EWOLUCJA NAWIGACJI POWIETRZNEJ DETERMINUJE ROZWÓJ TRANSPORTU LOTNICZEGO
|
|
- Izabela Kozieł
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 119 Transport 2017 Andrzej Fellner Politechnika Śląska, Centrum Kształcenia Kadr Lotnictwa Cywilnego Europy Środkowo - Wschodniej EWOLUCJA NAWIGACJI POWIETRZNEJ DETERMINUJE ROZWÓJ TRANSPORTU LOTNICZEGO Rękopis dostarczono, lipiec 2017 Streszczenie: W artykule przedstawiono proces transformacji w światowej nawigacji powietrznej, który implikuje konieczne zmiany w działalności lotniczej. Wynikają one z konieczności implementacji podpisanej rezolucji A-37 ICAO, nakazującej wprowadzenie w każdym kraju nawigacji opartej na PBN (Performance Based Navigation - PBN). Oznacza to przechodzenie od nawigacji sensorowej do dokładnościowej, stanowiącej istotny element utrzymywania witalności lotnictwa, a jednocześnie zapewnia: bezpieczne, wydajne i elastyczne użytkowanie przestrzeni powietrznej, ochronę środowiska naturalnego, zrównoważone operacje na globalnym, regionalnym i krajowym poziomie. Finansowanie ewolucji nawigacji odbywa się poprzez realizację międzynarodowych programów naukowo- badawczych np. SESAR. Polska uczestniczyła w projekcie SHERPA, w ramach którego opracowała i wprowadziła do operacyjnego działania 21 procedur podejścia do lądowania RNAV GNSS. Przeprowadzone w ramach tego projektu eksperymenty umożliwiły opracowanie tego tematu Słowa kluczowe: lotnictwo, SHERPA, RNAV GNSS, nawigacja powietrzna, PBN 1. WPROWADZENIE Dynamiczny rozwój lotnictwa oraz niewydolność standardowych rozwiązań spowodo-wały, że w 1983r. ICAO powołało specjalną komisję FANS (Future Air Navigation System), której zadaniem było uwzględnienie rozwoju naukowo-technicznego w operacyjnych koncepcjach zarządzania ruchem lotniczym ATM (Air Traffic Management). W 1991r. ogłoszony został końcowy raport FANS, stanowiąc podstawę perspektywicznej strategii działania przemysłu lotniczego, w kierunku cyfryzacji CNS (Communication, Navigation, Surveillance) i telemetrii oraz zastosowania technik i technologii satelitarnych. Przyjęcie do realizacji nowatorskiej koncepcji FANS wymagało opracowania i rozwijania niezbędnych podstaw prawnych, norm technicznych oraz przedsięwzięć organizacyjnych. Już w 1990 r. firma Boeing ogłosiła pierwsza generację koncepcji projekt FANS-1, który zawierał: automatyczne zależne dozorowanie - ADS (Automatic Dependent Surveillance), cyfrową telemetryczną łączność pomiędzy kontrolerem a pilotem - CPDLC (Controller Pilot Data Link
2 114 Andrzej Fellner Communications) oraz pakiet oprogramowania implementowany w pokładowym komputerze zarządzania lotem - FMC (Flight Management Computer) statku powietrznego Boeing W miejsce standardowej komunikacji foniczno radiowej wprowadzono łączność satelitarną (Inmarsat Data-2 service) i pokładowy system transmisji cyfrowej ACARS (Aircraft Communication Addressing and Reporting System), który transmitował przetworzone do krótkich wiadomości tekstowych dane liczbowe (pozycja, czas, parametry zespołów napędowych) oraz dyskretne (stan klap, wysunięcie podwozia, hamowanie). System FANS-1 był operacyjnie testowany w regionie południowego Pacyfiku PET (Pacific Engineering Trials), przyczyniając się do wyboru korzystnych tras lotu i redukcji zużycia paliwa a tym samym zmniejszenia niekorzystnego wpływu na środowisko. Realizujące ten projekt linie lotnicze (United Airlines, Cathay Pacific, Qantas, and Air New Zealand) i zarządzający przestrzenią powietrzną potwierdzili również wymierne korzyści ekonomiczne. Uzyskane wyniki pozwoliły opracować i scertyfikować (1995r.) standardowy interfejs pomiędzy statkiem powietrznym Boeing (kolejno 747, 767, 777) a służbami kontroli ruchu lotniczego (ATC) oraz zmodernizować nawigacyjną infrastrukturę naziemną. Również do tego projektu dołączyła firma Aerobus (kolejno A330, A340, A380) i pojawiały się kolejne rozwiązania związane z projektem FANS: łącze danych jednostki kontroli i wyświetlacza (Datalink Control and Display Unit - DCDU), łącze pilota do wysyłania i odbierania wiadomości CPDLC, ARINC 622, EUROCAE ED-100/RTCA DO-258. Mimo, że uzyskane rezultaty projektu FANS nie zostały globalnie zastosowane, to w znacznej mierze przyczyniły się do ich kontynuacji pod auspicjami ICAO, jako system CNS/ATM. Aktualnie przyjętym standardem ICAO dla CPDLC, stosowanym w sieci ATN (Aeronautical Telecommunications Network), europejskiej przestrzeni powietrznej jest LINK Program. Szczegółowo obowiązujące globalne standardy operacyjne zawarte są w dokumentach: ICAO Technical Manual, ICAO Docs 9705 and 9896, Eurocae ED-110B/RTCA DO-280B oraz Eurocae ED-120/RTCA DO-290. Uwzględniając powyższe, komisja FANS stwierdziła, że stosowane powszechnie od lat procedury lotnicze nie umożliwiają zwiększenie wydajności nawigacyjnej i nie są kompatybilne z instalowanymi systemami. W związku z tym zaleciła obowiązkowe zastosowanie certyfikowanych w testach rozwiązań, zmuszając do optymalnego wykorzystania zainstalowanego pokładowego i naziemnego wyposażenia w transporcie lotniczym. W tym celu opracowana została i zatwierdzona przez ICAO koncepcja wymaganej wartości wydajności nawigacyjnej RNPC (Required Navigation Performance Capability), parametru zdefiniowanego jako poziome odchylenia od osi drogi lotniczej wzdłuż wyznaczonej lub wybranej trasy z pozycjonowaniem na podstawowym lub wyznaczonym poziomie. W praktyce okazało się, że określanie RNPC jest mało precyzyjne i konieczne jest wprowadzenie parametru określającego wymaganą nawigacyjną dokładność RNP (Required Navigation Performance). W efekcie doprowadziło to do pojawienia się nawigacji obszarowej RNAV a następnie umożliwiło wprowadzenie programu PBN (Performance Based Navigation).
