Agnieszka Sobolewska Katedra Ekonomiki Rolnictwa i Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych SGGW w Warszawie

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Agnieszka Sobolewska Katedra Ekonomiki Rolnictwa i Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych SGGW w Warszawie"

Transkrypt

1 Agnieszka Sobolewska Katedra Ekonomiki Rolnictwa i Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych SGGW w Warszawie Zmiany w polskim programie rolnośrodowiskowym i ich wpływ na dochody małych gospodarstw rolnych Changes in Polish agri environmental programme and their influence on the gross income in small farms Wprowadzenie Programy rolnośrodowiskowe są obowiązkowym instrumentem polityki rozwoju obszarów wiejskich stosowanym we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Mają one zachęcać rolników do wprowadzania metod produkcji zgodnych z zasadami ochrony środowiska. Zakładają rekompensowanie strat w dochodzie rolniczym powstałych w wyniku podjęcia określonych działań na rzecz ochrony środowiska i krajobrazu 1. W państwach członkowskich wdrażane są w od 1993 roku. W latach zasady i warunki realizacji programów rolnośrodowiskowych określone były w odrębnym Rozporządzeniu Rady EWG 2078/92 w sprawie metod produkcji rolnej zgodnych z wymogami ochrony środowiska i utrzymania krajobrazu. W 1999 roku rozporządzenie to zostało zastąpione Rozporządzeniem Rady WE 1257/99 o rozwoju obszarów wiejskich 2 [LIRO 2000]. W Polsce zasady realizacji programu rolnośrodowiskowego i zadania instytucji wdrożeniowych reguluje ustawa o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej [2003] oraz Rozporządzenia Rady Ministrów [2004,2005] i Ministra Rolnictwa [2004]. W krajach Unii Europejskiej nie obowiązuje jeden, modelowy program rolnośrodowiskowy. Rozporządzenie Rady WE 1257/99 określa jedynie ogólne ramy programów. Natomiast szczegółowe rozwiązania, takie jak wybór celów, warunki uczestnictwa czy stawki płatności za poszczególne działania lub pakiety działań 3 określają 1 Dopuszcza się także możliwość zastosowania dodatkowo tzw. zachęty ekonomicznej w celu zwiększenia atrakcyjności programów w niektórych regionach. Nie może jednak ona przekroczyć 20% należnej rolnikowi rekompensaty. 2 Rozporządzenie 1257/99 zastąpiło również Rozporządzenie Rady EWG 2079/92 w sprawie rent strukturalnych oraz Rozporządzenie Rady EWG 2080/92 w sprawie wspierania zalesiania gruntów rolniczych [LIRO 2000]. 3 Rozporządzenie Rady WE 1257/99 wyznacza maksymalne kwoty płatności w przeliczeniu na jeden hektar. Wynoszą one [NIEWĘGŁOWSKA 2001]: - dla upraw jednorocznych EUR, - dla wyspecjalizowanych upraw wieloletnich EUR, - dla pozostałych upraw EUR. 1

2 państwa członkowskie. Wsparciem finansowym w ramach programów mogą być objęte [KLISOWSKA 2001]: - sposoby użytkowania gruntów ornych zgodne z ochroną oraz przywracaniem utraconych wartości środowiska przyrodniczego i krajobrazu, zasobów naturalnych, gleb i różnorodności genetycznej, - ekstensyfikacja działalności rolniczej, - ochrona zagrożonych walorów przyrodniczych terenów rolniczych, - utrzymanie krajobrazu i historycznych cech obszarów rolniczych, - tworzenie planów ochrony środowiska w działalności rolniczej. Programy rolnośrodowiskowe mogą być ograniczone do określonych stref (tzw. programy strefowe) lub obejmować terytorium całego kraju (tzw. programy horyzontalne). Każdy program jest przedmiotem oceny, a następnie negocjacji z Komisją Europejską, która go ostatecznie zatwierdza [LIRO 2000]. W Polsce prace nad opracowaniem programu rolnośrodowiskowego trwają od kilku lat. Zrealizowano dwa projekty pilotażowe. Pierwszy w latach w ramach programu Phare 99 obejmował dwa regiony: warmińsko-mazurski oraz podkarpacki. Przystąpiło do niego 583 gospodarstwa (16820,3 ha) w tym 380 gospodarstw (7401,1 ha) z terenu Podkarpacia i 203 (9419,1 ha) z Warmii i Mazur. Całkowita kwota dopłat wyniosła 1,2 mln EUR. Drugi program pilotażowy realizowany był od jesieni 2003 roku w ramach programu SAPARD. Objął on cztery obszary [NIEWĘGŁOWSKA 2003]: - dolinę Biebrzy i Narwi (200 gospodarstw, łączna powierzchnia ok ha), - dolinę ujścia Warty (50 gospodarstw, łączna powierzchnia ok ha), - region warmińsko-mazurski (200 gospodarstw, łączna powierzchnia ok ha), - region podkarpacki (300 gospodarstw, łączna powierzchnia ok ha). Przedmiot i metodyka badań W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi przy współpracy z Ministerstwem Środowiska, IERiGŻ, IMUZ oraz IUNG powstało kilka kolejnych wersji polskiego programu rolnośrodowiskowego. W niniejszej pracy przedstawiono wybrane różnice pomiędzy pilotażowym programem rolnośrodowiskowym [Pilotażowy ] a aktualnie obowiązującym w Polsce Krajowym Programem Rolnośrodowiskowym [Przewodnik ]. Przeprowadzono również symulacje reakcji modelowego gospodarstwa rolnego na zmianę warunków gospodarowania wywołaną przystąpieniem do programu rolnośrodowiskowego i 2

3 wprowadzeniem warunków pakietu rolnictwo zrównoważone 4. W tym celu wykorzystano obydwie wymienione powyżej wersje polskiego programu rolnośrodowiskowego. Uzyskane wyniki pozwoliły na porównanie efektów ekonomicznych. Wybrano pakiet RZ gdyż w pilotażowym programie rolnośrodowiskowym [Pilotażowy 2001] obligatoryjnym warunkiem uczestnictwa było wdrożenie na terenie całego gospodarstwa poza zasadami dobrej praktyki rolniczej jednego z dwóch pakietów systemowych: rolnictwo ekologiczne lub RZ. Wybrany pakiet systemowy rolnicy mogli rozszerzyć o wybrane (maksimum dwa) pakiety dodatkowe. Ponieważ rozwój rolnictwa ekologicznego napotyka w Polsce na wiele trudności [RUNOWSKI 1996, PŁUCIENNIK 1999, RYBICKI 2001] założono, że pakiet rolnictwo ekologiczne znajdzie zastosowanie w niewielkiej liczbie gospodarstw i jako najczęściej wybierany przez rolników przyjęto pakiet RZ. W aktualnym Krajowym Programie Rolnośrodowiskowym [Przewodnik 2001] wyróżniono siedem pakietów, w tym RZ i rolnictwo ekologiczne, przy czym wdrożenie jednego z tych pakietów nie jest warunkiem obligatoryjnym umożliwiającym wdrożenie pozostałych pakietów 5. Symulacje reakcji gospodarstw na zmianę warunków gospodarowania przeprowadzono wykorzystując jeden z modeli zbudowany na podstawie danych pochodzących z 14 gmin położonych w centralnej części Wyżyny Lubelskiej. Metodyka budowy modeli została opisana we wcześniejszych pracach [SOBOLEWSKA 2002a, SOBOLEWSKA 2002b]. Spośród wyróżnionych pięciu grup obszarowych wybrano model zbudowany dla gospodarstw o powierzchni użytków rolnych 3 7 ha. Jest to najliczniejsza grupa gospodarstw zarówno na obszarze objętym badaniami jak i na terenie naszego kraju [Rolnictwo ]. Jednocześnie według przeprowadzonych wcześniej badań była to jedyna grupa (spośród wyróżnionych), w której straty w rocznym dochodzie rolniczym brutto wywołane wdrożeniem pakietu RZ zgodnego z pilotażowym programem rolnośrodowiskowym [Pilotażowy ] były tak duże, że proponowana płatność ich nie pokrywała [SOBOLEWSKA 2002a, SOBOLEWSKA 2002c]. W związku z powyższym w ramach przeprowadzonych badań sprawdzono czy zmiany w polskim programie rolnośrodowiskowym wpłynęły na zwiększenie atrakcyjności tego pakietu dla właścicieli małych gospodarstw rolnych. Przeprowadzone przy zastosowaniu metody programowania liniowego symulacje pozwoliły na znalezienie optymalnych struktur produkcji (aktualnie oraz po wdrożeniu pakietu RZ) ze względu na przyjęte kryterium celu, którym była maksymalizacja dochodu 4 Pakiet rolnictwo zrównoważone w dalszej części nazywany będzie pakietem RZ. 5 Szczegółowe zasady łączenia pakietów podano w Przewodniku po Krajowym Programie Rolnośrodowiskowym [2004]. 3

