(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11)

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: (13) B1 (51) IntCl7 C06B 33/00 C06B 45/00 (54) Sposób otrzymywania odlewalnych mieszanin pirotechnicznych (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 13/01 (73) Uprawniony z patentu: Instytut Przemysłu Organicznego, Warszawa, PL (4 5) o udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 08/05 (72) Twórcy wynalazku: Marianna Parulska-Szmajda, Warszawa, PL Bogdan Zygmunt, Warszawa, PL Zofia Adamczyk-Leciejewska, Warszawa, PL Bogdan Florczak, Warszawa, PL Jerzy Leśniczak, Zielonka, PL Jadwiga Szymczak, Warszawa, PL Waldemar Swiderski, Warszawa, PL PL B1 (57) 1. Sposób otrzymywania odlewalnych mieszanin pirotechnicznych oświetlających, sygnalizacyjnych i dymnych, znamienny tym, ze najpierw wykonuje się przedmieszkę z drobnokrystalicznego utleniacza z ciekłym kauczukiem butadienowo-karboksylowo-nitrylowym, plastyfikowanym adypinianem dioktylowym o zawartości: drobnokrystalicznego utleniacza 75-77% wag., ciekłego kauczuku butadienowo-karboksylowo-nitrylowego % wag. i adypinianu dioktylowego 8-9% wag., a następnie do tej przedmieszki wprowadza się ciekłą żywicę epoksydową w ilości 4-12% wag. w odniesieniu do przedmieszki i po ogrzaniu i wymieszaniu wprowadza się w przypadku mieszanin oświetlających i sygnalizacyjnych sproszkowany stop aluminium-magnez w ilości minimum 20% wag. w odniesieniu do całości mieszaniny lub w przypadku mieszanin dymnych wprowadza się: czerwień żelazową w ilości 1-3% wag. w odniesieniu do całości mieszaniny, antracen i (lub) bifenyl w ilości nie mniejszej niż 15% wag. w odniesieniu do całości mieszaniny, miesza się w temperaturze C, wprowadza tlenek magnezu w ilości 0,5-10% wag. w odniesieniu do całości mieszaniny i całość miesza się w temp C do uzyskania jednorodnej masy.

2 Sposób otrzymywania odlewalnych mieszanin pirotechnicznych Zastrzeżenia patentowe 1. Sposób otrzymywania odlewalnych mieszanin pirotechnicznych oświetlających, sygnalizacyjnych i dymnych, znamienny tym, ze najpierw wykonuje się przedmieszkę z drobnokrystalicznego utleniacza z ciekłym kauczukiem butadienowo-karboksylowo-nitrylowym, plastyfikowanym adypinianem dioktylowym o zawartości: drobno krystalicznego utleniacza 75-77% wag., ciekłego kauczuku butadienowo-karboksylowo-nitrylowego % wag. i adypinianu dioktylowego 8-9% wag., a następnie do tej przedmieszki wprowadza się ciekłą żywicę epoksydową w ilości 4-12% wag. w odniesieniu do przedmieszki i po ogrzaniu i wymieszaniu wprowadza się w przypadku mieszanin oświetlających i sygnalizacyjnych sproszkowany stop aluminium-magnez w ilości minimum 20% wag. w odniesieniu do całości mieszaniny lub w przypadku mieszanin dymnych wprowadza się: czerwień zelazową w ilości 1-3% wag. w odniesieniu do całości mieszaniny, antracen i (lub) bifenyl w ilości nie mniejszej niż 15% wag. w odniesieniu do całości mieszaniny, miesza się w temperaturze C, wprowadza tlenek magnezu w ilości 0,5-10% wag. w odniesieniu do całości mieszaniny i całość miesza się w temp C do uzyskania jednorodnej masy. 2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że utleniaczem jest nadchloran amonowy lub mieszanina nadchloranu amonowego i azotanu sodowego. * * * Przedmiotem wynalazku jest sposób otrzymywania odlewalnych mieszanin pirotechnicznych oświetlających, sygnalizacyjnych i