Ludwik Andegaweński. Andegawenowie na tronie Polski

Transkrypt

1 Ludwik Andegaweński Ludwik Andegaweński urodził się w 1326 roku i był synem Karola Roberta oraz Elżbiety Łokietkówny. Gdy wstępował w 1342 roku na tron węgierski miał tylko szesnaście lat, jednak szybko dał się poznać jako dobry władca. Jego rządy zyskały na Węgrzech tak duże uznanie, że historycy dodali mu przydomek Wielki. O ile na Węgrzech Ludwik radził sobie bez zarzutu, o tyle jego rządy w Polsce nie są dobrze wspominane. Jak pisał ówczesny historyk Janko z Czarnkowa, Za jego czasów nie było żadnej stałości w Królestwie Polskim ani żadnej sprawiedliwości. Andegawenowie na tronie Polski Prawdopodobnie na początku XIV wieku Władysław Łokietek zawarł porozumienie z Karolem Robertem, że tron w Polsce przejmie przedstawiciel dynastii andegaweńskiej. Podobne układy zawarto za czasów Kazimierza Wielkiego gdyby Kazimierz zmarł bezpotomnie, korona Polski miała przejść w ręce Ludwika. Kazimierz umarł 7 listopada 1370 roku i już dziesięć dni później Ludwik koronował się na króla Polski. Jednak Ludwikowi nie podobało się w Polsce i bardzo szybko powrócił na Węgry, a rządy w Polsce powierzył swoim namiestnikom. Pierwszym namiestnikiem była jego matka Elżbieta, którą zastąpił książę opolski Władysław. Następnie rządy w imieniu Ludwika sprawowała pięcioosobowa rada dowodzona przez biskupa krakowskiego Zawisze Kurozwęckiego. Bez wątpienia dla Ludwika ważniejsze były Węgry niż Polska, a za czasów jego rządów Polska straciła na rzecz Brandenburgii Drezdenko i Santok, w Ruś Halicką włączono w 1377 roku do królestwa węgierskiego. Według polskiego prawa sukcesji, po Ludwiku tron w Krakowie miał przejąć kolejny Andegawen, jednak Ludwik nie doczekał się syna. Aby władzę w Polsce mogła przejąć jego córka Jadwiga, Ludwik podpisał w 1374 roku w Koszycach dokument potwierdzający przywileje szlacheckie. Ruch ten pozwolił aby po jego śmierci, w 1382 roku na tron polski wstąpiła Jadwiga. Ludwika Andegaweńskiego pochowano w kaplicy w Białogrodzie Węgierskim. 1

2 ludwik-andegawenski.html, dostęp:

3 Jadwiga Jadwiga Andegaweńska była trzecią córką króla Węgier Ludwika Wielkiego i Elżbiety Bośniaczki. Ludwik po śmierci Kazimierza Wielkiego objął także tron polski. Kazimierz nie zostawił po sobie syna, a Ludwik, jako wnuk króla Władysława Łokietka i syn Elżbiety Łokietkówny, miał największe prawa do dziedziczenia tronu. Początkowo tron w Polsce miała przejąć starsza Maria, ale po śmierci króla stało się inaczej. Mężem Marii był Zygmunt Luksemburski, którego nie akceptowała polska szlachta, duchowieństwo i mieszczaństwo. Jadwiga - święta na polskim tronie Dlatego na władcę Polski wybraną młodszą siostrę Marii Jadwigę. Jadwiga koronowano na króla Polski w 1384 roku, gdy miała niespełna jedenaście lat. Polscy możni byli zadowoleni z takiego obrotu spraw, ponieważ nie złamali przyrzeczenia danego Ludwikowi, a przy tym udało się im ochronić własne interesy. Jadwiga była pierwszym i jedynym w historii Polski królem kobietą. Za młodu Jadwiga rządziła przy pomocy doradców, małopolskich możnowładców. W pierwszych latach jej rządów w 1385 roku zawiązano w Krewie Unię Polsko-Litewską. Na mocy Unii Polska i Litwa miały się zjednoczyć poprzez małżeństwo polskiego króla Jadwigi oraz wielkiego księcia litewskiego Jagiełły. Wcześniej jednak książę litewski musiał przyjąć chrzest i włączyć swoje księstwo do Królestwa Polskiego. Jagiełło przyjął chrzest i imię Władysław, zobowiązał się także do walki o odzyskanie Pomorza. Królewskie małżeństwo zawarto w 1386 roku i od tej pory małżonkowie wspólnie podejmowali decyzje dotyczące Polski i Litwy. Działalność polityczna Jadwigi nie zakończyła się wraz ze ślubem. Dzięki Jadwidze doszło do pojednania między Jagiełłą a jego zbuntowanym bratem Witoldem, Jadwiga prowadziła też korespondencję z okupującymi Pomorze Krzyżakami i wzięła udział w wyprawie na Ruś Halicką. 3

