Halina Goszczyńska, Mirosława Magajewska Uniwersytet Łódzki Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców, Łódź, ul.

Transkrypt

1

2

3

4

5 Halina Goszczyńska, Mirosława Magajewska Uniwersytet Łódzki Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców, Łódź, ul. Matejki 21/23 RECENZENT Piotr Garncarek SKŁAD I ŁAMANIE Mirosława Magajewska OPRACOWANIE GRAFICZNE ILUSTRACJI I LOGO Andrzej Nowicki PROJEKT OKŁADKI Katarzyna Turkowska Wydrukowano z gotowych materiałów dostarczonych do Wydawnictwa UŁ Copyright by Authors, Łódź 2017 Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2017 Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydanie drugie, uzupełnione. W S Ark. druk. 21,25 ISBN Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Łódź, ul. Lindleya ksiegarnia@uni.lodz.pl tel. (42)

6 5 SPIS TREŚCI Spis treści Wstęp Wykaz skrótów, symboli i terminów gramatycznych MIANOWNIK TABELA prezentująca końcówki fleksyjne rzeczowników RZECZOWNIK, PRZYMIOTNIK Rzeczowniki męskoosobowe końcówki fleksyjne, przykłady Rzeczowniki męskoosobowe zakończone na -a w liczbie pojedynczej Formy przymiotnikowe rzeczowników męskoosobowych Rzeczowniki męskoosobowe mające dwie końcówki w liczbie mnogiej Przymiotniki męskoosobowe i imiesłowy przymiotnikowe Rzeczowniki męskoosobowe z przymiotnikami przykłady Rzeczowniki niemęskoosobowe końcówki fleksyjne, przykłady Rodzaj męski Rodzaj nijaki Rodzaj żeński Rzeczowniki oznaczające państwa i ich mieszkańców (tabela) Przymiotnik (synteza) Stopniowanie przymiotników a) Stopniowanie proste Regularne Nieregularne b) Stopniowanie opisowe Struktury służące do porównywania cech różnych obiektów Kontekstowe przykłady użycia omawianych form fleksyjnych Rodzaj męskoosobowy Rodzaj męskożywotny Rodzaj męskonieżywotny Rodzaj nijaki Rodzaj żeński TYPOWE STRUKTURY Z FORMĄ MIANOWNIKA FUNKCJE MIANOWNIKA ZAIMEK Zaimki rzeczowne a) Osobowe b) Pytajne (pytające) c) Względne (relatywne) d) Nieokreślone e) Przeczące Kontekstowe przykłady użycia omawianych zaimków

7 6 Zaimki przymiotne a) Wskazujące b) Pytajne (pytające) c) Względne (relatywne) d) Nieokreślone e) Dzierżawcze f) Upowszechniające g) Zaimek przeczący żaden Kontekstowe przykłady użycia omawianych zaimków LICZEBNIK TABELA prezentująca liczebniki główne i porządkowe od 0 do 100 oraz rzeczowniki odliczebnikowe od 0 do 19 i od 20 do Liczebniki główne i zbiorowe (tabela) Liczebniki porządkowe (wybrane przykłady tabela) Kontekstowe przykłady użycia omawianych liczebników Liczebniki zbiorowe Forma gramatyczna liczebników zbiorowych od 2 do Rzeczowniki odliczebnikowe. Kontekstowe przykłady użycia omawianych rzeczowników Wybrane przysłowia i powiedzenia z konstrukcją mianownikową BIERNIK RZECZOWNIK, PRZYMIOTNIK TABELA prezentująca końcówki fleksyjne rzeczowników, przymiotników, zaimków przymiotnych, dzierżawczych i wskazujących Rzeczowniki rodzaju męskonieżywotnego, które mają taką samą końcówkę jak rzeczowniki rodzaju męskoosobowego Kontekstowe przykłady użycia omawianych form fleksyjnych Rodzaj męskoosobowy Rodzaj męskożywotny Rodzaj męskonieżywotny Rodzaj nijaki Rodzaj żeński FUNKCJE BIERNIKA ZAIMEK Zaimki rzeczowne a) Osobowe Formy długie i krótkie zaimków osobowych b) Pytajne (pytające) c) Względne (relatywne) d) Nieokreślone e) Przeczące Kontekstowe przykłady użycia omawianych zaimków