dymnych. Mieszaniny pirotechniczne oświetlające i dymne są otrzymywane ze sproszkowanych składników takich jak: proszki stopu aluminium-magnez o symbolach PAM-3 i PAM-4 różniące się rozdrobnieniem, proszek aluminiowy, tarflen, azotan sodowy, azotan barowy, proch czarny w postaci mączki. Do sklejenia tych sproszkowanych sypkich składników stosuje się przykładowo nowolak rozpuszczony w etanolu (40% roztwór) lub roztwór kalafonii w pokoście (25% roztwór). Zawartość składnika sklejającego w mieszaninie nie przekracza 6% wagowych, przy czym nie uwzględnia się rozpuszczalnika np. etanolu, który jest dodatkiem technologicznym i pomaga w rozprowadzeniu nowolaku w mieszaninie sypkich składników i zgranulowaniu tej mieszaniny. Z takich, co najwyżej zgranulowanych mieszanin można formować elementy, kształtki, ładunki tylko metodą prasowania. Wymaga to posiadania odpowiednio wytrzymałych form i w przypadku większych średnic pras o dużym nacisku. W przypadku ładunków w postaci wydłużonych prętów jest wymagane i stosowane prasowanie warstwami, ponieważ jednorazowe prasowanie nie zapewniłoby jednakowego składu na całej wysokości ładunku. Prasowane ładunki z w/w sproszkowanych składników z ok. 6 % zawartością lepiszcza są trudno zapalne. W celu poprawienia zapalności na podstawową mieszaninę naprasowuje się mieszaninę ze składników zapewniających lepszą zapalność. Takim podstawowym składnikiem jest mączka z prochu czarnego. Jej stosowanie zwiększa niebezpieczeństwo operacji prasowania. Z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej Nr (1987 r.) znana jest wysokoenergetyczna kompozycja, która, zdaniem autora, może być wykorzystana jako paliwo rakietowe lub bliżej nieokreślona mieszanina pirotechniczna. W treści tego patentu jest wzmianka, ze ze względów bezpieczeństwa i łatwości produkcji obecnie dąży się do odlewalnych mieszanin. Jednak w podanych dwu przykładach faza stała w składzie mieszaniny występuje, w 95%, czyli jest taka jak w krajowej praktyce stosującej prasowanie, a w jednym przykładzie faza stała występuje w 88% z automatycznie zwiększoną ilością lepiszcza i brak informacji na temat sposobu formowania wyrobów (elementów, ładunków) z tego typu mieszaniny. W zastrzezeniach tego patentu ujęto kompozycję mieszaniny, w której występuje

3 wysoko-rozdrobniony glin metaliczny jako substancja palna i nadchloran litu lub mieszanina nadchloranu litu z nadchloranem anionu jako utleniaczem, przy czym zawartość glinu wynosi od 25 do 50% wagowych. W kompozycji występuje też bór w ilości do 10%, a jako lepiszcze zastrzega się polibutadien z grupami wodorotlenowymi na końcach. Treścią w/w opisu patentowego jest w istocie kompozycja z niedoborem tlenu, tak, żeby glin spalił się na gazowy A l 2O lub gazowy AlBO 2. W opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej Nr podane jest urządzenie przystosowane do zrzucania z samolotu, zawierające mieszaninę zapalającą o składzie: nadchloran amonowy 40-70% substancja palna Al i Mg % lepiszcze polibutadien z grupami wodorotlenowymi na końcach 14-22%. W jednym z 25 zastrzezeń mówi się, że kompozycja zapalająca jest odlewana i spala się czołowo. Nie ma żadnej informacji na temat sposobu odlewania. Znane kompozycje pirotechniczne oprócz niedogodności prasowania mają również ten mankament, że zawierają jako lepiszcze polibutadien z grupami wodorotlenowymi, do którego utwardzania