KRYTERIA OSIĄGNIĘĆ NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE. Kryteria zostały podzielone na trzy zakresy, odpowiadające celom kształcenia ujętym

Transkrypt

1 WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA IV ETAPU EDUKACYJNEGO KLASA II, Zrozumieć tekst, zrozumieć człowieka ZPP, WSiP) Przewidywane osiągnięcia uczniów szkoły ponadgimnazjalnej: KRYTERIA OSIĄGNIĘĆ NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE Kryteria zostały podzielone na trzy zakresy, odpowiadające celom kształcenia ujętym w Podstawie programowej: I Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nim informacji (w tym: czytanie i słuchanie, samokształcenie i docieranie do informacji, świadomość językowa). II Analiza i interpretacja tekstów kultury (w tym: wstępne rozpoznanie i analiza; interpretacja i wartościowanie). III Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych. *** Na ocenę dopuszczającą uczeń potrafi: I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji 1.Czytanie i słuchanie- ZAKRES PODSTAWOWY: Odtworzyć informacje sformułowane wprost Odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań, akapitów) Wyodrębnić główną myśl całego tekstu Wskazać w tekście retorycznym najważniejsze środki językowe służące przekonywaniu Definiuje pojęcia : stylizacja środowiskowa, gwara Rozpoznaje cechy stylu: publicystycznego, urzędowego, naukowego Wskazuje przejawy agresji językowej w wybranych wypowiedziach bohaterów 1

2 a ponadto : czyta utwory stanowiące konteksty dla tekstów kultury poznawanych w szkole 2. Samokształcenie i docieranie do informacji- ZAKRES PODSTAWOWY Wybrać podstawowe teksty literackie służące realizacji zadanego tematu, posługując się wybranym źródłem informacji Podjąć próbę znalezienia literatury przedmiotu służącej realizacji zadanego tematu 3. Świadomość językowa ZAKRES PODSTAWOWY Wymienić nadawcę, odbiorcę i komunikat jako trzy najważniejsze elementy aktu komunikacji językowej Odróżnić od siebie teksty pełniące funkcję informatywną, impresywną i ekspresywną Objaśnić istotę znaku Posługiwać się pojęciem archaizm, kolokwializm, neologizm, poetyzm Objaśnić istotę związku frazeologicznego Odróżnić od siebie synonimy, homonimy i antonimy Umie posługiwać się pojęciem styl, stylizacja II Analiza i interpretacja tekstów kultury (w tym: wstępne rozpoznanie i analiza; interpretacja i wartościowanie). 1. Wstępne rozpoznanie i analiza POZIOM PODSTAWOWY Przyporządkować epoce nazwiska pisarzy wskazanych w Podstawie programowej oraz wymienić ich dzieła ( autorzy epok: romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska); obowiązuje znajomość omawianych na lekcjach utworów w/w twórców Przyporządkować autorowi tytuły i głównych bohaterów utworów literackich wskazanych w Podstawie programowej (obowiązuje znajomość utworów w/w twórców omawianych na lekcjach) Określić tematykę utworów literackich wskazanych w Podstawie programowej - obowiązuje znajomość utworów w/w twórców omawianych na lekcjach 2

