OCENA STANU JAKOŚCI RZEK WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W 2007 ROKU

Transkrypt

1 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA WE WROCŁAWIU Wrocław, ul. Paprotna 14, tel./fax (71) , , OCENA STANU JAKOŚCI RZEK WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W ROKU Akceptuję Dolnośląski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska mgr inż. Krzysztof Andruszkiewicz Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska

2 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 2 OPRACOWANO W WYDZIALE MONITORINGU ŚRODOWISKA WIOŚ WE WROCŁAWIU POD KIERUNKIEM NACZELNIKA WYDZIAŁU MONITORINGU ŚRODOWISKA BARBARY KWIATKOWSKIEJ-SZYGULSKIEJ PRZEZ MARIANA DZIEWANOWSKIEGO ANNĘ SIWKA ELŻBIETĘ BANACH LIDIĘ KUBACKĄ LUCYNĘ POLAŃSKĄ

3 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 3 SPIS TREŚCI I. WSTĘP 5 1. IMPLEMENTACJA RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ 5 2. BADANIA JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH NA TERENIE DOLNEGO ŚLĄSKA MONITORING DIAGNOSTYCZNY Monitoring jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb Monitoring jakości wód powierzchniowych, które są lub mogą być wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia Monitoring jakości granicznych wód powierzchniowych Systemu monitoringu EIONET Monitoring substancji niebezpiecznych MONITORING OPERACYJNY Monitoring jakości wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych 12 II. OGÓLNA OCENA JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH DOLNEGO ŚLĄSKA (MONITORING DIAGNOSTYCZNY) ZASADY I SPOSÓB PRZEPROWADZENIA OCENY WYNIKI OCENY 13 III. SZCZEGÓŁOWA OCENA ZLEWNI RZEK NA PODSTAWIE MONITORINGU OPERACYJNEGO ODRA I RZEKI PRZYODRZA ZLEWNIA NYSY KŁODZKIEJ NYSA KŁODZKA BIAŁA LĄDECKA BYSTRZYCA DUSZNICKA ŚCINAWKA OŁAWA ŚLĘZA ZLEWNIA BYSTRZYCY BYSTRZYCA PIŁAWA STRZEGOMKA WIDAWA ZLEWNIA KACZAWY KACZAWA NYSA SZALONA WIERZBAK CZARNA WODA ZLEWNIA BARYCZY BARYCZ SĄSIECZNICA ORLA POLSKI RÓW RUDNA ZLEWNIA BOBRU BÓBR DOPŁYWY BOBRU Z TERENU SUDETÓW ŚRODKOWYCH DOPŁYWY BOBRU Z TERENU KARKONOSZY 48

4 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku BOBRZYCA I SZPROTAWA KWISA ZLEWNIA NYSY ŁUŻYCKIEJ ZLEWNIA ŁABY - KLIKAWA 53 IV. OGÓLNA OCENA JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH NA TERENIE DOLNEGO ŚLĄSKA 54

5 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 5 I. Wstęp 1. Implementacja Ramowej Dyrektywy Wodnej Od ośmiu lat w Europie a od czterech w Polsce trwa proces wdrażania zasad określonych w Dyrektywie /6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października r. (tzw. Ramowej Dyrektywie Wodnej), ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. Ich wdrożenie ma przyczynić się przywrócenia zasobom wodnym dobrej jakości, co w konsekwencji winno doprowadzić do zabezpieczenia zaopatrzenia w wodę w ilości i o jakości potrzebnej do zrównoważonego gospodarowania zasobami wodnymi. Artykuł 8 Dyrektywy zobowiązuje Państwa członkowskie do wdrożenia programów monitoringu stanu wód najpóźniej w ciągu sześciu lat od wejścia w życie Dyrektywy. Wypełniając te zobowiązania, pod koniec r. przygotowany został taki program, w którym starano się uwzględnić wymagania Dyrektywy zarówno co do celów, którym monitoring miał służyć jak i co do częstotliwości i zakresu. Ponieważ Dyrektywa określa tylko ogólne ramy, jakimi należy się kierować przy tworzeniu poszczególnych sieci monitoringu, potrzebne były bardzie szczegółowe wytyczne określające zarówno zasady wyboru i lokalizacji punktów w poszczególnych sieciach jak również sam sposób prowadzenia w nich monitoringu. Dokonana w lipcu r. nowelizacja ustawy Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U z późn. zmianami) zmierza w kierunku ostatecznej transpozycji do prawa polskiego zapisów Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz innych dyrektyw związanych z szeroko rozumianym gospodarowaniem wodami. Z całego spektrum zagadnień i problemów wyodrębniony został także monitoring wód, któremu poświęcony został w znowelizowanej ustawie osobny rozdział (art. 155a i 155b Rozdz. 6a Monitoring wód). Delegacje zawarte w ustawie zobowiązały Ministra Środowiska do wydania rozporządzeń określających zarówno sposób prowadzenia monitoringu jak i zasady oceny stanu jakości wód. Podstawowymi elementami całego systemu wodnego są określone w Ramowej Dyrektywie Wodnej tzw. jednolite części wód. W okresie poprzedzającym utworzenie projektu sieci monitoringu określony został stopień ryzyka niespełnienia celów RDW, głównie w oparciu o analizę stanu w jednolitych częściach wód, analizę presji w zlewni w tym poprzez ocenę wyników dotychczas prowadzonych badań. Każda z jednolitych części wód otrzymała kategorię zagrożonej, potencjalnie zagrożonej bądź niezagrożonej ryzykiem niespełnienia celów RDW. Jednocześnie, na potrzeby bilansowania dużych obszarów zlewni i kontroli planów gospodarowania wodami w zlewniach wprowadzone zostały przez regionalne zarządy gospodarki wodnej większe jednostki analityczne, tzw. scalone części wód, obejmujące swym zasięgiem od kilku nawet do kilkunastu jednolitych części wód (w kilku przypadkach jednolita część jest jednocześnie scaloną częścią wód). Należy zaznaczyć, że scalone części wód nie są elementami wód w rozumieniu Ramowej Dyrektywy Wodnej i nie podlegają jej ewidencji ani sprawozdawczości. Ramowa Dyrektywa Wodna wprowadza nowe podejście do monitorowania jakości wód powierzchniowych poprzez wprowadzenie trzech rodzajów monitoringu: diagnostycznego, operacyjnego, badawczego. W ramach monitoringu diagnostycznego należy monitorować wystarczającą liczbę części wód celem umożliwienia oceny stanu wód powierzchniowych w obrębie każdej zlewni i podzlewni na danym obszarze dorzecza z uwzględnieniem w miarę możliwości charakteru i typu rzeki. Monitoring diagnostyczny służy także ocenie spełnienia wymogów stawianych wodzie w innych rozporządzeniach, tzw. użytkowych (woda do picia, rekreacji, warunków dla ryb, itp.) Monitoring operacyjny służy określeniu stanu tych części wód, w przypadku których uznano, że istnieje ryzyko, iż cele środowiskowe wyznaczone dla tych wód nie zostaną osiągnięte. Jest on również wykorzystywany przy ocenie zmian stanu wód wynikających z realizacji programów działań. Monitoring badawczy będzie stosowany do tych części wód, których stan jest obecnie słabo rozpoznany oraz w tych sytuacjach, w których ocena stanu wód powierzchniowych nie może być jednoznacznie określona na podstawie dostępnych wyników pomiarów. Wyniki tych analiz posłużyły do przygotowania kolejnego programu monitoringu wód, w który w możliwie największym zakresie uwzględnia zasady Ramowej Dyrektywy Wodnej. 2. Badania jakości wód powierzchniowych na terenie Dolnego Śląska W świetle obowiązującego prawa badań i ocen stanu wód powierzchniowych dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska. W zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych

6 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 6 i biologicznych obowiązek wykonywania badań wód powierzchniowych (zgodnie z art. 155a ust. 3) spoczywa na wojewódzkim inspektorze ochrony środowiska. W programie badań uwzględniono szczegółowe akty wykonawcze, do których odwołuje się ustawa Prawo wodne. Są to: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U ), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U ), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U..4.44), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz.U ), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U ). Ze względu na przedłużający się okres wydawania tych rozporządzeń projekt sieci monitoringu i program badawczy konstruowane były w oparciu o kolejne wersje projektów rozporządzeń i w związku z tym podlegały wielu modyfikacjom w trakcie ich tworzenia. Przy ustalaniu zakresu i częstotliwości brano więc pod uwagę również projekty następujących rozporządzeń: rozporządzenie MŚ w sprawie ogólnej klasyfikacji i oceny ogólnej wód powierzchniowych (projekt r.); rozporządzenie MŚ w sprawie elementów jakości i definicji klasyfikacji stanu ekologicznego oraz potencjału ekologicznego wód powierzchniowych (projekt r.); rozporządzenie MŚ w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód powierzchniowych (projekt r.); rozporządzenie MŚ w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych oraz podziemnych (projekt wersja z r.). W r. zaplanowano badania jakości wód rzek łącznie w 15 punktach pomiarowo-kontrolnych monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Badania wód powierzchniowych płynących w r. zostały przeprowadzone w następujących sieciach: monitoringu diagnostycznego, z czego: o 1 ppk przypisano kategorie stanowiska pomiarowego podstawowego (P), o 29 ppk przypisano kategorie stanowisk pomiarowych reperowych (R), w tym: o 18 ppk wynikających z realizacji Programu EIONET Waters (E), o 3 ppk - stanowisk pomiarowych granicznych (G), o 19 ppk - stanowisk pomiarowych wyznaczonych dla części wód będących miejscem bytowania ryb (R), o 11 ppk - stanowisk pomiarowych wyznaczonych dla części wód przeznaczonych do poboru wody do celów wodociągowych (L), monitoringu operacyjnego, z czego: o 12 ppk przypisano kategorie stanowisk pomiarowych operacyjnych (O), w tym 8 ppk - stanowisk pomiarowych wyznaczonych dla wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Tabela 1. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych w monitoringu wód powierzchniowych płynących województwa dolnośląskiego w r. MD MO Dodatkowe kategorie L.p. Rzeka Nazwa punktu Km P R O E G R L A 1 Odra pow. m. Wrocław 231, x 2 Odra m. Wrocław 249, x 3 Odra pon. ujścia Ślęzy 262, x 4 Odra pow. ZCh "Rokita" 278, x x

7 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 7 L.p. Rzeka Nazwa punktu Km MD MO Dodatkowe kategorie P R O E G R L A 5 Odra poniżej ujścia Kaczawy 32,5 x 6 Młynówka Jelecka ujście do Odry (m. Łęg) 2, x 7 Trzciana ujście do Odry,3 x 8 Ługowina ujście do Odry,5 x 9 Lutynia (Kręsko) ujście do Odry,9 x 1 Nysa Kłodzka pow. Międzylesia 167, x x x 11 Nysa Kłodzka pow. ujścia Białej Lądeckiej (Krosnowice) 133,6 x 12 Nysa Kłodzka pon. Kłodzka 124,1 x 13 Nysa Kłodzka pon. ujścia Budzówki 97,6 x 14 Bystrzyca Kłodzka ujście do Nysy Kłodzkiej,5 x 15 Biała Lądecka m. Żelazno 4,9 x 16 Bystrzyca Dusznicka ujście do Nysy Kłodzkiej,6 x 17 Kamienny Potok ujście do Bystrzycy Dusznickiej,3 x 18 Jodłówka (Jodłownik) ujście do Nysy Kłodzkiej,2 x 19 Ścinawka pon. Golińska (pow. Starostina) 46,3 x 2 Ścinawka pow. Tłumaczowa 25,2 x x x x 21 Ścinawka ujście do Nysy Kłodzkiej (Ścinawica),5 x 22 Budzówka ujście do Nysy Kłodzkiej,5 x 23 Trująca most na drodze Błotnica-Topola 2,8 x 24 Oława most drogowy Nowolesie-Kazanów 67,1 x 25 Oława poniżej Strzelina 54, x 26 Oława pow. ujścia Gnojnej (m. Drzemlikowice) 41,6 x 27 Oława pon. m. Siechnice (Mokry Dwór) 7,4 x x 28 Oława ujście do Odry (pon. jazu Małgorzata) 2, x x x 29 Krynka ujście do Oławy (m. Biedrzychów) 2, x 3 Gnojna ujście do Oławy (m. Niemil) 1, x 31 Kanał Psarski Potok Kanał Przerzutowy - ujście do Olawy,5 x x 32 Zielona ujście do Oławy 1, x 33 Brochówka ujście do Oławy,5 x 34 Ślęza pon. Cukrowni Łagiewniki 55, x 35 Ślęza pow. ujścia Małej Ślęzy 38,3 x 36 Ślęza ujście do Odry 2,4 x x x 37 Żurawka ujście do Ślęzy 3,2 x 38 Kasina ujście do Ślęzy,5 x 39 Mała Ślęza pon. Pluskawki 15, x 4 Mała Ślęza ujście do Ślęzy,6 x 41 Bystrzyca pow. m. Głuszyca 88,4 x x x 42 Bystrzyca pow. oczyszczalni Jugowice 8,6 x 43 Bystrzyca pow. zb. Lubachów 78, x x 44 Bystrzyca pon. Świdnicy i pow. Piławy 6, x 45 Bystrzyca pow. zb. Mietków 5,7 x 46 Bystrzyca ujście do Odry 1,2 x x x 47 Walimka ujście do Bystrzycy,5 x 48 Młynówka B. ujście do zbiornika Lubachów 1, x 49 Witoszówka ujście do Bystrzycy,1 x

