., Ilość zalącznlk6w. -+ł-_ wlijta, rliastępeyw9jta, sel{retarlja ghliby, slffirhhika ghliby, IdMftI]iMIljMt1;~.," gmilłlłą osobą
Bardziej szczegółowoStrategia rozwoju sieci dróg rowerowych w Łodzi w latach 2015-2020+
Strategia rozwoju sieci dróg rowerowych w Łodzi w latach 2015-2020+ Projekt: wersja β do konsultacji społecznych Opracowanie: Zarząd Dróg i Transportu w Łodzi Ul. Piotrkowska 175 90-447 Łódź Spis treści
Bardziej szczegółowoPRZEPIĘCIA CZY TO JEST GROźNE?
O c h r o n a p r z e d z a g r o ż e n i a m i PRZEPIĘCIA CZY TO JEST GROźNE? François Drouin Przepiêcie to jest taka wartoœæ napiêcia, która w krótkim czasie (poni ej 1 ms) mo e osi¹gn¹æ amplitudê nawet
Bardziej szczegółowoInstalacja. Zawartość. Wyszukiwarka. Instalacja... 1. Konfiguracja... 2. Uruchomienie i praca z raportem... 4. Metody wyszukiwania...
Zawartość Instalacja... 1 Konfiguracja... 2 Uruchomienie i praca z raportem... 4 Metody wyszukiwania... 6 Prezentacja wyników... 7 Wycenianie... 9 Wstęp Narzędzie ściśle współpracujące z raportem: Moduł
Bardziej szczegółowoProgram szkoleniowy Efektywni50+ Moduł III Standardy wymiany danych
Program szkoleniowy Efektywni50+ Moduł III 1 Wprowadzenie do zagadnienia wymiany dokumentów. Lekcja rozpoczynająca moduł poświęcony standardom wymiany danych. Wprowadzenie do zagadnień wymiany danych w
Bardziej szczegółowoJacek Mrzyg³ód, Tomasz Rostkowski* Rozwi¹zania systemowe zarz¹dzania kapita³em ludzkim (zkl) w bran y energetycznej
Komunikaty 99 Jacek Mrzyg³ód, Tomasz Rostkowski* Rozwi¹zania systemowe zarz¹dzania kapita³em ludzkim (zkl) w bran y energetycznej Artyku³ przedstawi skrócony raport z wyników badania popularnoœci rozwi¹zañ
Bardziej szczegółowoPodręcznik ćwiczeniowy dla pacjenta
Podręcznik ćwiczeniowy dla pacjenta 1 Dostarczone przez Janssen Healthcare Innovation (Szczegóły na tylnej stronie okładki). Str 01 Czym zajmuje się program Care4Today? Program Care4Today został stworzony
Bardziej szczegółowoUMOWA PARTNERSKA. z siedzibą w ( - ) przy, wpisanym do prowadzonego przez pod numerem, reprezentowanym przez: - i - Przedmiot umowy
UMOWA PARTNERSKA zawarta w Warszawie w dniu r. pomiędzy: Izbą Gospodarki Elektronicznej z siedzibą w Warszawie (00-640) przy ul. Mokotowskiej 1, wpisanej do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych
Bardziej szczegółowoInstrukcja U ytkownika Systemu Antyplagiatowego Plagiat.pl
Instrukcja U ytkownika Systemu Antyplagiatowego Plagiat.pl System Plagiat.pl jest programem komputerowym s³u ¹cym do porównywania dokumentów tekstowych. Wytypowani przez W³adze Uczelni U ytkownicy otrzymuj¹
Bardziej szczegółowoKATEDRA INFORMATYKI STOSOWANEJ PŁ ANALIZA I PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH
KATEDRA INFORMATYKI STOSOWANEJ PŁ ANALIZA I PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH Przygotował: mgr inż. Radosław Adamus 1 1 Na podstawie: Subieta K., Język UML, V Konferencja PLOUG, Zakopane, 1999. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA DLA UCZESTNIKÓW ZAWODÓW ZADANIA