3 Odróżnić od siebie tekst liryczny, epicki, dramatyczny Posługiwać się pojęciami: podmiot liryczny, adresat liryczny, narrator, dialog, monolog Wskazać podstawowe cechy najważniejszych dla omawianych epok gatunków literackich: ballada, hymn, sonet, dramat romantyczny, dramat neoromantyczny, dramat symboliczny, epopeja narodowa, powieść epistolarna, powieść realistyczna, nowela, powieść modernistyczna Nazwać najważniejsze prądy umysłowe, filozoficzne i artystyczne omawianych epok (indywidualizm romantyczny, weltschmertz, orientalizm, naturalizm, realizm, scjentyzm, utylitaryzm, behawioryzm, dekadentyzm, ekspresjonizm, impresjonizm, franciszkanizm, intuicjonizm, katastrofizm, sensualizm, symbolizm, emancypacja,witalizm) oraz wskazać ich cechy Wskazać w dziełach literackich z Podstawy programowej realizację wymienionych wyżej prądów Streścić główne wątki utworów epickich i dramatycznych wskazanych w Podstawie programowej Scharakteryzować głównych bohaterów literackich utworów epickich i dramatycznych wskazanych w Podstawie programowej Rozpoznać najważniejsze środki i zabiegi stylistyczne w utworach literackich omawianych epok (epitet, metafora, porównanie, apostrofa, pytanie retoryczne, hiperbola, instrumentacja głoskowa, inwokacja, oksymoron, onomatopeja, alegoria, aluzja literacka, peryfraza, synestezja ) Zanalizować utwory wskazane w Podstawie programowej, uwzględniając najważniejsze kategorie opisu (podmiot / adresat liryczny, narrator, świat przedstawiony) 2. Interpretacja i wartościowanie Określić przybliżone ramy chronologiczne: romantyzmu, pozytywizmu, Młodej Polski Objaśnić znaczenie nazw w/w epok literackich III Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych- ZAKRES PODSTAWOWY. Posługiwać się komunikatywnym językiem w mowie i w piśmie Wypowiadać się w mowie i w piśmie na zadany temat, w sposób świadczący o co najmniej częściowym zrozumieniu tematu Odnieść się w wypowiedzi do tekstów literackich Podjąć próbę skomponowania wypowiedzi składającej się ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia 3

4 Samodzielnie prowadzić zeszyt przedmiotowy Podejmuje próbę tworzenia wypowiedzi ze świadomością ich funkcji sprawczej *** Na ocenę dostateczną uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą, I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nim informacji 1.Czytanie i słuchanie- ZAKRES PODSTAWOWY: Określić funkcję środków językowych w tekście retorycznym Rozpoznać ironię w tekście Sformułować tezę tekstu bądź fragmentu tekstu Podać argumenty na rzecz tezy Odróżnić argumenty od przykładów oraz tezę od hipotezy Rozpoznać relacje kompozycyjne między poszczególnymi fragmentami (akapitami) tekstu Oddzielić informacje od opinii Wskazać przyczyny i skutki Próbuje rozpoznawać retoryczną organizację wypowiedzi i próbuje wskazywać zastosowane w niej sposoby osiągania przejrzystości i sugestywności 2.Samokształcenie i docieranie do informacji ZAKRES PODSTAWOWY: Wyszukać podstawowe pozycje z literatury przedmiotu służącej realizacji zadanego tematu Samodzielnie korzystać ze słowników i leksykonów 4

5 adiustuje tekst na poziomie elementarnym 3. Świadomość językowa ZAKRES PODSTAWOWY: Rozpoznać w tekście sześć elementów aktu komunikacji językowej Określić dominującą w tekście funkcję wypowiedzi Objaśnić, na czym polega specyfika budowy języka jako systemu znaków Podać genezę i objaśnić znaczenie związków frazeologicznych o pochodzeniu biblijnym, mitologicznym, kulturowym Wskazać w omawianym tekście archaizmy fonetyczne, leksykalne i składniowe Rozpoznać w tekście synonimię, homonimię, antonimię i polisemię Objaśnić pojęcie stylizacji Rozumie pojęcie pragmatyki językowej oraz intencji komunikacyjnej postrzega styl potoczny jako centrum systemu stylowego polszczyzny, od którego odróżniają się inne style: artystyczny, naukowy, urzędowy, publicystyczny. II. Analiza i interpretacja tekstów kultury 1.Wstępne rozpoznanie i analiza ZAKRES PODSTAWOWY: Określić tematykę wszystkich omawianych na lekcjach utworów literackich Podać najważniejsze cechy rodzajowe tekstów lirycznych, epickich i dramatycznych Objaśnić różnicę między literaturą a publicystyką oraz literaturą a retoryką Wskazać podstawowe cechy wszystkich omawianych gatunków literackich Porównać kreacje bohaterów romantycznych oraz pozytywistycznych. Wskazywać 5

