(57) 1. Urządzenie do kucia przez spęczanie, zwłaszcza na prasach, (19)PL (11) (13)B1 (12) OPIS PATENTOWY PL B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: (19)PL (11) (13)B1 (51) IntCl7 B21J 9/06 B21K 1/12 (54)Urządzenie do kucia przez spęczanie (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 18/00 (73) Uprawniony z patentu: Instytut Obróbki Plastycznej, Poznań, PL Rut Tadeusz, Poznań, PL (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 10/04 (72) Twórcy wynalazku: Tadeusz Rut, Poznań, PL PL B1 (57) 1. Urządzenie do kucia przez spęczanie, zwłaszcza na prasach, składające się z dwóch sztywnych konstrukcji, z których jedna stanowi korpus, a druga - głowicę urządzenia oraz z co najmniej jednej dzielonej obudowy narzędziowej zawierającej wkładki dzielonych matryc zaciskających kuty element i spęcza jących go w strefie spęczania znajdującej się przed czołową powierzchnią tych dzielonych matryc, przy czym obudowa dzielonych matryc z jednej strony jest podparta suwliwie o jedną ze sztywnych konstrukcji w płaszczyźnie równoległej do płaszczyzny podziału matryc, natomiast druga strona obudowy narzędziowej jest przegubowo podparta na mechanizmie równoległo wodowym utworzonym z co najmniej dwóch dźwigni kolanowych, który to mechanizm jest z kolei oparty o drugą ze sztywnych konstrukcji urządzenia, przy czym dźwignie kolanowe są kinematycznie sprzęgnięte z dwustronnie łożyskowanymi ogniwami utrzymującymi założoną odległość osi dwu przegubów każdej z dźwigni kolanowych, znamienne tym, że każde z ogniw (7) jest ułożyskowane na dwóch odrębnych czopach łożyskowych (8, 9), z których jeden (8) jest zainstalowany na podpartej na mechanizmie równoległowodowym obudowie narzędziowej (6, 29), natom iast drugi czop łożyskowy (9) jest zainstalowany na tej sztywnej konstrukcji (1, 26), o którą ten mechanizm równoległo wodowy jest oparty, przy czym obydwa czopy (8, 9) są usytuowane pomiędzy dźwigniami kolanowymi (5) mechanizmu równoległowodowego i są równoległe do osi ich przegubów.

2 Urządzenie do kucia przez spęczanie Zastrzeżenia patentowe 1. Urządzenie do kucia przez spęczanie, zwłaszcza na prasach, składające się z dwóch sztywnych konstrukcji, z których jedna stanowi korpus, a druga - głowicę urządzenia oraz z co najmniej jednej dzielonej obudowy narzędziowej zawierającej wkładki dzielonych matryc zaciskających kuty element i spęczających go w strefie spęczania znajdującej się przed czołową powierzchnią tych dzielonych matryc, przy czym obudowa dzielonych matryc z jednej strony jest podparta suwliwie o jedną ze sztywnych konstrukcji w płaszczyźnie równoległej do płaszczyzny podziału matryc, natomiast druga strona obudowy narzędziowej jest przegubowo podparta na mechanizmie równoległowodowym utworzonym z co najmniej dwóch dźwigni kolanowych, który to mechanizm jest z kolei oparty o drugą ze sztywnych konstrukcji urządzenia, przy czym dźwignie kolanowe są kinematycznie sprzęgnięte z dwustronnie łożyskowanymi ogniwami utrzymującymi założoną odległość osi dwu przegubów każdej z dźwigni kolanowych, znamienne tym, że każde z ogniw (7) jest ułożyskowane na dwóch odrębnych czopach łożyskowych (8, 9), z których jeden (8) jest zainstalowany na podpartej na mechanizmie równoległowodowym obudowie narzędziowej (6, 29), natomiast drugi czop łożyskowy (9) jest zainstalowany na tej sztywnej konstrukcji (1, 26), o którą ten mechanizm równoległowodowy jest oparty, przy czym obydwa czopy (8, 9) są usytuowane pomiędzy dźwigniami kolanowymi (5) mechanizmu równoległowodowego i są równoległe do osi ich przegubów. 2. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że jeden z czopów łożyskowych (8, 9) jest nastawny. 3. Urządzenie według zastrz. 2, znamienne tym, że nastawny czop łożyskowy (9) jest zainstalowany na podłużnej belce (1) korpusu. 4. Urządzenie według zastrz. 2, znamienne tym, że nastawny czop łożyskowy (9) jest zainstalowany na głowicy (14) urządzenia. 5. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że nastawny czop (9) jest osadzony na mimośrodzie zaopatrzonym w blokadę (10) położenia. 6. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że każde z ogniw (7) jest usytuowane w odrębnej wnęce wykonanej w obudowie narzędziowej (6, 6a). 7. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że w obudowach narzędziowych (6) są zainstalowane ukośne zderzaki (12) skierowane ku zderzakom elastycznym (17) usytuowanym w jednej ze sztywnych konstrukcji (14, 38). 8. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że w obudowach narzędziowych (6) są zainstalowane elastyczne zderzaki (17) skierowane ku ukośnym zderzakom (12) usytuowanym w jednej ze sztywnych konstrukcji (14, 38). 9. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że oparta na mechanizmie równoległowodowym obudowa narzędziowa (6) zawierająca wkładkę matrycową z wykrojem formującym jest suwliwie oparta o konsolę (20) prostopadłą do ruchu głowicy (14) urządzenia i równoległą do kierunku spęczania, która to konsola jest sztywno połączona z przeciwsobnie pracującą obudową narzędziową (6a) opartą o drugi mechanizm równoległowodowy. 10. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że oparta na mechanizmie równoległowodowym obudowa narzędziowa (6) jest suwliwie oparta o co najmniej jedną konsolę (20) prostopadłą do ruchu głowicy urządzenia i równoległą do kierunku spęczania, która to konsola jest sztywno połączona z stemplowym suwakiem (22) osadzonym suwliwie na prowadniku (21) równoległym do ruchu głowicy urządzenia. 11. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że przynajmniej jedna z jego obudów narzędziowych (6) opartych o mechanizm równoległowodowy jest wyposażona w oprawę (24, 30) wkładek matrycowych, z którą jest ona połączona suwliwie w kierunku prostopadłym

3 do ruchu głowicy (14) urządzenie i równoległym do kierunku spęczania, przy czym te oprawy (24, 30) są nieruchome w kierunku prostopadłym do ruchu głowicy (14) urządzenia. 12. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tyra, że przynajmniej jedna z obudów narzędziowych (6) oparta o mechanizm równoległowodowy jest zaopatrzona w występ (13) sprzęgający ją z obudową narzędziową (15) zainstalowaną suwliwie w kierunku prostopadłym do ruchu głowicy urządzenia. 13. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że obudowa narzędziowa (29) oparta o mechanizm równoległowodowy jest zaopatrzona w występ (40) sprzęgający ją z suwakiem stemplowym (35) zainstalowanym suwliwie w kierunku prostopadłym do ruchu suwaka prasy. 14. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że oparte o mechanizm równoległowodowy obudowy narzędziowe (6, 6a) znajdujące się po jednej stronie płaszczyzny podziału matryc są suwliwie połączone z obudowami narzędziowymi (15, 15a) usytuowanymi po drugiej stronie płaszczyzny podziału matryc za pomocą kolumn (16) ustawionych równolegle do kierunku ruchu głowicy urządzenia, a obudowy narzędziowe (6, 6a) oparte o mechanizmy równoległowodowe są wyposażone w odciągacze (11). * * * Przedmiotem wynalazku jest urządzenie do kucia przez spęczanie, zwłaszcza na prasach, składające się z dwóch sztywnych konstrukcji, z których jedna stanowi korpus, a druga - głowicę urządzenia oraz z co najmniej jednej dzielonej obudowy narzędziowej zawierającej wkładki dzielonych matryc zaciskających kuty element i spęczających go w strefie spęczania, znajdującej się przed czołową powierzchnią tych dzielonych matryc, przy czym obudowa dzielonych matryc z jednej strony jest podparta suwliwie o jedną ze sztywnych konstrukcji w płaszczyźnie równoległej do płaszczyzny podziału matryc, natomiast druga strona obudowy narzędziowej jest przegubowo podparta na mechanizmie równoległowodowym utworzonym z co najmniej dwóch dźwigni kolanowych, który to mechanizm jest z kolei oparty o drugą ze sztywnych konstrukcji urządzenia, przy czym dźwignie kolanowe są kinematycznie sprzęgnięte z dwustronnie łożyskowanymi ogniwami utrzymującymi założoną odległość osi dwu przegubów każdej z dźwigni kolanowych. Tego rodzaju konstrukcje znane są na przykład z polskiego opisu patentowego numer U m ożliwiają one zamianę pionowego nacisku suwaka prasy, lub innego mechanizmu napędzającego na poziomą siłę spęczającą obrabianą odkuwkę, przy czym pionowa składowa nacisku prasy powoduje samoczynne mocowanie obrabianej odkuwki w dzielonych matrycach. Urządzenie to wykazuje następujące wady: 1. ma zbyt duże wymiary gabarytowe w porównaniu z kutymi wyrobami. Wada ta wynika ze sposobu łożyskowania dźwigni kolanowych i spinających je ogniw. Ogniwa te są bowiem ułożyskowane na osiach przegubów dźwigni kolanowych, co powoduje zwiększenie szerokości urządzenia, 2. demontaż choćby jednej oprawy narzędziowej wymaga uprzedniego demontażu podłużnych belek korpusu urządzenia, 3. ogniwa łączące osie przegubów dźwigni kolanowych nie mają możliwości regulacji luzów łożyskowych, 4. wielkość siły zaciskającej materiał w matrycach równa się połowie nacisku prasy. Taki system samozaciskania ma te wadę, że siła zaciskająca materiał jest funkcją oporu spęczania, przy czym w związku ze zmieniającym się kątem pochylenia dźwigni kolanowych w trakcie ruchu roboczego urządzenia również wartość stosunku siły mocującej do oporu spęczania ulega zmniejszeniu. Natomiast największe siły rozwierające matryce powstają pod koniec kształtowania odkuwki w wykroju matryc. Na skutek nacisku odkształcanego metalu w wykroju siła rozpierająca matryce może przekroczyć siłę je zaciskającą. Jeżeli stan taki zaistnieje, to dochodzi do zwiększenia wymiaru poprzecznego odkuwki i powstaje szczelina pomiędzy wkładkami matrycowymi w płaszczyźnie ich podziału,

