3) Gospodarka INFORMATOR EKONOMICZNY Sudan MSZ 3. Gospodarka

Transkrypt

1 3. Gospodarka 3.1. Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej Polityka ekonomiczna w ie bazuje głównie na Comprehensive Peace Agreement (CPA) oraz Joint Assesment Mission (JAM). Oba dokumenty przedstawiają plan działań do 2011 r. skoncentrowany na utrzymaniu relatywnie dobrych wskaźników makroekonomicznych oraz docelowo na poprawie jakości życia najbiedniejszej grupy społecznej. Wyzwania stawiane przed CPA to również: sprawne i efektywne zarządzanie sektorem ropy, wydajne zarządzanie długiem zewnętrznym, poprawa jakości systemu finansowego oraz działań banku centralnego wspierającego wzrost gospodarczy. W ramach CPA udało się wdrożyć m.in.: nową walutę narodową, podwójny system bankowości ( islamic banking na Północy oraz tradycyjny system bankowy na Południu), podział zysków z eksploatacji złóż ropy. W kwietniu 2010 r. odbyły się wybory parlamentarne oraz prezydenckie, w których zwyciężył dotychczasowy prezydent Al-Bashir. Były one jednym z kluczowych składników porozumienia CPA i nie wpłynęły na zmianę kierunku kursu gospodarczego w ie. Bank Światowy w rankingu Doing Business 2011 wskazuje, iż w stosunku do 183 analizowanych gospodarek, jakość prowadzenia działalności gospodarczej w ie, po spadku o 5 miejsc w poprzednim raporcie, ponownie pogorszyła się o 1 pozycję, w związku z czym obniżył się na 155 lokatę. Największy spadek odnotował w sekcjach: rejestracja nieruchomości oraz podatki (odpowiednio po -4 miejsca). Jedyną poprawę w stosunku do poprzedniego notowania wskazano w dziedzinie procedur związanych z zezwoleniami na budowę (+2 miejsca). Transparency International, badająca sytuację w 178 krajach pod kątem występowania zjawisk korupcyjnych zlokalizowała na 172 pozycji (2010 r.) Powyższe negatywne oceny wiążą się głównie z faktem pogarszającej się przejrzystości, co do wielkości osiąganych przychodów oraz ich przepływu w szybko rozwijającym się sektorze ropy naftowej, uważanym za najbardziej korupcjogenny. Pomimo istnienia znacznych zasobów bogactw naturalnych, jest bardzo ubogim krajem. Wg ostatnich badań przeprowadzonych przez Bank Światowy oraz UNDP, szacuje się, że około 60-75% populacji Północnego u i około 90% Południowego żyje za poniżej 1 USD na dzień. PKB W ostatnich latach gospodarka u charakteryzowała się wysokim wzrostem PKB oraz relatywnie niską inflacją. Średni wzrost PKB w latach wyniósł około 7,6%. Głównymi czynnikami sprzyjającymi rozwojowi u są: eksploatacja złóż ropy, inwestycje w komplementarną do niego infrastrukturę napływające głównie z Azji oraz Zatoki, rosnący popyt wewnętrzny oraz pokojowa dystrybucja dywidendy wewnątrz kraju. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne przyczyniły się do znacznego przyspieszenia w sektorze usług (zwłaszcza transportowych oraz telekomunikacyjnych). Wdrożenie Comprehensive Peace Agreement wprowadziło relatywną stabilizację polityczną oraz zapewniło ramy dla dystrybucji przychodu oraz energii. Zakłada się jednak, iż dynamiczny wzrost gospodarczy mógłby być jeszcze szybszy, jednak konflikt w Darfurze wciąż zniechęca dawców pomocy, hamuje decyzje inwestycyjne, utrudnia spłatę długu oraz sprawia, iż zniesienie sankcji nałożonych na jest mało prawdopodobne. Spory wokół granicy pomiędzy Południem, a Północą, skoncentrowane wokół najbogatszego w złoża regionu Abyei są poważną 1