4 rolniczego brutto. Dla wydzielonej grupy gospodarstw zbudowano dwa modele odzwierciedlające warunki aktualne. W pierwszym ograniczono udział roślin okopowych do maksimum 33%, a w drugim do 25% powierzchni gruntów ornych. Przyjęto tym samym, że rośliny okopowe mogą być uprawiane odpowiednio co trzy lub cztery lata na tym samym polu (trój- i czteropolowe systemy zmianowania są najczęściej stosowane w warunkach polskich). Symulacje przeprowadzono wykorzystując, po odpowiednim zmodyfikowaniu i dostosowaniu do specyficznych potrzeb, macierz służącą do wyznaczania optymalnej struktury produkcji gospodarstwa opracowaną przez Sznajdera [2001]. Obliczenia wykonano w średniorocznych cenach 2000 roku 6. Podstawowe różnice w strukturze polskich programów rolnośrodowiskowych Wykorzystane do analizy wersje polskiego programu rolnośrodowiskowego wykazują szereg różnic zarówno w strukturze jak i w wymogach w ramach poszczególnych pakietów. W ramach programu pilotażowego [Pilotażowy ] wyróżniono trzy poziomy. Poziom 0, Pakiet podstawowy - obligatoryjny i niepłatny, obejmuje stosowanie zasad Polskiego kodeksu dobrej praktyki rolniczej [1999] oraz wymogów prawa polskiego w zakresie ochrony środowiska w całym gospodarstwie. Poziom I, Pakiet systemowy - obligatoryjny i płatny, dotyczy działań, które wykraczają poza minimum rolnośrodowiskowe (poziom 0, pakiet podstawowy) i ma zastosowanie w całym gospodarstwie. Obejmuje on dwa warianty: "rolnictwo zrównoważone", "rolnictwo ekologiczne". Pakiet przyrodniczy - obligatoryjny (o ile występują priorytetowe agrocenozy 7 ) i płatny. Wynikające z tego pakietu działania mające na celu zachowanie zbiorowisk priorytetowych związane są tylko z obszarem ich występowania. Poziom II, Pakiety środowiskowe - dobrowolne i płatne, obejmują specyficzne działania, które prowadzą do optymalizacji struktury krajobrazu, ograniczenia zagrożeń środowiska lub zachowania wartości kultury ludowej. 6 Inflacja od tego czasu jest niewielka. Wskaźnik wzrostu cen PKB w latach wynosił 1,140 (informacja pochodząca ze strony internetowej GUS). 7 Trwałe użytki zielone i nieużytki, które odznaczają się wysokimi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi. Brane pod uwagę zbiorowiska roślinne mają zasadnicze znaczenie dla europejskiej sieci NATURA

5 Aktualnie obowiązujący Krajowy Program Rolnośrodowiskowy jako warunek obligatoryjny (co wynika z Rozporządzenia Rady WE 1257/99) podaje jedynie stosowanie w całym gospodarstwie zwykłej dobrej praktyki rolniczej 8 [Przewodnik ]. Działania te nie są objęte płatnościami. W programie tym proponuje się 7 płatnych pakietów, które zróżnicowano na 40 opcji. Część pakietów może być wdrażana na terenie całego kraju (rolnictwo ekologiczne, ochrona gleb i wód, strefy buforowe, zachowanie lokalnych ras zwierząt gospodarskich), a niektóre tylko w wyznaczonych w każdym województwie strefach priorytetowych (rolnictwo zrównoważone, utrzymanie łąk ekstensywnych, utrzymanie ekstensywnych pastwisk). W celu zwiększenia efektu środowiskowego rolnicy mogą wprowadzić w gospodarstwie maksymalnie trzy pakiety. W przeciwieństwie do programu pilotażowego wdrożenie w całym gospodarstwie pakietu RZ lub pakietu rolnictwo ekologiczne nie jest warunkiem obligatoryjnym, umożliwiającym realizację pozostałych pakietów. Różnice w pakiecie RZ Wymogi pakietu RZ podane w pilotażowym programie rolnośrodowiskowym [Pilotażowy ] oraz w aktualnie obowiązującym Krajowym Programie Rolnośrodowiskowym [Przewodnik ] zawiera tabela 1. Różnice w pakiecie RZ pomiędzy analizowanymi programami dotyczą przede wszystkim organizacji produkcji roślinnej. W aktualnie obowiązującym programie rolnośrodowiskowym w stosunku do programu pilotażowego zmniejszono maksymalne dawki nawozów azotowych na gruntach ornych ze 170 kgn/ha/rok do 150 kgn/ha/rok. Zrezygnowano z obowiązku nawożenia obornikiem lub innymi nawozami organicznymi i stosowania kwalifikowanego materiału siewnego oraz sadzeniowego. Zniesiono również zakaz profilaktycznego stosowania chemicznych środków ochrony roślin i obowiązek tworzenia stref buforowych. Zasadnicze znaczenie dla struktury produkcji, a w konsekwencji dochodów rolniczych w gospodarstwach mają zmiany warunków dotyczących płodozmianu. Zniesiono wymóg przeznaczenia minimum 25% powierzchni gruntów ornych pod uprawę roślin motylkowych lub ich mieszanek z trawami. Rośliny te wypierały z aktualnego płodozmianu zboża i rośliny okopowe przyczyniając się do znacznego spadku rocznych dochodów rolniczych brutto [SOBOLEWSKA 2002a, SOBOLEWSKA 2002c]. Spełnienie powyższego warunku przy 8 Zwykła dobra praktyka rolnicza podana jest w załączniku do Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego i zawiera jedynie wymogi prawa polskiego w zakresie ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu. Polski kodeks dobrej praktyki rolniczej wykracza poza minimum wynikające z prawa i obejmuje więcej zasad postępowanie stawiając tym samym większe wymagania rolnikom. 5

6 jednocześnie niskiej obsadzie bydła powodowało również powstawanie w gospodarstwach znacznego nadmiaru zielonej masy roślin motylkowych o dużej zawartości azotu 9. Konsekwencją był wyraźny wzrost strat azotu z polowej produkcji rolnej do środowiska co przeczyło celom postawionym zarówno pakietowi RZ jak i ogólnie programom rolnośrodowiskowym. W miejsce wymów dotyczących minimalnej powierzchni zajmowanej przez rośliny motylkowe lub ich mieszanki z trawami oraz przez rośliny okrywające glebę zimą wprowadzono ograniczenie udziału zbóż w strukturze zasiewów do 66% powierzchni gruntów ornych. Tabela 1. Wymogi pakietu RZ Table 1. Requirements in the sustainable agriculture package Lp. Pilotażowy Program Rolnośrodowiskowy [2001] Krajowy Program Rolnośrodowiskowy [2004] 1 Zachowanie istniejącej struktury użytków rolnych i nierolnych. Dopuszczalna zmiana wielkości gospodarstwa może wynosić 5% powierzchni wyjściowej i nie więcej niż 0.2 ha. Zachowanie na terenie gospodarstwa powierzchni trwałych użytków zielonych. 2 Stosowanie płodozmianu. Przestrzeganie prawidłowego doboru i następstwa roślin po sobie. Jako minimum obowiązują trzy gatunki roślin w zmianowaniu. Udział roślin motylkowych lub ich mieszanek z trawami w strukturze zasiewów powinien stanowić co najmniej 25% powierzchni GO, zaś roślin okrywających glebę zimą 30% GO. 3 Opracowanie planu nawozowego na podstawie badania zasobności gleb w składniki nawozowe. 4 Maksymalne nawożenie GO azotem do 170 kgn/ha/rok, a trwałych użytków zielonych do 120 kgn/ha/rok. Nawożenie obornikiem, średnio 5 t/ha GO/rok, lub równorzędną ilością innych form nawozów organicznych. Nawożenie obornikiem trwałych użytków zielonych na gruntach organicznych raz na 3 lata w ilości 10 t/ha. Stosowanie płodozmianu. Przestrzeganie prawidłowego doboru i następstwa roślin po sobie. Jako minimum obowiązują trzy gatunki roślin w zmianowaniu. Udział zbóż w strukturze zasiewów nie może przekraczać 66% powierzchni GO. Opracowanie planu nawozowego opartego na analizie gleby i corocznie wykonywanym bilansie azotu. Maksymalne nawożenie GO azotem do 150 kgn/ha/rok, a trwałych użytków zielonych do 120 kgn/ha/rok. 5 Nie stosowanie osadów ściekowych do nawożenia. Nie stosowanie osadów ściekowych do nawożenia. 6 Stosowanie chemicznych środków ochrony roślin jedynie na podstawie oceny szkodliwości patogenu. Wykluczone jest profilaktyczne stosowanie chemicznych środków ochrony roślin oraz (za wyjątkiem zapraw)środków zaliczanych do I i II klasy toksyczności. Stosowanie jedynie wymogów zwykłej dobrej praktyki rolniczej. 7 Zachowanie maksymalnej obsady zwierząt wypasanych (bydło, owce, kozy, konie) do 1.5 DJP/ha powierzchni paszowej (użytki zielone i grunty orne z uprawą roślin pastewnych na paszę). 8 Stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego rokrocznie oraz sadzeniowego raz na cztery lata 9 Zachowanie bądź utworzenie jednometrowej zadarnionej strefy buforowej na granicy pól ornych z terenami nierolnymi (zbiorniki wodne, pasy zadrzewień, kompleksy leśne). Zachowanie maksymalnej obsady zwierząt wypasanych (bydło, owce, kozy, konie) do 1.5 DJP/ha powierzchni paszowej (użytki zielone i grunty orne z uprawą roślin pastewnych na paszę). 9 Rośliny te poza azotem pobranym z gleby zawierają azot związany symbiotycznie z powietrza. 6