6 bohaterów literackich, którzy łączą w sobie cechy bohatera romantycznego i pozytywistycznego. Scharakteryzować wzorce osobowe i postawy bohaterów, odwołując się do omówionych utworów literackich (np. bohater romantyczny: romantyczny kochanek, bojownik o sprawę narodową, wieszcz romantyczny; self med man Wokulski; dekadent) rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, mitologiczne, romantyczne itp.) dostrzega w czytanych utworach: parodię, parafrazę i trawestację rozpoznaje i charakteryzuje styl utworu: romantycznego, pozytywistycznego, modernistycznego 2. Interpretacja i wartościowanie ZAKRES PODSTAWOWY Powiązać fakty literackie z istotnymi wydarzeniami historycznymi (np. Wielka Rewolucja Francuska, rozbiory Polski, powstanie listopadowe, powstanie styczniowe, Wiosna Ludów, Wielka Emigracja), Rozpoznać cechy charakterystyczne sztuki XIX i XX wieku (omawiane nurty) Opisać następujące motywy i tematy literackie, odwołując się do omówionych utworów: np. ludowość, natura, miłość, mesjanizm, prometeizm, martyrologia (cierpienie), podróż, samotność, zdrada, bunt, Inność, sztuka, praca, nauka, różnice społeczne, wykluczenie, indywidualizm) Scharakteryzować wizję świata i człowieka w sztuce i filozofii XIX i XX wieku, odwołując się do omówionych utworów literackich Wykorzystać podstawowe konteksty do analizy i interpretacji utworów literackich (np. kontekst biograficzny dla Pana Tadeusza A. Mickiewicza) Odczytać nawiązania biblijne, mitologiczne, literackie, filozoficzne w omawianych utworach literatury romantycznej, pozytywistycznej oraz młodopolskiej. Odczytać znaczenie podstawowych symboli w omawianych dziełach literackich 6

7 dostrzega estetyczne wartości utworu literackiego podejmuje próbę przeprowadzenia interpretacji porównawczej utworów literackich konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury, np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi. Podejmuje próby wskazywania różnych sposobów wyrażania wartościowań w tekstach III. Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych ZAKRES PODSTAWOWY Ułożyć szkicowy plan oraz przygotować na jego podstawie wypowiedź ustną bądź pisemną Napisać rozprawkę, recenzję, referat, interpretację utworu literackiego lub jego fragmentu Skomponować wypowiedź składającą się ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia Formułować wnioski interpretacyjne oparte na samodzielnej analizie tekstu Zastosować czytelny podział akapitowy w pracy pisemnej Posługiwać się cytatami w funkcji argumentacyjnej Posługiwać się na ogół poprawną polszczyzną (w zakresie wymowy, fleksji, leksyki, frazeologii, składni) Zabrać głos w dyskusji Wykonać bez pomocy nauczyciela większość ćwiczeń i zadań realizowanych na zajęciach tworzy wypowiedzi ze świadomością ich funkcji sprawczej podejmuje próbę oceniania własnych kompetencji językowych 7

8 (poprawność gramatyczną i słownikową) *** Na ocenę dobrą uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną, I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nim informacji. 1. Czytanie i słuchanie- ZAKRES PODSTAWOWY Objaśnić mechanizmy powstawania wypowiedzi ironicznej Rozpoznać i określić typ nadawcy i typ adresata tekstu Rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i języka tekstu Nazwać środki językowe i określić ich funkcje w tekście Wskazać cechy gatunkowe tekstu. rozpoznaje retoryczną organizację wypowiedzi wskazuje zastosowane w niej sposoby osiągania przejrzystości i sugestywności 2. Samokształcenie i docieranie do informacji ZAKRES PODSTAWOWY: Wyszukać różnorodne pozycje z literatury przedmiotu służącej realizacji zadanego tematu Sporządzić poprawny opis bibliograficzny książki i artykułu oraz zapisów elektronicznych Korzystać z różnorodnych źródeł informacji 8