8 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 8 L.p. Rzeka Nazwa punktu Km MD MO Dodatkowe kategorie P R O E G R L A 5 Piława pow. Gniłego Potoku 23,4 x 51 Piława ujscie do Bystrzycy (m. Niegoszów),5 x x x 52 Gniły Potok ujście do Piławy,1 x 53 Czarna Woda 3 ujście do Bystrzycy,5 x x x 54 Gniła ujście do Czarnej Wody (m. Gniechowice) 1,5 x 55 Strzegomka pon. ujścia Czyżynki 64, x x 56 Strzegomka pon. Dobromierza 58,9 x 57 Strzegomka poniżej Strzegomia 47,2 x 58 Strzegomka ujście do Bystrzycy,2 x x x 59 Czarnucha ujście do Strzegomki,1 x 6 Pełcznica pon. Wałbrzycha 24,1 x 61 Pełcznica pon. oczyszczalni Ciernie 1, x 62 Pełcznica ujście do Strzegomki,2 x 63 Widawa most B. Krzywoustego 15, x 64 Widawa ujście do Odry,5 x 65 Świerzna most Oleśniczka-Ligota Wlk. 7,2 x 66 Oleśnica ujście do Widawy 2, x 67 Graniczna ujście do Widawy (m. Chrząstawa) 3, x 68 Dobra poniżej Dobroszyc 22,9 x 69 Dobra ujście do Widawy 1, x 7 Średzka Woda ujście do Odry 1, x 71 Cicha Woda most Rogów-Malczyce 4, x 72 Kaczawa powyżej Świerzawy 67, x 73 Kaczawa ujęcie wody dla m.legnicy 28, x x 74 Kaczawa ujście do Odry 3,2 x x x 75 Nysa Szalona poniżej Bolkowa (m. Wolbromek) 39,9 x 76 Nysa Szalona powyżej zbiornika Słup 14, x 77 Nysa Szalona ujście do Kaczawy,1 x x 78 Jawornik most na drodze Jawor-Myślibórz 1, x 79 Czarna Woda 1 most w Jaroszówce 22,2 x 8 Czarna Woda 1 ujście do Kaczawy,5 x 81 Karkoszka ujście do Czarnej Wody (m. Jaroszówka) 1,8 x 82 Skora ujście do Czarnej Wody,3 x 83 Lubiatówka ujscie do Czarnej Wody (m. Jakuszów) 3, x 84 Pawłówka (Białynia) ujście do Czarnej Wody,2 x 85 Wierzbiak powyżej Zbiornika Mściwojów 33, x 86 Wierzbiak poniżej m. Lubień 17, x 87 Wierzbiak poniżej ujścia Kopaniny 3,3 x 88 Chłodnik powyżej j. Koskowickiego,5 x 89 Zimnica ujście do Odry 1, x 9 Jezierzyca ujście do Odry 1, x 91 Barycz pow. Żmigrodu i ujścia Sąsiecznicy 55,9 x 92 Barycz pow. ujścia Orli (m. Wąsosz) 36,6 x 93 Barycz ujście do Odry 1, x x x 94 Czarna Woda 2 m. Wrocławice 3, x

9 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 9 L.p. Rzeka Nazwa punktu Km MD MO Dodatkowe kategorie P R O E G R L A 95 Prądnia ujście do Baryczy 2, x 96 Polska Woda 2 m. Potasznia 5, x 97 Sąsiecznica ujście do Baryczy,5 x x x 98 Głęboki Rów pon. Polskiej Wody (Przeborów),9 x 99 Orla most w m. Korzeńsko 15,3 x x 1 Orla ujście do Baryczy (m. Wąsosz) 2, x x x x 11 Kanał Stawnik ujście do Orli 1,5 x 12 Kanał Młyński Borek - Nowe Domy 4,5 x 13 Masłówka ujście do Orli 2,2 x x 14 Kopanica m. Łęgoń 13,5 x x 15 Polski Rów pon. ujścia Rowu Śląskiego 23,2 x x 16 Polski Rów ujście do Baryczy 3,2 x x x x 17 Śląski Rów I ujście do Baryczy 1,7 x x 18 Śląski Rów II ujście do Polskiego Rowu 3,9 x x 19 Rudna powyżej Moskorzynki i Kalinówki (Retków) 15,2 x 11 Rudna poniżej Cukrowni "Głogów" 1, x 111 Moskorzynka ujście do Rudnej 1, x 112 Kalinówka most na drodze Rudna Grębocice 1, x 113 Bóbr Wodowskaz Kamienna Góra 248, x 114 Bóbr pow. ujęcia w Dębrzniku 245,3 x x 115 Bóbr pow. ujęcia w Wojanowie 215,4 x x x x 116 Bóbr pow. zb. Pilchowice (Siedlęcin) 198,8 x 117 Bóbr pomiżej Lwówka (Włodzice Mł.) 161,8 x 118 Bóbr powyżej Bobrzycy 137,5 x 119 Zadrna ujście do Bobru,5 x 12 Lesk pow. Grzędzkiego Potoku 13,8 x 121 Lesk ujście do Bobru (m. Sędzisław),1 x 122 Łomnica pon. Karpacza (Miłków) 1,7 x 123 Łomnica ujście do Bobru,4 x x 124 Kamienna ujście do Bobru,3 x 125 Wrzosówka powyżej Cieplic 3,5 x 126 Podgórna pow. ujęcia Podgórzyn 3,6 x x 127 Czerwonka m. Podgórzyn 1,2 x 128 Bobrzyca ujście do Bobru (m. Dąbrowa Bol.),8 x 129 Szprotawa poniżej Chocianowskiej Wody 4, x 13 Chocianowska Woda m.parchów,5 x 131 Kłębanówka ujście do Szprotawy (m. Kłębanowice) 2, x 132 Kanał Pólnocny ujście do Szprotawy,1 x 133 Szprotawica ujście do Szprotawy,1 x 134 Kwisa poniżej Swieradowa 113,4 x 135 Kwisa pon. ujścia Oldzy 98,2 x 136 Kwisa pow. Kliczkówki (Osieczów) 42,6 x 137 Oldza ujście do Kwisy,1 x 138 Miłoszowski Potok ujście do Kwisy,3 x 139 Olszówka ujście do Kwisy,8 x

10 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 1 L.p. Rzeka Nazwa punktu Km 14 Siekierka ujście do Kwisy,3 x MD MO Dodatkowe kategorie P R O E G R L A 141 Nysa Łużycka trójpunkt graniczny 197, x x x x 142 Nysa Łużycka Marienthal-Posada 177, x 143 Nysa Łużycka pow. Zgorzelca 158, x 144 Nysa Łużycka Pieńsk/Deschka 135, x 145 Miedzianka ujście do Nysy Łużyckiej,3 x 146 Witka m. Cernousy-Zawidów 1,9 x x x x x 147 Witka ujście do Nysy Łużyckiej,5 x 148 Czerwona Woda ujście do Nysy Łużyckiej,5 x x x 149 Jędrzychowicki Potok ujście do Nysy Łużyckiej 2, x 15 Szybka (Klikawa) powyżej przejścia granicznego w Kudowie Zdroju 1, x Rysunek 1. Lokalizacja punktów monitoringu w roku 2.1. Monitoring diagnostyczny Największe zróżnicowanie wykazuje monitoring diagnostyczny, gdzie na tym etapie tworzenia sieci monitoringu wyodrębniono szereg kategorii stanowisk pomiarowych, związanych z różnym przeznaczeniem i wykorzystaniem wód. Głównymi dwiema grupami punktów pomiarowo-kontrolnych są punkty: podstawowe,