7 10 Przeznaczenie co najmniej 3% powierzchni UR (maksymalnie 10%) na obszar kompensacji ekologicznej (oczka wodne, zadrzewienia, miedze, torfowiska, grunty dobrowolnie odłogowane stanowiące refugia dla dzikiej przyrody). 11 Prowadzenie rejestru czynności agro- i zootechnicznych niezbędnego do kontroli i monitoringu. 12 Udział w szkoleniach (20 godzin w ciągu 5 lat) i korzystanie z pomocy doradców rolnych. Zachowanie ostoi dzikiej przyrody, tzw. użytków przyrodniczych (oczka wodne, zadrzewienia, miedze, torfowiska). Prowadzenie rejestru czynności agro- i zootechnicznych niezbędnego do kontroli i monitoringu. Zmiany w rocznym dochodzie rolniczym brutto wywołane wdrożeniem zasad pakietu RZ Wielkości przychodów i ponoszonych kosztów w modelowym gospodarstwie w warunkach aktualnych i po wdrożeniu pakietu RZ zgodnego z pilotażową i obecnie obowiązującą wersją programu rolnośrodowiskowego przedstawiono w tabeli dochód zł/ha UR aktualnie (maksimum 33% GO przeznaczone pod rośliny okopow e) aktualnie (maksimum 25% GO przeznaczone pod rośliny okopow e) po w drożeniu pakietu RZ (Krajow y Program Rolnośrodow iskow y) po w drożeniu pakietu RZ (program pilotażow y) Rys. 1. Roczny dochód rolniczy brutto uzyskiwany w modelowym gospodarstwie przed i po wdrożeniu pakietu RZ Fig. 1. The gross income in the model farm before and after introducing the sustainable agriculture package Wprowadzenie metod gospodarowania zgodnych z założeniami zawartymi w pakiecie RZ powoduje znaczny spadek rocznych dochodów brutto (rys.1). Jest on większy w przypadku programu pilotażowego i stanowi 30.1 % do 25.5 % dochodu aktualnego w zależności do występującej przed przystąpieniem do programu w gospodarstwie struktury upraw. Wdrożenie pakietu RZ zgodnego z obecnie obowiązującym Krajowym Programem Rolnośrodowiskowym wywołuje znacznie mniejszy spadek dochodów ( % dochodu aktualnego). Jest to konsekwencją opisanych powyżej różnic pomiędzy pakietami, a 7

8 szczególnie zniesienia wymogu przeznaczenia minimum 25% powierzchni gruntów ornych pod uprawę roślin motylkowych lub ich mieszanek z trawami. Warunek ten powodował znaczny spadek udziału zbóż i roślin okopowych w strukturze zasiewów na korzyść roślin pastewnych. W celu porównania przeprowadzono symulację, w której uwzględniono wymogi pakietu RZ zgodnie z programem pilotażowym rezygnując jedynie z konieczności przeznaczenia minimum 25% powierzchni gruntów ornych pod uprawę roślin motylkowych lub ich mieszanek z trawami. Uzyskany roczny dochód rolniczy brutto w analizowanej grupie gospodarstw wynosi 943 zł/ha UR. Oznacza to spadek dochodu aktualnego o %. Głównym czynnikiem powodującym spadek rocznych dochodów rolniczych po wprowadzeniu w gospodarstwie aktualnie obowiązującego w naszym kraju pakietu RZ, mającym również znaczenie w przypadku programu pilotażowego, jest obowiązek przestrzegania prawidłowego następstwa roślin po sobie oraz utrzymania minimum trzech gatunków roślin w zmianowaniu. Warunki te ograniczają w modelowych rozwiązaniach areał roślin towarowych uprawianych aktualnie na korzyść roślin, których uprawa jest mniej opłacalna (np. spadek areału zajmowanego przez pszenicę ozimą na korzyść jęczmienia jarego). Z przeprowadzonych symulacji wynika, że płatność pokrywająca straty w rocznym dochodzie rolniczym brutto w przypadku wprowadzenia w małych gospodarstwach położonych w centralnej części Wyżyny Lubelskiej pakietu RZ zgodnego z programem pilotażowym powinna wynosić zł/haur/rok (w zależności od aktualnej struktury upraw). Natomiast wdrożenie aktualnie obowiązującego pakietu RZ wywołuje w tych gospodarstwach spadek dochodów o zł/haur/rok (w cenach 2000r.). Można więc oczekiwać, że proponowana aktualnie płatność za pakiet RZ wynosząca 160 zł/haur/rok nie pokryje strat w dochodach małych gospodarstw rolnych. Należy zaznaczyć również, że przystąpienie do programu rolnośrodowiskowego będzie wiązało się z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów, które zgodnie z założeniami programów rolnośrodowiskowych nie będą rekompensowane przez wypłacane rolnikom płatności i nie mieszczą się w kosztach rolniczych uwzględnionych w modelach. Są to przede wszystkim koszty związane z przygotowaniem wniosku uczestnictwa i spełnieniem wymagań określonych w tzw. minimum rolnośrodowiskowym (przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej). Pomoc w opracowaniu planu rolnośrodowiskowego i wypełnieniu wniosku jest świadczona rolnikom bezpłatnie przez wyszkolonych w tym celu pracowników Ośrodków Doradztwa Rolniczego. Rolnicy jednak muszą we własnym zakresie zgromadzić wszystkie wymagane załączniki. Do dokumentów niezbędnych do przygotowania wniosku należą 8

9 między innymi: kopia aktualnej mapy ewidencji gruntów i budynków z naniesionymi oznaczeniami oraz zaświadczenie wojewódzkiego konserwatora przyrody (lub dyrektora parku narodowego, stosownie do potrzeb) o zgodności planu działalności rolnośrodowiskowej z planem ochrony dotyczącym danego obszaru. Należy zaznaczyć jednak, że lista wymaganych aktualnie dokumentów niezbędnych do przygotowania wniosku jest znacznie krótsza niż to było w przypadku programu pilotażowego. Dodatkowo, w celu spełnienia wymogów minimum rolnośrodowiskowego, rolnicy zobowiązani będą do wykonania, w zależności od potrzeb, odpowiednich inwestycji w gospodarstwie na przykład: budowy płyty obornikowej, zbiornika na gnojowicę, przyłączy kanalizacyjnych i wodociągowych, przyzagrodowej oczyszczalni ścieków czy myjni maszyn i sprzętu rolniczego. Konieczność poniesienia kosztów związanych z przygotowaniem wniosku i spełnieniem minimum rolnośrodowiskowego w znacznym stopniu zmniejszy atrakcyjność przystąpienia do programu. W analizowanym przypadku wskazane wydaje się zwiększenie proponowanej płatności, co zwiększyłoby zainteresowanie rolników udziałem w programie. 9

10 Tabela 2. Dochód rolniczy brutto w gospodarstwie modelowym, w warunkach aktualnych i po wdrożeniu pakietu RZ Table 2. The gross income in the model farm before and after joining the programme Element kalkulacji Warunki aktualne, ograniczenie powierzchni uprawy roślin okopowych Po wdrożeniu pakietu RZ zgodnie z wymogami: do maksimum: 33 % powierzchni gruntów ornych 25 % powierzchni gruntów ornych Pilotażowego Programu Rolnośrodowiskowego Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego zł/gosp. zł/ha UR % zł/gosp. zł/ha UR % zł/gosp. zł/ha UR % zł/gosp. zł/ha UR % Przychody: Produkcja roślinna Produkcja zwierzęca w tym: żywiec wołowy mleko żywiec wieprzowy Koszty * : Produkcja roślinna w tym: nawozy Produkcja zwierzęca w tym: zakup pasz Koszty stałe Dochód rolniczy brutto * Koszty produkcji pasz własnych wliczone są w koszty produkcji roślinnej. 10