9 samodzielnie wybiera do lektury teksty, stosując różne kryteria wyboru, które potrafi uzasadnić 3. Świadomość językowa ZAKRES PODSTAWOWY: Omówić relacje pomiędzy różnymi podsystemami języka Przyporządkować charakterystyczne środki językowe poszczególnym funkcjom językowym Objaśnić pojęcie neosemantyzacji Wskazać niewerbalne środki komunikacji Wymienić podstawowe typy stylizacji Próbuje dostrzegać związek języka z obrazem świata; II. Analiza i interpretacja tekstów kultury 1.Wstępne rozpoznanie i analiza ZAKRES PODSTAWOWY: Wymienić głównych twórców kultury (nauki, sztuki, filozofii) i ich dzieła w omawianych epokach Określić funkcje środków językowych zastosowanych w tekście Wskazać dominantę kompozycyjną i stylistyczną oraz dokonać analizy typowego dla epoki i autora utworu literackiego Zdefiniować tragizm, komizm, patos, jako kategorie estetyczne, odwołując się do omówionych utworów dostrzega w czytanych utworach: parodię, parafrazę i trawestację, wskazuje ich wzorce tekstów 9

10 III. Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych ZAKRES PODSTAWOWY. Selekcjonować materiał, przywoływać tylko informacje istotne z punktu widzenia tematu Posługiwać się terminologią historyczno- i teoretycznoliteracką oraz językoznawczą Sformułować hipotezę badawczą w odniesieniu do tematu Podsumować rozważania (uogólnić wnioski wynikające z analizy i interpretacji tekstu) Łączyć akapity, używając wskaźników zespolenia Posługiwać się poprawną polszczyzną (w zakresie wymowy, fleksji, leksyki, frazeologii, składni) Posługiwać się stylem stosownym do sytuacji wypowiedzi Przestrzegać zasad etykiety językowej podczas rozmowy, dyskusji, negocjacji Zająć i uzasadnić stanowisko w dyskusji z odwołaniem się do utworu, cytatu, kontekstu lub wiedzy o epoce Aktywnie uczestniczyć w większości lekcji ocenia własną kompetencję językową (poprawność gramatyczną i słownikową) *** Na ocenę bardzo dobrą uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą, I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nim informacji 1.Czytanie i słuchanie ZAKRES PODSTAWOWY: Odróżnić prawdę od fałszu i szczerość od kłamstwa w wypowiedzi językowej Scharakteryzować podstawowe chwyty erystyczne Odróżnić od siebie wypowiedź perswazyjną i manipulacyjną Zanalizować okres retoryczny jako zamkniętą całość myślowo-stylistyczną 10

11 Wykorzystać analizowane teksty naukowe (krytyczno- i teoretycznoliterackie) i filozoficzne jako kontekst interpretacyjny dla utworów literackich twórczo wykorzystuje wypowiedzi krytycznoliterackie i teoretycznoliterackie (np. recenzję, szkic, artykuł, esej) porównuje tekst linearny i hipertekst rozumiany jako wypowiedź nieciągła, nielinearna, stanowiąca system powiązanych segmentów tekstowych, łączonych dowolnie przez użytkownika języka w każdorazowym akcie odbioru; rozpoznaje i wskazuje wybrane cechy języka polskiego, które świadczą o jego przynależności do rodziny języków słowiańskich; sytuuje polszczyznę na tle innych języków używanych w Europie 2. Samokształcenie i docieranie do informacji ZAKRES PODSTAWOWY: Samodzielnie gromadzić i porządkować materiały z różnych źródeł dotyczące języka, literatury, filmu i innych dziedzin sztuki Uczeń spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego Świadomość językowa ZAKRES PODSTAWOWY Scharakteryzować typy stylizacji Wskazać funkcje niewerbalnych środków komunikacji a ponadto rozróżnia i omawia na wybranych przykładach funkcje języka poznawczą (kategoryzowanie świata), komunikacyjną (tworzenie wypowiedzi i stosowanie języka w aktach komunikacji) oraz społeczną (jednoczenie grupy i budowanie tożsamości zbiorowej 11