11 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 11 reperowe. Zakres programu monitoringu w punktach reperowych jest najszerszy. Powinien on umożliwiać zarówno dokonywanie bieżącej oceny stanu wód powierzchniowych, wykonanie oceny długoterminowych zmian stanu wód oraz oceny efektywności realizacji planów i programów mających na celu poprawę jakości wód. Status punktu reperowego przypisano tym punktom ujściowym, które stanowią zamknięcia znaczących zlewni oraz punktom, z których wyniki pomiarów przekazywane są do Europejskiej Agencji Środowiska w ramach programu EIONET Waters. Do monitoringu diagnostycznego włączone zostały również punkty z następujących dodatkowych kategorii: graniczne (realizacja wynika z porozumień międzynarodowych), wyznaczone dla części wód będących miejscem bytowania ryb, wyznaczone dla części wód przeznaczonych do poboru wody do celów wodociągowych. Monitoringiem podstawowym zostały objęte pozostałe punkty zamykające scalone części wód. Do monitoringu operacyjnego włączone zostały punkty wyznaczone dla wód z obszarów narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych Zakres badań obejmował ustalenie w wodach powierzchniowych wartości wszystkich wskaźników określonych w Załączniku 1 do projektu Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych oraz podziemnych, tym że zakres dla punktów granicznych przyjęty został na podstawie ustaleń zawartych w odnośnych porozumieniach, a dla punktów dla wód użytkowych wynikał z odpowiednich rozporządzeń dotyczących charakteru punktu. Uzyskane wyniki badań nie pozwalają na szczegółową ocenę jakości wód poszczególnych rzek, z uwzględnieniem lokalnych źródeł zanieczyszczenia. Dane pochodzące z sieci mają zapewnić jedynie wstępną informację o ogólnej kondycji rzek województwa w zakresie nowych wymagań lub też ocenie spełnienia wymagań dotyczących szczególnego przeznaczenia wód. W roku priorytetem został objęty monitoring operacyjny, stąd też badania w ramach monitoringu diagnostycznego realizowane były tylko w 29 punktach Monitoring jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb Zgodnie z art. 156 ust. 2 Prawa wodnego kontrolę jakości wód przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków w warunkach naturalnych wykonuje Inspekcja Ochrony Środowiska. W oparciu o wyniki badań prowadzonych w i r. zmniejszono ilość punktów, w których był prowadzony ten monitoring. Zmienność parametrów jest na tyle mała, że badania ograniczono do 2-3 punktów dla każdej z rzek oraz do tych punktów, w których występuje potencjalne zagrożenie zmiany ich jakości. W r. monitoring ten był prowadzony w 19 punktach, wchodzących w skład monitoringu diagnostycznego. Przewiduje się, że w latach kolejnych ten rodzaj monitoringu będzie prowadzony wyłącznie w powiązaniu z innymi sieciami i powiązany zostanie z nowymi wykazami wód przeznaczonych do bytowania ryb, opracowywanymi przez RZGW Monitoring jakości wód powierzchniowych, które są lub mogą być wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia W celu określenia przydatności wód powierzchniowych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia WIOŚ zaplanował prowadzenie monitoringu wód zlewni powyżej ujęcia. Zakres i częstotliwość badań przyjęto na podstawie Rozporządzenie MŚ w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Częstotliwość pobierania próbek wody jest uzależniona od kategorii jej jakości (A1, A2, A3) oraz liczby użytkowników. Przeprowadzono badania na rzekach powyżej ujęć oraz na ciekach zasilających zbiorniki zaporowe przeznaczone do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. W oparciu o dotychczasowe wyniki badań przyjęto kategorię A2 jakości wszystkich wód na terenie województwa. Przeprowadzono badania wód zlewni powyżej 11 ujęć wód powierzchniowych. Jako kryterium przyjęto liczbę zaopatrywanych mieszkańców (powyżej 2 tys.) Monitoring jakości granicznych wód powierzchniowych Badania jakości wód prowadzone w sieci granicznej oparte są o zasady współpracy uzgodnione w ramach prac Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem. Komisja grupuje przedstawicieli Republiki Czeskiej, Republiki Federalnej Niemiec, Rzeczpospolitej Polskiej i Komisji

12 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 12 Europejskiej w celu skoordynowania działań prowadzących do wdrożenia Ramowej Dyrektywy Wodnej na obszarze międzynarodowego dorzecza rzeki Odry Przyjęto, że ze względu na znaczenie punktów granicznych w skali kraju będą w nich prowadzone badania w zakresie diagnostycznym, co zapewni w pełni realizację wymagań wynikających ze zobowiązań międzynarodowych Systemu monitoringu EIONET Sieć ta jest to system informacji i monitoringu, zaprojektowany i przetestowany w Europejskim Centrum Tematycznym Wód Śródlądowych ETC/IW w celu zbierania i dostarczania Europejskiej Agencji Środowiska informacji o stanie zasobów wód śródlądowych (rzek, jezior i wód podziemnych) w Europie, ich jakości, ilości oraz zależności tych parametrów od czynników antropogenicznych. Z sieci punktów na terenie Dolnego Śląska wytypowano 16 ppk (oraz punkt reperowy i dwa punkty znajdujące się na obszarze województwa lubuskiego lecz ze względów hydrologicznych powiązane z siecią dolnośląską), które spełniają ustalone dla tych sieci kryteria. W wytypowanych punktach pomiarowych planuje się prowadzenie monitoringu w zakresie diagnostycznym. Odpowiada to wymaganiom wynikającym z porozumienia pomiędzy Wspólnotą Europejską a Polską w sprawie uczestnictwa Polski w Europejskiej Agencji ds. Środowiska (EEA) Monitoring substancji niebezpiecznych Ramowa Dyrektywa Wodna stanowi, że substancje priorytetowe, w tym priorytetowe substancje niebezpieczne, są tym elementem fizykochemicznego składu wód, które powinny być eliminowane ze środowiska wodnego, stąd też wynika konieczność ich szczególnego monitoringu. W projektach rozporządzeń wskazane zostały te substancje, których monitorowanie jest wymagane. Monitoring substancji niebezpiecznych w ujęciu proponowanych rozwiązań prawnych nie stanowi odrębnej sieci monitoringowej. Jest on natomiast istotnym elementem monitoringu diagnostycznego, decydującym o ostatecznej klasyfikacji stanu wód. W r. substancje te były oznaczane w punktach monitoringu diagnostycznego (z wyłączeniem tych punktów, w których prowadzone były wyłącznie monitoringi użytkowe ) Monitoring operacyjny W skład sieci monitoringu operacyjnego weszły stanowiska zlokalizowane w jednolitych częściach wód (JCW) uznanych za zagrożone nieosiągnięciem celów środowiskowych wynikających z RDW. Program pomiarowy na poszczególnych stanowiskach pomiarowych sieci monitoringu operacyjnego dostosowano do rodzajów presji, czyli znaczących oddziaływań antropogenicznych występujących w jednolitej części wód. W roku do prowadzenia monitoringu operacyjnego zostało wyznaczonych 12 punktów pomiarowo-kontrolnych, głównie na ciekach, mających znaczenie dla gospodarki wodnej i o znaczących presjach Monitoring jakości wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych Zgodnie z art. 156 ust. 2 Prawa wodnego kontrolę stężeń azotanów w wodach wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych wykonuje Inspekcja Ochrony Środowiska. Za wody wrażliwe na zanieczyszczenia zawiązkami azotu ze źródeł rolniczych uznaje się wody zanieczyszczone oraz zagrożone zanieczyszczeniem, jeśli nie zostaną podjęte działania ograniczające bezpośredni lub pośredni zrzut do tych wód azotanów i innych związków azotowych mogących przekształcić się w azotany, pochodzących ze źródeł rolniczych. Ustawa Prawo wodne zobligowała dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej do określenia, w drodze rozporządzenia, wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć. W ramach monitoringu wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych kontynuowane były badania w 8 punktach na zlewniach wytypowanych przez RZGW w zakresie wynikającym z Rozporządzenia MŚ w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (związki azotu i fosforu, chlorofil a ).