4 podczas spęczania obrabiany materiał wykonuje ruch wraz z obudową narzędziową. Jest to ruch złożony po trajektorii łuku. W przypadku kucia długich prętów stanowi to znaczne utrudnienie z uwagi na występujące siły bezwładnościowe. Ponadto z uwagi na szybkie ruchy spęczanego materiału niemożliwe jest trzymanie go przez operatora, na przykład w kleszczach. Utrudnia to manipulację prętem podczas przekładania go do kolejnego wykroju matrycowego. Przedłuża to czas kucia, doprowadzając do nadmiernego nagrzewania narzędzi i obniżenia ich trwałości, 6. podczas zwierania obudów narzędziowych przy suwie roboczym następuje zderzenie ich w płaszczyźnie podziału powodujące hałas i niepożądane naprężenia w niektórych węzłach konstrukcyjnych urządzenia, które mogą doprowadzić do jego uszkodzenia. Zadaniem wynalazku jest wyeliminowanie tych niedogodności. Według wynalazku zadanie to zostało rozwiązane w ten sposób, że każde z ogniw jest ułożyskowane na dwóch odrębnych czopach łożyskowych, z których jeden jest zainstalowany na podpartej na mechanizmie równoległowodowym obudowie narzędziowej, natomiast drugi czop łożyskowy jest zainstalowany na tej sztywnej konstrukcji, o którą ten mechanizm równoległowodowy jest oparty, przy czym obydwa czopy są usytuowane pomiędzy dźwigniami kolanowymi mechanizmu równoległowodowego i są równoległe do osi ich przegubów. Korzystnie jest, jeżeli jeden z czopów łożyskowych jest nastawny. W niektórych przypadkach korzystnie jest, jeżeli nastawny czop łożyskowy jest zainstalowany na podłużnej belce korpusu. Według innej alternatywy korzystnie jest, jeżeli nastawny czop łożyskowy jest zainstalowany na głowicy urządzenia. Korzystnie jest, jeżeli nastawny czop jest osadzony na mimośrodzie zaopatrzonym w blokadę położenia. Dogodnie jest, jeżeli każde z ogniw jest usytuowane w odrębnej wnęce wykonanej w o budowie narzędziowej. Dla wyeliminowania niepożądanych drgań i hałasu dogodnie jest, jeżeli w obudowach narzędziowych są zainstalowane ukośne zderzaki skierowane ku zderzakom elastycznym usytuowanym w jednej ze sztywnych konstrukcji. Alternatywnie możliwe jest, jeżeli w obudowach narzędziowych są zainstalowane elastyczne zderzaki skierowane ku ukośnym zderzakom usytuowanym w jednej ze sztywnych konstrukcji. Aby wyeliminować rozwieranie matryc podczas suwu roboczego korzystnie jest, jeżeli oparta na mechanizmie równoległewodowym obudowa narzędziowa, zawierająca wkładkę matrycową z wykrojem formującym, jest suwliwie oparta o konsolę prostopadłą do ruchu głowicy urządzenia i równoległą do kierunku spęczania, która to konsola jest sztywno połączona z przeciwsobnie pracującą obudową narzędziową opartą o drugi mechanizm równoległowodowy. W innym z możliwych rozwiązań dla wyeliminowania rozwierania matryc podczas suwu roboczego dobrze jest, jeżeli oparta na mechanizmie równoległowodowym obudowa narzędziowa jest suwliwie oparta o co najmniej jedną konsolę prostopadłą do ruchu głowicy urządzenia i równoległą do kierunku spęczania, która to konsola jest sztywno połączona ze stemplowym suwakiem osadzonym suwliwie na prowadniku równoległym do ruchu głowicy urządzenia. Korzystnie jest, jeżeli przynajmniej jedna z jego obudów narzędziowych opartych o mechanizm równoległowodowy jest wyposażona w oprawę wkładek matrycowych, z którą jest ona połączona suwliwie w kierunku prostopadłym do ruchu głowicy urządzenia i równoległym do kierunku spęczania, przy czym te oprawy są nieruchome w kierunku prostopadłym do ruchu głowicy urządzenia. Korzystnie jest również, jeżeli przynajmniej jedna z obudów narzędziowych oparta o mechanizm równoległowodowy jest zaopatrzona w występ sprzęgający ją z obudową narzędziową zainstalowaną suwliwie w kierunku prostopadłym do ruchu głowicy urządzenia.