4 Jadwiga miała swój własny dwór, niezależny od męża. Była osobą bardzo dobrze wykształconą i niezwykle pobożną. Chętnie przebywała w towarzystwie uczonych świeckich i duchownych, razem z mężem doprowadziła do restauracji podupadającego Uniwersytetu Jagiellońskiego, ofiarowując uczelni wszystkie swoje cenne klejnoty. Jadwiga ufundowała wiele kościołów i ołtarzy, dzięki niej powstało także kolegium psałterzystów przy Katedrze na Wawelu. Była właścicielką napisanego specjalnie dla niej Psałterza Floriańskiego, jednego z pierwszych zabytków polskiego piśmiennictwa. Jadwiga umarła bardzo młodo, w wieku zaledwie 25 lat, w 1399 roku. Jej śmierć była skutkiem powikłań poporodowych. Mimo krótkich rządów potomni zapamiętali ją jako dobrą władczynię i już przez jej współczesnych była uważana za osobę niemal świętą. Według legendy, niedługo przed śmiercią do Jadwigi przemówiła figura Chrystusa w Katedrze Wawelskiej. Po śmierci osoba Jadwigi została otoczona kultem. W 1986 roku papież Jan Paweł II beatyfikował Jadwigę, w 1997 roku ogłosił ją świętą. jadwiga.html, dostęp:

5 Władysław Jagiełło Władysław II Jagiełło urodził się około 1362 roku. Był synem Olgierda i Julianny, córki księcia twerskiego Aleksandra. Władysław był królem Polski i Wielkim Księciem Litewskim. Władysław II Jagiełło założył w Polsce dynastię Jagiellonów. Na tron książęcy w Wilnie wstąpił w 1377 roku, zaraz po śmierci swojego ojca. Po przejęciu tronu odsunął od władzy współksięcia Kiejstuta. W 1385 roku zawarł w Krewie unię z Polską. Władysław Jagiełło - początek dynastii Jagiellonów Aby Władysław Jagiełło mógł zasiąść na tronie polskim, musiał najpierw przyjąć chrzest, poddać chrystianizacji całą Litwę i pojąć za żonę króla Polski Jadwigę. Rok po zawarciu unii Jagiełło został koronowany na króla. W 1401 roku zrzekł się władzy na Litwie na rzecz swojego stryjecznego brata, księcia Witolda. Jagiełło zachował jednak tytuł najwyższego księcia Litwy. W latach Władysław Jagiełło toczył wojnę z zakonem krzyżackim i stoczył zwycięską bitwę pod Grunwaldem w 1410 roku. Aby uregulować stosunki Polski i Litwy z Krzyżakami, Jagiełło zawarł pokój toruński i melneński. Mimo że husyci zaproponowali mu tron czeski, Władysław nie przyjął tego tytułu. Dzięki nadaniom licznych przywilejów szlachcie Jagielle udało się zapewnić sukcesję polskiego tronu dla swojego syna Władysława. Zanim Władysław został królem, Polską rządził Ludwik Węgierski. Po jego śmierci na tronie Polski zasiadła Jadwiga Andegaweńska, najmłodsza córka Ludwika. Jej koronacja miała miejsce w 1384 roku. Wolą panów krakowskich Jadwiga została żoną Jagiełły, a niedługo potem zawarto unię w Krewie. 11 stycznia 1386 roku w Wołkowysku Władysław został oficjalnie wybrany na króla Polski decyzją panów małopolskich. Po koronacji Jagiełło przyjął chrzest i imię Władysław, po swoim ojcu chrzestnym Władysławie Opolczyku. Matką chrzestną Jagiełły była Jadwiga Pilecka z Melsztyna h. Leliwa, wdowa po Ottonie z Pilczy, wojewodzie sandomierskim. W rzeczywistości Jagiełło nie był wcześniej poganinem. Będąc dzieckiem otrzymał chrzest z rąk swojej matki, ruskiej księżniczki. Był to jednak chrzest według obrządku prawosławnego, dlatego po zawarciu unii z Polską Jagiełło został ochrzczony w obrządku łacińskim. Trzy dni po chrzcie Władysław wziął ślub z Jadwigą. 4 marca