3 Ewolucja nawigacji powietrznej determinuje rozwój transportu lotniczego CHARAKTERYSTYKA NAWIGACJI DOKŁADNOŚCIOWEJ - PBN Rozwiązania naukowo-techniczne w branży lotniczej zdeterminowały ewolucję nawigacji powietrznej, ponieważ odgrywa ona poważną rolę w światowej działalności gospodarczej. Toteż konieczne stało się przejście od nawigacji klasycznej (sensorowej) do nawigacji dokładnościowej (PBN), w celu utrzymania witalności lotnictwa oraz zapewnienia bezpiecznego, wydajnego i elastycznego użytkowania przestrzeni powietrznej, zmniejszenia emisji hałasu i spalin działania związane z ochroną środowiska naturalnego, zrównoważonymi operacjami w globalnym, regionalnym, krajowym poziomie. Z analizy literatury przedmiotu wynika, że podczas badań efektywności technicznej nie zwrócono jednakże uwagi na jeden z istotnych elementów, jakim są systemy nawigacyjne oraz ich parametry, od których zależy kategoria i niewątpliwie liczba możliwych do wykonania operacji lotniczych (tabela 1). Stosunkowo niewiele uwagi zarówno w badaniach naukowych, jak i opracowaniach poświęca się także nawigacji dokładnościowej PBN, czyli nawigacji opartej na wymaganych dla statków powietrznych wartościach parametrów (dokładność, wiarygodność, dostępność, ciągłość), w zależności od wykonywanego etapu lotu (rys. 1). Tabela 1 Wymagane dokładności, czas do alarmu, dostępność oraz pokrycie systemu DGPS dla potrzeb transportu powietrznego
4 116 Andrzej Fellner Rys. 1. Schemat etapów lotu i wymagany parametr dokładności RNP PBN jest trzecim poziomem (rys. 2) w rozwoju nawigacji i stanowi w istocie przejście z danych sensorowych na utrzymywanie zdefiniowanych parametrów. Wynika on z pokładowego wyposażenia (rys. 3) oraz stanowi rozwinięcie wcześniejszej koncepcji RNP, PBN zapewnia jednocześnie globalną nawigację RNAV poprzez określenie stosowanych specyfikacji nawigacyjnych i aplikacji nawigacyjnych oraz rozszerza znacząco zakres wymagań obejmując nimi: system radionawigacyjny (dokładność, wiarygodność, ciągłość, dostępność), wyposażenie i funkcjonalność NAV statku powietrznego, kryteria certyfikacyjne dotyczące personelu naziemnego i pokładowego, kategorię III w zakresie precyzyjnych podejść do lądowania. Rys. 2. Kolejne poziomy ewolucji nawigacji od NAV do PBN
5 Ewolucja nawigacji powietrznej determinuje rozwój transportu lotniczego 117 Rys. 3. Wyposażenie w pokładowe systemy pilotażowo nawigacyjne Koncepcja PBN stanowi główny element koncepcji zarządzania przestrzenią powietrzną realizowany w ramach projektów SES II Plus oraz SESAR, gdyż wprowadzając zaawansowane techniki i technologie w lotnictwie, poprawia wydajność i elastyczność działań w operacyjnej przestrzeni powietrznej, wpływa korzystnie na trwałość lotniska, redukuje oddziaływanie na środowisko transportu powietrznego oraz zwiększa bezpieczeństwo lotu. Rozwiązanie to wymaga jednak odpowiedniej infrastruktury radionawigacyjnej, specyfikacji nawigacyjnej, aplikacji nawigacyjnych oraz wprowadzenia odpowiednich krajowych przepisów, ułatwiających stosowanie GNSS na wszystkich etapach lotu. Koncepcja PBN została przyjęta do realizacji w 2007 r. na mocy rezolucji A36-23 Performance-based navigation global goals Zgromadzenia Ogólnego ICAO i nakazuje do końca 2016 r. implementować operacje RNAV/RNP podczas wykonywania lotów trasowych oraz w rejonie lotnisk, a także wdrożenie procedur podstawowych lub zapasowych dla podejść precyzyjnych z naprowadzaniem pionowym (APV) (Baro-VNAV lub SBAS). Okazało się, że założony plan jest jednak trudny do realizacji, gdyż nie wszystkie porty lotnicze były zdolne do przygotowania infrastruktury wspierającej operacje GNSS oraz nie wszystkie statki powietrzne miały odpowiednie, certyfikowane wyposażenie pokładowe umożliwiające tego typu operacje. Doprowadziło to do opracowania uaktualnionej rezolucji A37-11 ICAO, nakazującej uwzględnienia w krajowych planach wdrażanie koncepcji PBN dla procedur podejścia z naprowadzaniem pionowym (APV) dla wszystkich dróg startowych, przyjmujących statki powietrzne o certyfikowanej masie startowej powyżej kg. Założono również wdrożenie podejść APV, zawierających również minima LNAV dla przyrządowych podejść podstawowych lub jako back-up dla istniejącego podejścia ILS. Polska jest sygnatariuszem tego porozumienia (rys. 4) a nad implementacją PBN w UE, na wniosek Komisji Europejskiej zajmuje się EASA, rozwijając przepisy regulujące zharmonizowaną realizację europejskiego PBN 1. 1 Performance-Based Navigation (PBN) implementation in the European Air Traffic Management Network (EATMN), Notice of Proposed Amendment , RMT , EASA, s. 4.
6 118 Andrzej Fellner ICAO A36-23: Performance-based navigation global goals ICAO A37-11: Performance-based navigation global goals ICAO Global Air Navigation Plan (GANP) EUROCONTROL Network Strategy Plan European ATM Master Plan EASA Performance Based Navigation (PBN) implementation in the European Air Traffic Management Network (EATMN) Polish PBN? PROGRAM ROZWOJU SIECI LOTNISK I LOTNICZYCH URZĄDZEŃ NAZIEMNYCH z 2007 r. + aktualizacja? inwestycje w infrastrukturę lotniskową Rys. 4. PBN w międzynarodowych i krajowych strategiach Niewątpliwie ewolucja nawigacji do PBN stanowi priorytet globalny, przyjęty przez zrzeszającą 192 państw członkowskich ICAO, która ustala standardy i zalecone Praktyki (SARPs) niezbędne dla bezpieczeństwa lotniczego, wydajności i ochrony środowiska w skali globalnej. Pomaga również w implementacji tej koncepcji, podając standardy i wskazówki w podręczniku ICAO Doc PBN Manual a także planuje i sprawdza wykonanie zaleceń w raportach do Global Aviation Safety Plan (GASP) oraz Global Air Navigation Plan (GANP). 3. IMPLEMENTACJA PBN ELEMENTEM ROZWOJU PORTU LOTNICZEGO Polska poprzez przyjęcie rezolucji A37-11 ICAO została zobligowana do wdrożenia procedur podejścia do lądowania RNAV GNSS. Implementacja technik i technologii satelitarnych w ramach podjętych zobowiązań wymagała pozyskania odpowiednich funduszy oraz przeprowadzenia stosownych badań i walidacji uzyskanych wyników w lotniczej pracy operacyjnej. W związku z tym autor, współpracując z Polską Agencją Żeglugi Powietrznej przeprowadził w latach badania naukowe (rys. 5), w ramach trzech projektów międzynarodowych: HEDGE (Helicopter Deploy GNSS in Europe), EGNOS APV MIELEC (EGNOS Introduction in the European Eastern Region), SHERPA (Support ad-hoc to Eastern Region Preoperational Actions in GNSS). Uzyskane wyniki i ich operacyjna walidacja na polskich lotniskach, umożliwiła zweryfikowanie założeń dotyczących polskiej implementacji koncepcji PBN, publikację w AIP Polska i stworzenie dwadzieścia jeden procedur NPA RNAV GNSS dla polskich lotnisk kontrolowanych. Również w efekcie uzyskanych