5 W innym z możliwych rozwiązań obudowa narzędziowa oparta o mechanizm równoległowodowy jest zaopatrzona w występ sprzęgający ją z suwakiem stemplowym zainstalowanym suwliwie w kierunku prostopadłym do ruchu suwaka prasy. Możliwe jest też rozwiązanie konstrukcyjne, w którym oparte o mechanizm równole głowodowy obudowy narzędziowe znajdujące się po jednej stronie płaszczyzny podziału matryc są suwliwie połączone z obudowami narzędziowymi usytuowanymi po drugiej stronie płaszczyzny podziału matryc za pomocą kolumn ustawionych równolegle do kierunku ruchu głowicy urządzenia, a obudowy narzędziowe oparte o mechanizmy równoległowodowe są wyposażone w odciągacze. Poniżej objaśniono wynalazek w oparciu o cztery przykłady wykonania urządzenia uwidocznione na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia przykład pierwszy urządzenia zainstalowanego na prasie w położeniu otwartym (lewa strona w widoku z boku, prawa strona w przekroju wzdłużnym), fig. 2 - to urządzenie w przekroju poprzecznym cząstkowym wzdłuż linii A-A na fig. 1, fig. 3 - to urządzenie w momencie styku ukośnych zderzaków, w widoku z boku, fig. 4 - to urządzenie przy dolnym położeniu suwaka prasy, w widoku z boku, częściowo w przekroju, fig. 5 - drugi przykład wykonania urządzenia, przy górnym położeniu suwaka prasy, w przekroju wzdłużnym, fig. 6 - urządzenie według fig. 5 w momencie styku ukośnych zderzaków, w widoku z boku, częściowo w przekroju, fig. 7 - urządzenie według fig. 5 przy dolnym położeniu suwaka prasy, w widoku z boku, częściowo w przekroju, fig. 8 - trzeci przykład wykonania urządzenia, przy górnym położeniu suwaka prasy, w widoku z boku, częściowo w przekroju wzdłużnym, fig. 9 - dolną część urządzenia według fig. 8 po wymontowaniu z niego narzędzi, w widoku z góry, fig urządzenie według fig. 8 przy dolnym zwrotnym położeniu suwaka prasy, w widoku z boku, częściowo w przekroju, fig czwarty przykład wykonania urządzenia, przy górnym położeniu suwaka prasy, w przekroju wzdłużnym, fig urządzenie według fig. 11 w położeniu przed ruchem roboczym (oprawy narzędziowe są zamknięte), w widoku z boku, po wymontowaniu belki podłużnej, częściowo w przekroju, fig urządzenie według fig. 11 pod koniec suwu roboczego, czyli pod koniec operacji spęczania, w widoku z boku, częściowo w przekroju. W pierwszym przykładzie wykonania pokazanym na fig. 1 do fig. 4 urządzenie składa się z dwóch zespołów - dolnego i górnego. Zespół dolny ma korpus utworzony przez dwie podłużne belki 1, pomiędzy którymi są usytuowane poprzeczne belki 2. Całość korpusu skręcona jest za pom ocą śrub 3. Na poprzecznych belkach 2 są zainstalowane łożyskowe wałki 4, zaś o te wałki 4 są oparte kolanowe dźwignie 5. Dolne i górne powierzchnie kolanowych dźwigni 5 są wklęsłe - cylindryczne. Górne, wklęsłe powierzchnie kolanowych dźwigni 5 przylegają do łożyskowych wałków 4a, które z kolei są przymocowane do narzędziowych (matrycowych) obudów 6 oraz 6a. Dźwignie kolanowe 5 wraz z ich wałkami łożyskowymi 4 oraz narzędziowymi obudowami 6, 6a tworzą dwa układy równoległowodowe. Dźwignie kolanowe 5 obydwu tych mechanizmów są parami pochylone ku sobie, tak, aby podczas pracy urządzenia obudowy narzędziowe poruszały się przeciwsobnie. Wałki łożyskowe 4 przyporządkowane do jednej kolanowej dźwigni 5 nie są spięte za pomocą ogniw, tak jak to jest opisane na przykład w polskim