6 roku w katedrze na Wawelu odbyła się koronacja, przeprowadzona przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę. Przy wsparciu polskiego duchowieństwa, Jagiełło doprowadził do przyjęcia chrztu przez wszystkich Litwinów. Król osobiście przetłumaczył dla swoich poddanych na Litwie Modlitwę Pańską i Skład Apostolski. Chrzest Litwy R.P obraz Jana Matejko W 1406 roku Jagiełło ufundował kościół Bożego Ciała w Poznaniu. Kościół stanął w miejscu, gdzie miało dojść do profanacji hostii przez Żydów. Przed każdą wojenną wyprawą król zawsze odwiedzał to sanktuarium. Spowiednikiem i królewskim doradcą został Jan Biskupiec, biskup chełmski. W Chełmie, po zwycięstwie pod Grunwaldem, Jagiełło ufundował kolejny kościół, pod wezwaniem Rozesłania Apostołów. Książę Witold początkowo był bardzo przeciwny związkowi Litwy z Polską i w swoim księstwie prowadził niezależną politykę. Jednak po porażkach w wojnie z Krzyżakami i Tatarami Witold zaczął współpracować z Koroną. Władysław Jagiełło - polityka zagraniczna i wojna z Krzyżakami W 1387 roku we Lwowie hospodar mołdawski Piotr I złożył Jagielle hołd lenny. Kolejny hołd Jagiełło przyjął dwa lata później, z rąk swojego brata Lingwena, rządzącego na ziemiach Nowogrodu Wielkiego. 10 września 1395 roku Władysław Jagiełło podpisał w Sandomierzu traktat sojuszniczy z Pomorzem, reprezentowanym przez książąt pomorskich: Bogusława VIII i Świętobora III. Swój hołd lenny Jagielle złożył także hospodar Mołdawii Aleksander Dobry miało to miejsce 1 sierpnia 1404 roku w Kamieńcu Podolskim. Wskutek połączenia Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego powstało największe państwo ówczesnej Europy. Jagiełło mógł rozpocząć swoje walki z Zakonem Krzyżackim, który opanował ziemie pruskie, polskie oraz litewską Żmudź. Wojna zaczęła się w 1409 roku jako pierwsi zaatakowali Krzyżacy, opanowując sporą część pogranicza polskiego, między innymi Bydgoszcz. 6

7 Bitwa pod Grunwaldem R.P obraz Jana Matejko 15 lipca 1410 roku pod Grunwaldem doszło do jednej z największych bitew średniowiecznej Europy. Zakon był wspierany przez Marchię Brandenburską, króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego i rycerzy z zachodniej Europy, natomiast po stronie polsko-litewskiej walczyły jeszcze oddziały ruskie, tatarskie i czeskie. Ważnym uczestnikiem wojny polskokrzyżackiej był zawiązany w 1397 roku Związek Jaszczurczy, polska tajna organizacja walcząca z krzyżackim uciskiem. Walka zakończyła się pokonaniem wojsk krzyżackich. W boju zginęło wielu znamienitych rycerzy krzyżackich, na czele z wielkim mistrzem zakonu Ulrichem von Jungingenem. Koniec wojny nastąpił w Toruniu, gdzie 1 lutego 1411 roku podpisano pokój. Na jego mocy Krzyżacy mieli zwrócić ziemię dobrzyńską i Żmudź, a także zapłacić za swoich jeńców kontrybucję w wysokości 100 tysięcy kop groszy praskich. Gdy wojna dobiegła do końca, Jagiełło wybrał się w dwuletnią podróż po Litwie, odwiedzając nawet najbardziej odległe zakątki swojego państwa. W 1412 roku na zjeździe w Lubowli Władysław podpisał z Zygmuntem Luksemburskim tak zwany zastaw spiski na mocy układu król Polski pożyczył Zygmuntowi pieniądze, biorąc w zastaw 13 miast na Spiszu. W 1413 roku sojusz polsko-litewski został potwierdzony unią horodelską. W podziękowaniu za zwycięską walkę z Krzyżakami i uznanie męskich potomków Jagiełły jako następców tronu, król Władysław nadał szlachcie kolejne przywileje, między innymi statut warcki i przywilej czerwiński. 7

