Elementarz Sudanu :09:04

Transkrypt

1 Elementarz Sudanu :09:04

2 2 Sudan to największy kraj Czarnego Kontynentu pod względem zajmowanej powierzchni. Pomimo znacznych bogactw naturalnych - m.in. ropy naftowej i złota - jest jednak jednym z najuboższych krajów świata. źródło: arab. As-Sūdān,, arab. Jumhūriyyat as-sūdān Stolica: Chartum Powierzchnia: 1,9 mln km kw. Liczba ludności: ok. 38,7 mln Gęstość zaludnienia: 16,6 osób/km kw. Waluta: funt sudański (SDD) Republika Sudanu leży w północno-wschodniej Afryce, nad Morzem Czerwonym. Pod względem zajmowanej powierzchni, wynoszącej 1,9 mln km kw., to największy kraj Afryki. Stolicą jest Chartum. Sudan graniczy z siedmioma państwami: Republiką Środkowoafrykańską (175 km), Czadem (1 tys. 360 km), Egiptem (1 tys. 273 km), Erytreą (605 km), Etiopią (769 km), Libią (383 km) i Sudanem Południowym (2 tys. 184 km). Linia brzegowa Morza Czerwonego, wynosząca około 850 km, rozciąga się pomiędzy granicą z Egiptem a Erytreą. Będąc angielsko-egipskim kondominium, Sudan uzyskał niepodległość w 1956 r. Podczas okresu kolonialnego południe kraju, które było w większości nie-muzułmańskie i nie używało języka arabskiego, zarządzane było niezależnie od północy. Od czasu uzyskania niepodległości, Sudan boryka się z niepokojami społecznymi i konfliktami wewnętrznymi. W

3 r., po 21 latach wojny domowej, podpisano porozumienie pomiędzy rządem Sudanu i Sudan People s Liberation Movement (SPLM). 7 lutego 2011 r. Komisja Referendalna ogłosiła ostateczne wyniki referendum w sprawie statusu Sudanu Południowego. Z prawie 4 mln zarejestrowanych wyborców zagłosowało 97,58 proc. Za secesją Sudanu Południowego opowiedziało się 98,83 proc. Prezydent Sudanu Omar al-baszir zaakceptował rezultaty referendum i wydał dekret prezydencki, w którym potwierdził gotowość rządu w Chartumie do uznania nowego państwa na Południu po upływie okresu przejściowego. 9 lipca 2011 r. Sudan Południowy ze stolicą w Jubie odłączył się od Sudanu. Walutą oficjalna jest funt sudański (SDD), który dzieli się na 100 piastrów. Do 2007 roku był to dinar sudański. Sudan to kraj zróżnicowany etnicznie. W północnej części mieszkają sudańscy Arabowie (70 proc. ludności) oraz plemiona kuszyckie Bedża (6,4 proc.) i Nubijczycy (8,1 proc.). Na południu zaś ludy nilockie: Nuerowie (4,9 proc.), Dinkowie, Szyllukowie i inne plemiona sudańskie: Azande, Fur. Przyrost naturalny kształtuje się na poziomie 1,83 promila. Ponad 40 proc. ludności mieszka w rejonach zurbanizowanych.

4 4 źródło: Warunki życia Dostęp do czystej wody w proc. w latach 1990 i 2011 w Afryce Kraj Kraj Somalia - 30 Burundi Dem. Rep. Konga Gwinea Mozambik Liberia - 74 Madagaskar Uganda 41 75

5 5 Etiopia Benin Czad Lesotho Mauretania Zimbabwe Niger Burkina Faso Angola Wyb. Kości Słoniowej Tanzania Maroko Sudan Algieria Sierra Leone Malawi Togo Ghana Kenia Gabon - 88 Nigeria Gambia Zambia RPA Mali Dżibuti Rep. Środkowoafrykańska Namibia Rwanda Tunezja 82 96

6 6 Kongo - 72 Seszele Gwinea Bissau Wyspy Św. Tomasza i Książęca - 97 Suazi Botswana Senegal Egipt Kamerun Mauritius Źródło: Dostęp do urządzeń sanitarnych w proc. w latach 1990 i 2011 w Afryce Kraj Kraj Niger 4 10 Namibia Togo Gabon - 33 Czad 8 12 Rep. Środkowoafrykańska Tanzania 7 12 Wyspy Św. Tomasza i Książęca - 34 Sierra Leone Uganda Madagaskar 8 14 Zimbabwe 41 40

7 7 Benin 5 14 Zambia Ghana 7 14 Kamerun Kongo - 18 Burundi Burkina Faso 8 18 Senegal Liberia - 18 Malawi Mozambik 9 19 Suazi Gwinea Angola Gwinea Bissau - 19 Dżibuti Etiopia 2 21 Rwanda Mali Botswana Somalia - 24 Gambia - 68 Sudan Maroko Wyb. Kości Słoniowej RPA Lesotho - 26 Tunezja Mauretania Mauritius 89 91

8 8 Kenia Algieria Dem. Rep. Konga Egipt Nigeria Libia Seszele Źródło: Średnia liczba lat nauki w 2011 roku w Afryce Mozambik 1,2 Senegal 4,5 Burkina Faso 1,3 Uganda 4,7 Niger 1,4 Nigeria 5,0 Czad 1,5 Tanzania 5,1 Etiopia 1,5 Madagaskar 5,2 Gwinea 1,6 Togo 5,3 Mali 2,0 Gwinea Równikowa 5,4 Gwinea-Bissau 2,3 Kamerun 5,9

9 9 Burundi 2,7 Kongo 5,9 Gambia 2,8 Lesotho 5,9 Sierra Leone 2,9 Egipt 6,4 Sudan 3,1 Tunezja 6,5 Rwanda 3,3 Zambia 6,5 Benin 3,3 Algieria 7,0 Wyb. Kości Słoniowej 3,3 Kenia 7,0 Erytrea 3,4 Ghana 7,1 Dem. Rep. Konga 3,5 Suazi 7,1 Rep. Środkowoafrykańska 3,5 Mauritius 7,2 Rep. Zielonego Przylądka 3,5 Zimbabwe 7,2 Mauretania 3,7 Libia 7,3 Dżibuti 3,8 Namibia 7,4 Liberia 3,9 Gabon 7,5 Wyspy Św. Tomasza i Książęca 4,2 RPA 8,5

10 10 Malawi 4,2 Botswana 8,9 Maroko 4,4 Seszele 9,4 Angola 4,4 Źródło: UNDP Human development report 2011, New York Oxford University Press 2011 Procent osób niedożywionych w Afryce w latach i Kraj Kraj Algieria <5,0 <5,0 Wyb. Kości Słoniowej 13,3 20,5 Egipt <5,0 <5,0 Senegal 22,0 21,6 Libia <5,0 <5,0 Angola 63,2 24,4 Tunezja <5,0 <5,0 Burkina Faso 22,9 25,0 Ghana 44,4 <5,0 Botswana 25,1 25,7 RPA <5,0 <5,0 Kenia 34,8 25,8 Maroko 6,7 5,0 Madagaskar 24,4 27,2 Mauritius 8,6 5,4 Rep. Środkowoafrykańska 48,5 28,2 Gabon 9,5 5,6 Liberia 29,6 28,6

