ZNACZENIE DOBROSTANU W HODOWLI I PRODUKCJI ŚWIŃ

Transkrypt

1 ZNACZENIE DOBROSTANU W HODOWLI I PRODUKCJI ŚWIŃ HANNA JANKOWIAK Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt

2 DOBROSTAN Dobrostan zwierząt, w tym trzody chlewnej jest ważnym elementem produkcji zwierzęcej. Człowiek jako istota rozumna i wrażliwa powinien zadbać o dobro zwierząt utrzymywanych, chowanych i hodowanych przez niego. Zwierzętom należy zapewnić byt jak najbardziej zbliżony do naturalnych warunków, w których żyli ich dzicy przodkowie.

3 Według polskich i unijnych aktów prawnych każde zwierzę ma prawo do: opieka poszanowanie i ochrona przeciwdziałanie odczuwania bólu i cierpienia

4 Według Brooma (1996) definicja dobrostanu określa stan, w którym organizm zwierzęcia może dostosować się do warunków otoczenia. Pomiary poziomu dobrostanu w wielu przypadkach opierają się na analizie reakcji stresowych.

5 Tabela 1. Dobrostan zwierząt zdefiniowany na podstawie radzenia sobie z otoczeniem (Broom 1996) Oceniane aspekty Poziom dobrostanu Efekty działania kory nadnerczy Stereotypie Wzrost, reprodukcja i długość życia Funkcjonowanie układu immunologicznego Zranienia w odniesieniu do stopnia, w jakim może cierpieć osobnik Wysoki dobrostan Okazjonalna aktywność kory nadnerczy Okazjonalne stereotypie wywołane drobną frustracją Normalny wzrost i reprodukcja Normalne funkcjonowanie systemu immunologicznego Żadnego cierpienia/ urazów/ kontuzji Dobrostan Częsta aktywność kory nadnerczy Stereotypie stanowiące 5% aktywności Zaburzenia wzrostu lub reprodukcji Immunosupresja Cierpienie podczas snu/narkozy Niski dobrostan Obniżona aktywność kory nadnerczy Stereotypie stanowiące 40% aktywności Zaburzenia wzrostu lub reprodukcji i skrócona żywotność Znaczna immunosupresja plus ciężkie choroby Obrażenia i cierpienie

6 Ważną rolę odgrywa predyspozycja zwierząt, związana z gatunkiem oraz wrażliwością niektórych ras lub linii hodowlanych na stres. Świnie pod względem odporności cechują się niską jej wartością.

7 STRES wzmożona przemiana materii podwyższenie temperatury intensyfikacja przemian energetycznych wzrost ciśnienia krwi przyspieszenie akcji serca pobudzenie skurczów mięśniowych

8 DŁUGOTRWAŁY STRES zejście śmiertelne agresja w stadzie zmęczenie organizmu obniżenie sprawności fizycznej

9 Dobrostan a wyniki produkcyjne trzody chlewnej

10 Tabela 2. Zachowania nietypowe loch w różnych systemach utrzymania Wyszczególnienie System utrzymania indywidualny grupowy Zwierzęta wykazujące nietypowe zachowania (%) 56,65 32,50 Formy zachowań (%) Nerwowość 33,33 29,58 Ciągłe węszenie 3,03 16,90 Siadanie na zadzie 6,06 0,00 Uderzenia o elementy stałe 12,13 4,23 Lizanie i gryzienie kojców 15,15* 1,41 Ocieranie o kraty 15,15 7,04 *P < 0.05

11 Tabela 3. Manifestowanie zewenętrzynych oznak rujowych przez lochy (%) Wyszczególnienie indywidualny System utrzymania grupowy Wyraźne manifestowanie objawów rui 65,22 90,00 Słabe manifestowanie objawów rui 21,74 8,75 Brak zew. oznak rui 13,04 1,25

12 Tabela 4. Schorzenia i urazy ciała loch w badanych systemach utrzymania Wyszczególnienie indywidualny System utrzymania grupowy Schorzenia i urazy (%) Otarcia skóry 27,78 48,31 Okaleczenia skóry 2,78 13,48 Okaleczenia ogona 2,78 6,74 Zranienia okolic szyi i karku 2,78 6,74 Kulawizna 13,88 6,74 Zniekształcenia kończyn 13,88* 4,49 Kontuzje i złamania kończyn 8,33* 1,13 *P < 0.05

13 Tabela 5. Zachowanie i wyniki produkcyjne loch utrzymywanych w systemie otwartym i alkierzowym Badana cecha Typy zachowań, % w stosunku do doby otwarty (budki) System utrzymania alkierzowy (kojce porodowe) Leżenie 27,6 87,8 Ruch 72,4 12,2 Rycie 11,2 - Eksploracja 16,3 - Odpas 5,3 6,7 Stereotypie - 3,1 Cechy produkcyjne Liczba prosiąt żywo urodzonych, n 11,3 E 9,0 E Masa urodzeniowa prosięcia, kg 1,4 a 1,3 a Masa odsadzeniowa prosięcia, kg 11,91 B 10,53 B Przyrost dzienny, g 317 C 282 C Śmiertelność, % 7,8 d 5,9 d Aa.. W rzędach średnie oznaczone jednakową literą różnią się od siebie istotnie: małe litery przy P 0,05; wielkie przy P 0,01

14 Stres zwierząt wzrost agresji

15 Zapewniony dobrostan Zapewniony dobrostan Zapewniony dobrostan wysokie przyrosty dobre umięśnienie dobra jakość mięsa

16 Wykres 1. Wybór miejsca odpoczynku tuczników w kolejnych dniach obserwacji 76 37,13 33, ,84 25,87 dzień 9 62,10 10, ,16 wewnątrz budynku poza budynkiem %

17 Wykres 2. Wybór miejsca aktywnego ruchu tuczników w kolejnych dniach obserwacji 76 1,61 14,01 50 dzień 9 1,15 11,35 1,58 9,68 wewnątrz budynku poza budynkiem 1 5,12 12, %

18 Tabela 6. Wyniki użytkowości rzeźnej oraz rozrodczej świń rasy złotnickiej pstrej utrzymywanych w produkcji ekologicznej Cechy Utrzymanie wolnowybiegowe Sposób utrzymania Utrzymanie na płytkiej ściółce z wybiegiem Wartość rzeźna Grubość słoniny (mm) 13,5 21,1 Grubość oka polędwicy (mm) 41,3 39,7 Mięsność (%) 53,4 46,4 Użytkowość rozrodcza Średni wiek I oproszenia (dni) Średnia liczba prosiąt żywo urodzonych w miocie (dni) 8,74 9,39 Średnia liczba prosiąt odchowanych do 21 dnia życia (dni) 8,27 8,34 Średni okres międzymiotu (dni)

19 Agresja zwierząt redukcja stresu

20 Agresja zwierząt redukcja stresu

21 Agresja zwierząt redukcja stresu

22 Muzyka Odkryto, że płynąca do uszu świń muzyka (nie zależnie od gatunku muzycznego) sprawiała, że były radośniejsze i bardziej skore do zabawy. Stwierdzono, że świnie, którym odtwarzano muzykę klasyczną przybierały na masie ciała więcej, niż te które słuchały ciężkiego metalu. Eksperyment naukowców z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie

23 Pojęcie dobrostanu powinno obejmować nie tylko okres życia produkcyjnego zwierząt sterowanego przez hodowców, ale również środowisko i warunki rozwoju płodowego. Śródmaciczne warunki dla rozwoju zarodków są zróżnicowane i decydują o wielkości urodzonego miotu.

24 Główne cechy składowe liczebności miotu: wielkość owulacji przeżywalność zarodków pojemność macicy straty w czasie odchowu przed odsadzeniem

25 Istnieją biologiczne przesłanki do prenatalnej determinacji wartości użytkowej świń. Dowiedziono, że duża zmienność w przyrostach prosiąt po urodzeniu jest programowana w okresie życia płodowego w macicy. Termin pojemności macicy jest powszechnie definiowany jako zdolność macicy do dostarczenia składników odżywczych, niezbędnych do rozwoju zarodków i płodów oraz do swobodnego ich pomieszczenia.

26 Niektóre z pozostałych przy życiu zarodków mogą mieć zmniejszoną liczbę włókien mięśniowych w ciele wskutek zaburzenia biogenezy. Prosięta te będą miały gorsze przyrosty po urodzeniu i gorszą jakość mięsa po uboju. Zatem przykładem obniżenia dobrostanu w życiu płodowym może być nadmierne stłoczenie w macicy dużej liczby zarodków prowadzące do częściowego ich zamierania.

27 Przewidywane ograniczenia wzrostu w okresie płodowym będą się ujawniać w użytkowości tucznej w dorosłym życiu.

28 Tabela 7. Jakość tuszy świń w zależności od masy ciała przy urodzeniu Cecha Niska Średnia Wysoka P Masa ciała w dniu uboju, kg ± ± ± 2.6 0,05 Masa tuszy, kg 84.2 ± ± ± 2.2 0,07 Zawartość mięsa, % 54.8 ± ± ± 0.7 0,21 Powierzchnia oka polędwicy, cm ± ± ± 1.5 0,04 Tłuszcz wewnętrzny Swobodny wyciek, % 2.78 ± ± ± , ± ± ± ,05

29 PODSUMOWANIE Odpowiedni dobrostan zapewni produkcję na wyższym poziomie. Wyniki wielu badań wskazują na konieczność uwzględniania w produkcji naturalnych zachowań świń. W intensywnie prowadzonej produkcji trzody chlewnej należy zmniejszyć ryzyko występowania agresji zwierząt wzbogacając środowisko o dodatkowe elementy. Większa pojemność macicy w momencie krycia loch będzie zapewniała większą przeżywalność zarodków i płodów w czasie ciąży i tym samym zwiększała liczbę urodzonych prosiąt.

30 Literatura 1. Augustyńska-Prejsnar A., 2012, Dobrostan loch luźnych w systemie utrzymania indywidualnego i grupowego, Rocz. Nauk. PTZ, t. 8, nr 3, str Bazer F. W., Clawson A. J., Robison O. W., Ulberg L. C. 1969a. Uterine capacity in gilts. Journal of Reproduction and Fertility 18, Broom D. M Animal welfare defined in terms of attempts to cope with the environment. Acta Agric. Scand. Sect A, Anim. Science, Supplement 27, Broom D.M., A review of animals welfare measuremnt in pigs, Pigs News Inf., 17, 4, 109 N N 5. Górski K., Kondracki S., Rekiel A., 2014, Dobrostan trzody chlewnej, Warszawa, PWRiL 6. Giersing H., Studnitz M., Characterization and investigation of aggressive behaviour in the pig, Acta Agric. Scand. Sect A, Anim. Science, Suppl 27, Foxcroft G. R., The biological basis for prenatal programming of postnatal performance in pigs. Journal of Animal Science 84, E Foxcroft, G. R., Town S Prenatal programming of postnatal performance - the unseen cause of variance. Advances in Pork Production 15, Jankowiak H Dobrostan trzody chlewnej w świetle przepisów Dyrektyw Unii Europejskiej. Informator SHiUZ, Nr 48/1, Kapelański W., Jankowiak H., Ksobiak S Produkcyjność i przejawy zachowań tuczników utrzymywanych systemem wolnowybiegowym. Zeszyty Naukowe AR we Wrocławiu, 501, Klocek C., Kalinowska B., Nowicki J Ranking gilts to different levels of social hierarchy. Ann. Anim. Sci., Suppl., No. 2/1, Klocek C., Nowicki J., Obserwacje zachowania trzody chlewnej - możliwości praktycznego ich wykorzystania, Trz. Chl., 04, Kołacz R., Dobrostan zwierząt, a postęp genetyczny, Przegl. Hod., 9,

31 Hanna Jankowiak, dr inż. Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Katedra Hodowli Zwierząt Adres: ul. Mazowiecka Bydgoszcz Kontakt: jankowiak@utp.edu.pl tel. (052)