8 Mapa Polski za panowania Władysława Jagiełło - lata W tym okresie państwo polsko-litewskie cieszyło się w Europie wysoką pozycją. Świadczył o tym na przykład wyrok soboru biskupów i uczonych świeckich w Konstancji (lata ), odrzucający roszczenia Zakonu wobec Litwy i zakazujący dalszej chrystianizacji tego kraju. Z kroniki Jana Długosza można się dowiedzieć, że jadąc na Ruś król Jagiełło zatrzymał się w Medyce, tam przeziębił się i w efekcie zmarł. Następcą Jagiełły na tronie Polski był Władysław III Warneńczyk. Władysław II Jagiełło zasiadał na polskim tronie przez ponad 48 lat, stając się tym samym najdłużej panującym królem Polski. dostęp:

9 Władysław Warneńczyk Władysław Warneńczyk urodził się 31 października 1424 roku w Krakowie. Warneńczyk w 1434 został królem Polski i najwyższym księciem litewskim, od 1440 pełnił też funkcję króla Węgier jako I. Ulászló. Władysław Warneńczyk był starszym synem Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej. Władysław nie przyjął tronu Litwy, więc księciem litewskich został obrany młodszy brat Władysława, Kazimierz Jagiellończyk. Gdy w 1434 roku zmarł Władysław II Jagiełło, młody Władysław III miał zaledwie 10 lat. Władysław Warneńczyk na tronie Polski Mimo tak młodego wieku został koronowany na króla, jednak władzę w jego imieniu sprawowała Rada Opiekuńcza i regent kardynał Zbigniew Oleśnicki. Przeciwko rządom Oleśnickiego buntowała się część polskiej szlachty i możnych. Jednak biskup krakowski popierał Władysława III i to dzięki jego staraniom młody książę zasiadł na krakowskim tronie. Ceremonię koronacji Warneńczyka przeprowadził arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Wojciech Jastrzębiec. Kiedy Warneńczyk wstąpił na tron, w Polsce toczyła się wojna z Zakonem Krzyżackim. Wojnę zakończył w 1435 roku pokój w Brześciu Kujawskim. Po czterech latach od podpisania pokoju w Nowym Mieście Korczynie zawiązała się konfederacja, dowodzona przez małopolskiego możnego Spytka z Melsztyna. Konfederacja sprzeciwiała się płaceniu dziesięciny i coraz ważniejszej roli stanu duchownego w życiu państwa. Wojnę domową udało się zakończyć dzięki staraniom biskupa Oleśnickiego. Konfederaci zostali pokonani w bitwie pod Grotnikami, a przywódca Spytko doznał tak ciężkich ran, że niedługo potem zmarł. W 1440 roku Władysław III został koronowany w Białogrodzie Królewskim na króla Węgier. Węgry bardzo liczyły na pomoc Polski w walce z islamskim imperium tureckim. W roku swojej koronacji Władysław III opuścił Polskę, a rządy w jego imieniu miało sprawować dwóch namiestników ich wzajemny konflikt doprowadził do poważnego kryzysu w Polsce. Dwa lata 9

10 po koronacji na Węgrzech Władysław III musiał rywalizować z wdową po Albrechcie II Elżbietą. Królowa chciała przekazać tron swojemu synowi, Władysławowi Pogrobowcowi. Obu władców pogodził papież Eugeniusz IV, który przy okazji przedstawił Władysławowi III plan walki z Turcją. Chrzest Władysława Warneńczyka 18.II.1425 r. - obraz Jana Matejko Władysław III wybrał się na wojnę z Turkami w 1443 roku. Wyprawa zakończyła się sukcesem polskiego króla i dziesięcioletnim rozejmem podpisanym w Segedynie. Król jednak już po roku zdecydował się zerwać rozejm, do czego mocno namawiał go papieski legat Julian Cesarini. Wysłannik papieża obiecywał królowi flotę wenecką i burgundzką, jednak po rozpoczęciu marszu na Turcję okazało się, że Władysław nie ma co liczyć na pomoc Juliana. Młody król miał do dyspozycji około 25 tysięcy wojsk polskich, węgierskich i wołoskich. Jego armia była źle przygotowana, więc mimo początkowych zwycięstw Władysław III poległ w bitwie pod Warną 10 listopada 1444 roku. Polski król miał wtedy zaledwie 20 lat. Jak podają niektóre relacje, sułtan turecki przechowywał głowę Warneńczyka w garnku z miodem przez wiele lat, jako cenne trofeum wojenne. Ciała Władysława III nie udało się nigdy odnaleźć, mimo że dość łatwo było go rozpoznać nawet bez królewskiego odzienia i odciętej głowy Warneńczyk miał sześć palców u jednej ze stóp. Trudności z odnalezieniem królewskiego ciała spowodowały, że zaczęto opowiadać o cudownym ocaleniu króla, to zaś przyczyniło się do opóźniania koronacji Kazimierza Jagiellończyka. Władysław III nie ożenił się i nie miał dzieci. Po śmierci Warneńczyka panowało trzyletnie bezkrólewie, aż w końcu na tronie w Krakowie zasiadł brat Władysława, wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk. Kazimierz musiał tak długo czekać na swoją koronację, ponieważ był w ostrym 10