11 11 Benin 22,4 6,1 Namibia 36,2 29,3 Wyspy Św. Tomasza i Książęca 22,9 7,2 Czad 60,1 29,4 Mali 24,9 7,3 Sierra Leone 42,5 29,4 Nigeria 21,3 7,3 Rwanda 52,3 29,7 Mauretania 12,9 7,8 Uganda 27,1 30,1 Seszele 16,5 8,3 Zimbabwe 43,6 30,5 Gwinea Bissau 21,8 10,1 Kongo 42,4 33,0 Kamerun 38,3 13,3 Tanzania 28,8 33,0 Niger 35,5 13,9 Suazi 15,8 35,8 Gwinea 18,2 15,2 Mozambik 57,8 36,8 Togo 34,8 15,5 Etiopia - 37,1 Lesotho 17,0 15,7 Sudan 41,9 38,9 Gambia 18,2 16,0 Zambia 33,8 43,1 Malawi 45,2 20,0 Erytrea - 61,3

12 12 Dżibuti 70,2 20,5 Burundi 44,4 67,3 Źródło: Wskaźniki rozwoju społecznego (HDI) na świecie i w Afryce w 2011 roku Mierniki wyznaczające wskaźnik rozwoju społecznego Regiony i kraje Ranga HDI Wskaźnik rozwoju społecznego HDI Świat - Afryka Ogółem Przewidywana długość życia w momencie urodzin w latach Średnia liczba lat nauki Oczekiwana liczba lat nauki Dochód narodowy brutto na 1 mieszkańca w USD* 0,682 69,8 7,4 11, ,493 57,4 4,8 9, Afryka Północna - 0,650 73,0 6,2 11, Algieria 96 0,698 73,1 7,0 13, Egipt 113 0,644 73,2 6,4 11, Libia 64 0,760 74,8 7,3 16, Maroko 130 0,582 72,2 4,4 10, Tunezja 94 0,698 74,5 6,5 14, Afryka Subsaharyjska - 0,463 54,4 4,5 9, Afryka Środkowa - 0,366 50,0 4,0 8,

13 13 Angola 148 0,486 51,1 4,4 9, Czad 183 0,328 49,6 1,5 7, Dem. Rep. Konga 187 0,286 48,4 3,5 8,2 280 Gabon 106 0,674 62,7 7,5 13, Gwinea Równikowa 136 0,537 51,1 5,4 7, Kamerun 150 0,482 51,6 5,9 10, Kongo 137 0,533 57,4 5,9 10, Rep. Środkowoafrykańska 179 0,343 48,4 3,5 6,6 707 Wyspy Świętego Tomasza i Książęca 144 0,509 64,7 4,2 10, Afryka Wschodnia - 0,406 56,0 3,8 8, Burundi 185 0,316 50,4 2,7 10,5 368 Dżibuti 165 0,430 57,9 3,8 5, Erytrea 177 0,349 61,6 3,4 4,8 536 Etiopia 174 0,363 59,3 1,5 8,5 971 Kenia 143 0,509 57,1 7,0 11, Malawi 171 0,400 54,2 4,2 8,9 753 Madagaskar 151 0,480 66,7 5,2 10,7 824

14 14 Mauritius 77 0,728 73,4 7,2 13, Mozambik 184 0,322 50,2 1,2 9,2 898 Rwanda 165 0,429 55,4 3,3 11, Seszele 52 0,773 73,6 9,4 13, Sudan 169 0,408 61,5 3,1 4, Tanzania 152 0,466 58,2 5,1 9, Uganda 161 0,446 54,1 4,7 10, Zambia 164 0,430 49,0 6,5 7, Zimbabwe 173 0,376 51,4 7,2 9,9 376 Afryka Zachodnia - 0,431 54,1 4,2 8, Benin 167 0,427 56,1 3,3 9, Burkina Faso 181 0,331 55,4 1,3 6, Gambia 168 0,420 58,5 2,8 9, Ghana 135 0,541 64,2 7,1 10, Gwinea 178 0,340 54,1 1,6 8,6 863 Gwinea-Bissau 176 0,353 48,1 2,3 9,1 994 Liberia 182 0,329 56,8 3,9 11,0 265 Mali 175 0,359 51,4 2,0 8,

15 15 Mauretania 159 0,453 58,6 3,7 8, Niger 186 0,295 54,7 1,4 4,9 641 Nigeria 156 0,459 51,9 5,0 8, Senegal 155 0,459 59,3 4,5 7, Sierra Leone 180 0,336 47,8 2,9 7,2 737 Togo 162 0,435 57,1 5,3 9,6 798 Rep. Zielonego Przylądka 133 0,568 74,2 3,5 11, Wyb. Kości Słoniowej 170 0,400 55,4 3,3 6, Afryka Południowa - 0,611 53,0 8,3 12, Botswana 118 0,633 53,2 8,9 12, Lesotho 160 0,450 48,2 5,9 9, Namibia 120 0,625 62,5 7,4 11, RPA 123 0,619 52,8 8,5 13, Suazi 140 0,522 48,7 7,1 10, *według siły nabywczej w 2005 Źródło: UNDP Human development report 2011, New York Oxford University Press 2011

16 16 Religia Około 70 proc. ludności wyznaje islam (odłam sunnicki), który jest religią państwową. 16,7 proc. stanowią chrześcijanie. Występują silne antagonizmy między ludnością arabską i murzyńską (krwawe prześladowania, pacyfikacje). Język źródło: Językami urzędowymi są: arabski i angielski. Organizacje międzynarodowe szacują, że w Sudanie poza językami oficjalnymi używa się ponad 100 języków i dialektów, którymi posługuje się przeszło 300 plemion. Szacunki te dotyczą Sudanu i Sudanu Pd. Ustrój, władza

17 17 źródło: Sudan jest republiką federalną kierowaną przez National Congress Party (NCP). Na czele państwa i rządu stoi prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament składający się z: Rady Stanowej (50 miejsc, członkowie wybierani w wyborach pośrednich przez parlamentarzystów krajowych na 6-letnią kadencję) oraz Zgromadzenia Narodowego (450 miejsc, 60 proc. członków wybieranych jest w wyborach powszechnych, 25 proc. miejsc przyznane jest dla listy kobiet, 15 proc. miejsc dedykowane jest dla list partyjnych; kadencja trwa sześć lat). Od 1956 r. w Sudanie władzę sprawuje islamska National Congress Party (NCP) - kierowana od 1989 r. przez Omara al- Bashira. Prezydentem Sudanu jest Omar al-bashir, który pełni zarazem rolę szefa rządu. Kontroluje on wojsko, siły bezpieczeństwa oraz parlament poprzez NCP. Międzynarodowy Trybunał Karny w marcu 2009 r. wystosował nakaz aresztowania prezydenta al-bashira, którego oskarżono o zbrodnie wojenne, włączając ludobójstwo. Sudański przywódca od lat ma w stolicach Zachodu opinię równie fatalną jak irańscy ajatollahowie, a niegdyś Saddam Husajn i Muammar Kadafi. Powodem wrogości był sojusz, jaki gen. Baszir zawarł z muzułmańskimi fanatykami, by umocnić się u władzy, zdobytej w wyniku zamachu stanu w 1989 r. Dzięki przymierzu z dżihadystami Baszir stał się samowładcą, ale rządzony przez niego Sudan przekształcił się w latach 90. w pierwszą kwaterę główną Al-Kaidy. W Chartumie znalazł pierwsze schronienie na obczyźnie wygnany z Arabii Saudyjskiej Osama bin Laden, a w 1998 r. Amerykanie zbombardowali Sudan w odwecie za zamachy terrorystyczne Al-Kaidy na ambasady USA w Kenii i Tanzanii. Opinię mecenasa światowego terroryzmu oraz nienawistnego wroga chrześcijan wyrabiali Baszirowi na Zachodzie przede wszystkim konserwatywni politycy amerykańscy wspierający sudańskich chrześcijan z południa kraju toczących wojnę przeciwko prześladowaniu ich przez rządzących w Chartumie muzułmanów. Umocniwszy się u władzy Baszir zerwał sojusz z dżihadystami, powtrącał ich przywódców do więzień, a cudzoziemskich mudżahedinów wyprosił z kraju. Na początku XXI w. zakończył też wojnę z chrześcijańskim Południem, a nawet pozwolił mu się oderwać i w 2011 r. ogłosić niepodległość jako Południowy Sudan. Na Zachodzie, od którego pomocy zależna jest kulejąca sudańska gospodarka, Baszir nadal uchodził jednak za tyrana, z którym nie utrzymuje się żadnych stosunków. Bilans rządów Baszira jest fatalny. Pod jego panowaniem na Sudan spadły ostracyzm i sankcje. Przegrał wojnę z chrześcijanami z Południa i pozwolił na rozpad kraju, niegdyś największego w Afryce. Wraz z Południem, Chartum stracił tamtejsze pola naftowe, zapewniające trzy czwarte dochodów państwa. Ledwie skończyła się jedna wojna