8 7 Zaimki przymiotne a) Wskazujące b) Pytajne (pytające) c) Względne (relatywne) d) Nieokreślone e) Dzierżawcze f) Upowszechniające g) Zaimek przeczący żaden Kontekstowe przykłady użycia omawianych zaimków LICZEBNIK Liczebniki główne i zbiorowe (tabela) Liczebniki porządkowe (wybrane przykłady tabela) Kontekstowe przykłady użycia liczebników głównych i porządkowych Forma gramatyczna liczebników zbiorowych od 2 do PRZYIMEK Wybrane przyimki, które łączą się z biernikiem Kontekstowe przykłady użycia omawianych przyimków CZASOWNIK Wybrane czasowniki łączące się z biernikiem za pośrednictwem przyimków Kontekstowe przykłady użycia omawianych czasowników Miejsce przyimka w zdaniu pytajnym Zdanie z negacją, które zawiera przyimek Wybrane czasowniki, które łączą się z biernikiem bezprzyimkowo. Kontekstowe przykłady użycia omawianych czasowników Określenia czasu z konstrukcją biernikową Wybrane przysłowia i powiedzenia z konstrukcją biernikową DOPEŁNIACZ RZECZOWNIK, PRZYMIOTNIK TABELA prezentująca końcówki fleksyjne rzeczowników, przymiotników, zaimków przymiotnych, dzierżawczych i wskazujących Kontekstowe przykłady użycia omawianych form fleksyjnych Rodzaj męskoosobowy Rodzaj męskożywotny Rodzaj męskonieżywotny Rodzaj nijaki Rodzaj żeński FUNKCJE DOPEŁNIACZA ZAIMEK Zaimki rzeczowne a) Osobowe Formy długie i krótkie zaimków osobowych b) Pytajne (pytające) c) Względne (relatywne) d) Nieokreślone e) Przeczące Kontekstowe przykłady użycia omawianych zaimków

9 8 Zaimki przymiotne a) Wskazujące b) Pytajne (pytające) c) Względne (relatywne) d) Nieokreślone e) Dzierżawcze f) Upowszechniające g) Zaimek przeczący żaden Kontekstowe przykłady użycia omawianych zaimków LICZEBNIK Liczebniki główne i zbiorowe (tabela) Liczebniki porządkowe (wybrane przykłady tabela) Kontekstowe przykłady użycia liczebników głównych i porządkowych Forma gramatyczna liczebników głównych od 5 do Forma gramatyczna liczebników zbiorowych od 2 do PRZYIMEK Wybrane przyimki, które łączą się z dopełniaczem Kontekstowe przykłady użycia omawianych przyimków Miejsce przyimka w zdaniu pytajnym CZASOWNIK Wybrane czasowniki łączące się z dopełniaczem za pośrednictwem przyimków. Kontekstowe przykłady użycia omawianych czasowników Wybrane czasowniki, które łączą się z dopełniaczem bezprzyimkowo. Kontekstowe przykłady użycia omawianych czasowników Wybrane przysłowia i powiedzenia z konstrukcją dopełniaczową NARZĘDNIK RZECZOWNIK, PRZYMIOTNIK TABELA prezentująca końcówki fleksyjne rzeczowników, przymiotników, zaimków przymiotnych, dzierżawczych i wskazujących Kontekstowe przykłady użycia omawianych form fleksyjnych FUNKCJE NARZĘDNIKA ZAIMEK Zaimki rzeczowne a) Osobowe b) Pytajne (pytające) c) Względne (relatywne) d) Nieokreślone e) Przeczące Kontekstowe przykłady użycia omawianych zaimków Zaimki przymiotne a) Wskazujące b) Pytajne (pytające) c) Względne (relatywne) d) Nieokreślone e) Dzierżawcze f) Upowszechniające g) Zaimek przeczący żaden Kontekstowe przykłady użycia omawianych zaimków