11 Literatura FABER A., NIEWĘGŁOWSKA G Programy rolnośrodowiskowe jako instrument wsparcia rolników. IUNG. Puławy. KLISOWSKA A Miejsce programów rolnośrodowiskowych w polityce rolnej po integracji polski z Unią Europejską. Wieś i Rolnictwo. Nr 3(112). LIRO A Ochrona środowiska w rolnictwie. Wyd. FAPA. Warszawa. NIEWĘGŁOWSKA G Polski program rolnośrodowiskowy na tle programów Unii Europejskiej. IERiGŻ. Warszawa. Pilotażowy program rolnośrodowiskowy (PPR) Maszynopis Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Warszawa. PŁUCIENNIK D Rolnictwo ekologiczne jako forma gospodarowania przyjazna środowisku. [W:] Socjologia i ekonomika ochrony środowiska na wsi i w rolnictwie. Wyd. Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu. Poznań. Polski kodeks dobrej praktyki rolniczej IUNG. Puławy. Przewodnik po Krajowym Programie Rolnośrodowiskowym Agencja Reklamowo- Wydawnicza Skigraf. Warszawa. Rolnictwo w 2004r GUS. Warszawa. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 sierpnia 2004 r. w sprawie wzoru wniosku o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnosrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt oraz zawartości planu tego działania. Dz. U. Nr 181, poz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich. Dz. U. Nr 22, poz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich. Dz. U. Nr 174, poz RUNOWSKI H Ograniczenia i szanse rolnictwa ekologicznego. Wyd. SGGW. Warszawa. RYBICKI G Rolnictwo ekologiczne w Polsce i Unii Europejskiej. [W:] Ekonomicznofinansowe i prawne instrumenty ochrony środowiska naturalnego w Polsce. Wyd. UMCS. Lublin. SOBOLEWSKA A. 2002a. Ekonomiczne efekty wprowadzenia wybranych instrumentów polityki ochrony środowiska przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego. Praca doktorska (maszynopis). SGGW. Warszawa. SOBOLEWSKA A. 2002b. Mikroekonomiczne efekty przystąpienia do programu rolnośrodowiskowego. [W:] Globalizacja gospodarki a ochrona środowiska. Red. A. Budnikowski, M. Cygler. Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej. Warszawa. SOBOLEWSKA A. 2002c. Wpływ przystąpienia do programu rolnośrodowiskowego na dochody i organizację produkcji w modelowych gospodarstwach rolnych położonych na terenie Wyżyny Lubelskiej. [W:] Aplikacyjne aspekty trwałego rozwoju. Red. G. Dobrzański. Wyd. Politechnika Białostocka. Białystok. SZNAJDER M OTB macierz do opracowywania optymalnej struktury produkcji gospodarstwa rolnego. Maszynopis. Katedra Ekonomiki Gospodarki Żywnościowej. Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego. Poznań. Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. Dz. U. Nr 229, poz

12 Słowa kluczowe: program rolnośrodowiskowy, roczny dochód rolniczy brutto. Synopsis: Programy rolnośrodowiskowe wdrażane są we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Prace nad przygotowaniem polskiego programu rolnośrodowiskowego trwają od kilku lat. Aktualnie obowiązujący Krajowy Program Rolnośrodowiskowy zawiera znacznie mniej wymagań niż poprzednie programy pilotażowe. Z przeprowadzonej analizy wynika, że wprowadzone w polskim programie rolnośrodowiskowym zmiany dotyczące pakietu rolnictwo zrównoważone przyczynią się do mniejszego spadku rocznych dochodów rolniczych brutto. Proponowana w zamian za wdrożenie tego pakietu płatność w wysokości 160 zł/haur/rok może jednak nie wystarczyć na pokrycie strat wynoszących około zł/haur/rok (w cenach 2000r.) powstających w dochodach małych gospodarstw rolnych. Key words: Agri-environmental programme, gross income. Summary Agri-environmental programmes have been applied in the EU countries for many years. Polish agri-environmental programme have also had many consecutive versions. Economic consequences of introducing the pilot version of 2001 and the present version of 2004, the sustainable agriculture package, in a model farm of a most frequent area between 3 and 7 hectares has been simulated using the linear programming technique. The proposed payment to the participant in either case does not cover the loss in the farm s gross income after joining the programme, though in the newer version they are closer to each other. Not all the implementation costs are included in the gross margin calculation. The average loss is about PLN/hectare, while the proposed payment 160 PLN/hectare. The newer versions are less demanding than the previous ones. 12

Jadwiga Dębska Próchniak Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli

Jadwiga Dębska Próchniak Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli Plan rolno-środowiskowy. Jadwiga Dębska Próchniak Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli Plan rolno-środowiskowy Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 sierpnia 2004 roku,

Bardziej szczegółowo

Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe)

Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe) Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe) 07.10.2006. Cele działania Poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich, w szczególności: 1) przywracanie walorów lub utrzymanie stanu

Bardziej szczegółowo

Zasady wypełniania Wniosku o przyznanie płatności z tytułu realizacji programów rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt

Zasady wypełniania Wniosku o przyznanie płatności z tytułu realizacji programów rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt Zasady wypełniania Wniosku o przyznanie płatności z tytułu realizacji programów rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt Regulacje prawne związane ze składaniem i wypełnianiem Wniosku o przyznanie

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY RODOWISKOWY. Czym jest program rolnośrodowiskowy? Cel działania. Beneficjent

PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY RODOWISKOWY. Czym jest program rolnośrodowiskowy? Cel działania. Beneficjent DZIAŁAIE AIE 214 PROGRAM ROLOŚRODOWISKOWY RODOWISKOWY Stefania Czekaj Ekonomia; III rok SGGW 26.11.2009 r. Czym jest program rolnośrodowiskowy? Program stanowi finansowe wsparcie dla rolników gospodarujących

Bardziej szczegółowo

Program rolnośrodowiskowy

Program rolnośrodowiskowy Program rolnośrodowiskowy Program rolnośrodowiskowy jest realizowany w ramach Osi II PROW 2007-2013 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich. Działanie to ma przyczynić się do zrównoważonego

Bardziej szczegółowo

Jak wygląda budowa programu rolnośrodowiskowego?

Jak wygląda budowa programu rolnośrodowiskowego? z serwisu: AGRO.EKO.ORG.PL Strona 1 z 5 Programy te jako jedyne są obowiązkowe dla wszystkich krajów członkowskich i pełnią kluczową rolę w realizacji planów ochrony przyrody. Mają one za zadanie pomóc

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 11 marca 2010 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 11 marca 2010 r. Dziennik Ustaw Nr 39 3281 Poz. 210 210 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakie powinny spełniać wnioski o przyznanie płatności z tytułu

Bardziej szczegółowo

Płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej

Płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej Płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej 07.10.2006. Cele działania - utrzymanie właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i ostoi gatunków roślin, zwierząt,

Bardziej szczegółowo

Programy rolnośrodowiskowe chroniące wody i bioróżnorodność w okresie programowania 2007-2013 stan wdrażania na 2012

Programy rolnośrodowiskowe chroniące wody i bioróżnorodność w okresie programowania 2007-2013 stan wdrażania na 2012 Programy rolnośrodowiskowe chroniące wody i bioróżnorodność w okresie programowania 2007-2013 stan wdrażania na 2012 Ewa Szymborska, MRiRW Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu Kluczbork 11-12.04.2012

Bardziej szczegółowo

Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady realizacji

Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady realizacji Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady realizacji 4-5 listopada 2010 r. Leszno Anna Klisowska Wydział Środowiska i Działań Rolnośrodowiskowych Departament Płatności Bezpośrednich 1 Program rolnośrodowiskowy

Bardziej szczegółowo

DOBRE PRAKTYKI ROLNICZE NA OBSZARACH SZCZEGÓLNIE NARAŻONYCH NA AZOTANY POCHODZENIA ROLNICZEGO, TZW. OSN

DOBRE PRAKTYKI ROLNICZE NA OBSZARACH SZCZEGÓLNIE NARAŻONYCH NA AZOTANY POCHODZENIA ROLNICZEGO, TZW. OSN DOBRE PRAKTYKI ROLNICZE NA OBSZARACH SZCZEGÓLNIE NARAŻONYCH NA AZOTANY POCHODZENIA ROLNICZEGO, TZW. OSN Zasady możliwości ubiegania się o płatności w ramach niektórych działań PROW 2007-2013 i PROW 2014-2020

Bardziej szczegółowo

ZASADY REALIZACJI DZIAŁANIA ROLNICTWO EKOLOGICZNE W PROW

ZASADY REALIZACJI DZIAŁANIA ROLNICTWO EKOLOGICZNE W PROW ZASADY REALIZACJI DZIAŁANIA ROLNICTWO EKOLOGICZNE W PROW 2014-2020 Od 2015 roku obowiązuje realizacja nowego PROW 2014-2020. W ramach tego programowania rolnictwo ekologiczne nie jest już tylko jednym

Bardziej szczegółowo

Program rolnośrodowiskowy jako instrument wspierania pro-środowiskowej działalności gospodarczej Marek Jobda Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków

Program rolnośrodowiskowy jako instrument wspierania pro-środowiskowej działalności gospodarczej Marek Jobda Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków Program rolnośrodowiskowy jako instrument wspierania pro-środowiskowej działalności gospodarczej Marek Jobda Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków European Commission Enterprise and Industry Title of

Bardziej szczegółowo

Rolnictwo ekologiczne ogólne zasady

Rolnictwo ekologiczne ogólne zasady Rolnictwo ekologiczne ogólne zasady Działanie Rolnictwo ekologiczne w ramach PROW 2014-2020 może byd realizowane w ramach następujących pakietów oraz wariantów: Pakiet 1. Uprawy rolnicze w okresie konwersji;

Bardziej szczegółowo

Wsparcie finansowe dla kluczowych praktyk rolnośrodowiskowych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE. 13 maja 2014 r.

