Tucz trzody chlewnej, a organizacja produkcji

Transkrypt

1 .pl Tucz trzody chlewnej, a organizacja produkcji Autor: prof. dr hab. inż. Damian Knecht Data: 25 października 2018 Wiemy, że dobry tucz trzody chlewnej dla producenta, to cykl szybki i nisko kosztowy. Recepta jest stosunkowo prosta : dobry materiał wsadowy, niezbyt drogie, ale efektywne żywienie, w optymalnych dla zwierząt warunkach środowiskowych, dostosowanych do ich wzrostu. Narzędzia i procedury muszą być spięte właściwą organizacją. Pozyskiwania właściwych surowców i realizowane szeregu czynności w cyklu produkcyjnym to podstawa sprawnego zarządzania tuczem w gospodarstwie. Zwiększona populacja hodowli tuczników W kraju w ostatnich latach maleje pogłowie macior a rośnie liczba importowanych prosiąt i warchlaków. Z tego m.in. powodu tucz trzody chlewnej w cyklu otwartym powoli zaczyna dominować i wypierać produkcję świń z udziałem stada podstawowego, prowadzoną w cyklu zamkniętym. Wzrost produkcji tuczników w cyklu otwartym wynika: z mniejszych nakładów pracy w porównaniu do cyklu zamkniętego, braku inwestycji w wyposażenie sektora porodowego, skrócenia cyklu technologicznego do 3-4 miesięcy (uproszczenia procesu zarządzania produkcją wynikającego ze specjalizacji do powtarzalnego rytmu zakup materiału 1 / 7

2 .pl wsadowego tucz- sprzedaż tuczników do rzeźni). System otwarty umożliwia m.in. szybsze dostosowanie do zmieniających się warunków na rynku Warunki hodowli prosiaków Zaletą tuczu prowadzonego w cyklu otwartym jest także łatwiejsze utrzymanie wysokiego statusu zdrowotnego świń. Jest to spowodowane krótszym czasem pobytu na stanowisku tuczowym, jak i mniejszą liczbę procedur bioasekuracji i profilaktyki w stadzie (utrzymanie jednej grupy technologicznej). System ten umożliwia szybsze dostosowanie do zmieniających się warunków na rynku, reagowanie na zmiany cen zbóż i skupu. Należy jednak pamiętać, że przed każdym kolejnym cyklem tuczu w gospodarstwie pojawia się nowa grupa zwierząt. Adaptacja do istniejących warunków jest zawsze niezbędna i obarczona pewnym ryzykiem. Producenci, którzy utrzymują całe stado tzn. prowadzą rozród w oparciu o lochy i knury, lub stosują inseminację pozyskiwanym nasieniem, zasiedlają sektor tuczu materiałem własnym. Jest on odchowany w obiekcie, którego stan zdrowia i pochodzenie nie budzą wątpliwości, i nie ma potrzeby stosowania adaptacji czy kwarantanny. Tucz trzody chlewnej niezbędna wiedza Producent powinien posiadać umiejętność sporządzania kalkulacji tuczu przykładowo w dwóch wariantach: w oparciu o własny materiał i zakupie prosiąt lub warchlaków. W cyklu zamkniętym wzrasta poziom kosztów stałych z racji większego zakresu utrzymywanego stada (grup), budynków, ciągów technologicznych. Wybór rodzaju organizacji produkcji w wariancie uproszczonym do tuczu, czy rozszerzonym o posiadanie wszystkich grup, wymaga także podjęcia decyzji czy kupujemy materiał krajowej produkcji czy z importu. Kryteria biznesowe to cena, jakość 2 / 7

