Możliwości uprawy soi w Polsce jako rodzimego źródła białka

Transkrypt

1 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Wydział Rolnictwa i Bioinżynierii Możliwości uprawy soi w Polsce jako rodzimego źródła białka dr hab. Jerzy Nawracała prof. nadzw. Katedra Genetyki i Hodowli Roślin Krajowe źródła białka jako alternatywa dla importowanego białka GM z perspektywy przemysłu paszowego. Szansa i zagrożenia Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi,

2 SOJA CUDOWNA ROŚLINA UNIKALNY SKŁAD CHEMICZNY NASION (ZAWARTOŚĆ W SUCHEJ MASIE ) BIAŁKO 33 45% TŁUSZCZ 18 22% BEZAZOTOWE ZWIĄZKI WYCIĄGOWE 26 34% LECYTYNA 1,5 2,5% TŁUSZCZU WŁÓKNO SUROWE 4 5% POPIÓŁ 6% IZOFLAWONY µg/g

3 WARTOŚĆ BIOLOGICZNA WYBRANYCH BIAŁEK W PORÓWNANIU DO WZORCOWEGO BIAŁKA JAJA KURZEGO (wartość białka w PDCAAS - protein digestibility corrected amino acid score ) zawartość aminokwasów w białku x strawność zawartość aminokwasów w normach FAO/WHO dla dzieci 2-5 letnich Białko jaja kurzego 1,0 Kazeina 1,0 Izolaty białka sojowego 1,0 Wołowina 0,92 Soja nasiona 0,91 Fasola 0,68 Groch 0,69 Ziarno pszenicy 0,40 Gluten pszenicy 0,24 Krishnan H. B Engineering Soybean for Enhanced Sulfur Amino Acid Content. Crop Sci 45:

4 Soja Glycine max: najważniejszy na świecie gatunek roślin bobowatych, 75% obszaru uprawy 125,81 mln ha, 346,9 mln t, 2,76 t/ha (prognoza USDA ) Uprawa soi w 95 państwach

5 Soja najważniejsza roślina białkowa Produkcja śrut roślin oleistych w 2016 r. (mln t) (Soystat) Soja Rzepak Słonecznik Bawełna

6 Produkcja olejów roślinnych w 2016 r. (mln t) (Soystat) ,6 53,9 0 Palmowy Sojowy Rzepakowy Słonecznikowy

7 Główne czynniki warunkujące możliwości uprawy soi w Polsce Odmiany (Hodowla ) Uprawa Rynek Fot. J. Nawracała

8 PROBLEMY HODOWLI SOI W POLSCE POLSKA 49 O 00 N - 54 O 50 N Dłoń 51 O 69 N 55 O N 49 O N 47 O N Główne obszary uprawy soi w USA 43 O N 33 O N

9 HISTORIA SOI W POLSCE 1878 Antoni Sempołowski Pierwszy eksperyment polowy z soją w Polsce W Żabikowie w Szkole Rolniczej im. Haliny wysiano 19 odmian chińskich otrzymanych z Austrii od prof. Haberlanda soja nie dojrzała Odmiana Wileńska Brunatna wyselekcjonowana w 1925 r. w Wilnie przez Wacława Strażewicza Odmiana Puławska Wczesna wyselekcjonowana w 1930 w Puławach przez Bohdana Dzikowskiego W 1933 r. w Polsce uprawiano 1503 ha soi

10 DOBÓR ODMIAN Bardzo wczesne grupa dojrzałości 000 Tolerancja na długość dnia Tolerancja na niskie temperatury w okresie kwitnienia Wysoki potencjał plonowania Wysokość osadzenia I strąka

11 Doświadczenia soi w RGD Dłoń UP w Poznaniu (2014) Mavka Merlin Aldana Augusta

12 Różnice w dojrzewaniu odmian Pola Top Farms Głubczyce, I MG 000 MG I MG Fot. J. Nawracała

13 Hodowla twórcza soi w Polsce 1. Katedra Genetyki i Hodowli Roślin Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 2. DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o. 3. Hodowla Roślin Strzelce Grupa IHAR Sp. z o.o. 4. Hodowla Soi AgroYoumis Polska sp. z o.o.