10 9 LICZEBNIK Liczebniki główne i zbiorowe (tabela) Liczebniki porządkowe (wybrane przykłady tabela) Kontekstowe przykłady użycia liczebników głównych i porządkowych Forma gramatyczna liczebników głównych od 5 do Forma gramatyczna liczebników zbiorowych od 2 do PRZYIMEK Przyimki, które łączą się z narzędnikiem Kontekstowe przykłady użycia omawianych przyimków Miejsce przyimka w zdaniu pytajnym Wyrażenia przyimkowe z konstrukcją narzędnikową CZASOWNIK Wybrane czasowniki łączące się z narzędnikiem za pośrednictwem przyimków. Kontekstowe przykłady użycia omawianych czasowników Wybrane czasowniki, które łączą się z narzędnikiem bezprzyimkowo. Kontekstowe przykłady użycia omawianych czasowników Narzędnik po czasownikach imiennych Określenia czasu z konstrukcją narzędnikową Określanie miejsca z konstrukcją narzędnikową Określenia miejsca, przez które odbywa się ruch Wybrane wyrażenia i zwroty z konstrukcją narzędnikową Wybrane przysłowia i powiedzenia z konstrukcją narzędnikową MIEJSCOWNIK RZECZOWNIK, PRZYMIOTNIK TABELA prezentująca końcówki fleksyjne rzeczowników w liczbie pojedynczej Końcówki fleksyjne przymiotników w liczbie pojedynczej TABELA prezentująca końcówki fleksyjne rzeczowników, przymiotników, zaimków przymiotnych, dzierżawczych i wskazujących w liczbie mnogiej Kontekstowe przykłady użycia omawianych form fleksyjnych FUNKCJE MIEJSCOWNIKA ZAIMEK Zaimki rzeczowne a) Osobowe b) Pytajne (pytające) c) Względne (relatywne) d) Nieokreślone e) Przeczące Kontekstowe przykłady użycia omawianych zaimków Zaimki przymiotne a) Wskazujące b) Pytajne (pytające) c) Względne (relatywne) d) Nieokreślone e) Dzierżawcze f) Upowszechniające g) Zaimek przeczący żaden Kontekstowe przykłady użycia omawianych zaimków

11 10 LICZEBNIK Liczebniki główne i zbiorowe (tabela) Liczebniki porządkowe (wybrane przykłady tabela) Kontekstowe przykłady użycia liczebników głównych i porządkowych Forma gramatyczna liczebników głównych od 5 do Forma gramatyczna liczebników zbiorowych od 2 do PRZYIMEK Przyimki, które łączą się z miejscownikiem Kontekstowe przykłady użycia omawianych przyimków Miejsce przyimka w zdaniu pytajnym CZASOWNIK Wybrane czasowniki łączące się z miejscownikiem zawsze za pośrednictwem przyimków. Kontekstowe przykłady użycia omawianych czasowników Określenia czasu z konstrukcją miejscownikową Wybrane przysłowia i powiedzenia z konstrukcją miejscownikową CELOWNIK RZECZOWNIK, PRZYMIOTNIK TABELA prezentująca końcówki fleksyjne rzeczowników, przymiotników, zaimków przymiotnych, dzierżawczych i wskazujących Kontekstowe przykłady użycia omawianych form fleksyjnych Rzeczowniki, które mają w celowniku liczby pojedynczej końcówkę -u Celownik rzeczowników rodzaju męskiego zakończonych w mianowniku liczby pojedynczej na -a FUNKCJE CELOWNIKA ZAIMEK Zaimki rzeczowne a) Osobowe Formy krótkie i długie zaimków osobowych b) Pytajne (pytające) c) Względne (relatywne) d) Nieokreślone e) Przeczące Kontekstowe przykłady użycia omawianych zaimków Zaimki przymiotne a) Wskazujące b) Pytajne (pytające) c) Względne (relatywne) d) Nieokreślone e) Dzierżawcze f) Upowszechniające g) Zaimek przeczący żaden Kontekstowe przykłady użycia omawianych zaimków Zdania z podmiotem w celowniku Przykłady zdań/wyrażeń z podmiotem w celowniku LICZEBNIK Liczebniki główne i zbiorowe (tabela) Liczebniki porządkowe (wybrane przykłady tabela) Kontekstowe przykłady użycia liczebników głównych i porządkowych