13 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 13 II. Ogólna ocena jakości wód powierzchniowych Dolnego Śląska (monitoring diagnostyczny) 1. Zasady i sposób przeprowadzenia oceny Brak jest w dalszym ciągu przepisów określających sposób przeprowadzenia oceny jakości wód powierzchniowych. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód przestało obowiązywać z dniem 1 stycznia r. Dopuszczona została możliwość dokonywania ocen na jego podstawie jednakże z zastrzeżeniem, że należy je zweryfikować w przypadku wydania nowego aktu prawnego. Jednocześnie w r. przygotowany został projekt Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód, w którym uwzględnione zostały elementy wprowadzone do monitoringu diagnostycznego (biologiczne, fizykochemiczne, hydromorfologiczne) umożliwiające pełną ocenę stanu wód. Ze względu na to, że program monitoringu, a więc również ilość i zakres badanych parametrów dla roku ustalany był przed nadaniem ostatecznego kształtu projektowi tego rozporządzenia, pełna ocena jakości wód na jego podstawie nie będzie możliwa, głównie z uwagi na realizację tylko niektórych badań biologicznych i to nie w pełnym wymaganym zakresie (wprowadzenie oceny parametrów hydromorfologicznych w ogóle nie zostało jeszcze wdrożone). Dlatego też w ocenie stanu jakości wód posłużono się w dalszym ciągu zasadami określonymi w nieobowiązującym już Rozporządzeniu, głównie ze względu na możliwość porównania ocen do lat poprzednich. W przeprowadzonych ocenach nawiązano więc do określonych w nim pięciu klas jakości wody: klasa I - wody o bardzo dobrej jakości, gdzie wartości poszczególnych wskaźników nie wskazują na żadne oddziaływanie antropogeniczne, klasa II wody o dobrej jakości, gdzie wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych, klasa III wody o zadowalającej jakości, gdzie wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych, Klasa IV wody niezadowalającej jakości, spełniają jeszcze wymagania dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę do picia, a wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach biologicznych, klasa V wody o złej jakości, które nie spełniają wymagań dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę do picia, a wartości biologicznych wskaźników jakości wykazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany polegające na zaniku występowania znacznej części populacji biologicznej. Wartością miarodajną jest percentyl 9% dla parametrów mierzonych z częstotliwością 12 razy w roku lub wartość maksymalna dla parametrów mierzonych z mniejszą częstotliwością. Wartości miarodajne porównywane są z wartościami granicznymi, określonymi dla poszczególnych klas jakości w Załączniku nr 1 do cytowanego Rozporządzenia. Klasą wynikową w danym punkcie pomiarowo-kontrolnym jest klasa od najniższej obejmująca 9% ilości wskaźników. Ze względu na ograniczenie ilości punktów monitoringu diagnostycznego klasyfikacje stanu jakości wód przeprowadzono tylko w tych punktach, gdzie prowadzony był monitoring w pełnym zakresie wskaźników określonych w Załączniku nr 1 do ww. Rozporządzenia. Ponieważ ocena ma charakter statystyczny, tylko porównywanie wyników badań punktów z jednakową ilością badanych parametrów ma sens. Kontynuowana była także analiza długofalowych trendów zmian najważniejszych wskaźników zanieczyszczenia w punktach pomiarowo-kontrolnych monitoringu diagnostycznego. Analizę taką przeprowadzono dla wartości miarodajnych BZT 5, azotu ogólnego, fosforu ogólnego i liczby bakterii coli typu fekalnego oraz w niektórych przypadkach innego charakterystycznego dla danej rzeki parametru. W punktach tych prowadzona jest również ocena stopnia zanieczyszczenia azotanami, w której brane są pod uwagę maksymalne roczne wartości tego wskaźnika. 2. Wyniki oceny Ze wzglądu na fakt reorganizacji sieci pomiarowej i zmniejszenie ilości punktów monitoringu diagnostycznego oceny za r. dokonano w 19 ppk na dużych rzekach województwa ( w tym 2 punkty pomiarowo-kontrolne leżące na terenie województwa lubuskiego)

14 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 14 Tabela 2. Ocena jakości wód powierzchniowych w roku w wybranych punktach monitoringu diagnostycznego L.p. Rzeka Nazwa ppk Km 1 Odra powyżej PCC Rokita 278, III IV III III 2 Nysa Kłodzka Powyżej Międzylesia 167, II III III III 3 Ścinawka powyżej Tłumaczowa 25,2 IV IV IV IV 4 Oława ujście do Odry (pon. jazu Małgorzata) 2, III III III III 5 Ślęza ujście do Odry 2,4 IV IV III IV 6 Bystrzyca powyżej Głuszycy 88,4 III III IV III 7 Bystrzyca ujście do Odry 1,2 IV IV IV III 8 Piława ujście do Bystrzycy (m. Niegoszów),5 V V IV IV 9 Czarna Woda 3 ujście do Bystrzycy,5 IV III III III 1 Strzegomka ujście do Bystrzycy,2 IV IV IV IV 11 Kaczawa ujście do Odry 3,2 III III III III 12 Barycz ujście do Odry (LUB) 1, V IV IV IV 13 Sąsiecznica ujście do Baryczy,5 III III III IV 14 Orla ujście do Baryczy (m. Wąsosz) 2, IV V IV IV 15 Polski Rów ujście do Baryczy (LUB) 3,2 - - V V 16 Bóbr pow. ujęcia w Wojanowie 215,4 III III III III 17 Nysa Łużycka trójpunkt graniczny 197, IV IV IV IV 18 Witka m. Cernousy-Zawidów 1,9 IV IV IV III 19 Czerwona Woda ujście do Nysy Łużyckiej,5 III III III III Na podstawie przeprowadzonej oceny ogólnej w zakresie wskaźników zgodnym z załącznikiem nr 1 do Rozporządzenia MŚ z dnia 11 lutego r. w rzekach województwa dolnośląskiego nie stwierdzono wód bardzo dobrej i dobrej jakości, odpowiadających I i II klasie czystości. Ponadto ocena wykazała, że: w 1 ppk jakość wody była zła (V klasa), w 8 niezadowalająca (), w 1 zadowalająca (). Porównanie wyników oceny do roku wykazało, że jakość wód Dolnego Śląska utrzymuje się na zbliżonym do poprzednich lat poziomie. Nadal czynnikami mającymi największy wpływ na jakość wód są nadmierne stężenia związków fosforu i azotu oraz stan bakteriologiczny wód. Pogorszenie jakości wody odnotowano w rzece Sąsiecznicy. Parametrami decydującymi były stężenia cyjanków (jeden wynik w trakcie roku nie potwierdzony w kolejnych badaniach) oraz stan bakteriologiczny, barwa i zawartość tlenu rozpuszczonego. Ponieważ w zlewni nie ma znaczniejszych źródeł zanieczyszczeń można przypuszczać, że ta sytuacja ma charakter przejściowy. W pozostałych punktach pomiarowo-kontrolnych jakość wód utrzymywała się na tym samym poziomie, a w kilku punktach odnotowano poprawę. Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych wraz z ich klasyfikacja przedstawiona jest na mapie.