12 regionalnej, środowiskowej, narodowej dostrzega związek języka z obrazem świata; II. Analiza i interpretacja tekstów kultury 1. Wstępne rozpoznanie i analiza ZAKRES PODSTAWOWY: Omówić przemiany gatunkowe w obrębie dramatu i powieści Wskazać i opisać charakterystyczne cechy językowe i stylistyczne w tekstach literackich średniowiecza, renesansu, baroku, oświecenia i preromantyzmu Rozpoznać nawiązania do poetyki renesansu, baroku i oświecenia w literaturze współczesnej Wskazać elementy parodii, pastiszu i trawestacji w dziele literackim oraz określić ich funkcje wskazuje związki między różnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym) dostrzega przemiany konwencji i praktykę ich łączenia (synkretyzm konwencji i gatunków); rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej; 2.Interpretacja i wartościowanie ZAKRES PODSTAWOWY: Porównać sposoby realizacji tego samego motywu (toposu) w dwóch tekstach literackich Zinterpretować dzieło literackie w samodzielnie dobranym kontekście (np. filozoficznym, historycznym, historycznoliterackim, kulturowym) Objaśnić sposoby i mechanizmy reinterpretacji toposów, mitów i symboli literatury wcześniejszych epok w tekstach współczesnych Dokonać samodzielnej analizy i interpretacji dzieła literackiego, posługując się biegle terminologią historyczno- i teoretycznoliteracką 12

13 Rozpoznać i odczytać przenośne znaczenia dzieła (metaforyczne, symboliczne, alegoryczne, paraboliczne) Dokonać samodzielnej analizy i interpretacji dzieła sztuki, ze wskazaniem funkcji środków wyrazu specyficznych dla danej dziedziny sztuki Dostrzec zależności między tekstem literackim a innymi tekstami kultury Dostrzega i komentuje estetyczne wartości utworu literackiego przeprowadza interpretację porównawczą utworów literackich III. Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych- ZAKRES PODSTAWOWY. Podporządkować kompozycję wypowiedzi własnemu zamysłowi interpretacyjnemu Skutecznie unikać szablonów i schematów językowych Posługiwać się bogatym słownictwem i urozmaiconą składnią Posługiwać się bogatą terminologią (unikając pseudonaukowości) Posługiwać się stylem stosownym do sytuacji, komunikatywnym, o wyraźnych cechach indywidualnych Funkcjonalnie wykorzystywać pozawerbalne środki komunikacji (mowa ciała, intonacja, ton głosu) w wypowiedzi ustnej ocenia własną kompetencję językową (poprawność gramatyczną i słownikową) oraz kompetencję komunikacyjną (stosowność i skuteczność wypowiadania się). 13

14 *** Na ocenę celującą uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nim informacji 1. Czytanie i słuchanie ZAKRES PODSTAWOWY: Wskazać nieetyczne zabiegi językowe służące manipulacji Funkcjonalnie wykorzystywać teksty naukowe (krytyczno- i teoretycznoliterackie) i filozoficzne w interpretacji utworów literackich i innych tekstów kultury a ponadto; Realizuje w/w zadania w sposób oryginalny, odwołując się samodzielnie do tekstów trudnych 2.Samokształcenie i docieranie do informacji ZAKRES PODSTAWOWY: Samodzielnie gromadzić i porządkować materiały z różnych źródeł dotyczące wskazanych zagadnień z zakresu literatury, językoznawstwa, historii sztuki a ponadto; Realizuje w/w zadania w sposób szczególnie celowy, świadomy II. Analiza i interpretacja tekstów kultury 1.Wstępne rozpoznanie i analiza ZAKRES PODSTAWOWY: Wskazać i opisać charakterystyczne cechy językowe i stylistyczne w tekstach 14

15 literackich wszystkich epok Rozpoznać nawiązania do poetyki poprzednich epok w literaturze współczesnej Rozpoznać parodię, pastisz i trawestację oraz inne rodzaje stylizacji w dziełach literackich poznanych w toku samodzielnej lektury lub wskazanych przez nauczyciela oraz określić ich funkcje 2.Interpretacja i wartościowanie ZAKRES PODSTAWOWY: Porównać sposoby realizacji i funkcje tego samego motywu (toposu) w tekstach literackich Zinterpretować dzieło literackie w samodzielnie dobranych różnorodnych kontekstach interpretacyjnych Objaśnić sposoby i mechanizmy reinterpretacji toposów, mitów i symboli literatury wcześniejszych epok w tekstach współczesnych Dokonać wnikliwej i spójnej analizy oraz interpretacji dzieła literackiego, posługując się bezbłędnie terminologią historyczno- i teoretycznoliteracką Rozpoznawać i interpretować nawiązania intertekstualne w utworach literackich różnych epok Wykorzystywać wiedzę z estetyki danej epoki w formułowaniu sądów wartościujących Uczeń spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego W realizacji w/w zadań wyróżnia się erudycją, swobodą, oryginalnością ujęcia III. Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych ZAKRES PODSTAWOWY. Skomponować oryginalną, spójną wypowiedź, np. z zastosowaniem motta, tytułów rozdziałów i/lub innych wyróżników segmentacji tekstu Umiejętnie stosować przypisy Skutecznie rozwiązywać problemy poprawnościowe w oparciu o dostępne źródła, np. różnego rodzaju słowniki, oficjalną stronę internetową Rady Języka Polskiego, strony poradni językowych uniwersytetów itd. 15

16 Realizacja w/w zadań wyróżnia się szczególną erudycją, swobodą, oryginalnością TREŚCI- TEKSTY KULTURY KLASA II TREŚCI- TEKSTY KULTURY KLASA II POZIOM PODSTAWOWY ROMANTYZM Adam Mickiewicz, wiersze (wybór, w tym Oda do młodości ), ballady (wybór, w tym Romantyczność ), wybrane sonety, np. krymskie, lozańskie Adam Mickiewicz Dziady cz. III Adam Mickiewicz Pan Tadeusz Juliusz Słowacki, wiersze (wybór) Cyprian Kamil Norwid, wiersze (wybór) POZYTYWIZM Bolesław Prus Lalka F. Dostojewski Zbrodnia kara Wybrane teksty z epoki, np. publicystyka, nowela, poezja Asnyka MŁODA POLSKA Wybór poezji, np. Kazimierza Przerwy Tetmajera, Jana Kasprowicza, np. Dies irae (fragmenty), Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach, Leopolda Staffa Stanisław Wyspiański Wesele W. Reymont Chłopi t.1 Inne wybrane teksty kultury, np. Żeromskiego, Conrada TREŚCI- TEKSTY KULTURY KLASA II POZIOM ROZSZERZONY J. Kochanowski treny jako cykl poetycki A. Dante Boska komedia (fragmenty) J. Słowacki Kordian Z. Krasiński Nie-boska komedia J. W. Goethe Faust fragment Balzac, Flaubert, Zola wybrana powieść M. Bułhakow Mistrz i Małgorzata UWAGA: podkreślone są te treści, które w Podstawie Programowej wskazane są jako obligatoryjne. 16

17 17