12 11 Forma gramatyczna liczebników głównych od 5 do Forma gramatyczna liczebników zbiorowych od 2 do PRZYIMEK Przyimki, które łączą się z celownikiem Kontekstowe przykłady użycia omawianych przyimków Miejsce przyimka z zdaniu pytajnym CZASOWNIK Wybrane czasowniki łączące się z celownikiem. Kontekstowe przykłady użycia omawianych czasowników Czasowniki używane zwykle w trzeciej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej Celownik po czasownikach imiennych Wybrane przysłowia i powiedzenia z konstrukcją celownikową WOŁACZ RZECZOWNIK TABELA prezentująca końcówki fleksyjne rzeczowników FUNKCJE WOŁACZA Przykłady wypowiedzi z konstrukcją wołaczową Zwroty grzecznościowe używane w funkcji wołacza Cytaty z poezji polskiej z konstrukcją wołaczową DEKLINACJA FORM FLEKSYJNYCH Modele deklinacji form nominalnych (rzeczowników, przymiotników, zaimków) Rodzaj męskoosobowy Rodzaj męskożywotny (plus nieliczne rzeczowniki męskonieżywotne) Rodzaj męskonieżywotny Rodzaj nijaki Rodzaj żeński DEKLINACJA ZAIMKÓW Deklinacja zaimków rzeczownych osobowych Modele deklinacji zaimków rzeczownych osobowych Deklinacja zaimków rzeczownych pytajnych, względnych, nieokreślonych, przeczących. 233 Modele deklinacji zaimków rzeczownych nieokreślonych wszyscy, wszystko Deklinacja zaimków przymiotnych

13 12 ZESTAWIENIE PRZYIMKÓW I WYRAŻEŃ PRZYIMKOWYCH O RÓŻNEJ ŁĄCZLIWOŚCI Biernik / miejscownik Biernik / narzędnik Dopełniacz / narzędnik Biernik / dopełniacz / narzędnik ĆWICZENIA SPRAWDZAJĄCE FORMY POSZCZEGÓLNYCH PRZYPADKÓW Ćwiczenia sprawdzające formy mianownika (ćwiczenia 1-11) Ćwiczenia sprawdzające formy biernika (ćwiczenia 12-24) Ćwiczenia sprawdzające formy dopełniacza (ćwiczenia 25-36) Ćwiczenia sprawdzające formy narzędnika (ćwiczenia 37-50) Ćwiczenia sprawdzające formy miejscownika (ćwiczenia 51-62) Ćwiczenia sprawdzające formy celownika (ćwiczenia 63-73) Ćwiczenia sprawdzające formy wołacza (ćwiczenia 74-75) Ćwiczenia sprawdzające formy wszystkich przypadków (ćwiczenia 76-95) KLUCZ DO ĆWICZEŃ Bibliografia