18 18 domowa, a zaraz wybuchły kolejne w Darfurze na zachodzie kraju, a także w Kordofanie i nad Błękitnym Nilem na południu. Okrucieństwa, jakich dopuściło się rządowe wojsko w Darfurze sprawiły, że Baszir stał się pierwszym w historii urzędującym prezydentem, ściganym za wojenne zbrodnie. Sudańczyk okazał się jednak mistrzem w sztuce przetrwania. Przeżył demokrację, narzucaną Afryce przez Zachód pod koniec XX wieku, zachodnie bombardowania, ostracyzm, sankcje, listy gończe, światową wojnę z terroryzmem, wojny domowe, rozpad państwa, gospodarczy kryzys, rozruchy głodowe (ponad 200 zabitych w 2013 r.) i Arabską Wiosnę Ludów. Gdy wybuchła w 2011 r., wielu na Zachodzie liczyło, że z Tunisu i Kairu dotrze też do Chartumu i obali Baszira, jak obaliła Hosniego Mubaraka w sąsiednim Egipcie. Arabska Wiosna nie tylko jednak nie odebrała mu władzy, ale uczyniła mocniejszym niż kiedykolwiek. Wierne Baszirowi służby bezpieczeństwa szybko spędziły z ulic Chartumu demonstrantów, a widząc czym demokratyczny chaos zakończył się w Libii, Syrii czy Jemenie, Sudańczycy narzekający na brak obywatelskich swobód, zaczęli doceniać policyjne porządki Baszira, który dawno zrzucił generalski mundur i wciela w rolę patriarchy i raisa. Sprzyja mu międzynarodowa koniunktura. Udane żniwa i spadek cen ropy na światowych rynkach przyniosły ulgę gospodarce, a z powodu braku dowodów i niemożności prowadzenia śledztwa Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze zawiesił wytoczony przeciwko Baszirowi proces o wojenne zbrodnie. Wojna domowa w Jemenie dała zaś mu okazję, by stanąć po stronie Saudyjczyków i mieć nadzieję, że za wierność nie poskąpią mu petrodolarów, które ożywią sudańską gospodarkę i pomogą jej przetrwać aż Zachód zniesie w końcu sankcje i przestanie się na boczyć na sudańskiego raisa. Administracja źródło: Sudan jest państwem zdecentralizowanym, podzielonym na 15 regionów (wilai). Regiony mają swoją reprezentację w parlamencie i w urzędach państwowych. Każdy z 15 rządów regionalnych posiada kompetencje wykonawcze, legislacyjne i sądownicze. Instytucje zarządzające regionami odpowiedzialne są za realizację polityki rządu oraz świadczenie usług publicznych na szczeblu lokalnym (np. służba zdrowia). Pomimo struktury federalnej, w rzeczywistości to państwo silnie scentralizowane. Co warto wiedzieć

19 19 źródło: Między Polską a Sudanem obowiązuje ruch wizowy. Nie ma możliwości otrzymania wizy na lotniskach ani w portach. Ze względu na brak sudańskiego przedstawicielstwa konsularnego w Polsce, o wizę tranzytową lub pobytową można ubiegać się w urzędach konsularnych akredytowanych w innych krajach np. w Berlinie (link). Wiza kosztuje euro i udzielana jest na 30 dni, choć na miejscu można uzyskać jej przedłużenie. Trzeba pamiętać, że posiadanie jakichkolwiek stempli izraelskich jest równoznaczne z odmową udzielenia wizy sudańskiej. Po to, by otrzymać wizę z prawem do pracy lub w celu podjęcia nauki albo stażu, do wniosku wizowego trzeba dołączyć pismo z instytucji oferującej zatrudnienie lub stosowny dokument z uczelni sudańskiej. Do Sudanu nie można wwozić lub wywozić lokalnej waluty, a aktywa finansowe w innych walutach (czeki, gotówka, akredytywy etc.) przewyższające wartość 10 tys. euro muszą zostać zadeklarowane. Aby wywieźć aktywa finansowe warte więcej niż 10 tys. euro, trzeba przedstawić deklarację wypełnioną przy wjeździe. Piątek i sobota to oficjalne dni weekendowe. Większość sklepów otwarta jest siedem dni w tygodniu. Urzędy czynne są w dni robocze w godzinach: lato 7:30 14:30; zima 8:00 15:00 Święta stałe 1 stycznia, Dzień Niepodległości 8 stycznia, Al-Mowlid Al Nabawi (Narodziny Proroka) 30 czerwca, Dzień Rewolucji lipca Koniec Ramadanu (Eid El Fitr) września, Święto Ofiar (Eid-Al-Adha) 25 grudnia Boże Narodzenie Święta ruchome

20 20 islamski Nowy Rok koptyjska Wielkanoc Koniec Ramadanu Transport źródło: W Sudanie jest 11 tys. 900 km dróg, z czego asfaltowych km. Najważniejsza droga łączy Chartum z Port Sudan (1200 km). Pozostałe główne drogi to: z Chartum do Elobeid, Kosti, Kadugli, i Demazin. Infrastruktura drogowa jest jednak bardzo słabej jakości. Większość dróg to nieutwardzone trakty, które podczas pory deszczowej są nieprzejezdne. W kraju są 72 lotniska, ale 15 ma asfaltowe pasy startowe. Całoroczny transport wodny odbywa się po 1723 km Nilu Białego i Błękitnego. W Sudanie położono 5978 km torów kolejowych o różnym prześwicie. W Sudanie jest jeden port morski Port Sudan. Infrastruktura komunikacyjna najlepiej rozwinięta jest w regionie Chartumu. W pozostałej części kraju jest ona utrudniona lub nie istnieje. Różnice kulturowe Niechęć Afryki do homoseksualizmu wynika z jej patriarchalnego konserwatyzmu, przywiązania do tradycji i pobożności, ale obserwowany w ostatnich latach wzrost homofobii wiąże się też z polityką. Od zwycięstwa w