2 przeszkodą w stabilnym rozwoju gospodarki. Do barier w rozwoju kraju dołączył również nakaz aresztowania Prezydenta Omara al-bashir wydany przez Międzynarodowy Trybunał Karny za zbrodnie wojenne oraz zbrodnie przeciwko ludzkości. MFW szacuje, iż PKB u w 2010 r. wzrosło w tempie 5,5%, osiągając poziom 65,9 mld USD, co oznacza zwiększenie dynamiki o 1 pkt% w stosunku do roku poprzedniego. W 2010 r. sektor ropy wzrósł w tempie 0,4% (2,6% w 2009 r.), natomiast pozostała cześć gospodarki rozwinęła się o 6,2% (4,8% w 2009 r.) Spośród kluczowych sektorów non-oil, rolnictwo odnotowało wzrost na poziomie 5,3%, przemysł 3,5%, natomiast usługi 6,4%. Należy zwrócić uwagę, iż znaczącej obniżce uległa dynamika wzrostu sektora ropy - z 33% w 2007 r. MFW wskazuje na duże prawdopodobieństwo wzrostu PKB w latach na poziomie 5-6%. Prognoza opiera się na silnym wzroście sektora non-oil oraz założeniu spowolnienia w dynamice wzrostu sektora ropy. Główne ryzyko związane z utrzymaniem dużej dynamiki wzrostu w ie identyfikowane jest z nadmiernym uzależnieniem gospodarki od wydobycia ropy (obecnie stanowi 90% przychodów walutowych), narastającym długiem oraz niepewną sytuacją polityczną oraz niskim poziomem bezpieczeństwa. Wzrost gospodarczy nie wpływa na poprawę jakość życia w ie. Sudańczycy zamieszkujący tereny niezurbanizowane żyją na bardzo niskim poziomie, nawet jak na standardy lokalne. PNB per capita w 2008 r. wg MFW wyniosło USD, natomiast w 2010 r. szacowany jest wzrost do poziomu USD, co wciąż stanowi mniej niż połowę analogicznego wskaźnika w Egipcie. Należy zaznaczyć, iż występują znaczące różnice w poziomie życia i tempie rozwoju pomiędzy terenami zurbanizowanymi oraz pozamiejskimi, jak również pomiędzy poszczególnymi regionami. W rzeczywistości inwestycje, przemysł i usługi zlokalizowane są w Chartumie i okolicach, co pobudza migracje do terenów miejskich. Może to mieć wpływ na niższą produkcję rolną oraz zubożenie społeczeństwa, zarówno w miastach jak i na wsi. Rachunek obrotów bieżących [%] Dynamika PKB w latach Źródło: MFW Po zmniejszeniu się deficytu na rachunku obrotów bieżących w 2008 r. oraz znacznym 34% wzroście w 2009 r. do poziomu 7 mld USD, zgodnie z szacunkami MFW, w 2010 r. deficyt ustabilizował się w okolicach 5,5 mld USD, co stanowi 8,3% PKB (12,9% PKB w 2009 r.) Zmniejszenie deficytu spowodowane jest głównie dzięki szacowanemu dodatniemu saldu w handlu zagranicznym, które wyniosło 11 mld USD w 2010 r. w zestawieniu z 7,8 mld USD w roku poprzedzającym. Deficyt w płatnościach związanych z handlem usługami utrzyma się na niezmienionym poziomie 2,6 mld USD. Ujemne saldo płatności wzrosło o 1 mld USD do poziomu 5,9 mld USD. Bilans transferów nie uległ zmianie, a transfery prywatne wyniosły 0,4 mld USD (bez zmian w stosunku do 2009 r.) 11,3 10,2 6,8 4, ,5 2

3 Handel zagraniczny W latach notowany był systematyczny wzrost obrotów handlu zagranicznego u. Tradycyjny eksport bawełny spadł na 4 pozycję po eksporcie ropy, jadalnych nasionach oliwy oraz mięsie. W omawianym okresie obserwowano również stopniowy wzrost importu, co w dużej mierze spowodowane było zakupem dóbr (urządzeń i maszyn) związanych z rozwojem petro-przemysłu, jak i infrastruktury do niego komplementarnej. Struktura obrotów handlowych u Źródło: MFW mld USD ,48 11,9 11,02 10,07 8,9 9,1 9,17 8,44 8,53 7,72 7,83 7,11 7,13 5,81 5, Esport