14 13 WSTĘP Nasz przewodnik przeznaczony jest dla cudzoziemców, którzy przyswoili już podstawy gramatyki polskiej ich znajomość języka można określić jako poziom od B1 do C2. Celem autorek było przedstawienie, w ujęciu funkcjonalnym, przypadków gramatycznych umożliwiające pogłębienie znajomości polskiego systemu fleksyjnego. Kolejność prezentacji poszczególnych przypadków jest podyktowana stosowaną przez nas praktyką w ich nauczaniu, a zatem omawiamy kolejno mianownik, biernik, dopełniacz, narzędnik, miejscownik, celownik i wołacz. Prezentacja każdego przypadka obejmuje: syntetyczne ujęcie końcówek fleksyjnych rzeczownika, przymiotnika i wybranych zaimków, kontekstowe przykłady użycia omawianych form fleksyjnych, omówienie funkcji każdego przypadka, kontekstową prezentację zaimków rzeczownych, przymiotnych i liczebników, prezentację przyimków łączących się z danym przypadkiem, listę czasowników implikujących użycie danego przypadka (przyimkowe i bezprzyimkowe), wybrane powiedzenia i przysłowia z użyciem konstrukcji omawianych przypadków, ćwiczenia sprawdzające znajomość prezentowanych form fleksyjnych, klucz do ćwiczeń. Z naszego doświadczenia dydaktycznego wynika, że największą trudność sprawia osobom uczącym się JPJO praktyczne użycie poszczególnych form fleksyjnych we właściwej funkcji i właściwym kontekście komunikacyjnym, a także przyswajanie sobie łączliwości czasowników z odpowiednimi przypadkami. Dlatego też skupiłyśmy się przede wszystkim na przedstawieniu funkcji poszczególnych przypadków i w miarę bogatej prezentacji kontekstów, w których mogą się one pojawić. W niektórych zdaniach użyłyśmy leksemów charakterystycznych dla języka potocznego, np. facet, baba, gapa. Wprowadziłyśmy je z intencją, aby podawane przez nas przykłady nie ograniczały się tylko do polszczyzny normatywnej. Mamy nadzieję, że takie ujęcie materiału gramatycznego ułatwi cudzoziemcom zrozumienie skomplikowanego systemu fleksyjnego języka polskiego.

15 14 Celowo nie proponujemy ćwiczeń wdrażających, gdyż na rynku wydawniczym jest wiele podręczników tego typu. Przygotowałyśmy natomiast zestaw ćwiczeń sprawdzających stopień opanowania znajomości poszczególnych przypadków, a dołączony do nich klucz pozwala na samodzielne testowanie własnych kompetencji gramatycznych. Dziękujemy Pani Profesor Grażynie Zarzyckiej za zachętę do napisania niniejszego przewodnika oraz za pomysł na jego tytuł. Serdeczne podziękowania autorki składają również Pani Agnieszce Piotrowskiej i Panu Charlie mu Ivamy za konsultację i pomoc dotyczącą tłumaczenia na język angielski prezentowanych w przewodniku czasowników. Mamy nadzieję, że będzie on służył nie tylko osobom uczącym się języka polskiego, ale również nauczycielom. Wszystkim, którzy zechcą z niego skorzystać, życzymy powodzenia w poznawaniu i w nauczaniu języka polskiego. Autorki

16 15 WYKAZ SKRÓTÓW I SYMBOLI M. B. D. N. Msc. C. W. mianownik biernik dopełniacz narzędnik miejscownik celownik wołacz l.poj. l.mn. r.m. r.n. r.ż. liczba pojedyncza liczba mnoga rodzaj męski rodzaj nijaki rodzaj żeński ndk. dk. niedokonany (czasownik) dokonany (czasownik) cd. m.in. np. tzn. ciąg dalszy między innymi na przykład to znaczy = jest taki sam jest różny, inny (nie jest taki sam) do nieskończoności (dotyczy liczebników) zero morfologiczne, brak końcówki fleksyjnej oboczność spółgłoskowa WYKAZ TERMINÓW GRAMATYCZNYCH Terminy polskie i angielskie: przypadek mianownik biernik dopełniacz narzędnik miejscownik celownik wołacz bezokolicznik czasownik czasownik dokonany czasownik niedokonany przysłówek rzeczownik case nominative accusative genitive instrumental locative dative vocative infinitive verb perfective verb imperfective verb adverb noun