3 .pl i dostępność wymaganej liczby zwierząt. Jak pokazują doświadczenia ostatnich kilku lat, to ostatnie kryterium często jest decydujące. Dla duńskiego dostawcy czy polskiego pośrednika dostarczenie większej partii prosiąt czy warchlaków w stosunkowo niedługim terminie, nie jest problemem. Kryteria biznesowe to cena, jakość i dostępność wymaganej liczby zwierząt. Podstawą szybkiego i efektywnego ekonomicznie tuczu powinno być dostosowanie podaży energii i składników pokarmowych do potrzeb zwierząt. Ich nadmiar lub niedobór w paszy pogarsza zarówno jej wykorzystanie jak i jakość produktu/tuszy. Aby określić zapotrzebowanie tuczników na energię i białko musimy posiadać wiarygodną informację na temat ich potencjału wzrostowego, zdolności do pobierania paszy, jak również jej wykorzystania. Decydować o tym będzie jakość genetyczna rodziców. Jest to najczęściej kombinacja krzyżowania ras lub linii. Potencjał wzrostowy można oszacować na podstawie własnej oceny tempa wzrostu zwierząt i oceny mięsności tusz przeprowadzonej w rzeźni. Białko jako najważniejszy czynnik wzrostu Głównym czynnikiem decydującym o potencjale wzrostowym świń jest ilość odłożonego białka. określony jest on poprzez realny skład chemiczny przyrostu dziennego. Jeśli tucz trzody chlewnej odłoży 1 g białka w ciele spowoduje to ponad 4-krotnie większy przyrost masy ciała niż odłożenie 1 g tłuszczu, ponieważ białko wiąże wodę i związki mineralne. W okresie wzrostu dobowe odłożenie białka zmienia się. Najpierw wzrasta szybko, uzyskując wartość maksymalną przy masie ciała ok kg, po czym stopniowo obniża się aż do osiągnięcia dojrzałości somatycznej przez zwierzę (zakończenie wzrostu i rozwoju). Dojrzałe somatycznie świnie współczesnych ras w typie mięsnym zawierają w ciele kg białka. Im zdolność do odkładania białka jest większa, tym maksymalne jego odkładanie osiągane jest przy większej masie ciała. Zwierzęta są mniej otłuszczone i cięższe przy zakończeniu wzrostu. Potencjał wzrostu zwierząt 3 / 7

4 .pl W okresie wzrostu dobowe odłożenie białka zmienia się W Zaleceniach Żywieniowych dla świń, przedstawiono 3 kategorie świń o różnym potencjale wzrostowym: dużym (D) średnim (S) i małym (M) z maksymalnym odkładaniem białka. Odpowiednio 195, 160 i 120 g/dzień, osiąganym przy masie ciała odpowiednio 115, 90 i 70 kg (Normy Żywienia Świń, 2014). Świnie takie w okresie tuczu od 30 do 110 kg przyrastają odpowiednio 1000, 850 i 700 g/dobę (tabela 1). Tucz trzody chlewnej analiza badania Zwierzęta o dużym potencjale wzrostu (D) utrzymywane są na fermach. Prowadzona jest tam selekcja w kierunku mocnego umięśnienia i wysokich dobowych przyrostów masy ciała. Są to tuczniki mieszańce, po m.in. świniach ras matecznych (PBZ, WBP), ras ojcowskich (Duroc, Hampshire, Pietrain), liniach hybrydowych, czy innych komponentach komercyjnych utrzymywanych w optymalnych warunkach żywienia i dobrostanu. U tych zwierząt przyrost białka zwiększa się przez prawie cały okres tuczu trzody. Otłuszczenie tuszy jest niewielkie. Typ S jest utrzymywany w dobrze zorganizowanych fermach. Panują w nich zadowalające warunki żywienia i dobrostanu. Przyrost dzienny wynosi ok. 850 g, przy zużyciu paszy ok. 2,7 kg na kg przyrostu i mięsności powyżej 56%. Zwierzęta o małym potencjale wzrostowym (M) utrzymywane są w obiektach utrzymujących mniej udoskonalony materiał. Mogą przebywać w gorszych warunkach zoohigienicznych i żywione paszami o niskiej koncentracji energii i białka. 4 / 7