21 21 zimnej wojnie i upadku komunizmu na początku lat 90. rządzony przez liberałów Zachód przekonywał Afrykę do liberalnych porządków i praw. Zachęcał do demokracji i praw człowieka, uzależniał od tego swoją gospodarczą pomoc. Z ponad 50 państw Afryki w prawie 40 homoseksualizm uważany jest za przestępstwo. W Sudanie, Mauretanii czy Somalii grozi za niego kara śmierci. W pozostałych krajach karze się go więzieniem kilkoma miesiącami w Burundi, trzema latami w Tunezji czy Maroku, pięcioma w Kamerunie i Senegalu, czternastoma w Nigerii, Ugandzie, Kenii czy Malawi. Te ostatnie są byłymi brytyjskimi koloniami, a kary za homoseksualizm, jako sprzeczny z naturą ludzką, wprowadzili tam jeszcze Brytyjczycy. Jedynym na Czarnym Lądzie krajem, w którym związki homoseksualne zrównano z heteroseksualnymi w konstytucji i gdzie zezwolono na homoseksualne małżeństwa, jest Republika Południowej Afryki, która po upadku apartheidu w 1994 r., wzorując się na Zachodzie, wprowadziła u siebie najbardziej liberalne przepisy na całym kontynencie. Ale nawet w liberalnej RPA homoseksualiści są piętnowani przez społeczeństwo, lesbijki są poddawane korekcyjnym gwałtom.. Polityczni przywódcy, którzy jednomyślnie potępiają homoseksualizm, a widząc aplauz rodaków, sięgają po homofobię jako oręż w walce o władzę. Prezydent Zimbabwe Robert Mugabe od lat wyklina homoseksualistów jako wybryk natury i obrazę godności ludzkiej, gorszych niż świnie i psy. Wrogość do homoseksualizmu jest jedną z niewielu spraw, które łączą zwaśnionych chrześcijan i muzułmanów w Nigerii. Imamowie w Senegalu zakazują grzebać homoseksualistów na cmentarzach, a kapłani np. w Malawi wyklinają ich jako sługi szatana, owoc zachodniej dekadencji i upadku. Kryzys gospodarczy i wojny w Afganistanie i Iranie, które na początku XXI wieku podkopały potęgę Zachodu, sprawiły, że afrykańscy przywódcy przestali bezkrytycznie przyjmować zalecane przez Zachód mody, a jako pierwsze odrzucili przyjęte na Zachodzie zrównanie heteroseksualizmu z homoseksualizmem. Zachód mówi, że to prawa człowieka, a według nas to występek i zło tłumaczą wiernym w świątyniach kapłani, zauroczeni konserwatywnymi imamami z Bliskiego Wschodu i pastorami z USA. Sudan w organizacjach międzynarodowych Liga Państw Arabskich Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej Międzynarodowa Organizacja Pracy Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju Międzynarodowy Fundusz Walutowy Organizacja Konferencji Islamskiej Organizacja Narodów Zjednoczonych Unia Afrykańska Kontakty Oficjalne strony - (serwis internetowy rządu Sudanu) Administracja gospodarcza

22 22 Sudański Bank Centralny - Ministerstwo Finansów i Krajowej Gospodark - Główny Urząd Statystyczny - Southern Sudan Centre for Census, Statistics - and Evaluation Ministry of the Cabinet Affairs - Secretariat Affairs Samorządy gospodarcze Sudanese Businessmen and Employers Federation - Sudanese Chamber of Industries Association - Warunki geograficzne, klimat źródło: Większą część Sudanu zajmuje równinna Kotlina Nilu Białego, od zachodu otoczona wyżyną Darfur i Kordofan, a od wschodu ograniczona wyżyną Abisyńską. Na południu powstał próg Azande i krawędzie Wyżyny Wschodnioafrykańskiej.

23 23 Najwyższe szczyty to wygasły wulkan Dżabal Marra (3088 m n.p.m., na wyżynie Darfur) i Kinyeti (3187 m n.p.m., w pobliżu granicy z Ugandą). Najniżej położone jest wybrzeże Morza Czerwonego.Nad morzem wznoszą się góry Atbaj. źródło: Północna część leży w obrębie Sahary. Na zachód od Nilu rozciąga się fragment Pustyni Libijskiej, a na wschód Pustynia Nubijska. W środkowej części Sudanu i w Kotlinie Nilu Białego występują suche sawanny ze skąpymi trawami i niskimi akacjami, na południowym zachodzie - bujne sawanny z wysokimi trawami i okazałymi drzewami. Wzdłuż rzek rosną lasy galeriowe, a na stokach gór Atbaj i na Wyżynie Abisyńskiej - suche lasy. Rozległe bagna As-Sudd i Machar są porośnięte trzciną i papirusem.

24 24 W północnej części panuje klimat zwrotnikowy kontynentalny suchy, w południowej - podrównikowy wilgotny. Średnia temperatura miesięczna na północy waha się od C w styczniu do C w lipcu, na południu od C w lipcu i sierpniu do C w lutym i marcu. W Chartumie maksima dobowe temperatury (od kwietnia do lipca) mogą przekraczać 45 C, minima (od grudnia do marca) poniżej 10 C. Najgorętszy miesiąc w stolicy to maj (26-42 C), a najchłodniej jest w styczniu (16-32 C). Roczne opady wynoszą od mm na północy do 1000 mm i więcej na południu. Pora deszczowa przypada na kwiecień-październik. Bywa że opadów nie ma nawet przez kilka lat. Gospodarka Mimo znacznych bogactw naturalnych, Sudan jest jednym z najuboższych krajów w świecie. Klęski głodu powodują susze, powodzie i plagi szarańczy. Głównym bogactwem naturalnym jest ropa naftowa oraz złoto. W Sudanie są również niewielkie zasoby rud żelaza, miedzi, rudy chromu, cynku, wolframu oraz srebra.

25 25 źródło: W wyniku secesji południa Sudan w 2011 r. utracił ok. 75 proc. zasobów ropy, której eksport stanowił wcześniej główne źródło dochodów. Secesja stanowiła szok dla gospodarki Sudanu, co przełożyło się na znaczne pogorszenie parametrów makroekonomicznych. Ponadto, spór z Sudanem Południowym odnośnie opłat tranzytowych doprowadził do wstrzymania wydobycia w okresie styczeń 2012 kwiecień Rządy obu państw doszły do porozumienia, ustalając cenę tranzytową 9 dol. za baryłkę za transport Nile Brend do Port Sudanu oraz 11 dol. za baryłkę Dar Blend. Na początku 2015 r. władze Sudanu Południowego stwierdziły, że Sudan zalega z płatnościami za tranzyt ropy w 2014 r. w wysokości 884 mln dol. Sudan ma znaczne zaległości w spłacie zadłużenia zarówno w instytucjach międzynarodowych, jak i w umowach bilateralnych. Władze starają się o redukcję zadłużenia twierdząc, że spełniają kryteria HIPC (heavily indepted poor counntries - Program Redukcji Zobowiązań Najbiedniejszych i Najbardziej Zadłużonych Państw Świata). Na taką redukcję musiałoby się zgodzić wszystkich 55 członków Klubu Paryskiego, co jest jednak mało prawdopodobne, gdyż niektórzy członkowie podnoszę kwestie łamania praw człowieka w Sudanie. We wrześniu 2014 r. minął termin podpisania porozumienia odnośnie tego, jak część długu Sudanu zostałaby przepisana Sudanowi Południowemu. Międzynarodowe rezerwy walutowe utrzymują się na niskim poziomie, głównie w związku ze zmniejszonymi wpływami z zagranicy oraz transakcjami walutowymi Sudańskiego Banku Centralnego. Szacuje się, że rezerwy brutto na koniec 2014 r. osiągnęły 1197 mln dol.; w 2015 r. miały one spaść do 933 mln dol. Dług zewnętrzny jest jedną z podstawowych barier rozwoju kraju. W 2014 r. jego wartość szacuje się na 48,3 mld dol., czyli 66 proc. PKB. Natomiast deficyt budżetowy wyniósł 2,5 proc. PKB w 2014 r., a prognoza na 2015 r. to 4,6 proc. PKB.