7 Ewolucja nawigacji powietrznej determinuje rozwój transportu lotniczego 119 wyników z tych projektów przygotowano następujące dokumenty, które zostały zatwierdzone na forum europejskim: 1. SHERPA-PANSA-NMA-D11EP EGNOS POLAND MAKET ANALYSIS, 2. SHERPA-PANSA-NSR-D21EP Polish National Scenario Report, 3. SHERPA-PANSA-ENIP-D22EP EGNOS National Implementation Plan, 4. PBN Implementation Plan POLAND. Postępując według ICAO Doc PBN Manual, w naszym kraju opracowano projekt implementacji tej koncepcji, przyjmując podczas operacyjnego działania nowe kryteria nawigacyjne: dokładność, wiarygodność, dostępność, ciągłość i funkcjonalność. Umożliwiło to podjęcie zmian w zarządzaniu ruchem lotniczym oraz wprowadzenie zaawansowanych technik i technologii nawigacyjnych, poprawiając ich elastyczność i pojemność. Kryteria te pozwoliły również na zredukowanie negatywnego oddziaływania transportu powietrznego na środowisko naturalne pod względem hałasu i niskiej emisji oraz zwiększyły bezpieczeństwo transportu lotniczego (rys. 6). Również podjęto działania związane z przygotowaniem odpowiedniej infrastruktury nawigacyjnej oraz krajowych przepisów, ułatwiających stosowanie GNSS podczas wszystkich etapów lotu. Istotnym faktem jest zaktualizowanie przez ICAO State Safety Briefing dla Polski w styczniu 2016, w związku z wypełnieniem przez Urząd Lotnictwa Cywilnego Analizy SSP GAP. Oznacza to, że Polska osiągnęła wymagany, drugi poziom w implementacji Krajowego Programu Bezpieczeństwa (SSP). W tym dokumencie dokonano również porównania poziomu implementacji w Polsce nawigacji dokładnościowej (PBN), która stanowi priorytet w światowej żegludze powietrznej. Porównanie danych ULC oraz ICAO przedstawia rys. 7 a z zestawienia wynika, że informacje różnią się miedzy sobą. Według ULC, polskie międzynarodowe porty lotnicze posiadają 28 dróg startowych z podejściem przyrządowym w tym 25 (podejście PBN). Oznacza to, że poziom implementacji PBN w Polsce wynosi aż 89,29%, podczas gdy 15% państw RASG-EUR uzyskało wynik powyżej 70%, który ustalony jest jako aktualny cel implementacji. Realizacja koncepcji PBN ma istotny wpływ na zarządzanie lotniskiem a szczególnie administrowaniem naziemną infrastrukturą lotniczą, koordynowaniem i kontrolą działalności różnych podmiotów działających w porcie. Jednak z analizy literatury przedmiotu wynika, że przeważnie do mierzenia: cząstkowej produktywności technicznej i finansowej lotnisk - stosowana jest metoda PFP (Partial Factor Productivity), analiza wskaźnikowa, bazująca na kalkulacji parametrów, prezentujących wybrane efekty do odpowiadających im miar reprezentujących nakłady); relatywnych wyników efektywności, wyznaczania wzorców i identyfikacji efektów skali - stosowana jest nieparametryczna metoda programowana liniowego DEA (Data Envelopment Analysis), a uzyskiwany syntetyczny miernik pozwala oszacować wielkość nieefektywności danej obserwacji względem wyznaczonych benchmarków. W oparciu o porównanie wyników uzyskanych za pomocą metod PFP i DEA, z obliczonych wskaźników wyznaczane są miary wzajemnej efektywności uzyskane przy pomocy syntetycznych miar Total Factor Productivity. Natomiast badania efektywności technicznej obejmują analizy wykorzystujące zmienne techniczne, jako dane wejściowe (inputs) oraz wielkość wygenerowanego ruchu, jako dane wyjściowe (outputs). Z analizy literatury przedmiotu, wynika również, że prowadzone badania efektywności technicznej, uwzględniają jako: zmienne wejściowe/nakłady (liczbę pracowników, powierzchnie terminala, płyty lotniska, strefy odlotów, strefy odbioru bagaży, liczbę miejsc postojowych, liczba stanowisk
8 120 Andrzej Fellner check-in, taśm odbioru bagażu, bramek, miejsc parkingowych - również spotyka się rozpatrywanie nakładów oddzielnie dla: terminala oraz dla części lotniczej), dane wyjściowe/efekt (w zależności od badania: łącznego - liczba pasażerów (PAX) i/lub operacji lotniczych, liczba przetransferowanych ton cargo; oddzielnego dla terminala lub części lotniczej). Rys. 5. Schematyczne zobrazowanie wyników badań (poziom, pion) Podkreślić należy, że wystąpienie w nadmiarze wszystkich zdefiniowanych zmiennych wejściowych/nakładów w porcie lotniczym nie stanowi gwarancji osiągniecia efektów ekonomicznych, jeżeli nie uwzględni się koncepcji PBN. Statek powietrzny nie będzie bowiem w stanie wykonywać operacji lotniczych (np. z powodu zwykłej mgły), jeżeli nie będzie spełniał nawigacyjnych wymagań dokładnościowych. Niezbędne są więc tutaj odpowiedni poziom i kategoria lotniska, zdefiniowane w Rozporządzeniu Ministra Transportu, Budow-
9 Ewolucja nawigacji powietrznej determinuje rozwój transportu lotniczego 121 nictwa i Gospodarki Morskiej 2. Z dokumentu tego wynika, że kategoria III C jest najkorzystniejszym rozwiązaniem, w której start i lądowanie wykonywane są praktycznie w każdych warunkach atmosferycznych. Może to obecnie zapewnić tylko system GNSS/GBAS. Rys. 6. Podejścia do lądowania według nawigacji: a) klasycznej, b) RNAV Rys. 7. Implementacja PBN w Polsce według ULC (góra) oraz raport ICAO (dół) 2 Dz. U. RP, r., poz. 810, w sprawie klasyfikacji lotnisk i rejestru lotnisk
10 122 Andrzej Fellner 4. ZAKOŃCZENIE Aktualnie odbywa się proces transformacji w branży lotniczej ze szczególnym naciskiem na ewolucję do nawigacji dokładnościowej. Implikuje to konieczne zmiany w działalności lotniczej, które również są wymuszane podpisanymi rezolucjami międzynarodowymi, a szczególnie A-37 ICAO, nakazującej wprowadzenie PBN w każdym kraju członkowskim. W oparciu o zrealizowane międzynarodowe projekty naukowo-badawcze zasadne są następujące wnioski: 1. Konieczne jest funkcjonowanie zespołów specjalistów lotniczych uczestniczących w transformacji taki zespół został powołany podczas realizacji 3 projektów. Reprezentację graficzną tego zagadnienia przedstawia rys. nr 8. Rys. 8. Skład zespołu specjalistów lotniczych biorących udział w procesie wdrożenia PBN 2. Performance Based Navigation (PBN) stanowi główny element globalnej koncepcji Zarządzania Ruchem Lotniczym Przestrzenią Powietrzną (ATM). 3. Koncepcja PBN to nowe kryteria nawigacyjne (dokładność, wiarygodność, dostępność, ciągłość) oraz zawiera i łączy w spójną całość trzy zasadnicze elementy: infrastrukturę radionawigacyjną, specyfikację nawigacyjną, aplikacje nawigacyjne. 4. W zakresie wymagań dokładnościowych RNP APCH wyróżnia się 4 typy podejść do lądowania wraz z minimalnymi wymaganiami: NPA GNSS (ABAS) podejście nieprecyzyjne z prowadzeniem GNSS wspomaganym ABAS wyłącznie 2D (poziomym) minima LNAV, NPA GNSS (SBAS) podejście nieprecyzyjne z prowadzeniem GNSS wspomaganym SBAS, nawigacja 2D minima LP, APV Baro-VNAV podejście nieprecyzyjne z prowadzeniem GNSS ABAS (2D) i pionowym (wysokościomierz barometryczny); nawigacja 3D minima LNAV/VNAV, LPV podejście nieprecyzyjne (localizer performance with vertical guidance) z prowadzeniem GNSS SBAS 3D minima LPV.
11 Ewolucja nawigacji powietrznej determinuje rozwój transportu lotniczego PBN zawiera dwie specyfikacje nawigacyjne, zestawy wymagań, niezbędnych do wykonania operacji lotniczej w określonej strukturze przestrzeni powietrznej: RNAV konieczność utrzymania wymaganej dokładności (prefix oraz liczba) np. RNAV 5. Inne wymagania określają kryteria wiarygodności i ciągłości oraz związane są z posiadaniem pokładowej bazy danych, RNP dodatkowo, względem RNAV dodaje konieczność pokładowego monitoringu dokładności oraz alarmowania (np. RNP 4). 6. Rozmieszczenie poziomów usług i wydajności w powiązaniu z segmentami Im-plementacyjnej Fazy SESAR(Rys nr 9): krótkoterminowy (do 2012 r., IP1, poziomy zarzą-dzania przestrzenią powietrzną 0 i 1), średnioterminowy ( , IP2 poziomy zarządzania przestrzenią powietrzną 2 i 3), długoterminowy (powyżej 2020 r., IP3 poziomy zarządzania przestrzenią powietrzną 4 i 5). Rys. 9. Rozmieszczenie poziomów usług i wydajności w powiązaniu z segmentami Implementacyjnej Fazy SESAR źródło: opracowanie własne na podstawie: 7. Realizując zarządzanie ruchem lotniczym oraz implementując PBN, można uzyskać efekty związane z eksploatacją serwisu, o ile spełnione zostaną wymagania równowagi pomiędzy dostawcą usługi/serwisu a użytkownikiem. Oznacza to posiadanie odpowiedniej i wymaganej zdolności. W zróżnicowanym środowisku ATM takie rozbieżności zdolności będą występować w pewnym zakresie. Jakkolwiek, przyjęta ogólna zasada dotycząca wyposażania zakłada, że zarówno pokładowa, jak i naziemna zdolność powinny być geograficznie zsynchronizowane, na tyle, na ile jest to tylko możliwe, aby uniknąć marnowania potencjalnej zdolności (rys. nr 10).