5 .pl Tabela 1. Potencjał wzrostowy świń (Normy Żywienia Świń, 2014) Wpływ genów na produkcję tuczników Wybór odpowiednich osobników pod względem genetycznym do tuczu zwiększa możliwości produkcyjne. W produkcji tuczników powszechnie stosuje się mieszańce pochodzące z krzyżowania towarowego. Najczęściej dwu-, trzy- lub czterorasowego. Do produkcji zwierząt mieszańców wykorzystuje się rasy mateczne i ojcowskie. Praca hodowlana nakierowana jest u nich na inne cechy użytkowe. Pierwsza grupa charakteryzuje się bardzo dobrymi cechami rozpłodowymi. Uzyskuje ona też dobre wyniki w tuczu i wskaźniki rzeźne (PBZ, WBP, lokalnie ZŁB, ZŁP, PUŁ). Tucz trzody chlewnej drugiej grupy są wybitne lub bardzo dobre pod względem cech rzeźnych. Mają bardzo dobre cechy tuczne i dobre cechy rozpłodowe (Duroc, Hampshire, Pietrain). 5 / 7

6 .pl Krzyżowanie umożliwia uzyskanie licznego materiału do tuczu o dobrych przyrostach i wykorzystaniu paszy (po knurach Duroc, Hampshire, mieszańce Hampshire x Duroc) oraz wysokiej mięsności (po knurach Pietrain i knurach mieszańcach, Duroc x Pietrain, Hampshire x Pietrain). Cechy charakterystyczne mieszańców Do produkcji mieszańców wykorzystuje się rasy mateczne jak i ojcowskie Tuczniki mieszańce dostarczają surowca rzeźnego bardzo dobrej jakości. Genotyp tuczników warunkuje cechy jakościowe mięsa, takie jak zawartość i stabilność tłuszczu, profil kwasów tłuszczowych. Większość cech jakościowych mięsa wieprzowego uzależniona jest od działania wielu genów. Wielkość i liczba poszczególnych typów włókien mięśniowych decydują o jakości oraz wartości technologicznej i kulinarnej mięsa. Liczba włókien jest uwarunkowana genetycznie. Występujące zmiany mogą być uwarunkowane np. schematem krzyżowania, czy rodzajem mięśnia. Obecność genu podatności na stres (RYR1) determinuje występowanie mięsa wadliwego PSE (mięso blade, miękkie, wodniste), większą o 4-6% zawartość mięsa w tuszy oraz obniżoną o 2-3% wydajność technologiczną (gen typowy dla rasy Pietrain). Gen kwaśnego mięsa (RN-) obniża wydajność technologiczną (występuje u rasy Hampshire). Gen zawartości tłuszczu śródmięśniowego (FABP) poprawia cechy organoleptyczne wieprzowiny (obecny u rasy Duroc). W jaki sposób tuczniki hybrydy wpływają na rynek? Celem prowadzonych przez wiele firm hybrydyzacji materiału do tuczu jest sprostanie wymaganiom przemysłu mięsnego i zwiększenie opłacalności produkcji żywca wieprzowego wysokiej jakości. Tucz trzody chlewnej: hybrydy i mieszańce mają zawsze 6 / 7

7 Powered by TCPDF ( przewagę nad zwierzętami czystorasowymi, z powodu efektów heterozji. Komercyjne firmy oferują materiał hybrydowy do towarowej produkcji trzody chlewnej. Prześcigają się w osiąganiu jak najwyższych parametrów produkcyjnych, przy jak najniższych kosztach produkcji. Najczęściej spotykane oferty firm: PIC, CHOICE GENETICS, TOPIGS NORSVIN, DanBred, JSR Genetics, HYPOR. Należy pamiętać zawsze, że jest to potencjał biologiczny do naszej produkcji, w konkretnych warunkach gospodarstwa. Rolnik powinien bezpośrednio stosować się do zaleceń produkcyjnych sugerowanych przez firmy Jeśli ma zostać wykorzystany rolnik kupujący materiał wsadowy powinien dopasować go do odpowiednich warunków środowiskowych i żywieniowych, jakie posiada w swojej tuczarni. Niezależnie od wybranej firmy (dostawcy), największe korzyści wykorzystania osobników hybrydowych w produkcji trzody chlewnej pojawiają się wtedy, gdy rolnik stosuje się bezpośrednio do zaleceń produkcyjnych sugerowanych przez firmy. Od nich został zakupiony dany materiał wsadowy/genetyczny. Polega to na tym, że zgodnie z zaleceniami należy dostosować poziom żywienia, warunki środowiskowe i zakres stosowanej profilaktyki weterynaryjnej w stadzie. Zabiegi wykonywać według określonego proponowanego schematu. 7 / 7