26 26 Według raportu Banku Światowego Doing Business, z 185 analizowanych gospodarek Sudan w 2015 r. zajął 160. pozycję (spadek z pozycji 143. w 2013 r.). Najwięcej problemów dotyczyło: pozyskania kredytu, ochrony inwestorów, uzyskania pozwolenia na budowę, handlu zagranicznego oraz egzekucji umów. Relatywnie dobry wynik Sudan osiągnął jedynie w kategorii rejestracji nieruchomości. Natomiast Transparency International, badająca sytuację w 176 krajach pod kątem występowania zjawisk korupcyjnych, umieściła Sudan na 173. pozycji (2014 r.). Negatywna ocena wiąże się głównie z brakiem przejrzystości co do wielkości osiąganych przychodów oraz ich przepływów w sektorze ropy naftowej, uważanym za najbardziej podatny na korupcję. Według badań przeprowadzonych przez UNDP, mimo powolnej poprawy, kraj ten zajmuje 166. miejsce na 187 pod względem wskaźnika rozwoju społecznego (Human Development Index). Makroekonomia

27 27 źródło: Secesja Sudanu Południowego w 2011 r. wywołała szok sudańskiej gospodarki, co przełożyło się na znaczne pogorszenie parametrów makroekonomicznych. W latach poprzedzających rozdzielenie państw gospodarka Sudanu miała wysoki wzrost PKB, a do 2008 roku - relatywnie niską inflacją. Średni wzrost PKB w latach wynosił 7,3 proc., a w przeliczeniu na mieszkańca - 4,7 proc. Rozwojowi sudańskiej gospodarki sprzyja eksploatacja złóż ropy, napływające głównie z Azji oraz państw Zatoki inwestycje w infrastrukturę oraz rosnący popyt wewnętrzny. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne przyczyniły się do znacznego przyspieszenia w sektorze usług (zwłaszcza transportowych oraz telekomunikacyjnych). Wdrożenie Kompleksowego Porozumienia Pokojowego oraz względnie bezkonfliktowa separacja Sudanu Południowego ustabilizowały sytuację polityczną. Wzrost gospodarczy mógłby być szybszy, jednak niepokoje w Darfurze i kilku innych prowincjach kraju zniechęcają dawców pomocy, hamują decyzje inwestycyjne, utrudniają spłatę długu oraz sprawiają, iż zniesienie sankcji nałożonych na Sudan jest mało prawdopodobne. Do barier rozwojowych należy zaliczyć również nakaz aresztowania Prezydenta Omara al-baszira wydany przez Międzynarodowy Trybunał Karny za zbrodnie wojenne oraz zbrodnie przeciwko ludzkości. PKB Według szacunków BMI wzrost PKB w 2015 miał osiągnąć 2,4 proc. Poziom ten miał być wynikiem małych wpływów z tranzytu ropy naftowej z Sudanu Południowego w związku z trwającym tam konfliktem i ograniczeniem wydobycia. W 2014 r. gospodarka tego kraju rozwijała się w tempie ok. 2,1 proc., odczuwając skutki utraty złóż ropy oraz ok. 20 proc. populacji w wyniku secesji Południa. Konflikt w Sudanie Południowym wpływa negatywnie na przygraniczną wymianę handlową oraz sudańskie eksport. Zniechęca też zagraniczne firmy do inwestycji bezpośrednich. Zakłada się jednak, że produkcja ropy naftowej wzrośnie ze 130 tys. baryłek dziennie w 2014 r. do 143 tys. w 2015 r. W 2014 r. deficyt na rachunku obrotów bieżących wyniósł 7,5 proc. PKB. Było to spowodowane zmniejszeniem wpływów z tytułu eksportu ropy naftowej w związku ze spadkiem cen tego surowca na rynkach światowych.

28 28 Bezrobocie Bezrobocie w Sudanie od wielu lat pozostaje wysokie, zwłaszcza wśród młodzieży i kobiet. Wskaźnik ten zwiększył się od momentu secesji Sudanu Płd. Inflacja Według Sudańskiego Centralnego Biura Statycznego w styczniu 2015 r. inflacja spadła do 24 proc. w porównaniu z grudniem 2014, kiedy wyniosła 25,7 proc. Pomimo to inflacja średnioroczna w 2014 r. wyniosła 37,7 proc. Według prognoz na 2015 r. inflacja miała spaść do 29,5 proc. w związku z ogólnoświatowym spadkiem cen żywności. Polityka monetarna Wyzwaniami dla polityki monetarnej Sudanu jest niska jakość aktywów banków (nonperforming loans), wolny wzrost kredytów w sektorze prywatnym, niski poziom rezerw walutowych oraz wysoka inflacja. W wyniku założonych celów, Sudański Bank Centralny często interweniuje na rynku walutowym celem stabilizacji kursu funta sudańskiego. Władze monetarne deklarują chęć podążania w kierunku płynnego kursu walutowego. Preferuje się jednak stopniowe odchodzenie od mechanizmu kursu regulowanego, aniżeli natychmiastową zmianę. Deprecjacja kursu skutkuje także inflacją, której władze starają się przeciwdziałać poprzez podnoszenie stóp rezerw bankowych, ograniczenie importu oraz wzrost eksportu (głównie złota i produktów rolnych). Ważną rolę odgrywają w tym procesie depozyty, jakie państwa przyjazne Sudanowi lokują w jego banku centralnym. Międzynarodowy Fundusz Walutowy zaleca zacieśnienie polityki monetarnej i wsparcie rozwoju rynku finansowego. Zwraca przy tym uwagę na szkodliwość finansowania budżetu poprzez zadłużanie się w banku centralnym. Wymiana handlowa W latach notowany był systematyczny wzrost obrotów handlu zagranicznego Sudanu. Tradycyjny eksport bawełny spadł na czwartą pozycję po eksporcie ropy, jadalnych nasionach, oliwy oraz mięsie. Po 2008 r. światowy kryzys finansowy, spadek cen ropy, a następnie secesja Sudanu Południowego (ograniczenie produkcji ropy) zaburzyły stabilnie rosnący wcześniej eksport. Dodatkowo po 2010 r. odwrócił się trend importu, którego wcześniejszy wzrost w dużej mierze spowodowany był zakupem produktów komplementarnych do rozwoju petroprzemysłu.

29 29 W 2014 r. szacunkowe obroty handlowe z zagranicą wyniosły 16,5 mld dol. przy 15,7 mld dol. prognozowanych na 2015 r. Zmniejszenie eksportu ropy Sudan stara się rekompensować eksportem złota. Międzynarodowy Fundusz Walutowy szacuje, że w latach wartość eksportu złota wzrosła 24-krotnie - ze 112 do 2727 mln dol. W 2015 r. udział złota ma wynieść 23 proc. przychodów z eksportu. Od momentu rozpoczęcia eksploracji złóż ropy naftowej pozycję największego odbiorcy sudańskich produktów zajęły Chiny, zastępując na tym miejscu Arabię Saudyjską. Od 2003 r. Chiny są też największym eksporterem do Sudanu. Inwestycje źródło: Bezpośrednie inwestycje zagraniczne według Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD, United Nations Conference on Trade and Development) wyniosły 3,094 mln dol. w 2013 r. Był to nieznaczny wzrost w porównaniu z 2012 r., kiedy zagraniczni inwestorzy najczęściej lokowali swój kapitał w sektorze ropy naftowej. Secesja Sudanu Płd. wpłynęła na względnie niewielkie osłabienie BIZ oraz przesunięcie struktury w kierunku sektora non-oil. Inwestycje zagraniczne w Sudanie lokowane są głównie w sektorze ropy i gazu oraz kopalnictwa minerałów, ale także finansowym i budowlano-konstrukcyjnym. Widać coraz większe zaangażowanie kapitału zagranicznego w wydobycie złota w Sudanie chodzi głównie o firmy z Jordanii, Chin i Turcji. Kapitał zagraniczny do Sudanu napływa przede wszystkim z krajów Zatoki Perskiej i Chin. Szacuje się, że chińskie firmy zainwestowały w Sudanie ponad 3 mld dol. -zarówno w sektorze wydobycia ropy i gazu, jak i budowlano konstrukcyjnym.