Wsparcie finansowe dla kluczowych praktyk rolnośrodowiskowych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE. 13 maja 2014 r. Wsparcie finansowe dla kluczowych praktyk rolnośrodowiskowych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE 13 maja 2014 r. Stan realizacji PROW 2007-2013 Liczba złożonych wniosków 6 409 046 (w tym 5 246 151 na

Bardziej szczegółowo

ZWYKŁA DOBRA PRAKTYKA ROLNICZA IRENA DUER

ZWYKŁA DOBRA PRAKTYKA ROLNICZA IRENA DUER ZWYKŁA DOBRA PRAKTYKA ROLNICZA IRENA DUER Zakres prezentacji Definicja ZDPR Podstawy prawne ZDPR Jaki jest cel upowszechniania ZDPR Kto ma obowiązek przestrzegać ZDPR Zakres ZDPR Kto kontroluje ZDPR Definicja

Bardziej szczegółowo

epartament Kontroli na Miejscu ontrola w zakresie ONW

epartament Kontroli na Miejscu ontrola w zakresie ONW epartament Kontroli na Miejscu ontrola w zakresie ONW 2 Podstawy prawne działań kontroli na miejscu w ramach ONW w prawie polskim Ustawa z dnia 28 listopada 2003 roku o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Rozwój Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013

Program Operacyjny Rozwój Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich Program Operacyjny Rozwój Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 Program rolnośrodowiskowy FINANSOWANIE WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ

Bardziej szczegółowo

Program rolnośrodowiskowy po 2013 r. Agnieszka Kucharska Departament Płatności Bezpośrednich

Program rolnośrodowiskowy po 2013 r. Agnieszka Kucharska Departament Płatności Bezpośrednich Program rolnośrodowiskowy po 2013 r. Agnieszka Kucharska Departament Płatności Bezpośrednich III spotkanie grupy Zrównoważony Rozwój Obszarów Wiejskich 11 czerwca 2012 r. Projekt nowego rozporządzenia

Bardziej szczegółowo

Możliwości uzyskania wsparcia finansowego na dostosowanie gospodarstw rolnych do wymogów obowiązujących na OSN

Możliwości uzyskania wsparcia finansowego na dostosowanie gospodarstw rolnych do wymogów obowiązujących na OSN Możliwości uzyskania wsparcia finansowego na dostosowanie gospodarstw rolnych do wymogów obowiązujących na OSN Krzysztof Pałkowski Zastępca Dyrektora Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

Bardziej szczegółowo

Działanie ROLNICTWO EKOLOGICZNE WYMOGI I ZASADY REALIZACJI

Działanie ROLNICTWO EKOLOGICZNE WYMOGI I ZASADY REALIZACJI Działanie ROLNICTWO EKOLOGICZNE WYMOGI I ZASADY REALIZACJI Działanie Rolnictwo ekologiczne jest działaniem wieloletnim - rolnik podejmuje zobowiązanie do prowadzenia określonej produkcji ekologicznej na

Bardziej szczegółowo

Gospodarstwa ekologiczne - możliwości finansowania. WARMIŃSKO-MAZURSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO z siedzibą w Olsztynie. Olsztyn, 2016 r.

Gospodarstwa ekologiczne - możliwości finansowania. WARMIŃSKO-MAZURSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO z siedzibą w Olsztynie. Olsztyn, 2016 r. WARMIŃSKO-MAZURSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO z siedzibą w Olsztynie Barbara Skowronek Maria Jankowska Gospodarstwa ekologiczne - możliwości finansowania Olsztyn, 2016 r. Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa

Bardziej szczegółowo

Gospodarstwa rolne beneficjenci programu rolnośrodowiskowego w latach Grażyna Niewęgłowska

Gospodarstwa rolne beneficjenci programu rolnośrodowiskowego w latach Grażyna Niewęgłowska Gospodarstwa rolne beneficjenci programu rolnośrodowiskowego w latach 2005-2007 Grażyna Niewęgłowska nieweglowska@ierigz.waw.pl 1 Cel programu rolnośrodowiskowego Celem programu rolnośrodowiskowego jest

Bardziej szczegółowo

Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie

Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Hodowli i Ochrony Roślin Dorota Nowosielska (dorota.nowosielska@minrol.gov.pl; tel. (022)

Bardziej szczegółowo

Działania przyrodnicze w ramach programu rolnośrodowiskowego. Anna Klisowska Dorota Urbanowska Serock, grudnia 2009 r.

Działania przyrodnicze w ramach programu rolnośrodowiskowego. Anna Klisowska Dorota Urbanowska Serock, grudnia 2009 r. Działania przyrodnicze w ramach programu rolnośrodowiskowego Anna Klisowska Dorota Urbanowska Serock, 10-11 grudnia 2009 r. Ochrona środowiska i zachowanie walorów przyrodniczych obszarów wiejskich. KRAJOWY

Bardziej szczegółowo

Nowy kształt dopłat bezpośrednich od 2015 roku

Nowy kształt dopłat bezpośrednich od 2015 roku Nowy kształt dopłat bezpośrednich od 2015 roku ARiMR przekazał rolnikom ponad 14 mld zł w ramach dopłat bezpośrednich za 2013 rok. Na realizację takich płatności w latach 2014-2020 przewidziano 23,49 mld

Bardziej szczegółowo

Szacowanie szkód w gospodarstwach rolnych SUSZA 2018

Szacowanie szkód w gospodarstwach rolnych SUSZA 2018 Szacowanie szkód w gospodarstwach rolnych SUSZA 2018 Szczegółowe wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla powiatów i gmin danego województwa. Mapa kategorii glebowych - Podgląd rozmieszczenia kategorii

Bardziej szczegółowo

Stan i przewidywanie wykorzystania potencjału produkcyjnego TUZ w kraju dr hab. Jerzy Barszczewski, prof. nadzw.

Stan i przewidywanie wykorzystania potencjału produkcyjnego TUZ w kraju dr hab. Jerzy Barszczewski, prof. nadzw. Stan i przewidywanie wykorzystania potencjału produkcyjnego TUZ w kraju dr hab. Jerzy Barszczewski, prof. nadzw. 6. Konferencja Naukowa "WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE" Falenty, 27 28 listopada 2013

Bardziej szczegółowo

LUBELSKA IZBA ROLNICZA

LUBELSKA IZBA ROLNICZA LUBELSKA IZBA ROLNICZA EWIDENCJA ZABIEGÓW AGROTECHNICZNYCH ZWIĄZANYCH Z NAWOŻENIEM AZOTEM Nazwisko i imię Miejscowość... Gmina.. Nr Ewid. Gosp.. Ewidencja powinna być przechowywana co najmniej przez okres

Bardziej szczegółowo

(Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu Art. 17 ust. 3)

(Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu Art. 17 ust. 3) Załącznik nr 9 Minimalne wymogi dotyczące nawozów i środków ochrony roślin 1. Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone - Wymóg 4 - dotyczy 8.2.10.5.1.4.1.2. Minimum requirements for fertilisers and pesticides

Bardziej szczegółowo

Płatności rolnośrodowiskowe

Płatności rolnośrodowiskowe Płatności rolnośrodowiskowe NATURA 2000 Dolina Biebrzy, Ostoja Biebrzańska Goniądz 05.09.2013r. Działania rolnośrodowiskowe BP Mońki OSO Ostoja Biebrzańska - 148 508 ha SOO Dolina Biebrzy - 121 206 ha

Bardziej szczegółowo

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 29 czerwca 2015 r. Poz. 908 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 2 czerwca 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych

Bardziej szczegółowo

Rolnictwo ekologiczne w nowej perspektywie PROW 2014-2020

Rolnictwo ekologiczne w nowej perspektywie PROW 2014-2020 Rolnictwo ekologiczne w nowej perspektywie PROW 2014-2020 Opole, 03.03.2015 Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfinansowany

Bardziej szczegółowo

Polskie rolnictwo a ochrona Bałtyku

Polskie rolnictwo a ochrona Bałtyku Polskie rolnictwo a ochrona Bałtyku Nina Dobrzyńska Dyrektor Departamentu Hodowli i Ochrony Roślin Warszawa, 25-26 września 2019 r. Polska na tle krajów nadbałtyckich 99,7% terytorium Polski należy do

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA (PROW ) PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA

PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA (PROW ) PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA 2007-2013 (PROW 2007-2013) Oś 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów w wiejskich PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA 2007-2013 W ramach priorytetowych

Bardziej szczegółowo

MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI. Biuro Prasowe

MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI. Biuro Prasowe MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Biuro Prasowe 00-930 Warszawa, ul. Wspólna 30, tel.: (22) 623 18 38 e-mail: rzecznik.prasowy@minrol.gov.pl W odniesieniu do pytań dotyczących wymogów wybranych pakietów

Bardziej szczegółowo

ZAZIELENIENIE WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ - SKUTKI DLA POLSKICH GOSPODARSTW ROLNICZYCH

ZAZIELENIENIE WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ - SKUTKI DLA POLSKICH GOSPODARSTW ROLNICZYCH Warszawa, 12.12.2014 Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy ZAZIELENIENIE WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ - SKUTKI DLA POLSKICH GOSPODARSTW ROLNICZYCH prof. dr hab.

Bardziej szczegółowo

Program rolnośrodowiskowy. rodowiskowy dziś i jutro. Anna Klisowska. Falenty, grudnia 2010 r.