17 16 przymiotnik zaimek liczebnik liczebnik główny liczebnik porządkowy przyimek rodzaj rodzaj męski rodzaj męskoosobowy rodzaj niemęskoosobowy rodzaj męskożywotny rodzaj męskonieżywotny rodzaj nijaki rodzaj żeński liczba pojedyncza liczba mnoga czas teraźniejszy czas przeszły czas przyszły samogłoska spółgłoska zdanie podmiot orzeczenie dopełnienie dopełnienie bliższe dopełnienie dalsze prefiks sufiks adjective pronoun numeral cardinal numer ordinal numer preposition gender masculine masculine personal masculine impersonal masculine animate masculine nonanimate neuter feminine singular plural present tense past tense future tense vowel consonant sentence subject predicate object/complement direct object indirect object prefix suffix

18 17 MIANOWNIK (M) KTO? CO? Funkcja: a) podmiot w zdaniu b) porównywanie: jak biały jak śnieg; silny jak koń Liczba pojedyncza rzeczownika Rodzaj męski Rodzaj nijaki Rodzaj żeński on ten ono to ona ta Kto? Co? Kto? Co? Kto? Co? pan - student - lekarz - kierowca kolega księgowy myśliwy 1 uczony 2 znajomy stół - zeszyt - słownik - zegarek - kosz - klucz - dziecko niemowlę auto okno morze pytanie imię ramię muzeum siostra matka pani gospodyni księgowa synowa niewidoma znajoma torba książka mysz - noc - twarz - dłoń - wieś - powieść - miłość - - -a -y -o -e -ę -um -a -i - Rodzaj męskoosob. oni / ci Kto? panowie lekarze studenci kierowcy koledzy księgowi myśliwi uczeni znajomi -owie -y -i -e Liczba mnoga rzeczownika Rodzaj niemęskoosobowy stoły zeszyty słowniki zegarki kosze klucze dzieci (niereg.) niemowlęta one / te Kto? Co? auta okna morza pytania imiona ramiona muzea siostry matki panie gospodynie księgowe synowe niewidome znajome -y -i -e -a / -(ęt)a, -(on)a torby myszy książki powieści miłości noce twarze dłonie wsie 1 Wyrazy, które w zdaniu występują tylko jako rzeczowniki. * 2 Wyrazy, które w zdaniu mogą być rzeczownikami lub przymiotnikami.

19 18 Niektóre rzeczowniki męskoosobowe mają typową dla rodzaju żeńskiego końcówkę -a w liczbie pojedynczej. Rzeczowniki te odmieniają się przez przypadki (tylko w liczbie pojedynczej) jak rzeczowniki rodzaju żeńskiego. Należą do nich m.in.: miły sprzedawca okrutny morderca wielki poeta turecki dyplomata znany terrorysta genialny pianista mili sprzedawcy okrutni mordercy wielcy poeci tureccy dyplomaci znani terroryści genialni pianiści Nieliczne rzeczowniki męskoosobowe mają końcówkę gramatyczną -y właściwą dla przymiotników. Mają one odmianę przymiotnikową, to znaczy, że odmieniają się przez przypadki jak przymiotniki. Niektóre z nich występują w zdaniu wyłącznie jako rzeczowniki, np.: daleki krewny doświadczony księgowy młody myśliwy zakochany narzeczony wyrozumiały przełożony dalecy krewni doświadczeni księgowi młodzi myśliwi zakochani narzeczeni (o //e) wyrozumiali przełożeni (o//e) Księgowy (kto?) znalazł błąd w fakturze. Narzeczony (kto?) mojej siostry jest bardzo przystojny. Inne natomiast mogą być użyte w zdaniu w funkcji rzeczownika lub przymiotnika, np.: osłabiony chory rozsądny dorosły muzykalny niewidomy sławny uczony bezczelny oskarżony nieostrożny pieszy mój znajomy osłabieni chorzy rozsądni dorośli muzykalni niewidomi sławni uczeni (o // e) bezczelni oskarżeni (o // e) nieostrożni piesi moi znajomi Oskarżony (kto?) wysłuchał wyroku w milczeniu. Oskarżony (jaki?) o kradzież chłopak (kto?) nie przyznaje się do winy. Pieszy (kto?) wpadł pod samochód. Pieszy (jaki?) turysta (kto?) dotarł wieczorem na camping.