30 30 Główne sektory Przemysł stanowi 22,1 proc. sudańskiej gospodarki, rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo 27,6 proc., a usługi - 50,2 proc. Zdecydowana większość ludności (80 proc. siły roboczej) pracuje w rolnictwie, 7 proc. w przemyśle, a 13 proc. - w usługach. Rolnictwo niegdyś było głównym motorem wzrostu, jednak rozpoczęcie eksploatacji złóż ropy naftowej wprowadziło znaczące zmiany w strukturze PKB. Rozwój sektora ropy przyczynił się do znaczącego wzrostu wartości eksportu oraz inwestycji, co w rezultacie pociągnęło za sobą również wzrost importu. Secesja Sudanu Płd. w 2011 r. zmniejszyła wagę sektora ropy naftowej i zmusiła władze do poszukiwania wzrostu gospodarczego w innych sektorach w tym m.in. w rolnictwie oraz eksporcie złota. Sektor paliwowy Secesja Sudanu Południowego spowodowała, że Sudan stracił ok 75 proc. produkcji ropy naftowej. O ile dochody ze sprzedaży ropy dawały ok. 20 proc. PKB, o tyle pokrywały jednocześnie blisko 50 proc. dochodów budżetowych oraz ok. 65 proc. międzynarodowych możliwości płatniczych rządu Sudanu. Dostosowanie do tak dużego i permanentnego szoku wymaga głębokich reform dostosowawczych. Uwarunkowania wewnętrzne (aktywność rebeliantów) oraz zewnętrzne (ograniczone wsparcie finansowe oraz spory z Sudanem Płd.) dodatkowo utrudniają to zadanie. Obydwa kraje w 2012 r. podpisały wstępną umowę o podziale dochodu ze sprzedaży ropy naftowej. Jej implementacja jest jednak utrudniona przez spory o przebieg granicy oraz wzajemne oskarżenia o wspieranie rebeliantów operujących w obydwu krajach. Udokumentowane zasoby ropy naftowej w Sudanie w 2012 r. wynosiły 1,5 mld baryłek, czyli 0,1 proc. światowych rezerw. Zasoby Sudanu Płd. w tym samym roku szacowano na 3,5 mld baryłek. Wydobycie ropy spadło z 453 tys. baryłek dziennie w 2011 r. do 82 tys. baryłek dziennie w 2012 r., czyli do poziomu 0,1 proc. wydobycia światowego. W listopadzie 2011 r. Stany Zjednoczone odnowiły sankcje gospodarcze wobec Sudanu, jednocześnie uchylając je wobec Sudanu Południowego. Sankcje zabraniają obywatelom USA angażowania się w działalność gospodarczą powiązaną z sektorem ropy naftowej w Sudanie. Ich uzasadnieniem jest wciąż trwający konflikt w Darfurze. Ograniczenie dostępu amerykańskiego kapitału do złóż otwiera je na wpływy z innych regionów, dzięki czemu sektor ropy jest zdominowany przez inwestorów z krajów azjatyckich. Najwięksi z nich to: China National Petroleum Corporation (CNPC), India's Oil and Natural Gas Corporation (ONGC) oraz Malaysia's Petronas. Te firmy są największymi udziałowcami w konsorcjach operujących Sudanie i Sudanie Płd.: Greater Nile Petroleum Operating Company (GNPOC), Petrodar oraz White Nile Petroleum Operating Company (WNPOC). Mimo że większość złóż ropy znajduje się na południu, to jej rafinowanie oraz eksport odbywają się głównie na północy kraju. Sudan posiada trzy rafinerie: blisko Chartumu, w Port Sudan oraz w el-obeid (w południowej części kraju). Największa z nich znajduje się 70 km na północ od stolicy Sudanu. Jej możliwości przetwórcze sięgają 100 tys. baryłek dziennie. Łącznie Sudan może przetwarzać w swoich rafineriach do 122 tys. baryłek dziennie. Całkowita konsumpcja ropy w Sudanie i Sudanie Płd. jest równa ok. 100 tys. baryłek dziennie. W Sudanie Płd. nie ma rafinerii naftowych.

31 31 Rolnictwo Do roku 1999 sektor ten odpowiadał za większość sudańskiego eksportu, ale w 2008 r. - już tylko za kilka procent. Sektor rolny, szczególnie na południu, reprezentują gospodarstwa o charakterze koczowniczym i pasterskim. Na północy znajdują się wielkopowierzchniowe, zmechanizowane farmy posiadające również własny system irygacji oparty na wodach Nilu. Sezam i żywiec są podstawowymi produktami eksportowymi sektora rolnego choć znaczenie bawełny znacznie spadło w ostatnich latach. Żywiec skierowany jest głównie do krajów Zatoki. Ważnym dobrem eksportowym Sudanu pochodzenia rolnego jest również guma arabska. W związku z uszczupleniem rozmiarów sektora ropy, od 2011 r. większą wagę przywiązuje się do rozwoju rolnictwa. Uwarunkowania geograficzne sprzyjają rozwojowi upraw w Sudanie, a produktywność branży jest niska. Sektor ten ma wysoki potencjał wzrostu, ale przeszkoda może być tu niestabilność polityczna i gospodarcza, ograniczająca zainteresowanie zagranicznych inwestorów. Udział ludności rolniczej w ogólnej liczbie ludności w 2010 roku w Afryce w procentach Libia 3,0 Burkina Faso 92,1 Mauritius 8,0 Sierra Leone 60,0 RPA 9,8 Liberia 62,0 Rep. Zielonego Przylądka 16,9 Rep. Środkowoafrykańska 63,2 Tunezja 20,6 Zambia 63,2 Algieria 20,9 Gwinea Równikowa 64,3 Nigeria 24,9 Somalia 65,6 Gabon 25,7 Czad 65,7

32 32 Maroko 25,9 Angola 69,2 Egipt 27,9 Madagaskar 70,1 Suazi 28,8 Senegal 70,2 Kongo 31,9 Kenia 70,6 Wyb. Kości Słoniowej 37,9 Malawi 72,9 Lesotho 38,9 Tanzania 73,3 Kamerun 40,9 Uganda 73,5 Namibia 41,0 Seszele 73,6 Botswana 42,1 Erytrea 73,8 Benin 44,3 Dżibuti 74,0 Mauretania 50,3 Mali 74,9 Sudan 51,5 Mozambik 76,0 Togo 53,4 Gambia 76,0 Ghana 53,8 Etiopia 77,3 Zimbabwe 56,3 Gwinea Bissau 79,3

33 33 Dem. Rep. Konga 57,2 Gwinea 79,8 Burundi 89,2 Niger 82,9 Rwanda 89,4 Źródło: FAO Statistical Yearbook 2012 Sudan w organizacjach i porozumieniach ekonomicznych Liga Państw Arabskich Arab League Międzynarodowy Fundusz Walutowy International Monetary Fund IMF Arabski Fundusz Walutowy Arab Monetarny Fund Wspólny Rynek dla Wschodniej i Południowej Afryki Common Market for Eastern and Southern Africa - COMESA Islamski Bank Rozwoju Islamic Development Bank

34 34 Afrykański Bank Rozwoju African Development Bank Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa Food and Agriculture Organization FAO World Intellectual Property Organization - WIPO African Regional Intellectual Property Rights Organization Współpraca z UE Z unijnych statystyk wynika, że wymiana handlowa pomiędzy Unią Europejską a Sudanem w 2013 r. wyniosła 909 mln euro, czyli spadła o 21 mln euro w porównaniu z 2012 r. Wśród partnerów handlowych UE Sudan zajmował odległe miejsce, które oddaliło się jeszcze po secesji Sudanu Południowego w 2011 r. Unia Europejska współpracuje z Rządem Jedności Narodowej w Chartumie oraz z Rządem Sudanu Południowego w Dżubie, wspierając rozwój kraju oraz realizację założeń celów milenijnych (Millenium Development Goals). Jednym z priorytetów współpracy jest pomoc w zaspokajaniu najpilniejszych potrzeb wynikających z trwających i zakończonych już konfliktów. Po podpisaniu CPA Unia Europejska dostarcza żywość do Sudanu w ramach walki z niedożywieniem. Edukacja jest jednym z ważniejszych tematów współpracy pomocowej pomiędzy Sudanem a UE. Analfabetyzm jest powszechny. Mniej niż połowa dzieci uczęszcza do szkół podstawowych. UE niesie pomoc humanitarną w ogarniętym konfliktem Darfurze, deklaruje też gotowość do zapewniania pakietu pomocowego dla rozwoju Darfuru, co miałoby także pomóc w stabilizacji regionu.