opisie patentowym nr W rozwiązaniu według wynalazku zastosowano natomiast ogniwa 7, z których każde jest ułożyskowane na dwóch odrębnych czopach 8 i 9. Spośród nich górny czop 8 jest osadzony sztywno w obudowie narzędziowej 6, natomiast dolny czop 9 jest nastawny (fig. 2). Jest on bowiem obrotowo osadzony w podłużnej belce 1 i posiada przednią część mimośrodową stanowiącą oś obrotu dla ogniwa 7. Do blokowania w żądanej pozycji mimośrodów zastosowano śruby 10 dostępne z zewnętrznej strony podłużnych belek 1. Narzędziowe obudowy 6 są połączone z elastomerowymi odciągaczami 11 i są zaopatrzone w ukośne zderzaki 12. Zespół górny urządzenia składa się z głowicowej płyty 14 do której są suwliwie przymocowane dwie górne narzędziowe obudowy 15 i 15a, które z kolei są za pomocą pionowych kolumn 16 sprzęgnięte z dolnymi narzędziowymi obudowani 6 i 6a. Kolumny te 16 są sztywno zamocowane w obudowach 15 i 15a, natomiast ich dolne końce są suwliwie osadzone w otworach wykonanych w dolnych obudowach 6 i 6a. Na dolnej powierzchni głowicowej

6 płyty 14 są zainstalowane elastyczne, ukośne zderzaki 17, współpracujące z ukośnymi zderzakami 12. Górna głowicowa płyta 14 jest przymocowana do suwaka 18 prasy. Dolna część urządzenia spoczywa na stole 19 prasy. Lewa dolna narzędziowa obudowa 6a jest na swej dolnej powierzchni zaopatrzona w sztywno z nią połączoną konsolą 20, wystającą w prawo poza pionową płaszczyznę symetrii urządzenia i podpierającą suwliwie od dołu prawą dolną obudowę narzędziową 6. Urządzenie działa w następujący sposób: przy otwartym urządzeniu na dolne części wkładek 42a matrycowych osadzonych w obudowach 6 i 6a układa się przeznaczony do kucia nagrzany materiał, po czym uruchamia się prasę. Podczas suwu roboczego prasy najpierw dochodzi do zwarcia zderzaków 12 i 17, które amortyzują zwieranie obudów matrycowych 6 i 6a oraz 15 i 15a. Następnie górne, narzędziowe obudowy 15 i 15a, zawierające górne części wkładek matrycowych 42, naciskają na dolne narzędziowe obudowy 6 i 6a. Przeznaczony do kucia materiał zostaje zaciśnięty w matrycach. Dzięki dźwigniom kolanowym 5, których górne części są wychylone w stosunku do pionu w kierunku pionowej płaszczyzny symetrii urządzenia oraz dzięki ślizgowemu osadzeniu górnych obudów 15 i 15a następuje wzajemne zbliżanie się lewych i prawych matryc w kierunku poziomym, co powoduje spęczanie znajdującego się pomiędzy nimi odcinka kutego materiału. Podczas kształtowania materiału w momencie wzrostu siły rozwierającej matryce wykroju formującego ponad siłę zaciskającą te matryce konsola 20 podpierająca obudowę, w której zamontowane są te matryce, wspomaga zaciskanie się tych matryc, a tym samym ogranicza możliwość powstawania niepożądanej wypływki. Po cofnięciu suwaka prasy odciągacze 11 cofają mechanizmy równoległo wodo we w położenie wyjściowe, w którym następuje wyjęcie odkuwki z matryc. W drugim przykładzie wykonania urządzenia przedstawionym na fig. 5 do 7 zastosowano tylko jedną opartą o mechanizm równoległowodowy dolną obudowę narzędziową 6 (na rysunku - prawą), która podobnie jak w opisanym już wyżej urządzeniu jest za pomocą kolumn 16 sprzęgnięta z osadzoną suwliwie w głowicy górną narzędziową obudową 15. Tak samo rozwiązano też konstrukcję ogniwa 7 (i jego czopów łożyskowych) spinającego zespół przegubów i dźwigni kolanowych układy równoległowodowego. Podobnie