Eksport ropy Import W 2010 r. obroty handlowe ogółem szacuje się na 20,19 mld USD, w stosunku do 16,36 mld USD w 2009 r. Struktura handlu zmieniła się znacząco w wyniku rozwoju przemysłu wydobycia ropy, tworząc nadwyżkę w obrotach handlu zagranicznego w latach Wyjątkiem był rok 2009 r., kiedy w związku ze spadkiem ceny ropy, znacznemu obniżeniu uległ eksport tego surowca. W 2010 r. szacuje się wzrost wartości eksportu o 40% do poziomu 11 mld USD, co jest wynikiem zwiększenia sprzedaży ropy oraz wzrostu cen tego produktu na rynku międzynarodowym. Import do u w 2010 r. wyniósł 9,17 mld USD i był o 7,5% wyższy niż w roku poprzedzającym. Głównymi składnikami importu były produkty spożywcze (16,7% całkowitego importu); produkty petrochemiczne (4,9%); maszyny i urządzenia transportowe (25,5%); dobra produkcyjne (25,2%). W związku z faktem, iż ropa stanowi 90-95% całości eksportu, gospodarka jest niezmiernie czuła na światowe wahania cen tego produktu. Odzwierciedlenie tej zależności można było zaobserwować w 2009 r., gdy po latach wzrostu, na skutek spadku światowych cen ropy, zdecydowanie załamał się eksport spadając o blisko 40% do poziomu 7,8 mld USD (12,5 mld USD w 2008 r.) Import, który jest w dużej mierze pochodną zapotrzebowania na inwestycje w sektorze ropy również odwrócił kilkuletni trend i spadł o 6% do poziomu 8,53 mld USD. W wyniku tych zjawisk bilans handlowy u, który od 2 lat był dodani, w 2009 r. ponownie wykazał deficyt na poziomie 694 mln USD. Istotnemu obniżeniu uległy również zagraniczne rezerwy walutowe. 3

4 Od momentu rozpoczęcia eksploracji złóż ropy naftowej pozycję największego importera sudańskich produktów przejęły Chiny zastępując na tym miejscu Arabię Saudyjską. Od 2003 r. Chiny są również największym eksporterem na rynek sudański. Jest to konsekwencja bardzo aktywnej obecności firm chińskich w ie w sektorze ropy jak również w pozostałych sektorach. Zgodnie z danymi WTO, w 2009 r. eksportował do: Chin (65% całkowitego eksportu); ZEA (10,5%); Kanady (8,8%); Arabii Saudyjskiej (2,8%) oraz Japonii (2,8%). Produkty importowane do u pochodziły z Chin (16,4% całkowitego importu); EU (14,4%); Japonii (9,5%); Arabii Saudyjskiej (7,6%) oraz ZEA (7,4%). Bezrobocie Niezmiennie wysoko utrzymuje się stopa bezrobocia, szacowana przez MFW na podstawie oficjalnych danych na około 13,7% w 2010 r. (spadek z 14,89% w roku poprzedzającym). Bezpośrednie inwestycje zagraniczne Obok niskich cen ropy, w skutek kryzysu znacznie spadły bezpośrednie inwestycje zagraniczne w ie. Usługi oraz sektor rolny najbardziej ucierpiały z powodu spadku napływu kapitału. Inwestycje zagraniczne w ie wg UNCTAD w 2009 r. wyniosły 3,03 mld USD, co stanowi wzrost o 0,43 mld USD w stosunku do2008 r. MFW prognozuje utrzymanie się BIZ na zbliżonym poziomie w 2010 r. Udział u w całkowitych BIZ w Afryce w 2009 r. wynosi 5,2%. Zdecydowana większość inwestycji napływających do u wiąże się z sektorem ropy oraz sektorami komplementarnymi. mld USD ,54 BIZ w ie Źródło: MFW 2,44 2,6 3,