Program rolnośrodowiskowy. rodowiskowy dziś i jutro. Anna Klisowska. Falenty, grudnia 2010 r. Program rolnośrodowiskowy rodowiskowy dziś i jutro Anna Klisowska Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament PłatnoP atności Bezpośrednich Falenty, 8-98 9 grudnia 2010 r. Zawartość prezentacji Programy

Bardziej szczegółowo

2019 Szczegółowe wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla powiatów i gmin danego województwa Mapa kategorii glebowych - podgląd rozmieszczenia kategorii glebowych dla poszczególnych gmin (z numerami

Bardziej szczegółowo

Zróżnicowanie przestrzenne wykorzystania funduszy Unii Europejskiej przez gospodarstwa rolne w Polsce

Zróżnicowanie przestrzenne wykorzystania funduszy Unii Europejskiej przez gospodarstwa rolne w Polsce Zróżnicowanie przestrzenne wykorzystania funduszy Unii Europejskiej przez gospodarstwa rolne w Polsce Bogucki Wydawnictwo Naukowe Poznań 2010 Spis treści 1. Wprowadzenie 9 1.1. Cel i zakres analizy 9 1.2.

Bardziej szczegółowo

Zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej w Unii Europejskiej

Zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej w Unii Europejskiej Zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej w Unii Europejskiej Nakłady na WPR w Polsce Płatności bezpośrednie wydatki ogółem w mld EUR w tym wkład krajowy 2007-2013 19,7 6,6 2014-2020 21,2 0,0 przesunięcie z II

Bardziej szczegółowo

TECHNICZNE ŚRODKI PRACY W GOSPODARSTWACH O RÓŻNYM POZIOMIE DOSTOSOWANIA DO WYMOGÓW ROLNOŚRODOWISKOWYCH

TECHNICZNE ŚRODKI PRACY W GOSPODARSTWACH O RÓŻNYM POZIOMIE DOSTOSOWANIA DO WYMOGÓW ROLNOŚRODOWISKOWYCH Inżynieria Rolnicza 13/2006 Sławomir Kocira Katedra Eksploatacji Maszyn i Zarządzania w Inżynierii Rolniczej Akademia Rolnicza w Lublinie TECHNICZNE ŚRODKI PRACY W GOSPODARSTWACH O RÓŻNYM POZIOMIE DOSTOSOWANIA

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY 2007-2013

PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY 2007-2013 PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY 2007-2013 MARIUSZ TURBO DORADCA ROLNOŚRODOWISKOWY mturbo@miskant.pl Program rolnośrodowiskowy jest jednym z działań osi środowiskowej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

Bardziej szczegółowo

Program rolnośrodowiskowoklimatyczny. Edukacyjnie w ramach projektu,,pola tętniące życiem. Piotr Dębowski

Program rolnośrodowiskowoklimatyczny. Edukacyjnie w ramach projektu,,pola tętniące życiem. Piotr Dębowski Program rolnośrodowiskowoklimatyczny Edukacyjnie w ramach projektu,,pola tętniące życiem Piotr Dębowski Serock, 18-19 kwiecień 2015 Spotkanie szkoleniowe w ramach projektu edukacyjnego,,pola Tętniące Życiem

Bardziej szczegółowo

Wysokość zmniejszeń płatności rolnośrodowiskowych dokonywanych w ramach pakietów lub wariantów

Wysokość zmniejszeń płatności rolnośrodowiskowych dokonywanych w ramach pakietów lub wariantów Załącznik nr 7 Wysokość zmniejszeń płatności rolnośrodowiskowych dokonywanych w ramach pakietów lub wariantów Rodzaj uchybienia 1 2 I. Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone Wariant 1.1. Zrównoważony system

Bardziej szczegółowo

Rolnictwo ekologiczne z korzyścią dla środowiska i człowieka. Realizacja PROW - korzyści i bariery. Anna Kuczuk, OODR Łosiów

Rolnictwo ekologiczne z korzyścią dla środowiska i człowieka. Realizacja PROW - korzyści i bariery. Anna Kuczuk, OODR Łosiów Anna Kuczuk, OODR Łosiów Rolnictwo stanowi jedną z najważniejszych gałęzi gospodarki niemal każdego kraju, pełniąc istotne funkcje natury ekonomicznej, społecznej i środowiskowej. Gleba, woda, powietrze

Bardziej szczegółowo

ZASADY REALIZACJI DZIAŁANIA ROLNICTWO EKOLOGICZNE W PROW

ZASADY REALIZACJI DZIAŁANIA ROLNICTWO EKOLOGICZNE W PROW ZASADY REALIZACJI DZIAŁANIA ROLNICTWO EKOLOGICZNE W PROW 2014-2020 Od 2015 roku obowiązuje realizacja nowego PROW 2014-2020. W ramach tego programowania rolnictwo ekologiczne nie jest już tylko jednym

Bardziej szczegółowo

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 1 PROW 2014-2020 Pomoc na inwestycje w gospodarstwach rolnych położonych na obszarach Natura 2000; 2 Stan prawny. Ogólne założenia zawarte w Programie

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA TABEL W PEŁNYM PLANIE PROJEKTU DZIAŁANIE INWESTYCJE W GOSPODARSTWACH ROLNYCH SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO

INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA TABEL W PEŁNYM PLANIE PROJEKTU DZIAŁANIE INWESTYCJE W GOSPODARSTWACH ROLNYCH SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA TABEL W PEŁNYM PLANIE PROJEKTU DZIAŁANIE INWESTYCJE W GOSPODARSTWACH ROLNYCH SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO RESTRUKTURYZACJA I MODERNIZACJA SEKTORA ŻYWNOŚCIOWEGO ORAZ ROZWÓJ OBSZARÓW

Bardziej szczegółowo

Wymiana doświadczeń w zakresie działań przyrodniczych programu rolnośrodowiskowego w ramach programu rozwoju obszarów wiejskich.

Wymiana doświadczeń w zakresie działań przyrodniczych programu rolnośrodowiskowego w ramach programu rozwoju obszarów wiejskich. MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI DEPARTAMENT ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH WYDZIAŁ ŚRODOWISKOWY Wymiana doświadczeń w zakresie działań przyrodniczych programu rolnośrodowiskowego w ramach programu rozwoju

Bardziej szczegółowo

RAZEM*: ... Imię i nazwisko producenta rolnego:.. Adres: Tel... NIP PESEL REGON.. Nr identyfikacyjny gospodarstwa (nadany przez ARiMR)

RAZEM*: ... Imię i nazwisko producenta rolnego:.. Adres: Tel... NIP PESEL REGON.. Nr identyfikacyjny gospodarstwa (nadany przez ARiMR) Imię i nazwisko producenta rolnego:.... Adres:.... Tel.... NIP PESEL REGON.. Nr identyfikacyjny gospodarstwa (nadany przez ARiMR)...... (miejscowość, data) Zwracam się z uprzejmą prośbą o Wójt Gminy Ostrów

Bardziej szczegółowo

Zróżnicowanie sposobów gospodarowania w ekologicznym systemie produkcji w regionie pomorskim

Zróżnicowanie sposobów gospodarowania w ekologicznym systemie produkcji w regionie pomorskim Zróżnicowanie sposobów gospodarowania w ekologicznym systemie produkcji w regionie pomorskim Mirosław Grabowski AGRO-EKO.PL Piła Jerzy Barszczewski ITP Falenty Mieczysław Grzelak UP Poznań Wstęp i cel

Bardziej szczegółowo

Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce

Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce WIELKOPOLSKA w Europie WIELKOPOLSKA w Polsce Podział Administracyjny Województwa Wielkopolskiego Liczba

Bardziej szczegółowo

Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5

Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5 Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5 opracowanie: Kierownik DAOR OSChR mgr inż. Krzysztof Skowronek Starszy Specjalista DAOR OSChR mgr inż.. Grażyna Sroka Program szkolenia Blok 5. Zasady stosowania

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XXXIV/398/09 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO z dnia 7 grudnia 2009 r.

UCHWAŁA NR XXXIV/398/09 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO z dnia 7 grudnia 2009 r. UCHWAŁA NR XXXIV/398/09 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO z dnia 7 grudnia 2009 r. w sprawie zatwierdzenia zmian do Cennika Usług Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Szepietowie Na podstawie art.

Bardziej szczegółowo

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa PŁATNOŚĆ EKOLOGICZNA W RAMACH PROW

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa PŁATNOŚĆ EKOLOGICZNA W RAMACH PROW PŁATNOŚĆ EKOLOGICZNA W RAMACH PROW 2014-2020 Beneficjent Płatności bezpośrednie Płatności ONW PROW 2014-2020 Płatności rolnośrodowiskowo klimatyczna PROW 2014-2020 Płatnośd ekologiczna PROW 2014-2020 Rolnik

Bardziej szczegółowo

Zazielenienie Wspólnej Polityki Rolnej. Departament Płatności Bezpośrednich, MRiRW Warszawa, dnia 19 lutego 2014 r.

Zazielenienie Wspólnej Polityki Rolnej. Departament Płatności Bezpośrednich, MRiRW Warszawa, dnia 19 lutego 2014 r. Zazielenienie Wspólnej Polityki Rolnej Departament Płatności Bezpośrednich, MRiRW Warszawa, dnia 19 lutego 2014 r. Akty prawne Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1307/2013 z dnia 17

Bardziej szczegółowo

MINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI

MINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Warszawa, dnia 06 października 2017 października 2017 r. MINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI SSO.fok.058.2.2017SSO.fok.058.2.2017 Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu RP W odpowiedzi na interpelację pana

Bardziej szczegółowo

Dowiadczenia z pierwszej fazy wdraania programu rolnorodowiskowego Osieck, 27.04.05. Marek Jobda, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Dowiadczenia z pierwszej fazy wdraania programu rolnorodowiskowego Osieck, 27.04.05. Marek Jobda, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Dowiadczenia z pierwszej fazy wdraania programu rolnorodowiskowego Osieck, 27.04.05 Marek Jobda, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Działania Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006! " # $#%&

Bardziej szczegółowo

Działanie Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady

Działanie Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady Działanie Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady W roku 2015 na jednym formularzu wniosku można ubiegad się o: przyznanie płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, tj.: przyznanie płatności

Bardziej szczegółowo

Zachodniopomorskie rolnictwo w latach

Zachodniopomorskie rolnictwo w latach Arkadiusz Malkowski Wydział Ekonomiczny Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Zachodniopomorskie rolnictwo w latach 2007-2017 16.10.2017 ROLNICTWO W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM

Bardziej szczegółowo

Szczegółowy program szkolenia realizowanego w ramach operacji

Szczegółowy program szkolenia realizowanego w ramach operacji 1. Znak sprawy (wypełnia FAPA): Szczegółowy program szkolenia realizowanego w ramach operacji 2. Blok tematyczny: DOBRE PRAKTYKI ROLNICZE NA OBSZARACH SZCZEGÓLNIE NARAŻONYCH NA AZOTANY POCHODZENIA ROLNICZEGO,

Bardziej szczegółowo

KRAJOWY PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY

KRAJOWY PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY KRAJOWY PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY 2004-2006 Beata Feledyn-Szewczyk IUNG-PIB w Puławach Plan prezentacji Podstawy prawne Cele programu rolnośrodowiskowego Warunki przystąpienia do programu Obszary wdrażania

Bardziej szczegółowo

Gospodarstwa rolne z obszarów o szczególnie dużej cenności przyrodniczej na tle gospodarstw pozostałych

Gospodarstwa rolne z obszarów o szczególnie dużej cenności przyrodniczej na tle gospodarstw pozostałych Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy Gospodarstwa rolne z obszarów o szczególnie dużej cenności przyrodniczej na tle gospodarstw pozostałych Marek Zieliński

Bardziej szczegółowo

Spotkanie z ministrem rolnictwa i rozwoju wsi Markiem Sawickim

Spotkanie z ministrem rolnictwa i rozwoju wsi Markiem Sawickim Kto i na jakie wsparcie może liczyć na polskiej wsi w latach 2015 2020 -System płatności bezpośrednich w latach 2015-2020 - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 Spotkanie z ministrem rolnictwa

Bardziej szczegółowo

Gospodarstwa ekologiczne w Polsce w świetle danych liczbowych GUS

Gospodarstwa ekologiczne w Polsce w świetle danych liczbowych GUS Dorota Komorowska 1 Katedra Ekonomiki Rolnictwa Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych SGGW Warszawa Gospodarstwa ekologiczne w Polsce w świetle danych liczbowych GUS Ecological farms in Poland in the

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 28 lutego 2008 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 28 lutego 2008 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 28 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 13 marca 2018 r. Poz. 528

Warszawa, dnia 13 marca 2018 r. Poz. 528 Warszawa, dnia 13 marca 2018 r. Poz. 528 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 6 marca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy

Bardziej szczegółowo

Warunki przyznawania płatności, wymogi i sankcje za ich nieprzestrzeganie dla poszczególnych pakietów Programu rolnośrodowiskowego :

Warunki przyznawania płatności, wymogi i sankcje za ich nieprzestrzeganie dla poszczególnych pakietów Programu rolnośrodowiskowego : Warunki przyznawania płatności, wymogi i sankcje za ich nieprzestrzeganie dla poszczególnych pakietów Programu rolnośrodowiskowego : 1) Warunki szczegółowe przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ramach

Bardziej szczegółowo

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy. Stanisław Krasowicz. Puławy, 2008

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy. Stanisław Krasowicz. Puławy, 2008 Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy GŁÓWNE UWARUNKOWANIA KONKURENCYJNOŚCI POLSKIEGO ROLNICTWA Stanisław Krasowicz Puławy, 2008 Polska to kraj: o stosunkowo dużym potencjale

Bardziej szczegółowo

ZAŁĄCZNIK 2. ZESTAWIENIE UWAG I OPINII ZGŁOSZONYCH DO PROJEKTU PROW W TRAKCIE PRZEBIEGU STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO.

ZAŁĄCZNIK 2. ZESTAWIENIE UWAG I OPINII ZGŁOSZONYCH DO PROJEKTU PROW W TRAKCIE PRZEBIEGU STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO. ZAŁĄCZNIK 2. ZESTAWIENIE UWAG I OPINII ZGŁOSZONYCH DO PROJEKTU PROW 2014-2020 W TRAKCIE PRZEBIEGU STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO. L.P. Nazwa Treść uwagi/propozycja zmian instytucji 1.

Bardziej szczegółowo

Dyrektywa azotanowa: czy dotyczą mnie jej zasady?

Dyrektywa azotanowa: czy dotyczą mnie jej zasady? .pl Dyrektywa azotanowa: czy dotyczą mnie jej zasady? Autor: Tadeusz Śmigielski Data: 28 stycznia 2016 Czy dyrektywa azotanowa dotyczy każdego? Jakie dokumenty powinien mieć rolnik w razie kontroli? Tym

Bardziej szczegółowo

nr tel. kontaktowego Urząd Gminy w Osiecznej WNIOSEK

nr tel. kontaktowego Urząd Gminy w Osiecznej WNIOSEK . Imię i nazwisko Nazwa producenta rolnego miejscowość, data. Adres i miejsce zamieszkania, Adres siedziby producenta rolnego. nr tel. kontaktowego Urząd Gminy w Osiecznej WNIOSEK ul. Powstańców Wielkopolskich

Bardziej szczegółowo

Perspektywy ograniczenia uzależnienia od pestycydów w Polsce dla poprawy stanu środowiska i gospodarki wiejskiej

Perspektywy ograniczenia uzależnienia od pestycydów w Polsce dla poprawy stanu środowiska i gospodarki wiejskiej Perspektywy ograniczenia uzależnienia od pestycydów w Polsce dla poprawy stanu środowiska i gospodarki wiejskiej Wiesław Podyma Departament Hodowli i Ochrony Roślin Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Bardziej szczegółowo

Konkurs wiedzy Rolnictwo ekologiczne TEST WYBORU

Konkurs wiedzy Rolnictwo ekologiczne TEST WYBORU Konkurs wiedzy Rolnictwo ekologiczne TEST WYBORU Zaznacz poprawne odpowiedzi, w każdym pytaniu jest podana jedna poprawna odpowiedź. Wydrukuj rozwiązany test i prześlij na adres: Łódzki Ośrodek Doradztwa

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1. z dnia 2015 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1. z dnia 2015 r. Projekt ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1 z dnia 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach Działania rolno-środowiskowoklimatycznego oraz

Bardziej szczegółowo

Rozwój rolnictwa na Podkarpaciu. Rzeszów, 20 listopada 2015

Rozwój rolnictwa na Podkarpaciu. Rzeszów, 20 listopada 2015 Rozwój rolnictwa na Podkarpaciu Rzeszów, 20 listopada 2015 Ogólna powierzchnia województwa podkarpackiego wynosi 1784,6 tys. ha i stanowi 5,7% powierzchni kraju. Struktura powierzchni województwa podkarpackiego

Bardziej szczegółowo

U C H W A Ł A /2016 Rady Powiatu w Płocku z dnia.2016 roku

U C H W A Ł A /2016 Rady Powiatu w Płocku z dnia.2016 roku U C H W A Ł A /2016 Rady Powiatu w Płocku z dnia.2016 roku Projekt w sprawie: wsparcia stanowiska Mazowieckiej Izby Rolniczej w Warszawie odnośnie wprowadzenia rozporządzeniem nr 22/2015 Dyrektora Regionalnego

Bardziej szczegółowo

Jakie są zmiany w dopłatach bezpośrednich 2018?