12 MILION LOTÓW/ROK 124 Andrzej Fellner Rys. 10. Wymagania równowagi pomiędzy dostawcą usługi/serwisu a użytkownikiem źródło: opracowanie własne na podstawie: 8. Obserwowany wzrost ruchu lotniczego wymaga projektowego zagwarantowania możliwości obsługi tego nowego ruchu, poprzez zapewnienie zastosowania zaawansowanych poziomów serwisu ATM. Założono równocześnie, że stary ruch lotniczy będzie również stopniowo ewoluować w stronę coraz bardziej zaawansowanych poziomów serwisowych, ale wystąpią kilkuletnie opóźnienia, spowodowane przyczynami obiektywnymi. Wystąpią one w rezultacie implementacji wyposażenia/modernizacji do odpowiednio wyższych poziomów: statków powietrznych, lotniczych centrów operacyjnych, lotnisk, obiektów ATM. Zapewne względy ekonomiczne, w licznych przypadkach zarządzający lotniskiem (np. użytkownik, usługodawca/operator,) spowodują, że udziałowcy przy minimalnie wymaganym wyposażeniu mogą chcieć opuścić niższy poziom i zdecydują się od razu osiągnąć (w miarę swoich możliwości) najwyższy poziom (np. z poziomu 1 natychmiast przejść do poziomu 3). Związek pomiędzy serwisem ATM a wydajnością poziomów prezentuje poniższy rysunek (rys. nr 11). PRZEJŚCIE POKAZANE JAKO ZMIANA UŻYCIA POZIOMÓW SERWISU ATM (W ŚRODOWISKU ROSNĄCEGO NATĘŻENIA RUCHU) INTERPRETACJA KORZYŚCI - REZULTAT ZWIĘKSZENIA UŻYCIA WYŻSZYCH POZIOMÓW SERWISÓW ATM (OGÓLNIE: SUMA KORZYŚCI = KORZYŚCI LOTU X LICZBA LOTÓW) NOWY RUCH - UŻYCIE NAJNOWSZYCH DOSTĘPNYCH POZIOMÓW SERWISU ATM ROCZNY RUCH NA POZIOM SERWISU ATM STARY RUCH - STOPNIOWA KONWERSJA DO WYŻSZYCH POZIOMÓW SERWISU ATM POZIOM SERWISU 5 POZIOM SERWISU 4 POZIOM SERWISU 3 POZIOM SERWISU 2 POZIOM SERWISU 1 POZIOM SERWISU 0 LATA Rys. 11. Zależność pomiędzy serwisem ATM a wydajnością poziomów serwisu ATM źródło: opracowanie własne na podstawie:
13 Ewolucja nawigacji powietrznej determinuje rozwój transportu lotniczego 125 Bibliografia 1. Doc: SHERPA-PANSA-ENIP-D22EP EGNOS National Implementation Plan. 2. Doc: SHERPA-PANSA-NMA-D11EP EGNOS POLAND MAKET ANALYSIS. 3. Doc: SHERPA-PANSA-NSR-D21EP Polish National Scenario Report. 4. Fellner A., (2011), LPV flight trials in Poland, Communications in computer and information system, VII Fellner A., Fellner R., Validation of the EGNOS system in flight tests, Arch. Transp. Syst. Telematics 2014 vol. 7 iss. 1, pp Fellner A., Jafernik H., Analysis of the NPA GNSS implementation in the aspect of the air transport, Scientific works of the Warsaw Technical University Transport 2013 vol. 95, pp Jafernik H., Fellner A., (2014), Airborne measurement system during validation of EGNOS/GNSS essential parameters in landing, Rep. Geod. Geoinformat. 2014, vol. 96 iss. 1, pp THE EVOLUTION OF THE AIR NAVIGATION IS DETERMINING DEVELOPMENT OF THE AIR TRANSPORT Summary: The article shows the process of transformation in the world s air navigation which implies necessary changes in air activity. These changes resulted from the necessity to implement the resolution A-37 ICAO, which ordered implementation the Performance-Based Navigation (PBN) in every country. This basically means to move sequentially over time from sensor s navigation to navigation based on accuracy, which is a major milestone for aviation as well as ensures: safe, efficient and elastic using the airspace, protection of the natural environment, balanced operations on global, regional and domestic levels. Funding of these transformation is provided through the realization of international research and development programmes and activities for example SESAR. Poland also participated in the SHERPA project, in frames which 21 procedures of the RNAV GNSS final approach were established and introduced into the operational use. Experiments conducted as part of this project enabled development of this topic. Keywords: aviation, SHERPA, RNAV GNSS, air navigation, PBN
Spotkanie inaugurujące projekt Direct AiR Transport (DART), 18 kwietnia 2016 Instytut Lotnictwa Warszawia. Eurocontrol - NATMC - 11/11/03-1
Spotkanie inaugurujące projekt Direct AiR Transport (DART), 18 kwietnia 2016 Instytut Lotnictwa Warszawia Eurocontrol - NATMC - 11/11/03-1 DOŚWIADCZENIE Eurocontrol - NATMC - 11/11/03-2 POLITECHNIKA ŚLĄSKA
Bardziej szczegółowoPODEJŚCIA DO LĄDOWANIA APV SBAS NA LOTNISKACH W FIR WARSZAWA
PODEJŚCIA DO LĄDOWANIA APV SBAS NA LOTNISKACH W FIR WARSZAWA PIOTR CZEŚNIK piotr.czesnik@pansa.pl Kierownik Działu Projektowania Procedur i Analizy Przeszkód Lotniczych RYS HISTORYCZNY WDROŻEŃ PROCEDUR
Bardziej szczegółowoNAWIGACJA GNSS MAPY PROCEDUR RNAV GNSS. Warszawa, 2015 r.
NAWIGACJA GNSS MAPY PROCEDUR RNAV GNSS Warszawa, 2015 r. PROCEDURY RNAV GNSS Procedury podejścia RNAV GNSS do minimów LNAV dla większości lotnisk kontrolowanych zostały wdrożone operacyjnie zgodnie z cyklem
Bardziej szczegółowow ramach eksperymentalnych podejść RNAV EGNOS/GNSS
Lotnicza walidacja procedur LPV w ramach eksperymentalnych podejść RNAV EGNOS/GNSS Andrzej Fellner Henryk Jafernik Paweł Trómiński Konferencja Komisji Geodezji Satelitarnej Komitetu Badao Kosmicznych i
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE)
26.7.2018 L 189/3 ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2018/1048 z dnia 18 lipca 2018 r. ustanawiające wymogi dotyczące korzystania z przestrzeni powietrznej i procedury operacyjne dotyczące
Bardziej szczegółowoNAWIGACJA GNSS PROCEDURY. Warszawa, MARZEC 2013 r.
NAWIGACJA GNSS PROCEDURY Warszawa, MARZEC 2013 r. PROCEDURY NPA RNAV GNSS Wdrożenie nieprecyzyjnych procedur podejścia do lądowania RNAV (GNSS), planowane zgodnie z cyklem AIRAC w dniu 04.04.2013, obejmuje:
Bardziej szczegółowoGNSS, DOC 10 10, , 11, 15, DOC 9674 WGS-84
NAWIGACJA GNSS PRZEPISY DOC 9849 GNSS Manual zawiera informacje związane z aspektami wdrożeniowymi GNSS. Podręcznik opisujący jak wdrożyć operacje GNSS. Aneks 10 Telekomunikacja lotnicza, tom I Pomoce
Bardziej szczegółowoNAWIGACJA OBSZAROWA ORAZ OSIĄGI SYSTEMÓW GNSS/EGNOS JAKO PODSTAWA DO POPRAWY POZYCJONOWANIA, SEPARACJI ORAZ WZROSTU POJEMNOŚCI LOTNISKA
Krzysztof Banaszek Polska Agencja Żeglugi Powietrznej NAWIGACJA OBSZAROWA ORAZ OSIĄGI SYSTEMÓW GNSS/EGNOS JAKO PODSTAWA DO POPRAWY POZYCJONOWANIA, SEPARACJI ORAZ WZROSTU POJEMNOŚCI LOTNISKA Streszczenie:
Bardziej szczegółowoDziałania PAśP w obszarze wdroŝenia nawigacji GNSS w lotnictwie cywilnym
Działania PAśP w obszarze wdroŝenia nawigacji GNSS w lotnictwie cywilnym Tomasz Woźniak tel.: +48 22 574 53 80 e-mail: t.wozniak@pansa.pl ZAGADNIENIA 1. PAśP i jego misja 2. Zalety nawigacji GNSS 3. Działania
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa... 11
Spis treści Przedmowa.... 11 Nowe trendy badawcze w ruchu lotniczym. Zagadnienia wstępne... 13 I. Ruch lotniczy jako efekt potrzeby komunikacyjnej pasażera.... 13 II. Nowe środki transportowe w ruchu lotniczym....
Bardziej szczegółowoI Międzynarodowa Konferencja Naukowo Techniczna ODPORNOŚĆ INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ LOTNISK UŻYTKU PUBLICZNEGO
I Międzynarodowa Konferencja Naukowo Techniczna ODPORNOŚĆ INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ LOTNISK UŻYTKU PUBLICZNEGO 23-24.11.2017 SZYMANY Od nieuków lepszy ten, co księgi czyta; Od czytających, kto pamięcią
Bardziej szczegółowoWdrożenie procedur podejścia GNSS na lotniskach General Aviation
Wdrożenie procedur podejścia GNSS na lotniskach General Aviation Biuro Przygotowania Operacyjnego Dział Projektowania Procedur i Analizy Przeszkód Lotniczych Krosno, 2018-06-15 Zagadnienia 1. Co to jest
Bardziej szczegółowoJednolita Europejska Przestrzeń Powietrzna. Sesja INFORMS - Warszawa 18.09.2012
Sesja INFORMS - Warszawa 18.09.2012 Geneza i przyczyny powstania inicjatywy Lata 1975 2000 - ruch lotniczy zwiększył się prawie trzykrotnie Lata 1997-1999 - Komisja Europejska rozpoczęła analizy wzrostu
Bardziej szczegółowoPlan poprawy skuteczności działania oraz projekty realizowane w ramach SESAR jako narzędzia wdrażania pakietu SES II
Plan poprawy skuteczności działania oraz projekty realizowane w ramach SESAR jako narzędzia wdrażania pakietu SES II Krzysztof Banaszek Prezes PAŻP Wrocław, 19-20.05.2011 r. PAŻP / PANSA Agencja jest państwową
Bardziej szczegółowoLOTNISKO Rozwój infrastruktury PAŻP na tle ruchu lotniczego w 2010 i perspektywy na kolejne lata
LOTNISKO 2011 Rozwój infrastruktury PAŻP na tle ruchu lotniczego w 2010 i perspektywy na kolejne lata Krzysztof Banaszek Prezes PAŻP Warszawa, 16.02.2011 r. Zagadnienia 1. Misja / Wizja PAŻP. 2. Operacje
Bardziej szczegółowoSUP 16/14 (AD 2 EPKT)
OGRANICZENIE DOSTÊPNOŒCI LOTNISKA KRAKÓW/BALICE Z POWODU PRAC REMONTOWYCH NA RWY 07/25 LIMITED AVAILABILITY OF KRAKÓW/BALICE AERODROME DUE TO HAUL WORKS ON RWY 07/25 STRONA 1-1 PAGE 1-1 POLSKA AGENCJA
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIE I ROZWIĄZANIA STOSOWANE W WOJSKOWEJ SŁUŻBIE RUCHU LOTNICZEGO. płk Paweł BRATKOWSKI
TECHNOLOGIE I ROZWIĄZANIA STOSOWANE W WOJSKOWEJ SŁUŻBIE RUCHU LOTNICZEGO płk Paweł BRATKOWSKI SINGLE EUROPEAN SKY Inicjatywa Single European Sky (SES) docelowo ma doprowadzić do utworzenia jednolitego
Bardziej szczegółowoSAFETY CASE AS A NECESSARY ASPECT OF THE AVIATION IMPLEMENTATION OF THE GNSS SAFETY CASE JAKO NIEZBĘDNY ASPEKT LOTNICZEJ IMPLEMENTACJI SYSTEMU GNSS
DOI 10.2478/jok-2014-0003 Journal of KONBiN 1(29)2014 ISSN 1895-8281 SAFETY CASE AS A NECESSARY ASPECT OF THE AVIATION IMPLEMENTATION OF THE GNSS SAFETY CASE JAKO NIEZBĘDNY ASPEKT LOTNICZEJ IMPLEMENTACJI
Bardziej szczegółowoWpływ implementacji systemów GNSS na lotniskach regionalnych i lokalnych na rozwój rynku samolotów GA i System Transportu Małymi Samolotami.
Wpływ implementacji systemów GNSS na lotniskach regionalnych i lokalnych na rozwój rynku samolotów GA i System Transportu Małymi Samolotami. Jarosław Paszyn Samoloty.pl System Transportu Małymi Samolotami
Bardziej szczegółowoImplementacja procedur podejścia z wykorzystaniem GNSS na małych lotniskach. Reforma regulacyjna lotnisk lokalnych szansą dla regionów
Implementacja procedur podejścia z wykorzystaniem GNSS na małych lotniskach Reforma regulacyjna lotnisk lokalnych szansą dla regionów Katowice 18.04.2012 r. Zagadnienia 1. Nawigacyjne zabezpieczenie lotnisk
Bardziej szczegółowoRYZYKO OPERACJI LOTNISKOWYCH A DOKŁADNOŚĆ POZYCJONOWANIA (RNP)
4-2009 PROBLEMY EKSPLOATACJI 71 Krzysztof BANASZEK PAŻP / PANSA Warszawa Marek MALARSKI Politechnika Warszawska RYZYKO OPERACJI LOTNISKOWYCH A DOKŁADNOŚĆ POZYCJONOWANIA (RNP) Słowa kluczowe Ruch lotniczy,
Bardziej szczegółowoWykorzystanie systemu EGNOS w nawigacji lotniczej w aspekcie uruchomienia serwisu Safety-of-Life
UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI w Olsztynie Wydział Geodezji i Gospodarki Przestrzennej Katedra Geodezji Satelitarnej i Nawigacji Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych w Dęblinie Wykorzystanie systemu
Bardziej szczegółowoRNAV GNSS NIEZBĘDNYM ETAPEM IMPLEMENTACJI LUN I SZANSĄ DLA POLSKIEGO GENERAL AVIATION
PRACE INSTYTUTU LOTNICTWA 211, s. 57-67, Warszawa 2011 RNAV GNSS NIEZBĘDNYM ETAPEM IMPLEMENTACJI LUN I SZANSĄ DLA POLSKIEGO GENERAL AVIATION ANDRZEJ FELLNER*, HENRYK JAFERNIK*, PAWEŁ TRÓMIŃSKI** Politechnika
Bardziej szczegółowoIMPLEMENTACJA PROCEDUR LPV W SYMULATORACH LOTNICZYCH
Szybkobieżne Pojazdy Gąsienicowe (33) nr 2, 2013 Oleg ANTEMIJCZUK Krzysztof TOKARZ Eugeniusz PIECHOCZEK IMPLEMENTACJA PROCEDUR LPV W SYMULATORACH LOTNICZYCH Streszczenie. Dzięki możliwościom systemu EGNOS
Bardziej szczegółowoSektor Lotniczy a Pakiet Klimatyczny. Ruch lotniczy i Przestrzeń Powietrzna
Sektor Lotniczy a Pakiet Klimatyczny Ruch lotniczy i Przestrzeń Powietrzna Warszawa 06.05.2010 PAŻP Agencja jest państwową osobą prawną powołaną od 01.04.2007 r. na bazie ustawy określającej zadania. Misja
Bardziej szczegółowoPL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0258/36. Poprawka. Peter Liese w imieniu grupy PPE
8.9.2017 A8-0258/36 36 Artykuł 1 akapit 1 punkt -1 a (new) Dyrektywa 2003/87/WE Artykuł 3 d ustęp 2 Tekst obowiązujący 2. Od dnia 1 stycznia 2013 r. odsetek przydziałów rozdzielany w drodze sprzedaży aukcyjnej
Bardziej szczegółowoPodstawy Inżynierii Ruchu Wykład 2
Przestrzeń powietrzna Podstawy Inżynierii Ruchu Wykład 2 Przestrzeń powietrzna obszar powietrzny rozciągający się nad terytorium lądowym i morskim państwa, nad morzem otwartym lub terytoriami nie podlegającymi
Bardziej szczegółowoUżytkownik statku powietrznego właściciel statku powietrznego lub inna osoba wpisana jako użytkownik do rejestru statków powietrznych.
SRL-sem6-W1-IRL1a - Lotnictwo pojęcia podstawowe Statek powietrzny - urządzenie przeznaczone do przewożenia osób lub rzeczy w przestrzeni powietrznej, zdolne do unoszenia się w atmosferze na skutek oddziaływania
Bardziej szczegółowoPODSTAWOWE DANE SYSTEMU GPS
NAWIGACJA GNSS NAWIGACJA GNSS GNSS Global Navigation Satellite System jest to PODSTAWOWY sensor nawigacji obszarowej. Pojęcie to obejmuje nie tylko GPS NAVSTAR (pierwszy w pełni funkcjonujący globalny
Bardziej szczegółowoLotniska lokalne jako baza dla firm serwisowych, przewoźników lotniczych i szkół lotniczych. Krzysztof Pawełek P.P.H.U. Royal-Star
Lotniska lokalne jako baza dla firm serwisowych, przewoźników lotniczych i szkół lotniczych. Krzysztof Pawełek P.P.H.U. Royal-Star I. ROLA LOKALNYCH LOTNISK Sieć portów lotniczych oraz lotnisk lokalnych
Bardziej szczegółowoAnaliza metod SIS i koncepcja ich wykorzystania podczas podejścia do lądowania według GNSS. Krzysztof Banaszek
Analiza metod SIS i koncepcja ich wykorzystania podczas podejścia do lądowania według GNSS. Krzysztof Banaszek Chełm, 15.02.2005 Zakres prezentacji Wymagania ICAO dla systemów GNSS Wymagania ICAO dla poszczególnych
Bardziej szczegółowoRozwój Lotnisk w Małopolsce stymulatorem dalszego rozwoju Małopolski korzyści i utrudnienia
Rozwój Lotnisk w Małopolsce stymulatorem dalszego rozwoju Małopolski korzyści i utrudnienia Kierunki rozwoju lotnisk w Polsce zarządzanie przestrzenią powietrzną bezpieczeństwo żeglugi powietrznej. Kraków,
Bardziej szczegółowoPROBLEMATYKA POZYSKIWANIA GEODANYCH NA POTRZEBY OPRACOWANIA PROCEDUR LOTU DLA NAWIGACJI OBSZAROWEJ (RNAV) W POLSCE
Adam CIEĆKO 1 Grzegorz GRUNWALD 1 Stanisław OSZCZAK 1 przeszkody lotnicze, nawigacja obszarowa, RNAV, GNSS PROBLEMATYKA POZYSKIWANIA GEODANYCH NA POTRZEBY OPRACOWANIA PROCEDUR LOTU DLA NAWIGACJI OBSZAROWEJ
Bardziej szczegółowo(Tekst mający znaczenie dla EOG)
30.9.2014 L 284/9 ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) NR 1029/2014 z dnia 26 września 2014 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 73/2010 ustanawiające wymagania dotyczące jakości danych i informacji
Bardziej szczegółowoSystemy przyszłościowe. Global Navigation Satellite System Globalny System Nawigacji Satelitarnej
Systemy przyszłościowe Global Navigation Satellite System Globalny System Nawigacji Satelitarnej 1 GNSS Dlaczego GNSS? Istniejące systemy satelitarne przeznaczone są do zastosowań wojskowych. Nie mają
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) / z dnia r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 6.3.2017 r. C(2017) 1426 final ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) / z dnia 6.3.2017 r. zmieniające rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 1207/2011 ustanawiające
Bardziej szczegółowoPolska Agencja Żeglugi Powietrznej Polish Air Navigation Services Agency ZMIANA KONFIGURACJI PRZESTRZENI POWIETRZNEJ
ZMIANA KONFIGURACJI PRZESTRZENI POWIETRZNEJ W REJONIE LOTNISKA LUBLIN Przestrzeń powietrzną FIR Warszawa należy traktować jako wspólne dobro, w którym realizowane powinno być pełne spektrum potrzeb wszystkich
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo żeglugi powietrznej Warszawa, r.
Bezpieczeństwo żeglugi powietrznej Warszawa, 24.05..2012 r. PAŻP / PANSA Agencja jest państwową osobą prawną powołaną od 01.04.2007 na bazie ustawy określającej zadania, której działalność finansowana
Bardziej szczegółowoPRZYGOTOWANIE, PRZEKAZANIE I PUBLIKACJA W AIP INFORMACJI AIS DOT
PRZYGOTOWANIE, PRZEKAZANIE I PUBLIKACJA W AIP INFORMACJI AIS DOT. MAŁYCH LOTNISK ORAZ WYMOGI DOTYCZĄCE OPERATÓW PRZESZKÓD NIEZBĘDNYCH DLA PRAWIDŁOWYCH PUBLIKACJI AIS/AIM ORAZ OPRACOWANIA PROCEDUR PODEJŚCIA
Bardziej szczegółowoSystem zarządzania bezpieczeństwem SMS
System zarządzania bezpieczeństwem SMS Poziom globalny (ogólnoświatowy) ICAO Poziom regionalny (europejski) Parlament Europejski i Rada Europy oraz Rozporządzenia Komisji Europejskiej i EUROCONTROL Poziom
Bardziej szczegółowoKARTA CHARAKTERYSTYKI PROFILU DYPLOMOWANIA
POLITECHNIKA KRAKOWSKA Instytut Inżynierii Drogowej i Kolejowej Studia stacjonarne I stopnia kierunek TRANSPORT KARTA CHARAKTERYSTYKI PROFILU DYPLOMOWANIA Nazwa profilu: Transport lotniczy Specyfika profilu:
Bardziej szczegółowoPAŻP wobec wyzwań EURO 2012 na tle ruchu lotniczego w latach 2007/2008/2009
PAŻP wobec wyzwań EURO 2012 na tle ruchu lotniczego w latach 2007/2008/2009 Zagadnienia 1. EURO 2012 z perspektywy PAŻP, 2. Obszary działań PAŻP w kontekście EURO 2012, 3. Cele PAŻP w kontekście EURO 2012,
Bardziej szczegółowoOPINIA nr 05/2007 EUROPEJSKIEJ AGENCJI BEZPIECZEŃSTWA LOTNICZEGO
OPINIA nr 05/2007 EUROPEJSKIEJ AGENCJI BEZPIECZEŃSTWA LOTNICZEGO w sprawie możliwości zmiany rozporządzenia (WE) nr 1702/2003 w odniesieniu do zasad wykonawczych dla certyfikacji statków powietrznych i
Bardziej szczegółowoSESAR. Systemy zarządzania ruchem lotniczym. Wykład 5 dr inż. Anna Kwasiborska
Systemy zarządzania ruchem lotniczym Wykład 5 dr inż. Anna Kwasiborska SESAR Single European Sky ATM Research Jednolity europejski system zarządzania ruchem lotniczym nowej generacji Podstawy systemu centralny
Bardziej szczegółowoZmiana w zawartości pól formularza planu lotu godnie ze Zmianą 1 do PANS ATM Doc 4444
Zmiana w zawartości pól formularza planu lotu godnie ze Zmianą 1 do PANS ATM Doc 4444 Modyfikację w zawartości pól formularza planu lotu wprowadza Zmiana 1 do PANS ATM Doc 4444, która została przyjęta
Bardziej szczegółowoInżynieria ruchu lotniczego 2 wykład 2
Inżynieria ruchu lotniczego 2 wykład 2 Kto jest odpowiedzialny i gdzie publikowane są informacje o aktualnych warunkach przestrzeni powietrznej i występujących zmianach? dr inż. Anna Kwasiborska Zarządzanie
Bardziej szczegółowoPolska Agencja Żeglugi Powietrznej Polish Air Navigation Services Agency. Polska Agencja Żeglugi Powietrznej/Politechnika Śląska
Polska Agencja Żeglugi Powietrznej Polish Air Navigation Services Agency Polska Agencja Żeglugi Powietrznej/Politechnika Śląska Od nieuków lepszy ten, co księgi czyta; Od czytających, kto pamięcią chwyta;
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK 8. ECAC, EUROCONTROL, ECIP / LCIP Polska. Analiza dokumentów międzynarodowych dotyczących LUN
ECAC, EUROCONTROL, ECIP / LCIP Polska Na podstawie ujednoliconej Konwencji EUROCOTROL, w celu ustanowienia jednolitego europejskiego systemu zarządzania przestrzenią powietrzną Umawiające się Strony, dla
Bardziej szczegółowoNawigacyjne zabezpieczenie lotnisk cywilnych, rozwiązania konwencjonalne i satelitarne
Nawigacyjne zabezpieczenie lotnisk cywilnych, rozwiązania konwencjonalne i satelitarne Ruch lotniczy w 2011 r. i prognozy na kolejne lata. Nałęczów, 24.02.2012 r. Zagadnienia 1. Nawigacyjne zabezpieczenie
Bardziej szczegółowoBUSINESS CASE ELEMENTEM IMPLEMENTACJI PROCEDUR LPV GNSS
Scientific Journal of Silesian University of Technology. Series Transport Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria Transport Volume 88 2015 p-issn: 0209-3324 e-issn: 2450-1549 DOI: Journal homepage:
Bardziej szczegółowoZarządzanie ruchem lotniczym a ochrona klimatu globalnego. Perspektywa PAśP. Warszawa
Zarządzanie ruchem lotniczym a Ochrona Klimatu Globalnego Perspektywa PAśP Warszawa 16.11.2009 Misja PAśP* Świadczenie wysokiej jakości usług związanych z zarządzaniem ruchem lotniczym, przyjaznych dla
Bardziej szczegółowoGNSS niezbędnym etapem implementacji LUN (1)
GNSS niezbędnym etapem implementacji LUN (1) Jest faktem znamiennym, że PAŻP jest: zainteresowana udziałem w projektach badawczych, których celem jest wdrożenie operacyjne systemów GPS i EGNOS do zastosowań
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE SYSTEMU EGNOS NA POTRZEBY NAWIGACJI LOTNICZEJ W POLSCE WSCHODNIEJ
1-2011 PROBLEMY EKSPLOATACJI 57 Janusz ĆWIKLAK, Marek GRZEGORZEWSKI, Henryk JAFERNIK, Stanisław OSZCZAK Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych w Dęblinie Adam CIEĆKO Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA
Załącznik nr 1 do SIWZ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Przedmiotem zamówienia jest usługa polegająca na wykonywaniu okresowej kontroli z powietrza lotniczych urządzeń naziemnych NAV i VAN funkcjonujących na
Bardziej szczegółowoPolska-Warszawa: Usługi przesyłu danych 2016/S Ogłoszenie o udzieleniu zamówienia. Usługi
1 / 8 Niniejsze ogłoszenie w witrynie TED: http://ted.europa.eu/udl?uri=ted:notice:63954-2016:text:pl:html Polska-Warszawa: Usługi przesyłu danych 2016/S 039-063954 Ogłoszenie o udzieleniu zamówienia Usługi
Bardziej szczegółowoNARUSZENIE I NIEDOPEŁNIENIE OBOWIĄZKÓW W BEZPIECZEŃSTWIE TRANSPORTU
1483 PRAWO 1484 Katarzyna CHRUZIK Politechnika Śląska NARUSZENIE I NIEDOPEŁNIENIE OBOWIĄZKÓW W BEZPIECZEŃSTWIE TRANSPORTU Wymagania prawne Dział czwarty Kodeksu Pracy 1 zawiera regulacje, dotyczące praw
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 18 grudnia 2013 r. Poz. 357. ZARZĄDZENIE Nr 41/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 18 grudnia 2013 r.
Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Warszawa, dnia 18 grudnia 2013 r. Poz. 357 ZARZĄDZENIE Nr 41/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie prowadzenia rejestru wojskowych lotniczych
Bardziej szczegółowoFIR. FIR Warszawa
Dr inż. Anna Kwasiborska FIR Rejon Informacji Powietrznej (FIR) to przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, w której zapewniona jest służba informacji powietrznej i służba alarmowa. Rodzaj przestrzeni
Bardziej szczegółowoSUP 85/16 (AD 2 EPGD)
POLSKA AGENCJA ŻEGLUGI POWIETRZNEJ POLISH AIR NAVIGATION SERVICES AGENCY SŁUŻBA INFORMACJI LOTNICZEJ AERONAUTICAL INFORMATION SERVICE SUP 85/16 (AD 2 EPGD) 02-147 Warszawa, ul. Wieżowa 8 AIS HQ: +48-22-574-5610,
Bardziej szczegółowoInżynieria Ruchu Lotniczego 2
Wprowadzenie Inżynieria Ruchu Lotniczego 2 Dr inż. Anna Kwasiborska Inżynieria ruchu lotniczego - problematyka 1 08.04.2018 Inżynieria ruchu lotniczego Inżynieria ruchu inżynieria ruchu lotniczego - wszystkie
Bardziej szczegółowo1. TERMINY 1. DATES do to
OGRANICZENIE DOSTÊPNOŒCI LOTNISKA KRAKÓW/BALICE Z POWODU PRAC REMONTOWYCH NA RWY 07/25 LIMITED AVAILABILITY OF KRAKÓW/BALICE AERODROME DUE TO OVERHAUL WORKS ON RWY 07/25 STRONA 1-1 PAGE 1-1 POLSKA AGENCJA
Bardziej szczegółowoLotnictwo: sprawozdania okresowe wskazują na zagrożenia dla realizacji kluczowych celów europejskiego zarządzania ruchem lotniczym
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Lotnictwo: sprawozdania okresowe wskazują na zagrożenia dla realizacji kluczowych celów europejskiego zarządzania ruchem lotniczym Bruksela, 25 listopada 2011 r. Autorzy
Bardziej szczegółowoKOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Projekt. ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) nr /... z dnia [ ] r.
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Projekt Bruksela, dnia r. C ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) nr /... z dnia [ ] r. ustanawiające wymagania techniczne i procedury administracyjne dotyczące operacji lotniczych
Bardziej szczegółowoStan opracowania metadanych zbiorów i usług danych przestrzennych dla tematu sieci transportowe w zakresie transportu lotniczego
RADA INFRASTRUKTURY INFORMACJI PRZESTRZENNEJ Stan opracowania metadanych zbiorów i usług danych przestrzennych dla tematu sieci transportowe w zakresie transportu lotniczego Źródło Autorstwo dokumentu
Bardziej szczegółowoObowiązek szkolenia kadry lotniczej
Obowiązek szkolenia kadry lotniczej Dr hab. inż. nawig. Andrzej Fellner Politechnika Śląska, dr Piotr Uchroński Międzynarodowy Port Lotniczy w Katowicach Krosno, 15.06.2018r. Lotnisko - podlega obowiązkowej
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 18 grudnia 2013 r. Poz. 113
Warszawa, dnia 18 grudnia 2013 r. Poz. 113 OGŁOSZENIE Nr 10 PREZESA URZĘDU LOTNICTWA CYWILNEGO z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie programów szkoleń do uzyskania świadectw kwalifikacji członków personelu
Bardziej szczegółowoPODZIAŁ SEKTOROWY OBSZARU KONTROLOWANEGO ACC W FIR WARSZAWA SECTORS OF ACC CONTROLLED AREA WITHIN WARSZAWA FIR
AIP POLSKA ENR 2.2.1-1 ENR 2.2.1 PODZIAŁ SEKTOROWY OBSZARU KONTROANEGO ACC W FIR WARSZAWA SECTORS OF ACC CONTROLLED AREA WITHIN WARSZAWA FIR 1. SEKTORY KONTROLI OBSZARU 1. AREA CONTROL SECTORS Obszar kontrolowany
Bardziej szczegółowoSTANDARDY I SYSTEMY ZARZĄDZANIA PORTAMI LOTNICZYMI 2013
Wersja Jednostka realizująca Typ Poziom Program Profil Blok Grupa Kod Semestr nominalny Język prowadzenia zajęć Liczba punktów ECTS Liczba godzin pracy studenta związanych z osiągnięciem efektów Liczba
Bardziej szczegółowoMIL SUP 16/15 (ENR 5) Obowiązuje od / Effective from 13 MAY 2015 Obowiązuje do / Effective to 26 JUN 2015
POLSKA AGENCJA ŻEGLUGI POWIETRZNEJ SŁUŻBA INFORMACJI LOTNICZEJ 02-147 Warszawa, ul. Wieżowa 8 AIS HQ: +48-22-574-5610, Fax: +48-22-574-5619, AFS: EPWWYOYX NOTAM Office: +48-22-574-7174, Fax: +48-22-574-7179,
Bardziej szczegółowoKOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Projekt ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR.../2010. z dnia [...]
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia [ ] r. Projekt ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR.../2010 z dnia [...] ustanawiające wspólne wymagania dotyczące korzystania z przestrzeni powietrznej oraz procedury
Bardziej szczegółowo1. TERMINY 1. DATES do to
OGRANICZENIE DOSTÊPNOŒCI LOTNISKA KRAKÓW/BALICE Z POWODU PRAC REMONTOWYCH NA RWY 07/25 LIMITED AVAILABILITY OF KRAKÓW/BALICE AERODROME DUE TO OVERHAUL WORKS ON RWY 07/25 STRONA 1-1 PAGE 1-1 POLSKA AGENCJA
Bardziej szczegółowoRAPORT KOŃCOWY zdarzenie nr: 1198/15 Statki powietrzne: a) samolot: Airbus A320
PAŃSTWOWA KOMISJA BADANIA WYPADKÓW LOTNICZYCH RAPORT KOŃCOWY zdarzenie nr: 1198/15 Statki powietrzne: a) samolot: Airbus A320 o znakach rozpoznawczych: DAIZB b) samolot: Airbus A321 o znakach rozpoznawczych:
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 11 czerwca 2010 r. w sprawie zakazów lub ograniczeń lotów na czas dłuższy niż 3 miesiące
Dziennik Ustaw Nr 106 8969 Poz. 678 678 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 11 czerwca 2010 r. w sprawie zakazów lub ograniczeń lotów na czas dłuższy niż 3 miesiące Na podstawie art. 119 ust.
Bardziej szczegółowo(Tekst mający znaczenie dla EOG) (5) Szybkie wprowadzenie usług łącza danych jako uzupełnienia
17.1.2009 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 13/3 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 29/2009 z dnia 16 stycznia 2009 r. ustanawiające wymogi dla usług łącza danych w jednolitej europejskiej przestrzeni
Bardziej szczegółowoKONSULTACJE SPOŁECZNE Projekt korekty granic poziomych TMA Warszawa w związku z optymalizacją dolotów do lotniska Warszawa/Modlin
KONSULTACJE SPOŁECZNE Projekt korekty granic poziomych TMA Warszawa w związku z optymalizacją dolotów do lotniska Warszawa/Modlin 1. CEL Celem korekty granic TMA Warszawa jest umożliwienie płynnego zniżania
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA WARSZAWSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY ENERGETYKI I LOTNICTWA WYKŁAD 4. dr inż. Kamila Kustroń
POLITECHNIKA WARSZAWSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY ENERGETYKI I LOTNICTWA WYKŁAD 4 dr inż. Kamila Kustroń Warszawa, 17 marca 2015 24 lutego: Wykład wprowadzający w interdyscyplinarną tematykę eksploatacji statków
Bardziej szczegółowoAsystent Lądowania ILS (ILS Assistant) w systemie Pitlab&Zbig OSD
Asystent Lądowania ILS (ILS Assistant) w systemie Pitlab&Zbig OSD Asystent Lądowania ILS (ang. Instrument Landing System) jest systemem wspierającym bezpieczne i precyzyjne lądowanie modelem w warunkach
Bardziej szczegółowoScientific Journal of Silesian University of Technology. Series Transport Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria Transport
Scientific Journal of Silesian University of Technology. Series Transport Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria Transport Volume 90 2016 p-issn: 0209-3324 e-issn: 2450-1549 DOI: 10.20858/sjsutst.2016.90.5
Bardziej szczegółowoGLOBALNY NAWIGACYJNY SYSTEM SATELITARNY GLOBAL NAVIGATION SATELLITE SYSTEM (GNSS)
AIP POLSKA ENR 4.3-1 ENR 4.3 GLOBALNY NAWIGACYJNY SYSTEM SATELITARNY GLOBAL NAVIGATION SATELLITE SYSTEM (GNSS) NAZWA NAME GPS CZĘSTOTLIWOŚĆ FREQUENCY MHZ L 1 = 1575.42 L 2 = 1227.6 WSPÓŁRZĘDNE GEOGRAFICZNE
Bardziej szczegółowoWykorzystanie serwisu ASG-EUPOS do badania i modyfikacji poprawek EGNOS na obszarze Polski
Wykorzystanie serwisu ASG-EUPOS do badania i modyfikacji poprawek EGNOS na obszarze Polski Leszek Jaworski Anna Świątek Łukasz Tomasik Ryszard Zdunek Wstęp Od końca 2009 roku w Centrum Badań Kosmicznych
Bardziej szczegółowoDrugi Przegląd Bezzałogowych Systemów Latających Zagadnienia prawno formalne oraz wymagania przepisów ATM/CNS Warszawa, r.
Drugi Przegląd Bezzałogowych Systemów Latających Zagadnienia prawno formalne oraz wymagania przepisów ATM/CNS Warszawa, 18.03.2013 r. Zakres prezentacji 1. Zadania PAŻP, Wizja i Misja. 2. Ruch lotniczy
Bardziej szczegółowoEuropejska Agencja Bezpieczeństwa Lotniczego
Dodatek do opinii nr 05/2007 PreRIA 21.040 Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotniczego WSTĘPNA OCENA WPŁYWU UREGULOWAŃ PRAWNYCH Zadanie nr 21.040 Dokumenty dotyczące hałasu lotniczego 1. Cel i zamierzony
Bardziej szczegółowoSystem zarządzania. Systemy zarządzania ruchem lotniczym. Wykład 2 dr inż. Anna Kwasiborska. Powiązania funkcyjne w systemie zarządzania
y zarządzania ruchem lotniczym Wykład 2 dr inż. Anna Kwasiborska zarządzania "Przez system zarządzania organizacją rozumiemy uporządkowany zbiór instrumentów, reguł i procedur zarządzania oraz aparat zarządzający
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA STAWIANE RADIONAWIGACYJNYM SYSTEMOM POZYCYJNYM. Streszczenie
kontradmirał dr inż. Czesław DYRCZ Akademia Marynarki Wojennej kmdr mgr inż. Henryk NITNER Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej, SHM RP kmdr dr hab. inż. Cezary SPECHT Akademia Marynarki Wojennej WYMAGANIA
Bardziej szczegółowoWYKAZ SKRÓTÓW I OZNACZEŃ
SPIS TREŚCI WSTĘP... Błąd! Nie zdefiniowano WYKAZ SKRÓTÓW I OZNACZEŃ... Błąd! Nie zdefiniowano 1. WSTĘP DO MIĘDZYNARODOWEGO PRAWA LOTNICZEGO... Błąd! Nie zdefiniowano 1.1. Definicje prawa lotniczego...
Bardziej szczegółowoWprowadzenie w tematykę zarządzania przedsięwzięciami/projektami. dr inż. Agata Klaus-Rosińska
Wprowadzenie w tematykę zarządzania przedsięwzięciami/projektami dr inż. Agata Klaus-Rosińska 1 DEFINICJA PROJEKTU Zbiór działań podejmowanych dla zrealizowania określonego celu i uzyskania konkretnego,
Bardziej szczegółowoCENTRUM KSZTAŁCENIA KADR LOTNICTWA CYWILNEGO EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ JAKO ALTERNATYWA KSZTAŁCENIA LOTNICZEGO
PRACE INSTYTUTU LOTNICTWA 211, s. 68-75, Warszawa 2011 CENTRUM KSZTAŁCENIA KADR LOTNICTWA CYWILNEGO EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ JAKO ALTERNATYWA KSZTAŁCENIA LOTNICZEGO ANDRZEJ FELLNER,
Bardziej szczegółowoORGANIZACJA LOTNICTWA CYWILNEGO W UNII EUROPEJSKIEJ
POLITECHNIKA ŚLĄSKA Wydział Transportu STUDIA PODYPLOMOWE DWUSEMESTRALNE ORGANIZACJA LOTNICTWA CYWILNEGO W UNII EUROPEJSKIEJ Katowice, luty 2010 r. PLAN NAUCZANIA PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ORGANIZACJA
Bardziej szczegółowoPODZIAŁ SEKTOROWY OBSZARU KONTROLOWANEGO ACC W FIR WARSZAWA SECTORS OF ACC CONTROLLED AREA WITHIN WARSZAWA FIR
AIP POLSKA ENR 2.2.1-1 ENR 2.2.1 PODZIAŁ SEKTOROWY OBSZARU KONTROANEGO ACC W FIR WARSZAWA SECTORS OF ACC CONTROLLED AREA WITHIN WARSZAWA FIR 1. SEKTORY KONTROLI OBSZARU 1. AREA CONTROL SECTORS Obszar kontrolowany
Bardziej szczegółowoScientific Journal of Silesian University of Technology. Series Transport Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria Transport
Scientific Journal of Silesian University of Technology. Series Transport Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria Transport Volume 88 2015 p-issn: 0209-3324 e-issn: 2450-1549 DOI: 10.20858/sjsutst.2015.88.3
Bardziej szczegółowoAIP VFR POLAND AIRAC effective date GRANICE PIONOWE I KLASA PRZESTRZENI VERTICAL LIMITS AND AIRSPACE CLASSIFICATION.
VFR ENR 3.1-1 VFR ENR 3.1 DELEGACJA SŁUŻB ATS DELEGATION OF ATS 1. DELEGACJA SŁUŻB ATS - CTR HERINGSDORF 1. DELEGATION OF ATS - HERINGSDORF CTR Linia łącząca następujące punkty/the line 53 55 20 N 014
Bardziej szczegółowoUrząd Lotnictwa Cywilnego
Integracja w obszarze systemów zarządzania bezpieczeństwem na przykładzie porozumień operacyjnych pomiędzy Polską Agencją Żeglugi Powietrznej a Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej 1 Podstawy prawne
Bardziej szczegółowoLotnictwo a ochrona klimatu globalnego
Lotnictwo a ochrona klimatu globalnego Co mogą zrobić uczestnicy rynku lotniczego? Konferencja Lotnictwo a Ochrona Klimatu Globalnego Warszawa, 6 października 2008 Port Lotniczy im. F. Chopina w Warszawie
Bardziej szczegółowoTRANSCOMP XIV INTERNATIONAL CONFERENCE COMPUTER SYSTEMS AIDED SCIENCE, INDUSTRY AND TRANSPORT
TRANSCOMP XIV INTERNATIONAL CONFERENCE COMPUTER SYSTEMS AIDED SCIENCE, INDUSTRY AND TRANSPORT Adam CIEĆKO 1 Stanisław OSZCZAK 1 Grzegorz GRUNWALD 1 RNAV, nawigacja obszarowa, precyzyjne podejście do lądowania
Bardziej szczegółowoEGNOS to działa! Za oknem widać niewiele, Więcej niż GPS. WYDARZENIE Próby lotne podejść APV I
WYDARZENIE Próby lotne podejść APV I EGNOS to działa! Za oknem widać niewiele, a na pewno nie widać lotniska. Pod nami poletka i lasy rozmyte zamgleniem. Lecimy po kresce procedury do lądowania. Zniżamy
Bardziej szczegółowoAIP VFR POLAND AIRAC effective date GRANICE PIONOWE I KLASA PRZESTRZENI VERTICAL LIMITS AND AIRSPACE CLASSIFICATION.
AIP VFR POLAND VFR R 3.1-1 VFR R 3.1 DELEGACJA SŁUŻB ATS DELEGATION OF ATS 1. DELEGACJA SŁUŻB ATS - CTR HERINGSDORF 1. DELEGATION OF ATS - HERINGSDORF CTR Linia łącząca następujące punkty/the line 53 55
Bardziej szczegółowoMIL SUP 21/15 (ENR 5) Obowiązuje od / Effective from 08 JUN 2015 Obowiązuje do / Effective to 19 JUN 2015
POLSKA AGENCJA ŻEGLUGI POWIETRZNEJ SŁUŻBA INFORMACJI LOTNICZEJ 02-147 Warszawa, ul. Wieżowa 8 AIS HQ: +48-22-574-5610, Fax: +48-22-574-5619, AFS: EPWWYOYX NOTAM Office: +48-22-574-7174, Fax: +48-22-574-7179,
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 27/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 31 października 2013 r.
Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Warszawa, dnia 31 października 2013 r. Poz. 280 ZARZĄDZENIE Nr 27/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 31 października 2013 r. w sprawie organizacji i szczegółowych zasad
Bardziej szczegółowoNUMER KONKURSU:. NUMER WNIOSKU:. TYTUŁ PROJEKTU:... NAZWA WNIOSKODAWCY:.. WNIOSKOWANA KWOTA Z EFRR:... DATA WPŁYNIĘCIA WNIOSKU:...
Karta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu współfinansowanego ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013 W ramach 1 Osi Rozwój infrastruktury
Bardziej szczegółowo