14 Odmiany soi wpisane do Krajowego Rejestru (COBORU, 2017) Odmiana Data wpisu do KR Zgłaszający Hodowca Abelina Saatbau Polska sp. z o.o. Saatzucht Donau Ges.m.b.H. & CoKG (Austria) Aldana Hodowla Strzelce Sp. z o. 0. Hodowla Strzelce Sp. z o. o. Grupa IHAR Grupa IHAR (Polska) Aligator Euralis Nasiona sp. z o.o. Euralis Semences (Francja) Augusta Uniwersytet Przyrodniczy Uniwersytet Przyrodniczy w w Poznaniu Poznaniu (Polska) Erica DANKO Hodowla Roślin DANKO Hodowla Roślin sp. z sp. z o.o. o.o. (Polska) GL Melanie IGP Polska sp. z o.o. sp. k. Saatzucht Gleisdorf (Niemcy) Madlen Hodowla Soi AgroYoumis Hodowla Soi AgroYoumis Polska sp. z o.o. Polska sp. z o.o. (Polska) Maja Hodowla Soi AgroYoumis Hodowla Soi AgroYoumis Polska sp. z o.o. Polska sp. z o.o. (Polska) Mavka Hodowla Soi AgroYoumis Hodowla Soi AgroYoumis Polska sp. z o.o. Polska sp. z o.o (Polska) Paradis Saatbau Polska sp. z o.o. Agroscope Changings- Wädenswil ACW (Szwajcaria) Petrina DANKO Hodowla Roślin University of Guelph Business sp. z o.o. Development Office (Kanada) Sculptor Norddeutsche Pflanzenzucht Saaten-Union Polska sp. z Hans-Georg Lembke KG o.o. (Niemcy)

15 Nowa Polska odmiana soi ERICA (2017)

16 Odmiany soi wpisane do Krajowego Rejestru w 2018 r. (COBORU, 2018) Odmiana Zgłaszający Hodowca Oressa DANKO Hodowla Roślin sp. z Soya-North Co., Ltd, o.o Białoruś Viola DANKO Hodowla Roślin sp. z University of Guelph, o.o Ontario, Kanada Regina Saatbau Polska sp. z o.o Saatzucht Donau Ges.m.b.H. & CoKG, Austria ES Comandor Euralis Nasiona sp. z o.o. Euralis Semences, Francja Caroline Saaten-Union Polska sp. z o.o. Agroscope Changings- Wädenswil ACW, Szwajcaria

17 Plantacje nasienne soi przyjęte do oceny w 2017 r. (PIORIN, 2017) 25 odmian Odmiana Liczba plantacji Powierzchnia w ha Abelina ,50 Aldana 2 7,00 Aligator 4 50,70 Amandine 4 46,00 Annushka 6 74,01 Atlanta 2 2,78 Augusta 3 12,50 Erica 2 2,89 Lajma 7 48,04 Lissabon ,30 Madlen 6 44,60 Malaga 3 46,00 Mavka ,19 Merlin ,30 Paradis 2 7,50 Petrina 6 59,20 Protina 4 43,69 SG Anser 5 64,00 Silesia 1 20,00 Simona 10 64,86 Sirelia 5 19,26 Solena 3 67,86 Sultana 3 22,16 Violetta 9 48,64 Viorica 1 9,60 Razem ,58