5 Inflacja Inflacja w ie osiągała wysokie wartości w latach dziewięćdziesiątych (do 133% w 1996). Wprowadzanie reform przy współpracy z MFW skutkowało obniżeniem presji inflacyjnej do około 8% w latach Wzrost cen produktów na światowych rynkach w 2008 r. wywołał wzrost inflacji w ie do poziomu 14,3% (MFW), co odbiegało od zakładanych celów rządowych - 8%. W 2009 r. i 2010 r. szacuje się wartość wskaźnika odpowiednio na poziomie 11,3% oraz 10% (MFW), co odzwierciedla relatywną stabilizację cen żywności oraz dostosowania w polityce fiskalno-monetarnej. GOSS prowadząc własne statystyki podał (wg EIU), iż inflacja w 2008 r. wyniosła 24,8%, czyli znacząco więcej niż na północy. Rząd, pomimo częściowej redukcji w 2006 r. oraz w 2009 r. (energia elektryczna), wciąż utrzymuje subsydia na podstawowe dobra i usługi. Celem na najbliższy okres jest redukcja stopy inflacji do poziomu jednocyfrowego. Polityka monetarna Wyzwaniami dla polityki monetarnej u jest akumulacja zadłużenia (non-performing loans), wolny wzrost kredytów w sektorze prywatnym, spadające rezerwy walutowe oraz relatywnie wysoka inflacja. W ostatnich latach skupiono się na utrzymywaniu: stabilnego kursu wymiany funta sudańskiego, obniżaniu stopy inflacji oraz stabilnego wzrostu podaży pieniądza. W wyniku założonych celów Sudański Bank Centralny często interweniował na rynku walutowym celem stabilizacji kursu funta sudańskiego. Władze w najbliższym okresie zakładają dalszy rozwój pośrednich instrumentów monetarnych oraz wzmocnienie rynku międzybankowego. Międzynarodowe rezerwy walutowe [%] 5 0 8,00 Inflacja CPI Źródło: MFW 14,30 11,30 10, Międzynarodowe rezerwy walutowe utrzymują się na niskim poziomie, głównie w związku z mniejszymi wpływami z zagranicy oraz transakcjami walutowymi Sudańskiego Banku Centralnego. Odbudowanie rezerw jest jednym z priorytetów na 2010 r. Szacuje się (MFW), iż rezerwy netto osiągną poziom 950 mln USD na koniec 2010 r., w stosunku do 390 mln USD na koniec 2009 r. mld USD Międzynarodowe rezerwy walutowe netto Źródło: MFW 2 1,5 1 0,5 0 1,58 1,14 0,98 0, ,95 5

6 Dług zewnętrzny Dług zewnętrzny w ie wciąż pozostaje jedną z podstawowych barier rozwoju kraju. W 2009 r. jego wartość szacowano na 35,7 mld USD; 65% PKB. W 2010 r. stosunek ten spadł do 57,36%, przy wzroście nominalnym o 2,1 mld USD. Dopóki kraj nie wejdzie na stabilną ścieżkę wzrostu gospodarczego oraz politycznych reform, zmniejszenie zadłużenia jest mało prawdopodobne. Rozwiązanie problemu długu staje się priorytetem dla administracji. W związku z niskim poziomem rezerw walutowych, rząd ograniczył płatności dla wierzycieli oraz zwrócił się z wnioskami o restrukturyzację kosztów obsługi długu w 2010 r. Władze przyjęły również ograniczenie korzystania z kredytów komercyjnych (nieposiadających charakteru kredytów preferencyjnych wg MFW) do 700 mln USD w 2010 r. Zgodnie z deklaracjami u, kredyty komercyjne zawierane są głównie w związku z projektami rozwojowymi, zwłaszcza w sektorze ropy oraz infrastruktury. W 2009 r. kredyty komercyjne udzielone zostały owi na kwotę 693 mln USD, w znakomitej większości przez Chiny. Deficyt budżetowy Ekspansja gospodarcza finansowana była w ostatnich latach z przychodów z eksploatacji złóż ropy. Zwrócić jednak należy uwagę, iż rosnące praktycznie w każdej kategorii wydatki przewyższyły wzrost przychodów, co doprowadziło do ukształtowania deficytu finansów publicznych średnio 3,3% PKB w latach (MFW). W 2010 r. deficyt szacuje się na poziomie 3,8% PKB (5,5% PKB w 2009 r.) Przewiduje się wzrost przychodów z eksploatacji złóż o 46,9% w 2010 r. (spadek o 43,7% w 2009 r.) Przychody te stanowić mają blisko 50% całkowitych przychodów budżetowych w 2010 r. Wpływy z tytułu podatków wyniosą około 40% całkowitych