20 19 Formy nieregularne starszy brat katolicki ksiądz zły człowiek angielski książę ten mężczyzna młody sędzia starsi bracia katoliccy księża źli ludzie angielscy książęta ci mężczyźni młodzi sędziowie Jest kilka rzeczowników rodzaju żeńskiego, które mają odmianę przymiotnikową, to znaczy, że odmieniają się przez przypadki jak przymiotniki. Niektóre z nich występują w zdaniu wyłącznie jako rzeczowniki, np.: moja bratowa angielska królowa pracowita krawcowa bliska krewna nowa księgowa szczęśliwa narzeczona obowiązkowa salowa młoda synowa dobra teściowa moje bratowe angielskie królowe pracowite krawcowe bliskie krewne nowe księgowe szczęśliwe narzeczone obowiązkowe salowe młode synowe dobre teściowe Moja bratowa (kto?) urodziła wczoraj synka. Salowa (kto?) nakarmiła pacjenta leżącego w szpitalu. Inne natomiast mogą być użyte w zdaniu w funkcji rzeczownika lub przymiotnika, np.: agresywna chora nieodpowiedzialna dorosła utalentowana niewidoma wielka uczona nowa znajoma agresywne chore nieodpowiedzialne dorosłe utalentowane niewidome wielkie uczone nowe znajome Ta chora (kto?) wymaga troskliwej opieki. Chora (jaka?) studentka (kto?) nie zgłosiła się na egzamin. Nasza znajoma (kto?) przeprowadziła się do Warszawy. Znajoma (jaka?) dentystka (kto?) wyleczyła mi ząb. Niektóre rzeczowniki niepoliczalne występują tylko w liczbie pojedynczej (singularia tantum). Są to nazwy różnych substancji, płynów, gazów, materiałów (np. bawełna, benzyna, mleko, powietrze, wata, złoto,) oraz nazwy zbiorowe (np. młodzież, proletariat).

21 20 Tylko liczbę pojedynczą mają także rzeczowniki abstrakcyjne np. biologia, duma, fizyka, pogoda, wolność, optymizm, patriotyzm, realizm. Pewna grupa rzeczowników występuje tylko w liczbie mnogiej (pluralia tantum). Należą do nich m.in.: drzwi, nożyczki, okulary, plecy, spodnie, skrzypce, sanie, usta, urodziny. RZECZOWNIKI MĘSKOOSOBOWE (ONI) 3 KTO? Liczba pojedyncza Liczba mnoga Końcówka gramatyczna w l.mn. - - owie - owie ojciec pan pasażer profesor ojcowie panowie pasażerowie profesorowie syn uczeń więzień wróg synowie uczniowie więźniowie wrogowie Liczba pojedyncza Liczba mnoga - - y - k - g - r - ec - cy - dzy - rzy - cy Końcówka gramatyczna w l.mn. - y chemik informatyk chłopak ale chemicy informatycy chłopaki (te) biolog chirurg geolog biolodzy chirurdzy geolodzy aktor fryzjer kelner reżyser aktorzy fryzjerzy kelnerzy reżyserzy chłopiec głupiec mieszkaniec młodzieniec chłopcy (ci) głupcy mieszkańcy młodzieńcy 3 Zobacz ćwiczenia nr 1b, c, 3, 4, 8.