18 Badania rozpoznawcze odmian soi (COBORU, 2017) 27 odmian soi, 27 lokalizacji, wyniki z 23 lokalizacji

19 OBORU 2017 Lp, Średnia Wzorzec Odmiana Śrem Wójtostwo Głębokie Tarnów Głubczyce Przecław Świebodzin Zybiszów X z 23 lokalizacji % wzorca Długość okresu wegetacji (dni) 50,1 39,6 43,4 41,0 45,4 47,8 43,7 35, ,3 38,9 42,7 39,1 40,9 44,7 43,0 34, Augusta 42,0 35,0 34,2 32,2 30,7 34,9 31,4 27, Paradis 40,8 37,1 35,6 32,5 27,3 35,1 31,8 28, Erica 43,9 39,5 39,8 34,0 30,5 42,6 38,7 30, Adsoy CCA 47,4 38,5 42,2 36,5 37,8 47,4 39,9 32, Mavka 47,8 41,0 41,7 39,4 40,6 43,8 43,8 35, Madlen 40,7 36,4 39,8 36,8 43,1 38,7 43,9 32, Abelina 54,7 42,5 48,5 42,7 46,9 50,2 50,5 38, Maja 46,4 34,6 41,0 34,9 37,3 39,9 40,4 32, Sculptor 48,1 37,7 38,4 36,8 39,3 41,0 43,7 31, Bohemian s CCA 48,9 37,0 40,1 36,8 43,4 42,7 44,0 33, Merlin CCA 55,3 42,8 41,8 41,6 47,6 50,3 53,7 37, SG Anser CCA 53,5 41,8 43,5 42,0 44,5 40,8 45,6 36, Aligator 48,8 41,0 44,8 42,0 43,0 54,3 48,5 36, GL Melanie 52,1 40,0 47,7 45,2 47,9 51,0 42,1 37, Lissabon CCA 46,9 41,7 44,1 40,0 50,8 51,5 48,5 37, Protina CCA 47,8 38,9 44,8 39,1 49,5 50,0 44,4 35, RGT Shouna CCA 46,5 36,9 40,8 40,6 46,6 57,4 37,9 34, Silesia CCA 49,9 41,8 44,5 40,6 46,6 47,7 46,0 35, Sirelia CCA 53,2 39,5 45,2 44,2 51,2 56,1 43,8 37, Sultana CCA 44,4 40,1 43,3 40,7 45,3 51,9 44,5 34, Petrina 56,9 45,0 48,6 44,4 50,3 50,8 46,6 37, Bettina CCA 50,6 46,2 51,2 47,3 50,2 56,3 50,0 39, Brunensis CCA 54,3 39,7 42,6 44,2 51,4 50,3 47,6 37, Kofu CCA 49,5 40,3 44,3 48,3 54,4 56,4 46,1 39, Korus CCA 54,0 36,3 45,1 43,0 48,8 52,7 41,7 37, Moravians CCA 51,7 43,0 43,8 43,9 45,8 45,3 48,2 36, Naya CCA 53,5 40,8 44,3 45,1 56,2 56,1 40,3 37, Zawartość białka w % Średnia z 10 lokalizacji 39,24 37,84 40,32 39,51 39,32 37,67 39,32 38,57 40,45 38,97 38,96 38,33 38,52 38,53 39,80 38,44 44,27 39,81 40,90 39,42 40,83 38,16 37,86 39,23 37,37 41,29 40,30 39,70

20 Plon w dt/ha Długość okresu wegetacji COBORU 2017 Odmiana Białogard Radostowo Wrócikowo Średnia z 3 lokalizacji Średnia 27,1 27,7 11,2 21, Wzorzec 24,6 29,7 10,5 21,62 Augusta 27,8 22,8 33,5 28, Paradis 15,5 32,6 32,5 26, Erica - 31,0 26,7 28, Adsoy CCA 25,6 28,8 29,8 28, Mavka 28,6 32,7 0,0 20, Madlen 17,8 26,1 0,0 14, Abelina 36,1 32,6 38,0 35, Maja 27,9 25,3 0,0 17, Sculptor 17,3 26,4 28,6 24, Bohemians CCA 21,7 35,5 36,3 31, Merlin CCA 37,1 32,4 37,0 35, SG Anser CCA 34,0 34,9 38,7 35, Aligator 13,9 29,7 0,0 14, GL Melanie 32,5 28,9 0,0 20, Lissabon CCA 20,8 31,6 0,0 17, Protina CCA 33,2 26,5 0,0 19, RGT Shouna CCA 21,9 0,0 0,0 7, Silesia CCA 18,7 27,9 0,0 15, Sirelia CCA 29,5 26,3 0,0 18, Sultana CCA 10,6 28,9 0,0 13, Petrina 30,3 0,0 0,0 10, Bettina CCA 32,1 37,4 0,0 23, Brunensis CCA 34,3 29,1 0,0 21, Kofu CCA 33,9 32,4 0,0 22, Korus CCA 30,8 32,5 0,0 21, Moravians CCA 24,1 32,6 0,0 18, Naya CCA 19,5 29,6 0,0 16, Białogard Radostowo Wrócikowo