35 35 Polska podpisała z Sudanem umowy bilateralne: w 1967 roku - Umowę o współpracy kulturalnej i naukowo-technicznej między Rządem PRL a Rządem Republiki Sudanu w 1980 roku - Umowę między Rządem PRL a Rządem Demokratycznej Republiki Sudanu o komunikacji lotniczej między oraz poza ich odnośne terytoria Po wejściu Polski do Unii Europejskiej ramy współpracy gospodarczej pomiędzy Polską a Sudanem uregulowane zostały umową ACP-EC-Partnership Agreement (lub The Cotonou Agreement), a obecnie Economic Partnership Agreement. Według wstępnych danych Ministerstwa Gospodarki wartość wymiany handlowej między Sudanem i Polską w 2014 r. wyniosła 46,1 mln euro. To wzrost o 60 proc. w stosunku do 2013 r. Niekorzystne dla strony polskiej saldo wymiany podliczono na 17,8 mln euro. Dla biznesu źródło: Największe utrudnienia, na jakie w Sudanie napotykają zagraniczni inwestorzy, dotyczą zezwoleń i kredytów, rozpoczęcia działalności gospodarczej i egzekwowania warunków kontraktów. Problemem jest również wysoki poziom korupcji. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej ramy prawne regulujące współpracę gospodarczą pomiędzy Polską a Sudanem stanowi umowa ACP-EC-Partnership Agreement ("The Cotonou Agreement"), czyli Economic Partnership Agreement. W związku z tym polskie towary wprowadzane na rynek Sudanu podlegają identycznym zasadom, jak towary pozostałych krajów UE i nie napotykają na dodatkowe bariery.

36 36 Sudan nie nakłada ograniczeń ilościowych na produkty importowane. Na rynek Sudanu mogą być wprowadzane wszystkie dobra poza tymi, które są zakazane ze względów społecznych lub bezpieczeństwa. Takimi produktami są: alkohol i wino, narkotyki, urządzenia do gier hazardowych, broń i amunicja. Produkty eksportowane na rynek sudański nie podlegają procedurom licencjonowania. Aby otrzymać dokument pozwalający na wprowadzenie towaru na rynek (official release order for the goods) importer musi opłacić cła i podatki importowe. Wymiana handlowa z Sudanem wymaga rejestracji importera lub eksportera w rejestrze importerów/eksporterów prowadzonym przez sudańskie Ministerstwo Handlu Zagranicznego. Sudański rząd nadał priorytet inwestycjom zagranicznym w formie prywatyzacji aktywów państwowych. Napływ inwestycji zagranicznych opiera się na Ustawie Inwestycyjnej z 1999 r. (Investment Encouragement Act) oraz regulacjach wykonawczych do niej z 2000 r. i 2003 r. (Investment Encouragement Regulations). Dla inwestorów zagranicznych przewidziano zwolnienia podatkowe oraz całkowity transfer zysków i repatriację kapitału. Tutejsze prawo zezwala ponadto na 100-proc. własność zagraniczną przedsiębiorstwa w Sudanie oraz daje gwarancje przeciw jego nacjonalizacji i wywłaszczeniu. Osoby zagraniczne mogą posiadać konto bankowe za uprzednią zgodą rządu sudańskiego. Po to, by stworzyć lepszy klimat dla inwestorów zagranicznych, powołano Narodową Radę Inwestycyjną. W jej skład wchodzi ponad 20 szefów resortów gospodarczych, a podlega ona bezpośrednio prezydentowi Sudanu. Docelowo struktura ta ma zostać przekształcona w agencję wykonawczą, świadczącą usługi dla inwestorów zagranicznych. Wskaźnik percepcji korupcji w Afryce w 2012 roku w punktach Botswana 65 Niger 33 Republika Zielonego Przylądka 60 Egipt 32 Mauritius 57 Madagaskar 32 Rwanda 53 Mozambik 31 Seszele 52 Sierra Leone 31 Namibia 48 Togo 30 Ghana 45 Wybrzeże Kości Słoniowej 29

37 37 Lesotho 45 Uganda 29 RPA 43 Kenia 27 Wyspy Świętego Tomasza i Książęca 42 Niger 27 Liberia 41 Kamerun 26 Tunezja 41 Rep. Środkowoafrykańska 26 Burkina Faso 38 Kongo 26 Malawi 37 Erytrea 25 Maroko 37 Gwinea Bissau 25 Sudan 37 Gwinea 24 Zambia 37 Angola 22 Benin 36 Dem. Rep. Konga 21 Dżibuti 38 Libia 21 Senegal 36 Gwinea Równikowa 20 Gabon 35 Zimbabwe 20 Tanzania 35 Burundi 19

38 38 Algieria 34 Czad 19 Gambia 34 Sudan 13 Mali 34 Somalia 8 Etiopia 33 Źródło: Transparency International, Pomoc dla inwestorów W Sudanie wprowadzono zachęty dla inwestorów w postaci stref wolnohandlowych. Ustawa o Strefach Wolnohandlowych (Sudanese Free Zone Act) z 1994 r. usankcjonowała ochronę przed wywłaszczeniem i nacjonalizacją aktywów trwałych i środków finansowych oraz innych rodzajów własności inwestujących przedsiębiorców. Wprowadziła też 12-letnie zwolnienie inwestorów z podatku dochodowego oraz zagwarantowała ułatwienia w uzyskiwaniu pozwoleń na wjazd i pobyt w Sudanie. Powstały dwie główne strefy wolnego handlu: nad Morzem Czerwonym, na obszarze Port Sudan, oraz na północ od Chartumu (Garri). Ta ostatnia, zajmuje 25 km kw., leży 70 km na północ od Chartumu, na styku połączenia drogowego z Chartumem i kolejowego z Port Sudan. Oferuje m.in. zwolnienia celne i podatkowe, usługi finansowe i logistyczne. W strefie działa ok. 2 rtys. firm, głównie o profilu handlowym, w tym ponad 400 zagranicznych, w większości z Azji i Bliskiego Wschodu, kilka z Europy (Renault, BMW, Ericsson). Jej atutem jest połozenie i bliskość rynku chartumskiego, krajów ościennych oraz integracja logistyczna z Port Sudan. Wartość zainwestowanego kapitału szacowana jest na 3,2 mld dol. Rynek pracy

39 39 źródło: Rynek pracy w Sudanie jest stosunkowo niewielki obejmuje ok. 11 mln osób. Większość Sudańczyków zatrudniona jest wbranży spożywczej (co najmniej 80 proc.), a ok. 10 proc. - w produkcji przemysłowej. Od lat dziewięćdziesiątych XX wieku rozwinął się sektor gospodarki nieformalnej, wzrosła również liczba małych przedsiębiorstw. Pod względem łatwości zatrudniania pracowników Sudan plasuje się na 126. miejscu w rankingu Doing Business 2010 Banku Światowego. Cudzoziemiec, który chce rozpocząć prace w Sudanie, musi uzyskać wizę z prawem do pracy. W tym celu do wniosku wizowego trzeba dołączyć pismo z zatrudniającej firmy. Ochrona własności intelektualnej i przemysłowej Ochrona praw własności intelektualnej w Sudanie jest mało skuteczna, mimo przystąpienia przez ten kraj do Konwencji WIPO od 1974 r., Konwencji Paryskiej o ochronie własności przemysłowej od 1984 r. i Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych od 2000 r. Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (World Intellectual Property Organization WIPO) udzieliła Sudanowi pomocy w zakresie budowy instytucji. Rosnąca ilość spraw, jakie toczą się przed sądami od kilku lat dowodzi wzrostu w Sudanie świadomości w kwestii łamania praw własności. Administrowaniem ochrony praw przemysłowych zajmuje się Ministerstwo Sprawiedliwości. Za egzekucję przestrzegania praw własności przemysłowej odpowiada Industrial Property Tribunal - w przypadku praw autorskich jest to Copyright Tribunal. Prawo chroni przepisami patenty (nr 58/1971) oraz znaki handlowe (nr 8/1969). Nie istnieją przepisy zapewniające ochronę wzornictwu przemysłowemu. Prawo autorskie chronione jest ustawą nr 49/1974 z poprawkami wprowadzonymi w roku Sudan podpisał umowy międzynarodowe chroniące własność przemysłową i intelektualną: WIPO Convention, 1974 r.

40 40 Paris Convention (Industrial Property), 1984 r. Berne Convention (Literary and Artistic Works), 2000 r.. PCT (Patents), 1984 r. PLT (Patent Law Treaty), June 2000 r. Madrid Agreement (International Registration of Marks), 1984 r. Ochroną praw przemysłowych zajmuje się Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Registrar General of Intellectual Property of Culture and Tourism. Office for the Protection of Intellectual Property zarządza prawami autorskimi. Za egzekucję przestrzegania praw własności przemysłowej odpowiada Industrial Property Tribunal. W przypadku praw autorskich jest to Copyright Tribunal. Bariery rynkowe Przy zawieraniu transakcji z sudańskim biznesem powinno się brać pod uwagę sytuację polityczną w tym kraju i problemy w jego relacjach z Sudanem Południowym m.in. w zakresie dystrybucji dochodów ze sprzedaży ropy naftowej, obywatelstwa i konfliktów granicznych. Ponadto, w stosunkach z Sudanem (i Sudanem Południowym) obowiązuje embargo Unii Europejskiej, wdrażające restrykcje ONZ. Zakazuje ono: sprzedaży, dostawy, transferu lub eksportu broni i produktów pokrewnych, włączając uzbrojenie i amunicję, pojazdy wojskowe i wyposażenie, sprzęt paramilitarny i części zamienne do nich przez obywateli państw członkowskich względnie z terytoriów państw członkowskich, lub przy użyciu statków albo samolotów pod ich flagą, obojętnie czy produkty te pochodzą z państw członkowskich czy też nie realizacji pomocy technicznej i usług technicznych, brokerskich lub innych związanych z tymi produktami lub związanych z zaopatrzeniem, produkcją albo utrzymaniem i użyciem takich produktów oferowania finansowania bezpośrednio lub pośrednio związanego z ww. produktami świadomego i celowego udziału w działaniach zmierzających do obejścia tych restrykcji W kontekście wojny w Darfurze rygorystyczne obostrzenia z wysokimi sankcjami karnymi za ich naruszenie wprowadziły wobec Sudanu Stany Zjednoczone. Zastosowały całkowity zakaz handlu z obszarami pod kontrolą reżimu w Chartumie i transakcji z osobami fizycznymi i prawnymi związanymi z rządem sudańskim (Specially Designated Nationals). Przedsiębiorcy polscy muszą znać aktualny stan prawny tych restrykcji, jeśli ich produkty, technologie lub usługi (w tym działania ułatwiające eksport lub reeksport) w całości lub w części pochodzą z USA. Embargo amerykańskie dotyczy głównie transakcji lub działalności w sektorze ropy i obejmuje również Sudan Południowy. Transakcje handlowe i finansowe dopuszczane są w specyficznym zakresie (pomoc humanitarna) wyłącznie z agendami niezwiązanymi z administracja rządową Sudanu i w określonych regionach Sudanu. Wykaz sankcji przyjętych przez Unię Europejską znajduje się pod adresem Dokumentacja sankcji USA wobec Sudanu jest

41 41 natomiast na stronie Departamentu Skarbu USA, Klimat biznesowy Sudan i jego stolica Chartum są w większości Muzułmańskie, dlatego w relacjach biznesowych należy respektować etykietę islamską. Korzystanie z pośrednictwa lokalnych przedsiębiorców i zawieranie z nimi umów agencyjnych jest preferowaną metodą pierwszego wejścia na rynek sudański. Sudan reprezentuje jedno z najbardziej krytycznych środowisk biznesowych na świecie. Bardzo wysoko oceniane jest jego ryzyko polityczne. Political Risk Services plasuje ten kraj na 137. miejscu wśród 140 badanych państw. Rating kredytowy Chartumu odpowiada 174. pozycji w gronie 178 krajów analizowanych przez Institutional Investors. Pod względem łatwości podejmowania działalności gospodarczej Sudan zajął 135. pozycję w rankingu Banku Światowego Doing Business W ocenach szczegółowych Bank Światowy umieścił Sudan w rejonach trudności typowych dla krajów Afryki Sub-Saharyjskei: 155. pozycję pod względem ochrony interesów inwestorów; na 166. miejscu pod względem dostępności kredytów; 130. pozycji pod względem uzyskiwania zezwoleń w sektorze budowlano-konstrukcyjnym - wydanie 16 zezwoleń zajmuje 270 dni. W Sudanie powinno się zachować ostrożność w kwestiach finansowych. Dotyczy to m.in. korzystania z usług bankowych, bowiem Sudan uchodzi za kraj transakcji gotówkowych, kart kredytowych nie akceptuje się nawet w hotelach. Zwraca się tez uwagę na konieczność właściwego zabezpieczenia interesów kontraktowych i własnościowych inwestora zagranicznego. Warto też zwrócić uwagę na ponadto uciążliwość dokumentacyjną, czasochłonność i wysokie koszty realizacji eksportu i importu (wskaźniki są tu 2-3-krotnie wyższe niż średnia dla krajów OECD). Sudan negatywnie wypada też pod względem formalności związanych z zakładaniem firmy. Obejmują one 10 procedur i pochłaniają 36 dni, przy średnim koszcie ponad 31 proc. dochodu per capita. W Egipcie np. jest to odpowiednio sześć procedur i siedem dni, przy nakładach rzędu niespełna 6 proc. dochodu per capita. Jeżeli zajdzie konieczność dochodzenia należności wobec sudańskiego przedsiębiorcy, to lepiej skorzystać z pomocy wyspecjalizowanych kancelarii prawnych. W rankingu Banku Światowego Doing business 2012 Sudan znalazł się na 148. pozycji (tuż za Egiptem). Szczególnie krytycznie oceniana jest długotrwałość procedur związanych z odzyskaniem należności (ponad 800 dni). Relatywnie wyższa na tle innych krajów regionu jest też ich liczba (ponad 50). Sudan korzystniej wypada natomiast w ewaluacji kosztów windykacji, które co do skali są porównywalne z krajami OECD (nieco poniżej 20 proc.). Prawo