jak w urządzeniu przedstawionym na fig. 1 do 4 zastosowano skośne zderzaki 12 i 17. Lewa część urządzenia ma odmienną konstrukcję. W tym przypadku do poprzecznego elementu 21 korpusu jest przymocowany suwliwie (w kierunku pionowym) suwak stemplowy 22, w którym są zainstalowane oprawy stempli 23a i 23b. Urządzenie to działa w następujący sposób, przy otwartym urządzeniu do opraw stemplowych 23a i 23b montuje się stempel 43. Na dolne części wkładek matrycowych 42a osadzonych w obudowie 6 układa się przeznaczony do kucia nagrzany materiał, po czym uruchamia się prasę. Podczas suwu roboczego najpierw stykają się ze sobą zderzaki 12 i 17 amortyzując zwieranie opraw narzędziowych, a następnie górna narzędziowa obudowa 15, zawierająca górną część wkładki matrycowej 42, naciska na dolną narzędziową obudowę 6. Przeznaczony do kucia materiał zostaje zaciśnięty w matrycach. Dzięki dźwigniom kolanowym 5, których górne części są wychylone w stosunku do pionu w kierunku suwaka stemplowego 22 następuje zbliżenie obudowy 6 i matrycy w kierunku poziomym do suwaka stemplowego 22, dzięki czemu zawarty w oprawach 23a i 23b stempel 43 kształtuje koniec zaciśniętego w matrycach nagrzanego materiału. W urządzeniu zastosowano także konsolę 20, która w tym przypadku jest przytwierdzona do suwaka stemplowego 22 i która przeciwdziała rozwieraniu się matryc podczas suwu roboczego. Po cofnięciu suwaka prasy odciągacz 11 powoduje cofnięcie mechanizmu równoległowodowego w położenie początkowe, w którym następuje wyjęcie odkuwki z matryc. W trzecim przykładzie wykonania urządzenia przedstawionym na fig. 8 do 10 zastosowano podobnie jak w konstrukcji według fig. 1 do 4 dwa układy równoległowodowe. W tym jednakże przypadku w obudowach narzędziowych 6 i 6a osadzone są oprawy stemplowe 23a i 23b. Ponadto w środkowej części urządzenia zainstalowano suwakową oprawę 24 wkładek matrycowych. Oprawa ta oparta jest suwliwie o narzędziowe obudowy 6 i 6a. Do korpusu urządzenia oprawa 24 jest przytwierdzona suwliwie (w kierunku pionowym) za pomocą pro-

7 wadnic 25. Suwakowa oprawa 24 wyposażona jest w wykrój do mocowania wkładek formujących 42. W podobny wykrój wyposażona jest głowicowa płyta 14. Urządzenie działa w następujący sposób: w oprawach 23a i 23b montuje się stemple 43, natomiast w suwakowej oprawie oraz w płycie głowicowej instaluje się dzielone matrycowe wkładki 42. Przy otwartym urządzeniu na wkładki formujące zainstalowane w wykroju suwakowej oprawy 24 układa się przeznaczony do kucia nagrzany materiał. Po uruchomieniu prasy najpierw stykają się zderzaki 12 i 17 amortyzując zderzenie opraw narzędziowych 6 i 6a z płytą głowicową 14. Następnie nagrzany materiał zostaje zaciśnięty w matrycach osadzonych w wykrojach głowicowej płyty 14 i suwakowej oprawie 24. Dzięki dźwigniom kolanowym 5 następuje wzajemne zbliżanie lewych i prawych obudów narzędziowych 6 i 6a. Stemple umocowane w oprawach 23a i 23b spęczają obydwa końce odkuwki. Po cofnięciu suwaka prasy odciągacze 11 cofają narzędziowe obudowy do pozycji początkowej, w której następuje wyjęcie odkuwki lub włożenie jej do następnego wykroju matryc zainstalowanych w urządzeniu. W czwartym przykładzie wykonania urządzenia przedstawionym na fig. 11 do 13 zastosowano tylko jeden układ równoległowodowy, który ma konstrukcję analogiczną jak w rozwiązaniach opisanych powyżej, z tą różnicą, że