wymagane są dodatki toksycznych izocyjanianów. Nieoczekiwanie okazało się, że jeżeli mieszaniny pirotechniczne oświetlające, sygnalizacyjne i dymne będzie otrzymywać się w dwu etapach, najpierw przedmieszka, do której doda się czynnik sieciujący i składniki takie jak proszek stopu aluminium magnez w przypadku mieszanin oświetlających i sygnalizacyjnych lub antracen lub bifenyl w przypadku mieszanin dymnych to otrzyma się mieszaniny pirotechniczne oświetlające, sygnalizacyjne i dymne odlewalne nadające się do formowania z nich ładunków wygodną m etodą odlewania. Przedmiotem wynalazku jest sposób otrzymywania odlewalnych mieszanin pirotechnicznych oświetlających, sygnalizacyjnych i dymnych polegający na tym, że najpierw wykonuje się przedmieszkę z drobnokrystalicznego utleniacza i ciekłego kauczuku butadienowo-karboksylowo- -nitrylowego, plastyfikowanego adypinianem dioktylowym o składzie: 75-77% wag. drobnokrystalicznego utleniacza 15-16% wag. ciekłego kauczuku butadienowo-karboksylowo-nitrylowego 18-9% wag. adypinianu dioktylowego, a następnie do tej przedmieszki wprowadza się ciekłą żywicę epoksydową w ilości 4-12% wag. w odniesieniu do przedmieszki i po ogrzaniu i wymieszaniu wprowadza się: w przypadku mieszanin oświetlających i sygnalizacyjnych sproszkowany stop aluminium-magnez (PAM-4) w ilości minimum 20% wag. w odniesieniu do całości mieszaniny, lub w przypadku mieszanin dymnych wprowadza się: czerwień żelazową w ilości 1-3% wag. w odniesieniu do całości mieszaniny, antracen i (lub) bifenyl w ilości nie mniejszej niz 15% wag. w odniesieniu do całości mieszaniny, miesza się w temperaturze C, wprowadza tlenek magnezu w ilości 0,5-10% wag. w odniesieniu do całości mieszaniny i całość miesza się w temp C do uzyskania jednorodnej masy. Odlewalną mieszaniną łatwo napełnia się dowolne formy bez próżni lub pod próżnią i utwardza za pomocą podwyższonej temperatury. Formy mogą być np. tekturowe lub z innego materiału. Po odlaniu i utwardzeniu mieszanina pirotechniczna wiąże się ze ściankami formy dając trwałą, wolno-palną powłokę osłonową, co sprawia, ze spalanie mieszaniny pirotechnicznej może być łatwo programowane i czas działania określonego ładunku wydłużany. W przypadku stosowania ładunków bez osłon formy wykłada się folią teflonową, która przeciwdziała związaniu mieszaniny pirotechnicznej z osłoną i ułatwia wyjęcie ładunku z formy. Formy wówczas mogą być wielokrotnie wykorzystywane. Sposób wg wynalazku jest bezpieczny. Nie wymaga skomplikowanego oprzyrządowania. Elementy (ładunki) formowane sposobem wg wynalazku charakteryzują się bardzo dobrą wytrzymałością mechaniczną i trwałością. Ich właściwości użytkowe jak świecenie lub dymienie są dobre. Łatwo zapalne są zwłaszcza mieszaniny oświetlające i sygnalizacyjne. Sposób wg wynalazku jest szczegółowo przedstawiony w ponizszych przykładach. Przykład I. Wykonanie przedmieszki. Nadchloran amonowy, określony jako grubokrystaliczny o rozdrobnieniu:

4 powyżej 0,4 mm 10% wag. 0,250-0,400 mm 30% wag. 0, 125-0,250 mm 50% wag. 0,071-0,125 mm 9% wag. poniżej 0,071 mm 1%wag. suszy się w temperaturze nieprzekraczającej 100 C w ciągu kilku dób w wodnym termostacie i miele w młynie udarowym o obrotów na minutę. Świeżo zmielony miesza się z ciekłym kauczukiem butadienowo-karboksylowo-nitrylowym i adypinianem dioktylowym w ugniatarce planetarnej. Do ugniatarki planetarnej ogrzewanej gorącą wodą o temperaturze C wprowadza się ciekły kauczuk BKN w ilości 906 g i adypinian dioktylowym (ADO) w ilości 486 g. Miesza mechanicznie w ciągu pół godziny. Do ugniatarki wprowadza się w porcjach 4608 g w/w świeżo zmielonego nadchloranu amonowego. Po dodaniu każdej porcji miesza się w ciągu 5 minut. Po dodaniu ostatniej porcji mieszanie kontynuuje się w ciągu 3 godzin. Wymieszana przedmieszka, wybrana z kosza ugniatarki jest przechowywana w blaszanych pojemnikach niklowanych lub polietylenowych w temp. pokojowej. Może być używana w miarę potrzeby w ciągu kilkunastu miesięcy. Z użyciem wykonanej przedmieszki wykonuje się mieszaniny oświetlające i sygnalizacyjne o składzie: I II III przedmieszka jak wyżej ciekły kauczuk butadienowokarboksylowo-nitrylowy BKN - - 6,3 adypinian dioktylowy ADO - - 1,5 żywica epoksydowa E-5 7 6,9 6,0 proszek aluminium-magnez PAM ,0 tlenek magnezu azotan sodu czas utwardzania w 80 C ok. 30godz. 17godz. 17godz. Wykonanie polega na odważeniu przedmieszki, żywicy epoksydowej oraz BKN i ADO, ogrzaniu w temperaturze 80 C w ciągu pól godziny, wymieszaniu, dodaniu stałych składników: PAM-4, tlenek magnezu i azotan sodu, wymieszaniu po dodaniu każdego ze składników i wymieszaniu po dodaniu całości w ciągu kilku minut. Otrzymaną płynną, mieszaninę wlewa się pod ciśnieniem atmosferycznym do tekturowych form wyłożonych folią teflonową, zamkniętych od dołu korkami osłoniętymi folią teflonową. Napełnione formy wstawia się do wodnego termostatu o temperaturze 80 C w celu utwardzenia. Po rozelaborowaniu kształtki w/w mieszanin spalano z pomiarem maksymalnej temperatury i czasu palenia. Równolegle spalano dwie kształtki prasowane traktowane jako wzorcowe i uzyskano wyniki: temperatura otoczenia wilgotność powietrza I II II Prasowany wzorzec Flara prasowana samolotowa 2,7 2,7 2,7 2,7 2,7 95% 95% 95% 95% 95% odległość 9 m 9 m 9 m 9 m 9 m temp. maks C 1179 C 1589 C 1971 C 1989 C czas palenia 12 s 15 s 15 s 10 s 8 s

5 Przykład II. Do kosza ugniatarki wprowadza się 520 g przedmieszki wg przykładu I i 60 g żywicy epoksydowej E-5. Włącza się grzanie i mieszanie. Po uzyskaniu temperatury wody 72 C, wsypuje się 100 g PAM-4. Miesza parę minut i kolejno dodaje dwie 100 g porcje PAM-4. Po dodaniu każdej porcji miesza się. Po dodaniu trzeciej ostatniej porcji PAM-4 miesza się mechanicznie pół godziny. Mieszanina jest płynna. Napełnia się tą mieszaniną pod ciśnieniem atmosferycznym uprzednio przygotowane tekturowe tulejki 0 23,5 x 120 mm - tulejki są wyłożone wewnątrz folią teflonową o grubości ok. 0,2 mm i od dołu zamknięte takąż folią przymocowaną taśmą samoprzylepną. Tulejki mocuje się w otworach w dnie misy teflonowej, ustawionej na podstawce konstrukcyjnej na wibratorze Do misy wlewa się mieszaninę pirotechniczną. Wpływa ona do tulejek. Wibracja przyśpiesza wpływanie. Po napełnieniu tulejki wstawia się wraz z misą do 80 C do termostatu w celu utwardzenia. Utwardzenie uzyskuje się po upływie doby. Kształtki rozelaborowane przez wypychanie, nie wykazywały wypukłego menisku. Zmierzona gęstość mieszaniny po utwardzeniu 1,48 g/cm 3 Zmierzona kaloryczność 5945 J/g (1420 cal/g). Z jednej tulejki uzyskuje się dwie kształtki o wymiarach zbliżonych do flary samolotowej. Kształtkę zapalano na placu spalań za pomocą stopinki. Uzyskano łatwy zapłon, jasny płomień, czas palenia 16,5 sekundy dla wymiarów