15 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 15 Rysunek 2. Lokalizacja punktów monitoringu diagnostycznego na obszarze województwa dolnośląskiego Rzeka Odra jest najważniejszą rzeką województwa, które prawie w całości należy do jej dorzecza (jedynie niewielkie obszary Gór Orlickich, Stołowych i Izerskich znajdują się w zlewni Łaby). Jej długość na terenie województwa wynosi 215, km. Rzeka jest odbiornikiem największej ilości ścieków z terenu województwa dolnośląskiego, odprowadzanych zarówno do niej bezpośrednio jak i poprzez jej dopływy. Największymi źródłami zanieczyszczeń są ścieki komunalne i przemysłowe z miast Oława, Wrocław i Głogów. W monitoringu diagnostycznym rzeka badana była w jednym punkcie w km 278, powyżej PCC Rokita. Stan jakości w tym punkcie uwzględnia wpływ zanieczyszczeń odprowadzanych z m. Wrocławia oraz z dużej części województwa poprzez dopływy Oławę, Ślęzę, Bystrzycę i Widawę. W punkcie tym odnotowano III klasę jakości wód. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczeń pokazane są na wykresie. 1, BZT 5 [mg O 2 /l] 1, Azot ogólny [mg N/l],6 Fosfor ogólny [mg P/l] 8, 6, 4, 2, 7,5 5, 2,5,4,2 I klasa,,,

16 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku Przewodność [μs/cm] Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli fec. Wykres 1. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Odrze w km 278, powyżej PCC Rokita w latach - Rysuje się widoczne i trwałe obniżanie wskaźników zanieczyszczenia od roku, tj. od czasu oddania do eksploatacji oczyszczalni ścieków Wrocław-Janówek. Rzeka Nysa Kłodzka jest lewobrzeżnym dopływem Odry, do której uchodzi w 181,3 km, na terenie województwa opolskiego. Całkowita długość Nysy Kłodzkiej wynosi 181,7 km. Rzeka bierze początek w województwie dolnośląskim, przez które przepływa na odcinku o długości 89,4 km. Nysa Kłodzka zasila kilka zbiorników zaporowych, takich jak Topola, Kozielno, Otmuchów i Nysa, które wchodzą w skład systemu ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Nysy Kłodzkiej i Odry. Jej główne dopływy na terenie naszego województwa to: Bystrzyca, Biała Lądecka, Bystrzyca Dusznicka, Ścinawka i Budzówka. Zlewnia ma charakter zróżnicowany, z dużą ilością obszarów ochrony przyrody ale również zurbanizowany, z wieloma miejscowościami o charakterze turystycznym czy uzdrowiskowym. Rzeka była badana w ramach monitoringu diagnostycznego w jej górnym biegu w punkcie powyżej Międzylesia km 167,. Wody w tym punkcie charakteryzowały się III klasą jakości. Trendy zmian w wieloleciu przedstawione są na wykresie. 5, 4, 3, 2, 1, BZT 5 [mg O 2 /l] I klasa 3, 2, 1, Azot ogólny [mg N/l] I klasa,3,2,1 Fosfor ogólny [mg P/l] I klasa,,, Przewodność [μs/cm] I klasa Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli t.fek Wykres 2. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Nysie Kłodzkiej w km 167, powyżej Międzylesia w latach - Wody rzeki w tym punkcie charakteryzują się bardzo mała ilością zanieczyszczeń, większość parametrów od wielu już lat osiąga poziom I lub II klasy jakości. Jedynie nieco podwyższona ilość bakterii coli wskazuje na możliwość niewielkiego oddziaływania antropogenicznego.

17 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 17 Rzeka Ścinawka bierze początek na terenie Polski, w Górach Wałbrzyskich. Poniżej Golińska rzeka wpływa na terytorium Czech, które opuszcza powyżej Tłumaczowa. Odtąd, aż do ujścia do Nysy Kłodzkiej w 124, km tej rzeki jako jej lewobrzeżny dopływ, przepływa przez terytorium Polski. Sumaryczna długość odcinków rzeki znajdujących się na terenie Polski wynosi 4,9 km (całkowita długość Ścinawki to 62, km). Zlewnia rzeki jest zróżnicowana, w górnej części ma charakter górski, w dolnej nizinny. Głównymi źródłami zanieczyszczeń po stronie polskiej są miasta Mieroszów, Sokołowsko i Nowa Ruda. Rzeka Badana była w ramach monitoringu diagnostycznego w punkcie powyżej Tłumaczowa km 25,2 i osiągnęła w roku IV klasę jakości. BZT 5 [mg O 2 /l] Azot ogólny [mg N/l] Fosfor ogólny [mg P/l] 1, 8, 6, 4, 2, 7,5 5, 2,5,8,6,4,2,,, 1 5 Przewodność [μs/cm] I klasa Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli t.fek Wykres 3. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Ścinawce w km 25,2 powyżej Tłumaczowa w latach - Poziom zanieczyszczeń w tym punkcie od wielu lat ma charakter stały i zmienia się tylko w niewielkich granicach. Rzeka Oława jest lewobrzeżnym dopływem rzeki Odry. Długość całkowita rzeki wynosi 91,7 km, a powierzchnia jej zlewni 1.2,7 km 2. Zlewnia ma charakter rolniczy, o intensywnej produkcji upraw w jej środkowym biegu. Ponieważ rzeka wraz zasilającym ją Kanałem Przerzutowym stanowi źródło wody pitnej dla miasta Wrocławia jej zlewnia objęta jest również monitoringiem właściwym dla wód przeznaczonych do zaopatrzenia ludności w wodę pitną. W roku na ujściu do Odry odnotowano III klasę jakości i stan ten nie zmienia się od lat. Trendy zmian z wielolecia do wybranych wskaźników zanieczyszczenia przedstawiono na wykresie. 1, BZT 5 [mg O 2 /l] 1, Azot ogólny [mg N/l],6 Fosfor ogólny [mg P/l] 8, 6, 4, 2, 7,5 5, 2,5,5,4,3,2,1 I klasa,,,

18 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku Subst. rozpuszcz. [mg/l] Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli fec Wykres 4. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Oławie w km 2, ujście do Odry w latach - Rzeka od kilku lat charakteryzuje się ustabilizowanym poziomem zanieczyszczeń, dla większości wskaźników nie przekraczającym III klasy. Rzeka Ślęza jest lewobrzeżnym dopływem rzeki Odry. Jej długość wynosi 78,6 km, a powierzchnia zlewni 971,7 km 2. Zlewnia ma charakter typowo rolniczy, z dużym obszarem upraw. Do rzeki odprowadzane są ścieki z wielu ośrodków miejsko gminnych, jak Strzelin, Niemcza, Jordanów, Kobierzyce czy Żórawina. W r. rzeka na ujściu do Odry charakteryzowała się IV klasą jakości i stan ten z niewielkimi zmianami - utrzymuje się od wielu lat. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w tym punkcie przedstawione są na wykresie. 16, 12, 8, 4, BZT 5 [mg O 2 /l] 15, 12, 9, 6, 3, Azot ogólny [mg N/l] 1,2 1,,8,6,4,2 Fosfor ogólny [mg P/l],,, Przewodn. el. [μs/cm ] Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli fec Wykres 5. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Ślęzie w km 2,4 ujście do Odry w latach - Mimo widocznego i znaczącego obniżenia się poziomu zanieczyszczeń w porównaniu do lat dziewięćdziesiątych w dalszym ciągu pojawiają się wysokie wartości związków biogennych. Bystrzyca jest lewobrzeżnym dopływem Odry o długości 95,2 km. Rzeka odwadnia duży obszar Sudetów Środkowych oraz Masywu Ślęzy, a powierzchnia jej zlewni wynosi 1767,8 km 2. Bystrzyca zasila dwa zbiorniki zaporowe: w Lubachowie oraz w Mietkowie. Najważniejsze jej dopływy to Strzegomka wraz z wpadającą do niej Pełcznicą, Piława i Czarna Woda. Do zlewni Bystrzycy należą zurbanizowane i rolnicze tereny regionu. Do zlewni trafiają oczyszczone ścieki z Wałbrzycha, Świdnicy, aglomeracji dzierżoniowskiej, Świebodzic, Strzegomia, Kątów