zainstalowano go na części głowicowej urządzenia. Głowica 26 jest wyposażona w pionowe prowadnice 27, które są suwliwie ułożyskowane w poprzeczce 28 korpusu. Na głowicy 26 zawieszony jest układ równoległowodowy zawierający kolanowe dźwignie 5 i sprzęgniętą z nimi obudowę narzędziową 29, która z kolei jest suwliwie połączona z górną oprawą 30 górnej matrycy 42. Prawa czołowa powierzchnia górnej oprawy 30 oparta jest o jarzmo 31, które z kolei za pomocą pionowej kolumny 32 jest połączone suwliwie z poprzeczką 33 korpusu. Górna obudowa narzędziowa 29 jest za pomocą pionowej kolumny 34 sprzęgnięta z suwakiem stemplowym 35, który jest zainstalowany suwliwie w kierunku poziomym na prowadnicy 36 umocowanej sztywno w korpusie urządzenia. W suwaku stemplowym 35 jest zamontowana oprawa stempli 37. Dolna oprawa narzędziowa 38 jest osadzona sztywno w korpusie urządzenia. Urządzenie jest wyposażone w odciągacze 39 służące do cofania jego podzespołów w położenie początkowe po każdym suwie roboczym. W dolnej części górnej narzędziowej obudowy 29 są zainstalowane ukośne zderzaki 12, natomiast dolnej oprawie narzędziowej 38 są zamontowane elastyczne zderzaki 17. Urządzenie zainstalowane być może w szczególności w prasach mechanicznych, przy czym dolna część urządzenia mocowana jest do stołu prasy, a głowica do suwaka prasy. Urządzenie działa w następujący sposób: przy otwartym urządzeniu (to znaczy w stanie takim, jaki pokazano na fig. 11) w oprawach stemplowych 37 instaluje się stemple 43. Dolne matrycowe wkładki 42a instaluje się w dolnej oprawie narzędziowej 38. W górnej oprawie narzędziowej 30 instaluje się górne matrycowe wkładki 42. W wykrój dolnych matrycowych 42a wkładek wkłada się nagrzany materiał przeznaczony do kucia. Podczas suwu roboczego najpierw stykają się ze sobą zderzaki 12 i 17 amortyzując zwieranie opraw narzędziowych, a następnie górna narzędziowa obudowa 29 naciska na dolną oprawę narzędziową 38. Przeznaczony do kucia materiał zostaje zaciśnięty w matrycach, które podczas suwu roboczego pozostają nieruchome. Dzięki dźwigniom kolanowym 5, których dolne części są wychylone w kierunku jarzma 31 górna obudowa narzędziowa 29 naciskana jest w kierunku w dół i w prawo, ślizgając się w kierunku poziomym w prawo po górnej oprawie 30. Dzięki występom 40 na górnej obudowie narzędziowej zazębiającym się z występami 41 na suwaku stemplowym 35 suwak ten przesuwany jest w praw o powodując spęczanie lewego końca zamocowanego w matrycach materiału. Po cofnięciu suwaka prasy odciągacz 39 powoduje cofnięcie suwaka stemplowego 35 w położenie początkowe. Wraz z tym suwakiem - dzięki działaniu kolumny 34 - w położenie początkowe cofnięta zostaje górna obudowa narzędziowa i połączony z nią mechanizm równoległowodowy. Odkuwka 39 może wtedy być wyjęta z urządzenia lub przełożony do następnego wykroju matryc. Takie rozwiązanie ma dwie ważne zalety. Pierwszą z nich jest możliwość generowania siły spęczającej większej niż nominalny nacisk prasy. Druga zaleta polega na tym, że podczas suwu roboczego materiał i zaciskające go matryce pozostają nieruchome, co pozwala na zaoszczędzenie energii, a ponadto zdecydowanie ułatwia operowanie materiałem podczas kucia.

8 Fig. 12 Fig. 13

9 Fig. 5 Fig. 6 Fig.7 Fig.8 Fig.9 Fig.10

10 Fig.1 Fig.2 Fig.3 Fig.4 Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 50 egz. Cena 2,00 zł.