11 sporze z polskimi możnowładcami. Możni mogli tak długo odwlekać koronację, ponieważ nie mieli pretekst w postaci nieodnalezionego ciała Warneńczyka. Bitwa pod Warną R.P obraz Jana Matejko Brak królewskiego ciała stał się przy okazji podstawą do wielu historii o losach króla. Według jednego z przekazów król uciekł, aby odpokutować zerwanie wynegocjowanego w Segedynie dziesięcioletniego zawieszenia broni z Turkami. Legendy mówiły, że Władysława Warneńczyka widziano w różnych miejscach Europy, na przykład na Maderze albo w Santiago de Compostela. Nie brakowało też oszustów, którzy podawali się za poległego króla jednym z nich był Jan z Wilczyny. Dzisiaj niemal wszyscy historycy są przekonani, że Władysław Warneńczyk nie przeżył bitwy pod Warną. Dowodem na tą tezę ma być między innymi zapis Chodży Effendiego, dotyczący przesłania sułtanowi głowy króla: Janczar imieniem KodżaChazer dzielnym natarciem ranił mu konia, zwalił na ziemię wychowańca piekła, uciął nikczemną głowę i, przynosząc ją padyszachowi, pochwały, względy i hojną nagrodę osiągnął. Głowa nieszczęsnego króla posłaną została do Brussy, przedtem stolicy państwa, aby na widok pospolitego ludu była tam wystawiona. Dla zachowania od zepsucia w miodzie była zatopiona. Na europejskich dworach przez długi czas nie wierzono w śmierć Władysława Warneńczyka, ale mimo licznych i długich poszukiwań, ciała króla nie udało się odnaleźć. Jeden z weneckich wysłanników dotarł do Stambułu, gdzie pokazano mu zakonserwowaną głowę męską, należącą podobno do zmarłego króla była to prawdopodobnie fałszywa głowa, ponieważ miała jasne włosy, podczas gdy Warneńczyk miał włosy ciemne. dostęp:

12 Kazimierz Jagiellończyk Kazimierz Jagiellończyk przejął tron polski po Władysławie III. Po śmierci tego monarchy zjazd w Sieradzu zdecydował o koronacji Kazimierza na nowego króla. Królewicz zwlekał ze swoim przyjazdem do Krakowa, chcąc uzyskać władzę królewską na swoich warunkach, tak by móc sprawować realną władzę. Koronacja Kazimierza Jagiellończyka miała miejsce w 1447 roku, ale już rok wcześniej Kazimierz podpisał akt, na mocy którego Polska i Litwa miały współpracować ze sobą na całkowicie równych zasadach. Kazimierz Jagiellończyk - na tronie Polski Bojarowie litewscy uzyskali prawa i przywileje niemal takie same jak te, którymi cieszyła się szlachta polska. Litwa uzyskała także gwarancję nietykalności swoich granic. Kazimierz Jagiellończyk umiejętnie wykorzystał na początku swoich rządów wewnętrzne konflikty, dzięki czemu udało się mu zbudować silne stronnictwo. Poparł papiestwo w jego sporze z soborem, co doprowadziło do osłabienia pozycji biskupa Oleśnickiego i wzmocnienia w polskim Kościele arcybiskupa gnieźnieńskiego. Zagrożenie dla rządów Kazimierza nadeszło od strony Litwy, gdzie miejscowa oligarchia nie godziła się na rządy Jagiellończyka litewscy bojarowie odesłali swoje herby nadane podczas unii w Horodle. W 1453 roku odbył się zjazd w Piotrkowie, podczas którego Kazimierz załagodził konflikt z Litwą, poparł Związek Pruski, co dało mu poparcie Wielkopolski, dbał też o dobre kontakty z Kurią Rzymską. Kazimierz dobrze radził sobie także w polityce zagranicznej. W 1456 roku kupił i wcielił do Korony księstwo oświęcimskie. Doprowadził do tego, że księstwo zatorskie uznało zwierzchność Polski. Przejął sporą część Mazowsza, ziemię bełską, Sochaczew, Rawę i Gostyń z wszystkich tych ziem utworzono województwo rawskie. 12