21 Plony roślin bobowatych w doświadczeniach PDO w 2017 r. (COBORU, 2017) Groch Bobik Łubin wąskolistny Łubin żółty Soja Zawartość białka w% 22,4 29,0 29,5 42,6 38,0 Plon białka w dt/ha 10,9 13,7 8,6 6,8 12,7

22 Uprawa soi Stanowisko System uprawy, Nawożenie Siew Szczepienie nasion bakteriami Bradyrhizobium japonicum Ochrona chemiczna Zbiór Zaprawianie nasion zaprawy fungicydowe Herbicydy (posiewne, powschodowe) Pestycydy Unowocześnienie technologii uprawy konwencjonalnych odmian soi (Glycine max) w warunkach Polski Projekt realizowany w ramach Programu Badań Stosowanych PBS2/A8/25/2013

23 Wymagania glebowe: średniozwięzła o dobrej strukturze nie można na glebach ciężkich zlewnych kwaśnych - ph < 5.5 piaszczystych po oborniku Stanowisko po zbożach po rzepaku po soi Stanowisko Przygotowanie gleby dobrze spulchniona przed siewem pole dobrze wyrównane głębokość siewu 3-4 cm

24 Termin siewu Termin siewu - III dekada kwietnia Norma wysiewu kg/ha (150 kg/ha) Głębokość siewu 4 cm Rozstaw rzędów 12,5-40cm 30 cm Obsada roślin m 2 Duże zdolności kompensacyjne

25 Szczepienie bakteriami brodawkowymi (Bradyrhizobium japonicum) Szczepionki: HiStick (BASF), IUNG Puławy Bezpośrednio przed siewem Dobre wymieszanie (w zaprawiarce, betoniarce) Zwilżone nasiona NA WIELU POLACH OBSERWUJE SIĘ BRAK BRODAWKOWANIA Fot. J. Nawracała

26 NAWOŻENIE P 2 O kg/ha K 2 O kg/ha N kg/ha AZOT - DAWKA DZIELONA W PRZYPADKU SŁABEGO BRODAWKOWANIA NAWOŻENIE AZOTOWE JEST NIEZBĘDNE DO WYDANIA DOBREGO PLONU Fot. J. Nawracała

27 Walka z chwastami - herbicydy Fot. J. Nawracała

28 Zalecane herbicydy Achiba 05 EC (chizalofop-p-etylowy) Afalon Dyspersyjny 450 SC (linuron) Boxer 800 EC (prosulfokarb) Corum 502,4 SL (bentazon, imazamoks) Dual Gold 960 EC (S-metolachlor) Focus Ultra 100 EC (cykloksydym) Fusilade Forte 150 EC (fluazyfop-pbutylowy) Inigo 500 SC (metobromuron) Pilot 10 EC (chizalofop-p-etylowy) Plateen 41,5 WG (metrybuzyna, flufenacet) Proman 500 S.C. (metobromuron) Select Super 120 EC (kletodym) Sencor Liquid 600 SC (metrybuzyna) Soleto 500 SC (metobromuron) Stomp Aqua 455 CS (pendimetalina) Targa Super 05 EC (chizalofop-petylowy) Trivko (fluazyfop-p-butylowy)