INSTRUKCJA DLA UCZESTNIKÓW ZAWODÓW 1. Zawody III stopnia trwają 150 min. 2. Arkusz egzaminacyjny składa się z 2 pytań otwartych o charakterze problemowym, 1 pytania opisowego i 1 mini testu składającego
Bardziej szczegółowoRozdział 6. Pakowanie plecaka. 6.1 Postawienie problemu
Rozdział 6 Pakowanie plecaka 6.1 Postawienie problemu Jak zauważyliśmy, szyfry oparte na rachunku macierzowym nie są przerażająco trudne do złamania. Zdecydowanie trudniejszy jest kryptosystem oparty na
Bardziej szczegółowoRozdział 6. KONTROLE I SANKCJE
Rozdział 6. KONTROLE I SANKCJE 6.1. AUDYT I KONTROLE FINANSOWE Komisja w czasie realizacji projektu i do 5 lat po jego zakończeniu może zlecić przeprowadzenie audytu finansowego. Audyt może obejmować:
Bardziej szczegółowoZintegrowane Systemy Zarządzania Biblioteką SOWA1 i SOWA2 SKONTRUM
Zintegrowane Systemy Zarządzania Biblioteką SOWA1 i SOWA2 SKONTRUM PROGRAM INWENTARYZACJI Poznań 2011 Spis treści 1. WSTĘP...4 2. SPIS INWENTARZA (EWIDENCJA)...5 3. STAŁE UBYTKI...7 4. INTERPRETACJA ZAŁĄCZNIKÓW
Bardziej szczegółowoPL 205289 B1 20.09.2004 BUP 19/04. Sosna Edward,Bielsko-Biała,PL 31.03.2010 WUP 03/10 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 205289
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 205289 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 359196 (51) Int.Cl. B62D 63/06 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 17.03.2003
Bardziej szczegółowoWarszawska Giełda Towarowa S.A.
KONTRAKT FUTURES Poprzez kontrakt futures rozumiemy umowę zawartą pomiędzy dwoma stronami transakcji. Jedna z nich zobowiązuje się do kupna, a przeciwna do sprzedaży, w ściśle określonym terminie w przyszłości
Bardziej szczegółowo2.Prawo zachowania masy
2.Prawo zachowania masy Zdefiniujmy najpierw pewne podstawowe pojęcia: Układ - obszar przestrzeni o określonych granicach Ośrodek ciągły - obszar przestrzeni którego rozmiary charakterystyczne są wystarczająco
Bardziej szczegółowoSTOISKA - spis treœci STOISKA stoiska PROMOCYJNE stoiska SPRZEDA OWE stoiska TARGOWE stoiska SKLEPOWE / zabudowy
biuro@omegasystem.pl STOISKA - spis treœci STOISKA stoiska PROMOCYJNE stoiska SPRZEDA OWE stoiska TARGOWE stoiska SKLEPOWE / zabudowy 2 3 4 5 6 biuro@omegasystem.pl STOISKA Œwiadczymy kompleksowe us³ugi
Bardziej szczegółowoInstrukcja do Arkusza kosztorysowania sieci klasy NGA na obszarach wymagających wsparcia publicznego.
Załącznik 3 do poradnika dotyczącego planowania i projektowania sieci klasy NGA Instrukcja do Arkusza kosztorysowania sieci klasy NGA na obszarach wymagających wsparcia publicznego. Wersja 1.0 Projekt:
Bardziej szczegółowoWspółczesne nowoczesne budownictwo pozwala na wyrażenie indywidualnego stylu domu..
Współczesne nowoczesne budownictwo pozwala na wyrażenie indywidualnego stylu domu.. w którym będziemy mieszkać. Coraz więcej osób, korzystających ze standardowych projektów, decyduje się nadać swojemu
Bardziej szczegółowo