19 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 19 Wrocławskich i innych mniejszych miejscowości. W obu badanych punktach woda charakteryzowała się IV klasą jakości. 5, BZT 5 [mg O 2 /l] 5, Azot ogólny [mg N/l],4 Fosfor ogólny [mg P/l] 4, 3, 2, I klasa 2,5 I klasa,2 I klasa 1,,,, Przewodność [μs/cm] I klasa Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli t.fek Wykres 6. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Bystrzycy w km 88,4 powyżej Głuszycy w latach - W punkcie powyżej Głuszycy poziom zanieczyszczeń ma charakter stabilny i większość wskaźników nie przekracza II klasy jakości. Jedynie zwiększona liczba bakterii coli typu feralnego wskazuje na niewielkie oddziaływania antropogeniczne w tej części zlewni. 2, BZT 5 [mg O 2 /l] 15, Azot ogólny [mg N/l] 1,5 Fosfor ogólny [mg P/l] 15, 1, 5, 1, 5, 1,,5,,, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, Amoniak [mg NH 4 /l] Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli fec Wykres 7. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Bystrzycy w km 1,2 ujście do Odry w latach -

20 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 2 W punkcie ujściowym zobrazowany jest wpływ wszystkich zanieczyszczeń odprowadzanych zarówno do Bystrzycy jak i jej dopływów, szczególnie do rzeki Strzegomki. Dla większości wskaźników obserwuje się powolny ale wyraźny trend obniżania się ich wartości w ostatnich latach. Rzeka Piława jest prawobrzeżnym dopływem Bystrzycy, uchodzącym do niej w km 59,7. Całkowita długość Piławy wynosi 45,6 km. Rzeka poprzez dopływy odwadnia m.in. tereny należące do Parku Krajobrazowego Gór Sowich. Piława wraz z niektórymi dopływami przepływa przez tereny zurbanizowane z miejscowościami: Piława Górna, Bielawa, Pieszyce, Dzierżoniów. Oczyszczalnie ścieków znajdujące się w tych miejscowościach przyjmują ścieki miejskie i przemysłowe, które po oczyszczeniu, często niewystarczającym, odprowadzane są do rzeki Piławy lub jej dopływów. Rzeka badana była w monitoringu diagnostycznym na ujściu do Bystrzycy i w r. osiągnęła IV klasę jakości. W porównaniu do lat ubiegłych jej stan nieco poprawił się. 2, BZT 5 [mg O 2 /l] 2 Azot ogólny [mg N/l] 2, Fosfor ogólny [mg P/l] 15, 1, 5, ,5 1,,5,, Przewodność [μs/cm] I klasa Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli t. fek Wykres 8. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Piławie w km,5 ujście do Bystrzycy w latach - Mimo znacznego obniżenia się poziomu większości wskaźników rzeka nadal zalicza się do jednej z najbardziej zanieczyszczonych. Wysokie pozostają stężenia fosforu oraz zanieczyszczenie bakteriologiczne spowodowane odprowadzanymi do rzeki ściekami. Rzeka Czarna Woda jest prawobrzeżnym dopływem Bystrzycy. Największym źródłem zanieczyszczeń jest miasto Sobótka. W r. wody rzeki charakteryzowały się III klasą jakości i stan ten utrzymuje się od kilku lat. 1, BZT 5 [mg O 2 /l] 1, Azot ogólny [mg N/l] 1, Fosfor ogólny [mg P/l] 8, 6, 4, 7,5 5,,75,5 2, 2,5,25,,,

21 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 21 2,5 2, 1,5 1,,5, Amoniak [mg NH 4 /l] Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli fec Wykres 9. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Czarnej Wodzie w km,5 ujście do Bystrzycy w latach - Mimo tego, trend zmian z wielolecia nie jest jednoznaczny zdarzały się lata gdzie stężenia niektórych parametrów, zwłaszcza związków biogennych, były relatywnie wysokie. Rzeka Strzegomka jest lewobrzeżnym dopływem Bystrzycy. Do rzeki odprowadzane są ścieki z Wałbrzycha, Świebodzic i Strzegomia. Wody rzeki Strzegomki, podobnie jak w latach poprzednich, charakteryzowały się IV klasą jakości. Trendy zmian dla wybranych wskaźników zanieczyszczenia w punkcie na ujściu do Bystrzycy pokazane są na wykresie. 25, BZT 5 [mg O 2 /l] 2, Azot ogólny [mg N/l] 2,5 Fosfor ogólny [mg P/l] 2, 15, 2, 15, 1, 5, 1, 5, 1,5 1,,5,,, Przewodn. el. [μs/cm ] I klasa Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli fec Wykres 1. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Strzegomce w km 2, ujście do Bystrzycy w latach - Mimo w dalszym ciągu wysokiego poziomu wielu wskaźników zanieczyszczenia widoczny staje się trend ich systematycznego obniżania się. Rzeka Kaczawa jest lewobrzeżnym dopływem Odry o całkowitej długości 83,9 km. Jej główne dopływy to: Czarna Woda, Skora, Nysa Szalona i Wierzbiak. Na rzece Kaczawie, w miejscowości Smokowice, znajduje się ujęcie wody pitnej dla miasta Legnicy. Głównymi źródłami zanieczyszczeń w zlewni są miasta Złotoryja, Jawor, Legnica i Prochowice. W roku rzeka Kaczawa badana była w ramach monitoringu diagnostycznego w jednym przekroju pomiarowo kontrolnym - ujście do Odry, km 3,2. Jakość wód odpowiadała III klasie.