przychodów. Pomimo znacznie niższych środków napływających do budżetu państwa, w wyniku napięć związanych z nierównomierną dystrybucją infrastruktury wewnątrz u, rząd w 2009 r. realizował ekspansywne założenia budżetowe prowadząc kilka dużych projektów infrastrukturalnych w rejonie (drogi, energia) w Darfurze i Kordofan. W ciągu 2009 i 2010 r. udało się zmodernizować sudańską izbę podatkową, scentralizować numery identyfikacyjne podatników. Wciąż oczekuje się kompleksowej rewizji sudańskiego systemu podatkowego, jak również restrukturyzacji Omdurman National Bank. W ramach przeprowadzonych reform finansów publicznych planuje się rewizję reżimu podatkowego. Powyższym działaniom towarzyszyć będą: redukcja zwolnień od podatku VAT, wzrost ściągalności podatku od osób fizycznych, rozwiązanie rozbieżności z władzami lokalnymi (sub-national) w kwestii jurysdykcji podatkowej, zoptymalizowanie podatków netto pobieranych od sektora ropy. Od 1997 r. rząd u współpracuje z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Współpraca ta ma na celu wdrożenie reform gospodarczych, podtrzymanie stabilizacji ekonomicznej kraju, redukcję ubóstwa oraz osiągnięcie jak wyższej dynamiki rozwoju. W corocznym monitoringu programu prowadzonym przez pracowników MFW, postęp w realizacji jego założeń w 2009 r. oceniono jako ogólnie dobry, biorąc pod uwagę negatywne uwarunkowania makroekonomiczne związane ze światowym kryzysem gospodarczym. Choć wg ekspertów zagranicznych, program był zbyt ambitny jak na możliwości u, w kolejnych latach kraj ten wykazywał zaangażowanie w realizację zobowiązań. W rezultacie, sytuacja gospodarcza u zaczęła się widocznie poprawiać, czego odzwierciedleniem był 6

7 choćby spadek stopy inflacji z 3- do blisko 1-cyfrowej, stabilizacja waluty lokalnej, imponujący wzrost gospodarczy. Tym pozytywnym trendom sprzyjał w ostatnich 10 latach szybki rozwój sektora eksportu ropy naftowej i równoczesny wzrost cen tego surowca w świecie, co z kolei przyczyniło się do zwiększonego napływu kapitału zagranicznego do u, a tym samym pozwoliło na podniesienie poziomu wydatków publicznych. Z uznaniem MFW spotkały się natomiast działania Bank of mające na celu ujednolicenie stosowanej w ie jednostki płatniczej (dinary sudańskie SDD dominujące w północnej części kraju oraz waluty obce pozostające w powszechnym obiegu na południu). Od pierwszych miesięcy 2007 r. rozpoczęto wprowadzanie nowej waluty funta sudańskiego SDG - jako powszechnie przyjętego środka płatniczego Tabela głównych wskaźników makroekonomicznych Wskaźnik PKB [mld USD] 1 34,40 46,53 58,03 54,64 65,93 Tempo wzrostu PKB [%] 1 11,29 10,16 6,84 4,52 5,55 PKB per capita [USD] Relacja deficytu finansów publicznych do PKB [%] 1 4,30 3,00 1,4 5,5 3,8 Relacja długu zagranicznego do PKB [%] 1 78,1 68,5 58,1 65,3 56,8 Stopa inflacji (CPI) [%] 1 7,20 8,00 14,3 11,3 10,0 Wartość obrotów handlu zagranicznego 1 [mld USD] 12,92 16,62 21,58 16,36 20,19 Wartość eksportu towarów [mld USD] 1 5,81 8,90 12,48 7,83 11,02 Wartość importu towarów [mld USD] 1 7,11 7,72 9,10 8,53 9,17 Relacja deficytu na rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego do PKB [%] 1 15,2 12,5 9,0 12,9 8,3 Wartość rocznego napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich [mld USD] 2 3,54 2,44 2,60 3,03 b.d. Wartość rocznego odpływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich [mld USD] 2 0,007 0,011 0,98 0,45 b.d. Skumulowana wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich (inward) [mld USD] 4 11,39 13,66 16,26 19,30 b.d. Skumulowana wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich (outward) [mld USD] b.d. 1 Międzynarodowy Fundusz Walutowy 2 UNCTAD, World Investment Report szacunki 7

8 3.3. Główne sektory gospodarki Najważniejszymi sektorami sudańskiej gospodarki z punktu widzenia udziału w PKB są: przemysł (34,7%), rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo (31%) oraz usługi (34,2%) (Economist Intelligence Unit 2009). Rolnictwo do niedawna było głównym motorem wzrostu, jednak rozpoczęcie eksploatacji złóż ropy naftowej wprowadziło znaczące zmiany w strukturze PKB. Wzrost znaczenia sektora ropy przyczynił się do znaczącego wzrostu wartości sudańskiego eksportu, jak również istotnego zwiększenia się wartości wydatków inwestycyjnych, co w rezultacie doprowadziło również do wzrostu importu. Ropa jest 3 największym producentem ropy w Afryce sub-saharyjskiej (pierwsze pozycje Nigeria, Angola). Sektor ten jest obecnie główną siłą napędową rozwoju kraju. Przychody z ropy znacznie ucierpiały w 2009 r. w wyniku spadku cen surowców w rezultacie światowego kryzysu gospodarczego. Szacuje się, iż w 2010 r. 50% wpływów do budżetu stanowiły przychody z eksploatacji złóż (98% w Południowym ie) % eksportu było związane z w/w sektorem (MFW). W 2009 r. informowano o odkryciach gazu naturalnego w ie, jednak odkrycia te nie posiadają statusu komercyjnie potwierdzonych. W rezultacie rozpoczęcia poszukiwań i wydobycia ropy w ie, udokumentowane zasoby surowca wzrosły z 300 mln baryłek w 1997 r. do 6,7 mld baryłek w 2009 r. (wg British Petroleum), co stanowi 0,5% rezerw światowych. Większość złóż znajduje się na południu kraju. Dzięki inwestycjom, wydobycie ropy wzrosło z baryłek dziennie (b/d) w 1999 r. do b/d w 2009 r. (2% więcej niż w 2008 r.), co stanowi 0,6% światowego wydobycia. MFW szacuje produkcję ropy w 2010 r. na poziomie b/d. W dniu dzisiejszym produkcja pochodzi z 2 głównych (Greater Nile Oil Project, Petrodar Consortium) oraz kilku mniejszych złóż. Większość złóż ropy znajduje się w rejonach Muglad i Melut, jednak w wyniku konfliktów zbrojnych, obecnie wydobycie ogranicza się jedynie do obszarów centrum oraz południowego-centrnum u. Zgodnie z informacjami US Energy Information Administration, dysponuje dwiema rafineriami w Chartumie oraz Port o możliwościach przerobowych b/d łącznie. Większość BIZ napływających do u trafia do sektora ropy i pochodzi od firm z Chin, Malezji i Indii. Krajowa spółka National Petroleum Corporation (Sudapet) ze względu na brak wystarczających zasobów technicznych i finansowych w dużej mierze działa poprzez spółki joint ventures z firmami zagranicznymi. Największymi przedsiębiorstwami są trzy międzynarodowe konsorcja z udziałem sudańskiej firmy państwowej Sudapet: GNPOC Greater Nile Petroleum Operating Co. i Petrodar, w których największym udziałowcem jest CNPC Chiny oraz WNPOC White Nile Petroleum Operating Co., z głównym udziałowcem Petronas Malezja. Do najważniejszych inwestorów zagranicznych należą: Chinese National Petroleum Corporation (CNPC), Petronas (Malezja), Indian Oil & Natural Gas Company (ONGC), w dalszej kolejności Al Thani (Emiraty Arabskie) i Lundin (Szwecja). W ostatnim okresie dołączyły do nich m.in. firmy: Zafer (Pakistan), Al-Qahtani (Arabia Saudyjska), Ansan Wikfs (Jemen), DPI (Jordania), PetroSA (RPA) czy All Africa (Libia). Wewnętrzna konsumpcja ropy w ie wynosi około b/d, natomiast pozostała wartość skierowana jest na eksport (głównie do Chin, Japonii oraz Indonezji). Dodatkowo ropę z u importują Indie, Południowa Korea, Tajwan, Tajlandia oraz Malezja. 8

9 Pomimo osiągniętego porozumienia, co do podziału zysków z eksploatacji złóż ropy pomiędzy południem, a północą u, wciąż wskazuje się na brak właściwego zarządzania sektorem. Brak przejrzystości procesów tworzy problemy w koordynacji działań, co blokuje lub znacząco opóźnia m.in. procedury przyznawania licencji wydobywczych. W 2009 r. zwiększeniu uległa produkcja ropy głównie w blokach 3 i 7 prowadzona przez chińskie National Petroleum Co. Planowana umowa pomiędzy Chinami, a em podwoi moce produkcyjne rafinerii w Chartumie. Obok otwarcia nowego pola naftowego w Qamari w połowie 2009 r., planuje rozpocząć pierwsze projekty wydobywcze off-shore przy wybrzeżu Morza Czerwonego. W ie pozyskuje się również złoto, głównie w kooperacji ze spółkami z Chin i Francji. Rezerwy złota w ie szacowane są na 32 tony. Skoncentrowane są one głównie w rejonie Red Sea Hills. Wydobycie złota spada w porównaniu z poprzednimi latami i wynosi obecnie około 3 tony na rok (2009 r.) Rolnictwo Do 1999 r. z sektora rolnego pochodziło większość sudańskiego eksportu. W 2008 r. stanowił on już jedynie około kilka procent jego wartości i wciąż utrzymuje się na niskim poziomie. Zwrócić należy uwagę, iż na rolnictwo przypada większość zatrudnienia w kraju. Wg MFW w sektorze tym pracuje 80% sudańskiej siły roboczej. Sektor rolny, szczególnie na Południu, reprezentują gospodarstwa o charakterze koczowniczym i pasterskim, nawadniane przez wody deszczowe. Na północy kraju można spotkać wielkopowierzchniowe, zmechanizowane farmy posiadające również własny system irygacji oparty na wodach Nilu. Sezam i żywiec są podstawowymi produktami eksportowymi sektora rolnego. Żywiec skierowany jest głównie do krajów Zatoki. Znaczenie bawełny w eksporcie znacznie spadło w ostatnich latach. W 2009 i 2010 r. dużą wagę przykłada się do rolnictwa, jako potencjalnego koła zamachowego dla dalszego rozwoju kraju. Produktywność branży znajduje się na poziomie poniżej potencjału. FAO informuje, iż jedna trzecia powierzchni u (największy kraj w Afryce) jest zdatna do prowadzenia upraw. Obecnie jednak zaledwie 15-20% obszarów rolnych jest uprawiane. Połowa obecnych terenów upraw jest nawadniana wodami deszczowymi. Powolny wzrost sektora jest skutkiem braku infrastruktury, braku dostępu do kapitału, niskiej efektywności i niskiego zaawansowania technicznego gospodarstw, czy problemów z bezpieczeństwem w rejonach upraw. Rząd planuje przekazać do 2012 r. sumę 5 mld USD na poprawę infrastruktury branżowej. Planuje się również zniesienie ograniczeń strukturalnych, zliberalizowanie procedur inwestycyjnych oraz rynku pracy. Zakładana jest również reforma systemu prawnego, która obejmie regulacje dot. własności nieruchomości oraz umów związanych z leasingiem gruntów. W latach władze uruchomiły 3 pilotażowe projekty PPP w celu zwiększenia powierzchni irygowanych gruntów. Prowadzi się również prace nad dywersyfikacją zbiorów, wprowadzeniem nowych technologii upraw oraz irygacji. Sudański Bank Centralny podjął działania związane z umożliwieniem dostępu do kapitału dla lokalnych farmerów poprzez stworzenie celowego funduszu mikro-kredytów dedykowanego dla sektora rolnego. W 2009 r. odbyło się forum dot. współpracy rolnej pomiędzy Chinami, a em podczas którego podpisano 8 porozumień oraz utworzono pilotażowy projekt Agricultural Technology Demontration Centre w Chartumie. W 2010 r. rząd ograniczył monopol państwowy na 9

10 eksport gumy arabskiej. Beneficjentami tej decyzji stanie się duża grupa małych producentów z obszarów wiejskich. Rząd Południowego u rozpoczął również specjalny program mający za zadanie przyciągnąć inwestorów do sektora rolnego. Działania obejmują umożliwienie odnawialnego leasingu gruntów od 8 do 32 lat, zwolnienie z cła na import traktorów, nasion oraz pozostałego sprzętu do produkcji rolnej Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze ekonomicznym Liga Państw Arabskich Arab League Międzynarodowy Fundusz Walutowy International Monetary Fund IMF Arabski Fundusz Walutowy Arab Monetarny Fund Wspólny Rynek dla Wschodniej i Południowej Afryki Common Market for Eastern and Southern Africa - COMESA Islamski Bank Rozwoju Islamic Development Bank Afrykański Bank Rozwoju African Development Bank Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa Food and Agriculture Organization FAO World Intellectual Property Organization - WIPO African Regional Intellectual Property Rights Organization 10

11 3.5. Relacje gospodarcze z UE Zgodnie ze statystykami UE wymiana handlowa pomiędzy EU oraz em w 2010 r. wyniosła 1,164 mld USD i wzrosła o ponad 13% w porównaniu z 2009 r, co plasuje na 94 miejscu na liście partnerów handlowych UE. W handlu z em UE konsekwentnie utrzymuje dodatni bilans, który wyniósł 980 mln USD w 2010 r. Eksport krajów EU do u w 2009 r. wyniósł 1,07 mld EUR, co stanowi wzrost o 16,2% w stosunku do roku poprzedzającego. Do u UE eksportowała głównie: maszyny i urządzenia transportowe (46,2% całkowitego eksportu UE do u); produkty rolne (19,6%); produkty sektora chemicznego (7,6%). Import EU z u w 2010 r. wyniósł 92 mln EUR, spadek o 12,5% w stosunku do 2009 r. UE importowała z u: produkty rolne (74,7% całkowitego importu); produkty sektora chemicznego (10,6%); maszyny i urządzenia transportowe (5,4%) Dynamika Dynamika [mln EUR] [mln EUR] [mln EUR] Obroty % % Eksport % % Import 92-12% % 121 Źródło: EUROSTAT Unia Europejska współpracuje z Rządem Jedności Narodowej w Chartumie jak również z Rządem Południowego u w Jubie przy wspieraniu rozwoju kraju oraz realizacji założeń Millenium Development Goals. Jednym z priorytetów współpracy jest pomoc w zapewnieniu najpilniejszych potrzeb wynikających z trwających bądź zakończonych konfliktów. Po podpisaniu CPA, w ramach walki z niedożywieniem UE dostarcza również żywość na teren u. Edukacja jest jedną z kluczowych przestrzeni współpracy pomocowej pomiędzy em a UE. Analfabetyzm jest bardzo powszechnym zjawiskiem u dorosłych Sudańczyków, natomiast mniej niż połowa dzieci uczęszcza do szkół podstawowych. UE aktywnie niesie pomoc humanitarną w ogarniętym konfliktami Darfurze. Deklaruje również gotowość do zapewniania pakietu pomocowego dla rozwoju Darfuru, który miałby wspierać pokój w regionie. Zgodnie z danymi UE, pomoc dla u w 2008 r. przekroczyła 136 mln EUR, z czego największa część została przeznaczona na żywność, pomoc medyczną, wodę, zapewnienie schronienia, poprawę warunków sanitarnych. 11