13 Mapa Polski za panowania Kazimierza Jagiellończyka ( ) Kazimierz Jagiellończyk musiał też uporać się z poważną konkurencją na wschodzie. Iwan III, władca księstwa moskiewskiego, chciał uczynić z Moskwy trzeci Rzym, w czym miało mu pomóc przejęcie tradycji i dziedzictwa Konstantynopola. Od południa Polsce zagrażali Turkowie, którzy w 1473 roku podbili Konstantynopol i nie ustawali w swoim marszu na zachód dwa lata później zdobyli chanat krymski. W 1482 roku doszło do wielkiego najazdu Tatarów krymskich na Wołyń i Podole, dwa lata później kolejny najazd został odparty przez młodego królewicza Jana Olbrachta. W przypadku polityki południowo-wschodniej Jagiellończyk poniósł klęskę i stracił zwierzchnictwo nad Mołdawią. Hospodar Mołdawii, Stefan Wielki, przeszedł w 1487 roku na stronę Turcji i nawet wyprawa Jana Olbrachta z 1497 roku nie doprowadziła do zmiany sytuacji w Mołdawii. Dynastia Jagiellonów na tronach europejskich Kazimierz Jagiellończyk brał też udział w sporach o tron Czech i poparł wtedy husytę Jerzego z Podiebradu, którego kandydaturze sprzeciwiał się papież. Syn Władysława został ogłoszony następcą czeskiego tronu, ale wtedy swoje pretensje zgłosić król Węgier Maciej Korwin. Przy poparciu Królestwa Czeskiego zajął Śląsk, Morawy i Łużyce. Gdy w 1471 roku Jerzy z Podiebradu umarł, Władysław Jagiellończyk przejął władzę nad właściwymi Czechami. 13

14 Konflikt polsko-czesko-węgierski okazał się zabójczy dla królewskiego skarbca, przyczynił się też do wybuchu wojny z Krzyżakami. Do sytuacji wyjściowej powrócono w efekcie ugody polskiego króla z Węgrami w 1479 roku, ale dożywotnią władzę nad Morawami, Śląskiem i Łużycami przekazano królowi węgierskiemu. Po śmierci Korwina w 1490 roku zaczęły się spory o przejęcie tronu węgierskiego. O koronę walczyło dwóch synów Kazimierza, Jan Olbracht i Władysław, oprócz nich także Maksymilian Habsburg. Ostatecznie tron przypadł Władysławowi, który miał za sobą poparcie magnaterii i zwolenników Korwina. Kazimierz IV Jagiellończyk zmarł w 1492 roku. dostęp:

15 Jan Olbracht Jan Olbracht urodził się 27 grudnia 1459 roku w Krakowie jako syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Habsburskiej. Jego wychowawcami byli Jan Długosz i Kallimach. W 1492 roku Olbracht został koronowany na króla Polski, w latach nosił także tytuł księcia głogowskiego. Gdy w 1490 roku zmarł Maciej Korwin, Olbracht, mając poparcie szlachty węgierskiej, starał się przejąć tron Węgier. Jego konkurentem był własny brat, król Czech Władysław, popierany przez magnaterię. 1 stycznia 1492 roku Jana Olbrachta pokonał pod Preszowem węgierski magnat Stefan Zapolya. Jan Olbracht królem Polski Po tym wydarzeniu Olbracht wrócił do kraju. Dzięki ugodzie koszyckiej Olbrachtowi przyznano księstwo głogowskie, nadane jeszcze przez Władysława. 27 sierpnia 1492 roku Jana Olbrachta obrano królem Polski, a koronacja odbyła się 30 września. W 1496 roku na sejmie piotrkowskim Jan Olbracht wydał tak zwany przywilej piotrkowski, dzięki któremu liczył na wsparcie szlachty podczas wyprawy na Turcję. W 1497 roku Olbracht wkroczył do Mołdawii, ale tamtejszy hospodar Stefan sprzymierzył się z Turkami i nakazał polskim wojskom opuścić jego ziemie. Olbracht próbował zdobyć stolicę Mołdawii, ale bez sukcesów. Podczas odwrotu Jan stracił dużą część swojego wojska. W 1498 roku Turcy zaatakowali Podole i Ruś Czerwoną. Jeszcze cztery lata wcześniej Jan wykupił od Janusza IV, księcia zatorskiego, jego księstwo i przyłączył je do państwa polskiego. 15