22 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 22 1 BZT 5 [mg O 2 /l],8 Fosfor ogólny [mg P/l] 1, Azot ogólny mgn/l] ,6,4,2 7,5 5, 2,5,, Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia 1 5 Przew odność [μs/cm] I klasa Liczba bakterii coli Wykres 11. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Kaczawie w km 3,2 ujście do Odry w latach - Od roku notuje się pozytywną tendencję obniżania się wielu wskaźników zanieczyszczenia. Zaobserwowano znaczny spadek wartości wskaźników biogennych, tj. fosforu ogólnego i azotu ogólnego. Stężenia tych zanieczyszczeń utrzymywały się w ostatnich latach na poziomie II klasy. Stwierdza się również stopniowy spadek wartości BZT 5. Rzeka Barycz jest prawobrzeżnym dopływem Odry, o długości 133, km, z czego w granicach województwa dolnośląskiego znajduje się 11, km. W obrębie zlewni rzeki Baryczy występują obszary i obiekty o szczególnych walorach przyrodniczych objęte różnymi formami ochrony prawnej, które zajmują około 43% powierzchni zlewni. Głównymi źródłami zanieczyszczeń na terenie dolnośląskiej części zlewni są miasta Milicz, Żmigród, Trzebnica, Góra i Wąsosz. Na ujściu do Odry wody rzeki charakteryzowały się IV klasą jakości. Wpływ na jakość wód w tym punkcie mają przede wszystkim zanieczyszczone dopływy Baryczy Orla i Polski Rów, zbierające zanieczyszczenia pochodzenia komunalnego i rolniczego z terenu województwa wielkopolskiego. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia przedstawione są na wykresie. 1, BZT 5 [mg O 2 /l] 15, Azot ogólny [mg N/l] 1, Fosfor ogólny [mg P/l] 8, 6, 4, 2, 1, 5,,75,5,25,,,

23 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 23 5, 4, 3, 2, 1,, Amoniak [mg NH 4 /l] Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli fec Wykres 12. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Baryczy w km 2, ujście do Odry w latach - Charakter zmian nie jest jednoznaczny. Duże wahania występują w stężeniach związków biogennych. Rzeka Sąsiecznica jest lewobrzeżnym dopływem Baryczy. W roku jej wody charakteryzowały się IV klasą jakości, o stopień gorszą niż w latach poprzednich. O klasyfikacji zdecydowały nadmierne stężenia cyjanków (choć była to tylko incydentalnie jedna wysoka wartość). Trendy zmian w wieloleciu przedstawione są na wykresie 1, BZT 5 [mg O 2 /l] 1, Azot ogólny [mg N/l] 1,2 Fosfor ogólny [mg P/l] 8, 6, 4, 2, 7,5 5, 2,5 1,,8,6,4,2,,, 5, 4, 3, 2, 1,, Amoniak [mg NH 4 /l] Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli fec Wykres 13. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Sąsiecznicy w km,5 ujście do Baryczy w latach - W ostatnich latach nastąpiło znaczne ustabilizowanie stanu rzeki. Wyraźny spadek poziomu zanieczyszczeń od związany jest z uruchomieniem oczyszczalni ścieków w Trzebnicy. Rzeka Orla jest prawobrzeżnym dopływem Baryczy uchodzącym do niej w km 34,6 w m. Jej długość wynosi 88 km, a powierzchnia zlewni 1546,5 km 2. Długość rzeki na terenie województwa dolnośląskiego wynosi ok. 18 km. Główne źródła zanieczyszczeń Orli znajdują się na terenie województwa wielkopolskiego. Na terenie województwa dolnośląskiego jedynym źródłem zanieczyszczeń jest miasto Wąsosz, które do tej pory nie ma ostatecznie uregulowanej gospodarki wodno-ściekowej. Rzeka wpływa na teren województwa dolnośląskiego bardzo zanieczyszczona, choć jej jakość nieco poprawiła się i w badanym przekroju ujściowym odnotowano - podobnie jak w latach poprzednich - IV klasę. Trendy zmian w wieloleciu w punkcie na ujściu do Baryczy przedstawiono na wykresie.

24 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 24 25, BZT 5 [mg O 2 /l] 2, Azot ogólny [mg N/l] 2, Fosfor ogólny [mg P/l] 2, 15, 1, 5, 15, 1, 5, 1,5 1,,5,,, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, Amoniak [mg NH 4 /l] Azotany [mg NO 3 /l] poziom zanieczyszczenia poziom zagrożenia Liczba bakterii coli fec Wykres 14. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Orli w km 2, ujście do Baryczy w latach - Z wykresów wynika, że brak jest jednoznacznych tendencji zmian, zwłaszcza związków biogennych i ich stężenia nadal pozostają wysokie. Rzeka Bóbr jest jednym z największych dopływów Odry. Całkowita długość rzeki wynosi 271,6 km, z czego poza granicami Polski znajduje się odcinek ok. 2 km. Uchodzi on do Odry w km 516,2 jej lewego brzegu na terenie województwa lubuskiego. Górna zlewnia Bobru obejmuje poprzez lewobrzeżne dopływy - Łomnicę z Jedlicą oraz Kamienną z Wrzosówką i Podgórną - prawie całe polskie Karkonosze. Głównymi źródłami zanieczyszczeń rzeki Bóbr są ścieki bytowe i przemysłowe z ośrodków miejskich: z Kamiennej Góry, z Jeleniej Góry, Bolesławca i z terenu gmin miejsko-wiejskich: Lubawki, Wlenia, Lwówka Śląskiego oraz ścieki bytowe z wiejskich ośrodków gminnych takich jak: Kamienna Góra, Marciszów, Janowice Wielkie, Jeżów Sudecki, Bolesławiec. W monitoringu diagnostycznym rzeka badana była w jednym punkcie powyżej ujęcia w Wojanowie. Stan wód w tym punkcie niezmiennie odpowiada III klasie jakości. 1, 8, 6, BZT 5 [mg O 2 /l] 7,5 5, Azot ogólny, mg N/l,75,5 Fosfor ogólny [mg P/l] 4, 2, 2,5 I klasa,25,,,

25 Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku Przew odność [μs/cm] I klasa Azotany [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli fec. Wykres 15. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Bóbr w km 215,4 pow. ujęcia w Wojanowie w latach - Nysa Łużycka jest lewobrzeżnym dopływem Odry o długości 251,6 km. Górny odcinek o długości 53,8 km i powierzchni zlewni 375,3 km 2 znajduje się na terenie Czech. Od km 197,8 Nysa Łużycka jest rzeką graniczną Polski i Niemiec. Głównymi dopływami po stronie polskiej są: Miedzianka, Witka, Czerwona Woda, Jędrzychowicki Potok, a po stronie niemieckiej: Mandau i Pließnitz. W roku monitoring diagnostyczny prowadzony był w trójpunkcie granicznym w km 197,. Woda w tym punkcie charakteryzowała się IV klasą jakości i stan ten utrzymuje się od wielu lat. 14, 12, 1, 8, 6, 4, 2,, BZT 5 [mg O 2 /l] 1, 7,5 5, 2,5, Azot ogólny [mg N/l],8,6,4,2, Fosfor ogólny [mg P/l] II kiasa I kiasa Przewodność [μs/cm] I klasa Azotany maks. [mg NO 3 /l] poziom zagrożenia Liczba bakterii coli fec. IV kl Wykres 16. Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia w rzece Nysie Łużyckiej w km 197, trójpunkt graniczny w latach - W rzece od wielu lat utrzymuje się ten sam, relatywnie wysoki poziom zanieczyszczeń, zwłaszcza zaś wskaźników charakteryzujących zanieczyszczenie organiczne i bakteriologiczne. Rzeka Witka (Smeda) jest prawobrzeżnym dopływem Nysy Łużyckiej. Wypływa z Gór Izerskich. Jej długość wynosi ok. 52 km, z czego w Polsce znajduje się ujściowy odcinek długości ok. 11 km. Na rzece usytuowany jest zbiornik zaporowy Niedów, którego głównym celem jest gromadzenie wody dla potrzeb zagłębia turoszowskiego. Do rzeki odprowadzane są ścieki z kilku miejscowości w Czechach (m. in. z Frydlandu), a po polskiej stronie z oczyszczalni ścieków w Zawidowie.