średnica 23 mm, wysokość 56 mm. Przykład III. Skład mieszaniny w gramach: przedmieszka wg przykładu I 901 PAM-4 495,4 żywica epoksydowa E-5 104,0. Przedmieszkę i żywicę epoksydową E-5 wprowadza się do garnka ugniatarki planetarnej. Włącza się ogrzewanie. Po osiągnięciu temperatury wody ogrzewającej 60 C dodaje się 1/3 część PAM-4 nie ogrzanego. Po 15 minutach dodaje się następną 1/3 część PAM-4 podgrzanego w 70 C. Po 5 minutach mieszania dodaje się resztę podgrzanego w 70 C PAM-4 i miesza mechanicznie 20 minut, przy czym temperatura wody ogrzewającej ugniatarkę wzrasta do 73 C. Otrzymuje się płynną mieszaninę, którą wlewa się do dwu tekturowych tulejek o średnicy 44 mm i wysokości ponad 240 mm i do dwu tekturowych tulejek o średnicy wewnętrznej 23 mm i wysokości 120 mm. Tulejki o średnicy 44 mm zamknięte były od dołu krążkami tekturowymi przyklejonymi taśmą samoprzylepną. Tulejki o średnicy 23 mm wyłożone były folią teflonową i zamknięte od dołu gumowymi korkami zakrytymi folią teflonową. Utwardzenie mieszaniny w tulejkach uzyskano w 70 C w ciągu 3 dób. Kaloryczność mieszaniny 5990 J/s (143 1 cal/g), gęstość mieszaniny w małych tulejkach 1,54 g/cm3. Mieszanina w większych tulejkach utwardziła się dając menisk wypukły, w niniejszych tulejkach menisku wypukłego nie zanotowano. Spalanie przeprowadzono na placu spalań. Zapłon uzyskiwano od stopinki. Uzyskano czasy spalania: Ø 23,0 mm, wysokość 57 mm bez osłony, otarta raszpla - 20 sekund; Ø 23,0 mm, wysokość 59,8 mm, bez osłony, powierzchnia gładka - 20,63 s; Ø 23,0 mm, wysokość 51,4 mm, bez osłony, powierzchnia gładka - 20,16 s Równolegle badana flara samolotowa, prasowana spaliła się w czasie 7,60 s. Ø 44 mm wysokość 300 mm spalana w tekturowej osłonie - czas palenia 1 13,09 s, Ø 44 mm wysokość 280 mm spalana w tekturowej osłonie - czas palenia 105 s. Obserwowana jasność płomienia porównywalna z jasnością płomienia mieszanin prasowanych.

6 Przykład IV. Skład mieszaniny jak w przykładzie III. W koszu ugniatarki odważa się żywicę epoksydową E-5. Dodaje odważoną na folii teflonowej przedmieszkę wg przykładu I miesza 20 minut. Odważony uprzednio PAM-4 ogrzewa się w temperaturze 80 C w czasie 20 minut. Ogrzany PAM-4 dodaje się do ugniatarki w trzech porcjach. Po dodaniu dwu kolejnych porcji miesza się po kilka minut, a po dodaniu ostatniej trzeciej porcji miesza się pół godziny. Odlewa się pod próżnią ok Pa poprzez sito szczelinowe do tekturowych tulejek o średnicy wewnętrznej 44 mm i wysokości 300 mm tulejki wstawia się do zbiornika próżniowego zamkniętego od góry szybą ze szkła organicznego. Zbiornik próżniowy i lejek zasilający ogrzewa się wodą z ultratermostatu o temperaturze ok. 80 C. Czas napełniania jednej tulejki wynosi około jednej napełniono dwie tulejki. Po zdjęciu próżni mieszanina w tulejkach osiadła około 5 cm. Tulejki z mieszaniną termostatowano dwie doby w temperaturze 80 C w celu utwardzenia. Po ostudzeniu do temperatury pokojowej jedną kształtkę ucięto do wysokości 94 mm i na placu spalań zapalono od dołu w pozycji wiszącej pionowo. Bezawaryjny zapłon uzyskano od stopinki przyklejonej plastrem do zapalanego czoła. Czas spalania 57 sekund. Płomień jasny, równy, dymu mało. Temperatura powietrza na zewnątrz ok. 0 C. Przykład V. Próbki mieszanin dymnych wykonuje się wg poniższego zestawienia w gramach: Przedmieszka wg przykł I Żywica epoksydow a E Bifenyl A ntracen - 50, MgO Fe2O Zelazo-w apnio-krzem Czas utw ardzania 5 dób w 6 dób w 17 godzin 17 godzin Spalono 17 godzin 70 C 70 C w 80 C w 80 C nie utwar- w 80 C dzoną Do parownicy odważa się przedmieszkę i żywicę epoksydową E-5, miesza i wstawia do termostatu do 80 Ć na okres 25 minut. Do uzyskanej płynnej zawartości w parownicy dodaje się pozostałe składniki i starannie miesza. Uzyskuje się odlewalne mieszaniny, które odlewa się do tekturowych tulejek lub form i wstawia do termostatu do 70 lub 80 C w celu utwardzenia. Do zapłonu stosuje się stopinę i podsypkę z wolno palnej mieszaniny MS-2 granulowanej lub pylistej. Spala się kształtki bez osłon lub z osłonami bardzo cienkimi np. z taśmy samoprzylepnej. Obserwuje się spalanie równoległymi warstwami. Dymienie, czyli wydzielenie czarnego dymu jest wystarczająco intensywne przy zawartości ok. 21 % wagowo antracenu w mieszaninie. Przykład VI. W garnku ugniatarki planetarnej ogrzanym wodą o temp. 70 C odważa się 724,6 g przedmieszki wg przykładu I i 38,35 g żywicy epoksydowej E-5 i miesza mechanicznie w czasie 20 minut. Dodaje 14,5 g czerwiem żelazowej (TFe2 O 3) i 117,4 antracenu i miesza 5 minut, dodaje 100 g antracenu i miesza 30 minut. Dodaje 7,2 g tlenku magnezu o rozdrobnieniu poniżej 0,25 mm i miesza 10 minut. Płynną mieszaninę wlewa się do tekturowej tulejki z umieszczonym wewnątrz teflonowym rdzeniem. Grubość ścianki tekturowej tulejki 3 mm tulejkę w czasie napełniania ustawia się na pracującym wibratorze. Wibrowanie kontynuuje się w czasie napełniania i po jego zakończeniu, co w sumie trwa 20 minut. Utwardzenie uzyskuje się w 80 C w czasie doby. Uzyskuje się ładunek o wymiarach średnica zewnętrzna 68 mm, otwór wewnętrzny 22 mm i wysokość 217 mm. Zmierzona kaloryczność mieszaniny dymnej (pomiar z prochem

7 wzorcowym) wyniosła 1708 J/g (408 cal/g). W komorze Uranita, na placu spalań spalono ładunki o średnicy zewnętrznej 68 mm i wysokościach 170 i 70 mm do zapłonu stosowano oprócz stopiny kształtkę z paliwa złozonego o wymiarach Ø 12 x 20 mm. Uzyskano obfity czarno-szary dym - czasy spalania odpowiednio 25 sekund i 22 sekundy. Przykład VII. Skład mieszaniny w gramach: przedmieszka wg przykładu I 1014,4 żywica epoksydowa E-5 50,7 czerwień żelazowa (Fe2 O 3) techniczna 20,3 antracen techniczny 304,4 tlenek magnezu (MgO) 10,1. Do kosza ugniatarki ogrzewanego wodą o temperaturze 70 C z ultratermostatu wprowadza się przedmieszkę i żywicę epoksydową. Miesza się 20 minut. Dodaje czerwień zelazową i połowę antracenu. Miesza 5 minut. Dodaje pozostały antracen i miesza 30 minut. Dodaje tlenek magnezu i miesza 20 minut. Odlewa się pod próżnią (pod obniżonym ciśnieniem) ok Pa (10 mm słupa rtęci) przez sito szczelinowe kolejno do dwu tekturowych tulejek o średnicy zewnętrznej 68 mm i wewnętrznej 62 z rdzeniem teflonowym 0 20 mm. Czas próżniowego napełniania jednej tulejki ok. 20 minut. Po napełnieniu tulejki wstawia się do termostatu o temp. 80 C na jedną dobę w celu utwardzenia. Wyjmuje się rdzenie teflonowe. Próbę spalania przeprowadzono w komorze Uranita na placu spalań. Uzyskano zapłon od stopiny i kształtki z paliwa złożonego o wymiarach 0 12 x 20 mm. Uzyskano dym czarny z odcieniami szarego, intensywny, czas palenia 32 sekundy. W przestrzeni bezpośrednio nad spalanym Uranitem obserwowano płomienie.

8 Departam ent Wydawnictw UP RP Nakład 50 egz Cena 2,00 zł.