16 Mapa Polski za panowania Dynastii Jagiellonów - w XV wieku Kolejnym nabytkiem Olbrachta było księstwo płockie, włączone do Korony po bezpotomnej śmierci księcia mazowieckiego Janusza II. Gdy jednak doszło do klęski w Mołdawii, Jan został zmuszony do oddania ziemi głogowskiej swojemu bratu Zygmuntowi. 24 lipca 1499 roku zawarto unię wileńską, na mocy której Polska i Wielkie Księstwo Litewskie miały pozostać niezależnymi państwami, ze swoimi władcami, i tylko w przypadku zagrożenia zewnętrznego były zobowiązane udzielać sobie wzajemnie pomocy. Kiedy nowy mistrz Zakonu Krzyżackiego Fryderyk Saski odmówił złożenia Polsce hołdu Olbracht zaczął się szykować do nowej wojny. Zmarł jednak w czasie przygotowań i został pochowany w katedrze wawelskiej. dostęp:

17 Aleksander Jagiellończyk Aleksander Jagiellończyk urodził się 5 sierpnia 1461 roku w Krakowie. Był to czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Habsburskiej. W 1492 roku Aleksander został Wielkim Księciem Litewskim. W 1501 roku koronowano go na króla Polski. W latach prowadził wojnę z Moskwą. Sześć lat później wybuchł nowy konflikt, a w 1503 roku Litwa straciła na rzecz Moskwy cały region nad środkowym Dnieprem. Kraj doznał poważnych zniszczeń ze strony zagonów tatarskich. Po śmierci Jana Olbrachta Aleksander chciał zasiąść na tronie Polski, musiał jednak zdobyć mocne poparcie ze strony możnych. Aleksander Jagiellończyk - uchwalenie Nihil Novi i Statutu Łaskiego Podpisał więc unię w Mielniku, na mocy której uznano zasadę wybierania jednego władcy dla Polski i Litwy, a sprawy państwowe stały się domeną senatu. Tak liczne uprawnienia możnowładców nie spodobały się szlachcie, sprzeciw budził także sposób prowadzenia polityki finansowej przez króla. Aleksander w końcu uległ szlachcie, przewodzonej przez Jana Łaskiego. W 1504 roku podpisał na sejmie piotrkowskim ustawy uderzające w możnych, między innymi zakaz łączenia wysokich godności przez jedną osobę (incompatibilia) oraz ograniczenie rozdawnictwa dóbr koronnych. Rok później na sejmie radomskim uchwalono konstytucję Nihil novi mówiła ona, że akt mielnicki traci swoją moc, a szlachecka izba poselska zyskała przewagę nad senatem. W 1506 roku pojawił się Statut Łaski, nowa kodyfikacja prawa. Aleksandrowi nie udało się włączyć do Polski lenna mazowieckiego, król nie odebrał także od Krzyżaków należnego Polsce hołdu. Dzięki pomocy swojego brata Władysława Węgierskiego Aleksander odzyskał Pokucie od Mołdawii. W 1506 roku wojskom litewskim udało się także pobić pod Kleckiem Tatarów krymskich. Po śmierci w tym samym roku Aleksander został pochowany w katedrze w Wilnie. 17

18 dostęp:

19 Zygmunt Stary Zygmunt Stary urodził się pierwszego stycznia 1467 roku. Był synem Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. W 1506 roku został królem Polskim i wielkim księciem litewskim. W 1512 roku ożenił się z siostrą króla węgierskiego Barbarą Zapolyą, drugą jego żoną została w 1518 roku włoska księżniczka Bona Sforza. Z tego drugiego małżeństwa narodził się Zygmunt, przyszły król polski. Zygmunt Stary w 1498 roku przejął księstwo głogowskie, a trzy lata później także księstwo opawskie. W 1504 roku został namiestnikiem Łużyc i Śląska, ale po koronacji na króla Polski musiał zrezygnować z księstw śląskich. Zygmunt Stary - wzmocnienie Polski i pokonanie Zakonu Krzyżackiego Prowadził wojny z Moskwą, a żeby zapobiec niebezpiecznemu sojuszowi moskiewskohabsburskiemu, zgodził się na liczne ustępstwa na rzecz Habsburgów. Wynikiem tej polityki było zawarcie układu w 1515 roku, podczas zjazdu wiedeńskiego. Na mocy układu sukcesja na tronie czeskim i węgierskim miała następować poprzez małżeństwa dynastyczne. Ponieważ Wielki Mistrz Zakonu Albrecht Hohenzollern odmówił złożenia królowi polskiemu hołdu, Zygmunt Stary zaczął wojnę z krzyżakami. W 1521 roku zawarto czteroletni rozejm. W 1525 roku Albrecht Hohenzollern, książę świeckiego państwa pruskiego, złożył hołd lenny przed królem w Krakowie. Po roku do terytorium Polski włączono Mazowsze, korzystając z tego, że zmarło dwóch ostatnich Piastów mazowieckich, Stanisława i Janusza III. 19