Jakie są zmiany w dopłatach bezpośrednich 2018? .pl Jakie są zmiany w dopłatach bezpośrednich 2018? Autor: Ewa Ploplis Data: 13 marca 2018 Jakie są zmiany w dopłatach bezpośrednich w porównaniu do ubiegłego roku? Czy zmiany w dopłatach bezpośrednich

Bardziej szczegółowo

Kalkulacje rolnicze. Uprawy polowe

Kalkulacje rolnicze. Uprawy polowe .pl https://www..pl Kalkulacje rolnicze. Uprawy polowe Autor: Maria Czarniakowska Data: 20 stycznia 2016 Kalkulacje rolnicze są podstawowym narzędziem rachunku ekonomicznego, które pozwalają na określenie

Bardziej szczegółowo

FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ochrona środowiska i ekologia* Ekologiczna produkcja towarowa

FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ochrona środowiska i ekologia* Ekologiczna produkcja towarowa Załącznik nr do Regulaminu FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ochrona środowiska i ekologia* Ekologiczna produkcja towarowa Imię.... Nazwisko... Nazwa gospodarstwa... Numer ewidencyjny gospodarstwa

Bardziej szczegółowo

OCENA WYKORZYSTANIA CIĄGNIKÓW ROLNICZYCH W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH

OCENA WYKORZYSTANIA CIĄGNIKÓW ROLNICZYCH W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH Inżynieria Rolnicza 9(134)/2011 OCENA WYKORZYSTANIA CIĄGNIKÓW ROLNICZYCH W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH Krzysztof Kapela, Szymon Czarnocki Katedra Ogólnej Uprawy Roli, Roślin i Inżynierii Rolniczej, Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Funkcje trwałych użytków zielonych

Funkcje trwałych użytków zielonych Jerzy Barszczewski, Barbara Wróbel, Stanisław Twardy Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach www.itp.edu.pl Centralna Biblioteka Rolnicza, 30.09. 2015 r. Funkcje TUZ Udział TUZ w strukturze UR

Bardziej szczegółowo

Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej - 2002 -

Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej - 2002 - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Ministerstwo Środowiska Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej - 2002 - Zespół redakcyjny: Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa 1. Doc. dr hab. Irena Duer 2. Prof.

Bardziej szczegółowo

S T U D I A I R A P O R T Y IUNG - PIB. Jan Jadczyszyn, Piotr Koza. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

S T U D I A I R A P O R T Y IUNG - PIB. Jan Jadczyszyn, Piotr Koza. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach S T U D I A I R A P O R T Y IUNG - PIB ZESZYT 27(1) 2011 9 Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY I ZALESIENIA NA OBSZARACH PROBLEMOWYCH

Bardziej szczegółowo

ZMIANY ORGANIZACYJNE W POLSKIM ROLNICTWIE I ICH SKUTKI ŚRODOWISKOWE. Jan Kuś Mariusz Matyka

ZMIANY ORGANIZACYJNE W POLSKIM ROLNICTWIE I ICH SKUTKI ŚRODOWISKOWE. Jan Kuś Mariusz Matyka ZMIANY ORGANIZACYJNE W POLSKIM ROLNICTWIE I ICH SKUTKI ŚRODOWISKOWE Jan Kuś Mariusz Matyka Warszawa, kwiecień, 2014 Plan prezentacji 1. Specjalizacja w produkcji rolniczej i jej konsekwencje środowiskowe:

Bardziej szczegółowo

Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 8

Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 8 Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 8 opracowanie: Kierownik DAOR OSChR mgr inż. Krzysztof Skowronek Starszy Specjalista DAOR OSChR mgr inż.. Grażyna Sroka Program szkolenia Blok 8. Określanie

Bardziej szczegółowo

Prowadzenie działalności rolniczej Warunki województwa lubuskiego

Prowadzenie działalności rolniczej Warunki województwa lubuskiego Prowadzenie działalności rolniczej Warunki województwa lubuskiego Krystyna Maciejak 04.10.2016 r. Spis rolny z 2010 roku - woj. Lubuskie na tle kraju Rolnictwo lubuskie na tle kraju w 2010 roku. Dane powszechnego

Bardziej szczegółowo

Dotacje unijne dla rolnictwa

Dotacje unijne dla rolnictwa Dotacje unijne dla rolnictwa Opracowała Agata Twardowska W UE Opracowała W UE poza bezpośrednim wspieraniem rolnictwa w ramach Wspólnej Polityki Agata Rolnej, Twardowska prowadzonych jest wiele działań

Bardziej szczegółowo

Doświadczenie pomorskiej ARiMR we wdrażaniu wybranych działań z okresu programowania PROW

Doświadczenie pomorskiej ARiMR we wdrażaniu wybranych działań z okresu programowania PROW 1 Doświadczenie pomorskiej ARiMR we wdrażaniu wybranych działań z okresu programowania PROW 2007-2013 Wspólna Polityka Rolna I filar Płatności bezpośrednie Płatności rynkowe Europejski Fundusz Gwarancji

Bardziej szczegółowo

załącznik Nr I.1 (dane zgodne z wnioskami o dopłaty obszarowe składanymi do ARiMR)

załącznik Nr I.1 (dane zgodne z wnioskami o dopłaty obszarowe składanymi do ARiMR) załącznik Nr I.1 (dane zgodne z wnioskami o dopłaty obszarowe składanymi do ARiMR) Załącznik wypełniają wyłączne gospodarstwa posiadające grunty na obszarze kilku gmin i przekazują tylko do gminy właściwej

Bardziej szczegółowo

Regionalne uwarunkowania produkcji rolniczej w Polsce. Stanisław Krasowicz Jan Kuś Warszawa, Puławy, 2015

Regionalne uwarunkowania produkcji rolniczej w Polsce. Stanisław Krasowicz Jan Kuś Warszawa, Puławy, 2015 Regionalne uwarunkowania produkcji rolniczej w Polsce Stanisław Krasowicz Jan Kuś Warszawa, Puławy, 2015 Hipoteza 1. Zasoby czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału) wyznaczają potencjał produkcyjny

Bardziej szczegółowo

OŚ ŚRODOWISKOWA PROW 2007-2013 I ROLNICTWO EKOLOGICZNE W POLSCE

OŚ ŚRODOWISKOWA PROW 2007-2013 I ROLNICTWO EKOLOGICZNE W POLSCE OŚ ŚRODOWISKOWA PROW 2007-2013 I ROLNICTWO EKOLOGICZNE W POLSCE Ewa Szymborska Kołobrzeg, 22-23 czerwca 2010 r. MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI DEPARTAMENT ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PROGRAMY UE wspierające

Bardziej szczegółowo

Wpływ WPR na rolnictwo w latach

Wpływ WPR na rolnictwo w latach Wpływ WPR na rolnictwo w latach 2004-2012 Wpływ WPR na rolnictwo w latach 2004-2012 Redakcja naukowa mgr inż. Wiesław Łopaciuk Autorzy: mgr Agnieszka Judzińska mgr inż. Wiesław Łopaciuk 2014 Autorzy publikacji

Bardziej szczegółowo

Nasza ERA przykład gospodarstwa biodynamicznego w Juchowie. dr Anna Szumełda, Fundacja im. Stanisława Karłowskiego

Nasza ERA przykład gospodarstwa biodynamicznego w Juchowie. dr Anna Szumełda, Fundacja im. Stanisława Karłowskiego Nasza ERA przykład gospodarstwa biodynamicznego w Juchowie dr Anna Szumełda, Fundacja im. Stanisława Karłowskiego Projekt Wiejski Juchowo wieś Juchowo Projekt Wiejski Juchowo Fundacja im. Stanisława Karłowskiego

Bardziej szczegółowo

NIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE

NIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE Maria Staniszewska Polski Klub Ekologiczny NIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE BAŁTYCKI PLAN DZIAŁANIA Nasze zobowiązania:

Bardziej szczegółowo

Artur Łączyński Departament Rolnictwa GUS

Artur Łączyński Departament Rolnictwa GUS Artur Łączyński Departament Rolnictwa GUS Plan wystąpienia Czynniki pływające na rolnictwo polskie od roku 2002 Gospodarstwa rolne Użytkowanie gruntów Powierzchnia zasiewów Zwierzęta gospodarskie Maszyny

Bardziej szczegółowo

S T U D I A I R A P O R T Y IUNG - PIB. Krystyna Filipiak, Jan Jadczyszyn, Stanisław Wilkos

S T U D I A I R A P O R T Y IUNG - PIB. Krystyna Filipiak, Jan Jadczyszyn, Stanisław Wilkos S T U D I A I R A P O R T Y IUNG - PIB ZESZYT 20 2010 31 Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach WYKORZYSTANIE NIEKTÓRYCH DZIAŁAŃ Z OSI 2 PROW NA OBSZARACH PROBLEMOWYCH

Bardziej szczegółowo

Jarosław Stalenga Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej IUNG-PIB, Puławy

Jarosław Stalenga Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej IUNG-PIB, Puławy Rolnictwo ekologiczne przyjazne środowisku naturalnemu Jarosław Stalenga Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej IUNG-PIB, Puławy 1. Rolnictwo ekologiczne w realizacji celów KPR 2. Status rolnictwa

Bardziej szczegółowo

Pomoc dla rolników z obszarów Natura 2000

Pomoc dla rolników z obszarów Natura 2000 https://www. Pomoc dla rolników z obszarów Natura 2000 Autor: Ewa Ploplis Data: 28 września 2017 28 września 2017 r. rusza nabór wniosków o pomoc dla rolników z obszarów Natura 2000. Kto może się starać

Bardziej szczegółowo