29 CHOROBY SOI Dłoń Peronospora manshurica Septoria glycines Pseudomonas syringae pv. glycinea Wirus mozaiki soi Sporadyczne występowanie chorób nie wymaga aktualnie stosowania środków chemicznych

30 Szkodniki soi Rusałka osetnik: motyl, gąsienica i żer gąsienic Zalecane insektycydy Ceta 20 SP (acetamipryd) Kobe 20 SP (acetamipryd) Lanmos 20 SP (acetamipryd) Mospilan 20 SP (acetamipryd) Sekil 20 SP (acetamipryd)

31 Dojrzewanie i zbiór soi Dojrzewanie Najlepiej do połowy września zrzuca liście nasiona dzwonią w strąkach strąki nie pękają Zbiór jednofazowy kombajnem Wilgotność 12 15% przechowywanie % PROBLEM ZE ZBIOREM ODMIAN O DŁUGIM OKRESIE WEGETACJI Fot. J. Nawracała

32

33 KORZYŚCI Z UPRAWY SOI WZBOGACENIE PŁODOZMIANU UŻYŹNIENIE GLEBY (AZOT) ZMNIEJSZENIE WYDATKÓW NA NAWOZY AZOTOWE POPRAWA STRUKTURY GLEBY WYŻSZE PLONY ROŚLINY NASTĘPCZEJ OSZCZĘDZANIE ŚRODOWISKA (tylko herbicyd) ZAOPATRZENIE GOSPODARSTWA WE WŁASNE BIAŁKO

34 Podmioty deklarujące zainteresowanie skupem nasion soi (źródło: Nowoczesna Uprawa, 2017) Nazwa firmy Miejscowość Nazwa firmy Miejscowość Agrocentrum Strzelce Opolskie (Opolskie) Glencore Polska Gdańsk (Pomorskie) Agrolok Agronex Mazury Agronowak Akord Agro Aleda Biochem Cefetra Edano Elewator Jarosław Ełpol FHU Gawor Golub-Dobrzyń (Kuj-Pomorskie) Dębówko (Warmińsko-Mazurskie) Września (Wielkopolskie) Poniec (Wielkopolskie) Wólka Zamojska (Mazowieckie) Kietrz (Opolskie) Gdynia (Pomorskie) Uścikowo (Wielkopolskie) Jarosław (Podkarpackie) Kiełczygłów (Łódzkie) Chróścina (Opolskie) Kalinowski Kampol Karex Michel Natura Eko Osadkowski Super Feedmix Thegra Unipasz Weitsamen WS-Trade Kazimierz (Wielkopolskie) Rusiec (Łódzkie) Działoszyn (Łódzkie) Śmigiel (Wielkopolskie) Góra Kalwaria (Mazowieckie) Bierutów (Dolnośląskie) Czołowo (Wielkopolskie) Warszawa (Mazowieckie) Siemiatycze (Podlasie) Działoszyn (Łódzkie) Puławy (Lubelskie)

35 Perspektywy uprawy soi w Polsce Czynniki sprzyjające rozwojowi uprawy soi: poszerzenie oferty odmianowej zwiększenie produkcji kwalifikowanego materiału siewnego dopłaty do uprawy roślin strączkowych oraz dopłaty do materiału siewnego, program zazielenienia, w ramach którego można siać rośliny strączkowe w tym soję, pojawienie się w Polsce podmiotów gospodarczych skupujących soję Prowadzenie badań naukowych nad soją (tematy z MR i RW) Przystąpienie Polski do inicjatywy Danube Soya Sprzyjająca atmosfera

36 30 Średnie miesięczne temperatury w RGD Dłoń w latach w porównaniu ze średnią miesięczną temperaturą z wielolecia O C Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień

37 Dzień Soi RGD Dłoń

38 AgroShow w Bednarach ( )

39 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Fot. M. Pawlak