20 Hołd Pruski R.P obraz Jana Matejko Zygmunt Stary sprzeciwiał się Reformacji, ale mocno wspierał rozwój sztuki renesansowej w Polsce. Dzięki niemu przebudowano zamek na Wawelu i postawiono Kaplicę Zygmuntowską. Zawieszenie dzwonu Zygmunta na wieży katedry w R.P w Krakowie - obraz Jana Matejko Za czasów Zygmunta Starego rosła pozycja średniej szlachty, co zaowocowało rokoszem pospolitego ruszenia pod Lwowem w 1537 roku, co zmusiło króla i senat do ustępstw na rzecz zbuntowanych. Zygmunt Stary zmarł 1 kwietnia 1548 roku i został pochowany w wawelskiej katedrze. 20

21 dostęp:

22 Zygmunt August Zygmunt August urodził się w Krakowie 1 lipca 1520 roku. Był synem Zygmunta Starego i włoskiej księżniczki Bony Sforzy. W 1543 roku Zygmunt ożenił się z Elżbietą, córką Ferdynanda I Habsburga. Gdy pierwsza żona zmarła, Zygmunt w 1547 roku potajemnie ożenił się z Barbarą Radziwiłłówną. Po jej śmierci wstąpił w związek małżeński z siostrą pierwszej żony, Katarzyną Austriacką. W 1522 roku Zygmunt August przyjął tytuł Wielkiego Księcia Litewskiego. W 1529 roku został królem Polski, a jego koronacja odbyła się rok później. Zygmunt August - wprowadzenie Unii Lubelskiej Na Litwie Zygmunt August objął rządy w 1544 roku, w Koronie w 1548 roku. Pierwsze lata jego rządów upłynęły pod znakiem walki o uznanie małżeństwa z Barbarą Radziwiłłówną, czemu przeciwna była jego matka, cała szlachta i koronna magnateria. Rodzina Radziwiłłów namówiła króla do zawarcia w 1549 roku przymierza z Habsburgami, co miało pomóc polskiemu królowi w razie gdyby jego poddani zdecydowali się na bunt. Sojusznikami Zygmunta Augusta w tamtym okresie była grupa magnatów, której przewodził hetman Jan Tarnowski i kanclerz Samuel Maciejowski. Zygmunt August chciał uniknąć starcia z przeciwną mu szlachtą, więc przez cztery lata, w okresie od 1559 do 1562 roku nie zwoływał sejmu. Dzięki polskiej dyplomacji udało się doprowadzić w 1561 roku do poddanie Polsce i Wielkiemu Księstwu Litewskiemu Inflant, co przyczyniło się do wybuchu wojny z Moskwą. 22

23 Unia Lubelska R.P obraz Jana Matejko Podczas sejmu piotrkowskiego w latach król zdecydował się poprzeć szlachtę, która chciała wprowadzić kilka znaczących reform, na przykład egzekucję dóbr królewskich. W 1569 roku uchwalono Unię Lubelską, co dało początek Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Rok później zakończyła się wojna o Inflanty, po czym nastąpiło trzyletnie zawieszenie broni. 23

24 Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie R.P obraz Jana Matejko Zygmunt August był bardzo wykształconą osobą, interesującą się sztuką, literaturą i nauką. Zapraszał na swój dwór wielu wybitnych twórców swojej epoki, między innymi Jana Kochanowskiego. Z jego inicjatywy zaczęto przebudowę zamku dolnego, katedry wileńskiej i warszawskiego Zamku Królewskiego. Patronował złotnictwu, hafciarstwu i tkactwu artystycznemu, czego dowodem są chociażby słynne wawelskie arrasy. Zmarł w Knyszynie, 7 lipca 1572 roku. Pochowano go w katedrze na Wawelu. dostęp: