Agnieszka Sobolewska Katedra Ekonomiki Rolnictwa i Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych SGGW w Warszawie
|
|
- Paulina Król
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Agnieszka Sobolewska Katedra Ekonomiki Rolnictwa i Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych SGGW w Warszawie Zmiany w polskim programie rolnośrodowiskowym i ich wpływ na dochody małych gospodarstw rolnych Changes in Polish agri environmental programme and their influence on the gross income in small farms Wprowadzenie Programy rolnośrodowiskowe są obowiązkowym instrumentem polityki rozwoju obszarów wiejskich stosowanym we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Mają one zachęcać rolników do wprowadzania metod produkcji zgodnych z zasadami ochrony środowiska. Zakładają rekompensowanie strat w dochodzie rolniczym powstałych w wyniku podjęcia określonych działań na rzecz ochrony środowiska i krajobrazu 1. W państwach członkowskich wdrażane są w od 1993 roku. W latach zasady i warunki realizacji programów rolnośrodowiskowych określone były w odrębnym Rozporządzeniu Rady EWG 2078/92 w sprawie metod produkcji rolnej zgodnych z wymogami ochrony środowiska i utrzymania krajobrazu. W 1999 roku rozporządzenie to zostało zastąpione Rozporządzeniem Rady WE 1257/99 o rozwoju obszarów wiejskich 2 [LIRO 2000]. W Polsce zasady realizacji programu rolnośrodowiskowego i zadania instytucji wdrożeniowych reguluje ustawa o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej [2003] oraz Rozporządzenia Rady Ministrów [2004,2005] i Ministra Rolnictwa [2004]. W krajach Unii Europejskiej nie obowiązuje jeden, modelowy program rolnośrodowiskowy. Rozporządzenie Rady WE 1257/99 określa jedynie ogólne ramy programów. Natomiast szczegółowe rozwiązania, takie jak wybór celów, warunki uczestnictwa czy stawki płatności za poszczególne działania lub pakiety działań 3 określają 1 Dopuszcza się także możliwość zastosowania dodatkowo tzw. zachęty ekonomicznej w celu zwiększenia atrakcyjności programów w niektórych regionach. Nie może jednak ona przekroczyć 20% należnej rolnikowi rekompensaty. 2 Rozporządzenie 1257/99 zastąpiło również Rozporządzenie Rady EWG 2079/92 w sprawie rent strukturalnych oraz Rozporządzenie Rady EWG 2080/92 w sprawie wspierania zalesiania gruntów rolniczych [LIRO 2000]. 3 Rozporządzenie Rady WE 1257/99 wyznacza maksymalne kwoty płatności w przeliczeniu na jeden hektar. Wynoszą one [NIEWĘGŁOWSKA 2001]: - dla upraw jednorocznych EUR, - dla wyspecjalizowanych upraw wieloletnich EUR, - dla pozostałych upraw EUR. 1
2 państwa członkowskie. Wsparciem finansowym w ramach programów mogą być objęte [KLISOWSKA 2001]: - sposoby użytkowania gruntów ornych zgodne z ochroną oraz przywracaniem utraconych wartości środowiska przyrodniczego i krajobrazu, zasobów naturalnych, gleb i różnorodności genetycznej, - ekstensyfikacja działalności rolniczej, - ochrona zagrożonych walorów przyrodniczych terenów rolniczych, - utrzymanie krajobrazu i historycznych cech obszarów rolniczych, - tworzenie planów ochrony środowiska w działalności rolniczej. Programy rolnośrodowiskowe mogą być ograniczone do określonych stref (tzw. programy strefowe) lub obejmować terytorium całego kraju (tzw. programy horyzontalne). Każdy program jest przedmiotem oceny, a następnie negocjacji z Komisją Europejską, która go ostatecznie zatwierdza [LIRO 2000]. W Polsce prace nad opracowaniem programu rolnośrodowiskowego trwają od kilku lat. Zrealizowano dwa projekty pilotażowe. Pierwszy w latach w ramach programu Phare 99 obejmował dwa regiony: warmińsko-mazurski oraz podkarpacki. Przystąpiło do niego 583 gospodarstwa (16820,3 ha) w tym 380 gospodarstw (7401,1 ha) z terenu Podkarpacia i 203 (9419,1 ha) z Warmii i Mazur. Całkowita kwota dopłat wyniosła 1,2 mln EUR. Drugi program pilotażowy realizowany był od jesieni 2003 roku w ramach programu SAPARD. Objął on cztery obszary [NIEWĘGŁOWSKA 2003]: - dolinę Biebrzy i Narwi (200 gospodarstw, łączna powierzchnia ok ha), - dolinę ujścia Warty (50 gospodarstw, łączna powierzchnia ok ha), - region warmińsko-mazurski (200 gospodarstw, łączna powierzchnia ok ha), - region podkarpacki (300 gospodarstw, łączna powierzchnia ok ha). Przedmiot i metodyka badań W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi przy współpracy z Ministerstwem Środowiska, IERiGŻ, IMUZ oraz IUNG powstało kilka kolejnych wersji polskiego programu rolnośrodowiskowego. W niniejszej pracy przedstawiono wybrane różnice pomiędzy pilotażowym programem rolnośrodowiskowym [Pilotażowy ] a aktualnie obowiązującym w Polsce Krajowym Programem Rolnośrodowiskowym [Przewodnik ]. Przeprowadzono również symulacje reakcji modelowego gospodarstwa rolnego na zmianę warunków gospodarowania wywołaną przystąpieniem do programu rolnośrodowiskowego i 2
3 wprowadzeniem warunków pakietu rolnictwo zrównoważone 4. W tym celu wykorzystano obydwie wymienione powyżej wersje polskiego programu rolnośrodowiskowego. Uzyskane wyniki pozwoliły na porównanie efektów ekonomicznych. Wybrano pakiet RZ gdyż w pilotażowym programie rolnośrodowiskowym [Pilotażowy 2001] obligatoryjnym warunkiem uczestnictwa było wdrożenie na terenie całego gospodarstwa poza zasadami dobrej praktyki rolniczej jednego z dwóch pakietów systemowych: rolnictwo ekologiczne lub RZ. Wybrany pakiet systemowy rolnicy mogli rozszerzyć o wybrane (maksimum dwa) pakiety dodatkowe. Ponieważ rozwój rolnictwa ekologicznego napotyka w Polsce na wiele trudności [RUNOWSKI 1996, PŁUCIENNIK 1999, RYBICKI 2001] założono, że pakiet rolnictwo ekologiczne znajdzie zastosowanie w niewielkiej liczbie gospodarstw i jako najczęściej wybierany przez rolników przyjęto pakiet RZ. W aktualnym Krajowym Programie Rolnośrodowiskowym [Przewodnik 2001] wyróżniono siedem pakietów, w tym RZ i rolnictwo ekologiczne, przy czym wdrożenie jednego z tych pakietów nie jest warunkiem obligatoryjnym umożliwiającym wdrożenie pozostałych pakietów 5. Symulacje reakcji gospodarstw na zmianę warunków gospodarowania przeprowadzono wykorzystując jeden z modeli zbudowany na podstawie danych pochodzących z 14 gmin położonych w centralnej części Wyżyny Lubelskiej. Metodyka budowy modeli została opisana we wcześniejszych pracach [SOBOLEWSKA 2002a, SOBOLEWSKA 2002b]. Spośród wyróżnionych pięciu grup obszarowych wybrano model zbudowany dla gospodarstw o powierzchni użytków rolnych 3 7 ha. Jest to najliczniejsza grupa gospodarstw zarówno na obszarze objętym badaniami jak i na terenie naszego kraju [Rolnictwo ]. Jednocześnie według przeprowadzonych wcześniej badań była to jedyna grupa (spośród wyróżnionych), w której straty w rocznym dochodzie rolniczym brutto wywołane wdrożeniem pakietu RZ zgodnego z pilotażowym programem rolnośrodowiskowym [Pilotażowy ] były tak duże, że proponowana płatność ich nie pokrywała [SOBOLEWSKA 2002a, SOBOLEWSKA 2002c]. W związku z powyższym w ramach przeprowadzonych badań sprawdzono czy zmiany w polskim programie rolnośrodowiskowym wpłynęły na zwiększenie atrakcyjności tego pakietu dla właścicieli małych gospodarstw rolnych. Przeprowadzone przy zastosowaniu metody programowania liniowego symulacje pozwoliły na znalezienie optymalnych struktur produkcji (aktualnie oraz po wdrożeniu pakietu RZ) ze względu na przyjęte kryterium celu, którym była maksymalizacja dochodu 4 Pakiet rolnictwo zrównoważone w dalszej części nazywany będzie pakietem RZ. 5 Szczegółowe zasady łączenia pakietów podano w Przewodniku po Krajowym Programie Rolnośrodowiskowym [2004]. 3
4 rolniczego brutto. Dla wydzielonej grupy gospodarstw zbudowano dwa modele odzwierciedlające warunki aktualne. W pierwszym ograniczono udział roślin okopowych do maksimum 33%, a w drugim do 25% powierzchni gruntów ornych. Przyjęto tym samym, że rośliny okopowe mogą być uprawiane odpowiednio co trzy lub cztery lata na tym samym polu (trój- i czteropolowe systemy zmianowania są najczęściej stosowane w warunkach polskich). Symulacje przeprowadzono wykorzystując, po odpowiednim zmodyfikowaniu i dostosowaniu do specyficznych potrzeb, macierz służącą do wyznaczania optymalnej struktury produkcji gospodarstwa opracowaną przez Sznajdera [2001]. Obliczenia wykonano w średniorocznych cenach 2000 roku 6. Podstawowe różnice w strukturze polskich programów rolnośrodowiskowych Wykorzystane do analizy wersje polskiego programu rolnośrodowiskowego wykazują szereg różnic zarówno w strukturze jak i w wymogach w ramach poszczególnych pakietów. W ramach programu pilotażowego [Pilotażowy ] wyróżniono trzy poziomy. Poziom 0, Pakiet podstawowy - obligatoryjny i niepłatny, obejmuje stosowanie zasad Polskiego kodeksu dobrej praktyki rolniczej [1999] oraz wymogów prawa polskiego w zakresie ochrony środowiska w całym gospodarstwie. Poziom I, Pakiet systemowy - obligatoryjny i płatny, dotyczy działań, które wykraczają poza minimum rolnośrodowiskowe (poziom 0, pakiet podstawowy) i ma zastosowanie w całym gospodarstwie. Obejmuje on dwa warianty: "rolnictwo zrównoważone", "rolnictwo ekologiczne". Pakiet przyrodniczy - obligatoryjny (o ile występują priorytetowe agrocenozy 7 ) i płatny. Wynikające z tego pakietu działania mające na celu zachowanie zbiorowisk priorytetowych związane są tylko z obszarem ich występowania. Poziom II, Pakiety środowiskowe - dobrowolne i płatne, obejmują specyficzne działania, które prowadzą do optymalizacji struktury krajobrazu, ograniczenia zagrożeń środowiska lub zachowania wartości kultury ludowej. 6 Inflacja od tego czasu jest niewielka. Wskaźnik wzrostu cen PKB w latach wynosił 1,140 (informacja pochodząca ze strony internetowej GUS). 7 Trwałe użytki zielone i nieużytki, które odznaczają się wysokimi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi. Brane pod uwagę zbiorowiska roślinne mają zasadnicze znaczenie dla europejskiej sieci NATURA
5 Aktualnie obowiązujący Krajowy Program Rolnośrodowiskowy jako warunek obligatoryjny (co wynika z Rozporządzenia Rady WE 1257/99) podaje jedynie stosowanie w całym gospodarstwie zwykłej dobrej praktyki rolniczej 8 [Przewodnik ]. Działania te nie są objęte płatnościami. W programie tym proponuje się 7 płatnych pakietów, które zróżnicowano na 40 opcji. Część pakietów może być wdrażana na terenie całego kraju (rolnictwo ekologiczne, ochrona gleb i wód, strefy buforowe, zachowanie lokalnych ras zwierząt gospodarskich), a niektóre tylko w wyznaczonych w każdym województwie strefach priorytetowych (rolnictwo zrównoważone, utrzymanie łąk ekstensywnych, utrzymanie ekstensywnych pastwisk). W celu zwiększenia efektu środowiskowego rolnicy mogą wprowadzić w gospodarstwie maksymalnie trzy pakiety. W przeciwieństwie do programu pilotażowego wdrożenie w całym gospodarstwie pakietu RZ lub pakietu rolnictwo ekologiczne nie jest warunkiem obligatoryjnym, umożliwiającym realizację pozostałych pakietów. Różnice w pakiecie RZ Wymogi pakietu RZ podane w pilotażowym programie rolnośrodowiskowym [Pilotażowy ] oraz w aktualnie obowiązującym Krajowym Programie Rolnośrodowiskowym [Przewodnik ] zawiera tabela 1. Różnice w pakiecie RZ pomiędzy analizowanymi programami dotyczą przede wszystkim organizacji produkcji roślinnej. W aktualnie obowiązującym programie rolnośrodowiskowym w stosunku do programu pilotażowego zmniejszono maksymalne dawki nawozów azotowych na gruntach ornych ze 170 kgn/ha/rok do 150 kgn/ha/rok. Zrezygnowano z obowiązku nawożenia obornikiem lub innymi nawozami organicznymi i stosowania kwalifikowanego materiału siewnego oraz sadzeniowego. Zniesiono również zakaz profilaktycznego stosowania chemicznych środków ochrony roślin i obowiązek tworzenia stref buforowych. Zasadnicze znaczenie dla struktury produkcji, a w konsekwencji dochodów rolniczych w gospodarstwach mają zmiany warunków dotyczących płodozmianu. Zniesiono wymóg przeznaczenia minimum 25% powierzchni gruntów ornych pod uprawę roślin motylkowych lub ich mieszanek z trawami. Rośliny te wypierały z aktualnego płodozmianu zboża i rośliny okopowe przyczyniając się do znacznego spadku rocznych dochodów rolniczych brutto [SOBOLEWSKA 2002a, SOBOLEWSKA 2002c]. Spełnienie powyższego warunku przy 8 Zwykła dobra praktyka rolnicza podana jest w załączniku do Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego i zawiera jedynie wymogi prawa polskiego w zakresie ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu. Polski kodeks dobrej praktyki rolniczej wykracza poza minimum wynikające z prawa i obejmuje więcej zasad postępowanie stawiając tym samym większe wymagania rolnikom. 5
6 jednocześnie niskiej obsadzie bydła powodowało również powstawanie w gospodarstwach znacznego nadmiaru zielonej masy roślin motylkowych o dużej zawartości azotu 9. Konsekwencją był wyraźny wzrost strat azotu z polowej produkcji rolnej do środowiska co przeczyło celom postawionym zarówno pakietowi RZ jak i ogólnie programom rolnośrodowiskowym. W miejsce wymów dotyczących minimalnej powierzchni zajmowanej przez rośliny motylkowe lub ich mieszanki z trawami oraz przez rośliny okrywające glebę zimą wprowadzono ograniczenie udziału zbóż w strukturze zasiewów do 66% powierzchni gruntów ornych. Tabela 1. Wymogi pakietu RZ Table 1. Requirements in the sustainable agriculture package Lp. Pilotażowy Program Rolnośrodowiskowy [2001] Krajowy Program Rolnośrodowiskowy [2004] 1 Zachowanie istniejącej struktury użytków rolnych i nierolnych. Dopuszczalna zmiana wielkości gospodarstwa może wynosić 5% powierzchni wyjściowej i nie więcej niż 0.2 ha. Zachowanie na terenie gospodarstwa powierzchni trwałych użytków zielonych. 2 Stosowanie płodozmianu. Przestrzeganie prawidłowego doboru i następstwa roślin po sobie. Jako minimum obowiązują trzy gatunki roślin w zmianowaniu. Udział roślin motylkowych lub ich mieszanek z trawami w strukturze zasiewów powinien stanowić co najmniej 25% powierzchni GO, zaś roślin okrywających glebę zimą 30% GO. 3 Opracowanie planu nawozowego na podstawie badania zasobności gleb w składniki nawozowe. 4 Maksymalne nawożenie GO azotem do 170 kgn/ha/rok, a trwałych użytków zielonych do 120 kgn/ha/rok. Nawożenie obornikiem, średnio 5 t/ha GO/rok, lub równorzędną ilością innych form nawozów organicznych. Nawożenie obornikiem trwałych użytków zielonych na gruntach organicznych raz na 3 lata w ilości 10 t/ha. Stosowanie płodozmianu. Przestrzeganie prawidłowego doboru i następstwa roślin po sobie. Jako minimum obowiązują trzy gatunki roślin w zmianowaniu. Udział zbóż w strukturze zasiewów nie może przekraczać 66% powierzchni GO. Opracowanie planu nawozowego opartego na analizie gleby i corocznie wykonywanym bilansie azotu. Maksymalne nawożenie GO azotem do 150 kgn/ha/rok, a trwałych użytków zielonych do 120 kgn/ha/rok. 5 Nie stosowanie osadów ściekowych do nawożenia. Nie stosowanie osadów ściekowych do nawożenia. 6 Stosowanie chemicznych środków ochrony roślin jedynie na podstawie oceny szkodliwości patogenu. Wykluczone jest profilaktyczne stosowanie chemicznych środków ochrony roślin oraz (za wyjątkiem zapraw)środków zaliczanych do I i II klasy toksyczności. Stosowanie jedynie wymogów zwykłej dobrej praktyki rolniczej. 7 Zachowanie maksymalnej obsady zwierząt wypasanych (bydło, owce, kozy, konie) do 1.5 DJP/ha powierzchni paszowej (użytki zielone i grunty orne z uprawą roślin pastewnych na paszę). 8 Stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego rokrocznie oraz sadzeniowego raz na cztery lata 9 Zachowanie bądź utworzenie jednometrowej zadarnionej strefy buforowej na granicy pól ornych z terenami nierolnymi (zbiorniki wodne, pasy zadrzewień, kompleksy leśne). Zachowanie maksymalnej obsady zwierząt wypasanych (bydło, owce, kozy, konie) do 1.5 DJP/ha powierzchni paszowej (użytki zielone i grunty orne z uprawą roślin pastewnych na paszę). 9 Rośliny te poza azotem pobranym z gleby zawierają azot związany symbiotycznie z powietrza. 6
7 10 Przeznaczenie co najmniej 3% powierzchni UR (maksymalnie 10%) na obszar kompensacji ekologicznej (oczka wodne, zadrzewienia, miedze, torfowiska, grunty dobrowolnie odłogowane stanowiące refugia dla dzikiej przyrody). 11 Prowadzenie rejestru czynności agro- i zootechnicznych niezbędnego do kontroli i monitoringu. 12 Udział w szkoleniach (20 godzin w ciągu 5 lat) i korzystanie z pomocy doradców rolnych. Zachowanie ostoi dzikiej przyrody, tzw. użytków przyrodniczych (oczka wodne, zadrzewienia, miedze, torfowiska). Prowadzenie rejestru czynności agro- i zootechnicznych niezbędnego do kontroli i monitoringu. Zmiany w rocznym dochodzie rolniczym brutto wywołane wdrożeniem zasad pakietu RZ Wielkości przychodów i ponoszonych kosztów w modelowym gospodarstwie w warunkach aktualnych i po wdrożeniu pakietu RZ zgodnego z pilotażową i obecnie obowiązującą wersją programu rolnośrodowiskowego przedstawiono w tabeli dochód zł/ha UR aktualnie (maksimum 33% GO przeznaczone pod rośliny okopow e) aktualnie (maksimum 25% GO przeznaczone pod rośliny okopow e) po w drożeniu pakietu RZ (Krajow y Program Rolnośrodow iskow y) po w drożeniu pakietu RZ (program pilotażow y) Rys. 1. Roczny dochód rolniczy brutto uzyskiwany w modelowym gospodarstwie przed i po wdrożeniu pakietu RZ Fig. 1. The gross income in the model farm before and after introducing the sustainable agriculture package Wprowadzenie metod gospodarowania zgodnych z założeniami zawartymi w pakiecie RZ powoduje znaczny spadek rocznych dochodów brutto (rys.1). Jest on większy w przypadku programu pilotażowego i stanowi 30.1 % do 25.5 % dochodu aktualnego w zależności do występującej przed przystąpieniem do programu w gospodarstwie struktury upraw. Wdrożenie pakietu RZ zgodnego z obecnie obowiązującym Krajowym Programem Rolnośrodowiskowym wywołuje znacznie mniejszy spadek dochodów ( % dochodu aktualnego). Jest to konsekwencją opisanych powyżej różnic pomiędzy pakietami, a 7
8 szczególnie zniesienia wymogu przeznaczenia minimum 25% powierzchni gruntów ornych pod uprawę roślin motylkowych lub ich mieszanek z trawami. Warunek ten powodował znaczny spadek udziału zbóż i roślin okopowych w strukturze zasiewów na korzyść roślin pastewnych. W celu porównania przeprowadzono symulację, w której uwzględniono wymogi pakietu RZ zgodnie z programem pilotażowym rezygnując jedynie z konieczności przeznaczenia minimum 25% powierzchni gruntów ornych pod uprawę roślin motylkowych lub ich mieszanek z trawami. Uzyskany roczny dochód rolniczy brutto w analizowanej grupie gospodarstw wynosi 943 zł/ha UR. Oznacza to spadek dochodu aktualnego o %. Głównym czynnikiem powodującym spadek rocznych dochodów rolniczych po wprowadzeniu w gospodarstwie aktualnie obowiązującego w naszym kraju pakietu RZ, mającym również znaczenie w przypadku programu pilotażowego, jest obowiązek przestrzegania prawidłowego następstwa roślin po sobie oraz utrzymania minimum trzech gatunków roślin w zmianowaniu. Warunki te ograniczają w modelowych rozwiązaniach areał roślin towarowych uprawianych aktualnie na korzyść roślin, których uprawa jest mniej opłacalna (np. spadek areału zajmowanego przez pszenicę ozimą na korzyść jęczmienia jarego). Z przeprowadzonych symulacji wynika, że płatność pokrywająca straty w rocznym dochodzie rolniczym brutto w przypadku wprowadzenia w małych gospodarstwach położonych w centralnej części Wyżyny Lubelskiej pakietu RZ zgodnego z programem pilotażowym powinna wynosić zł/haur/rok (w zależności od aktualnej struktury upraw). Natomiast wdrożenie aktualnie obowiązującego pakietu RZ wywołuje w tych gospodarstwach spadek dochodów o zł/haur/rok (w cenach 2000r.). Można więc oczekiwać, że proponowana aktualnie płatność za pakiet RZ wynosząca 160 zł/haur/rok nie pokryje strat w dochodach małych gospodarstw rolnych. Należy zaznaczyć również, że przystąpienie do programu rolnośrodowiskowego będzie wiązało się z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów, które zgodnie z założeniami programów rolnośrodowiskowych nie będą rekompensowane przez wypłacane rolnikom płatności i nie mieszczą się w kosztach rolniczych uwzględnionych w modelach. Są to przede wszystkim koszty związane z przygotowaniem wniosku uczestnictwa i spełnieniem wymagań określonych w tzw. minimum rolnośrodowiskowym (przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej). Pomoc w opracowaniu planu rolnośrodowiskowego i wypełnieniu wniosku jest świadczona rolnikom bezpłatnie przez wyszkolonych w tym celu pracowników Ośrodków Doradztwa Rolniczego. Rolnicy jednak muszą we własnym zakresie zgromadzić wszystkie wymagane załączniki. Do dokumentów niezbędnych do przygotowania wniosku należą 8
9 między innymi: kopia aktualnej mapy ewidencji gruntów i budynków z naniesionymi oznaczeniami oraz zaświadczenie wojewódzkiego konserwatora przyrody (lub dyrektora parku narodowego, stosownie do potrzeb) o zgodności planu działalności rolnośrodowiskowej z planem ochrony dotyczącym danego obszaru. Należy zaznaczyć jednak, że lista wymaganych aktualnie dokumentów niezbędnych do przygotowania wniosku jest znacznie krótsza niż to było w przypadku programu pilotażowego. Dodatkowo, w celu spełnienia wymogów minimum rolnośrodowiskowego, rolnicy zobowiązani będą do wykonania, w zależności od potrzeb, odpowiednich inwestycji w gospodarstwie na przykład: budowy płyty obornikowej, zbiornika na gnojowicę, przyłączy kanalizacyjnych i wodociągowych, przyzagrodowej oczyszczalni ścieków czy myjni maszyn i sprzętu rolniczego. Konieczność poniesienia kosztów związanych z przygotowaniem wniosku i spełnieniem minimum rolnośrodowiskowego w znacznym stopniu zmniejszy atrakcyjność przystąpienia do programu. W analizowanym przypadku wskazane wydaje się zwiększenie proponowanej płatności, co zwiększyłoby zainteresowanie rolników udziałem w programie. 9
10 Tabela 2. Dochód rolniczy brutto w gospodarstwie modelowym, w warunkach aktualnych i po wdrożeniu pakietu RZ Table 2. The gross income in the model farm before and after joining the programme Element kalkulacji Warunki aktualne, ograniczenie powierzchni uprawy roślin okopowych Po wdrożeniu pakietu RZ zgodnie z wymogami: do maksimum: 33 % powierzchni gruntów ornych 25 % powierzchni gruntów ornych Pilotażowego Programu Rolnośrodowiskowego Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego zł/gosp. zł/ha UR % zł/gosp. zł/ha UR % zł/gosp. zł/ha UR % zł/gosp. zł/ha UR % Przychody: Produkcja roślinna Produkcja zwierzęca w tym: żywiec wołowy mleko żywiec wieprzowy Koszty * : Produkcja roślinna w tym: nawozy Produkcja zwierzęca w tym: zakup pasz Koszty stałe Dochód rolniczy brutto * Koszty produkcji pasz własnych wliczone są w koszty produkcji roślinnej. 10
11 Literatura FABER A., NIEWĘGŁOWSKA G Programy rolnośrodowiskowe jako instrument wsparcia rolników. IUNG. Puławy. KLISOWSKA A Miejsce programów rolnośrodowiskowych w polityce rolnej po integracji polski z Unią Europejską. Wieś i Rolnictwo. Nr 3(112). LIRO A Ochrona środowiska w rolnictwie. Wyd. FAPA. Warszawa. NIEWĘGŁOWSKA G Polski program rolnośrodowiskowy na tle programów Unii Europejskiej. IERiGŻ. Warszawa. Pilotażowy program rolnośrodowiskowy (PPR) Maszynopis Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Warszawa. PŁUCIENNIK D Rolnictwo ekologiczne jako forma gospodarowania przyjazna środowisku. [W:] Socjologia i ekonomika ochrony środowiska na wsi i w rolnictwie. Wyd. Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu. Poznań. Polski kodeks dobrej praktyki rolniczej IUNG. Puławy. Przewodnik po Krajowym Programie Rolnośrodowiskowym Agencja Reklamowo- Wydawnicza Skigraf. Warszawa. Rolnictwo w 2004r GUS. Warszawa. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 sierpnia 2004 r. w sprawie wzoru wniosku o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnosrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt oraz zawartości planu tego działania. Dz. U. Nr 181, poz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich. Dz. U. Nr 22, poz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich. Dz. U. Nr 174, poz RUNOWSKI H Ograniczenia i szanse rolnictwa ekologicznego. Wyd. SGGW. Warszawa. RYBICKI G Rolnictwo ekologiczne w Polsce i Unii Europejskiej. [W:] Ekonomicznofinansowe i prawne instrumenty ochrony środowiska naturalnego w Polsce. Wyd. UMCS. Lublin. SOBOLEWSKA A. 2002a. Ekonomiczne efekty wprowadzenia wybranych instrumentów polityki ochrony środowiska przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego. Praca doktorska (maszynopis). SGGW. Warszawa. SOBOLEWSKA A. 2002b. Mikroekonomiczne efekty przystąpienia do programu rolnośrodowiskowego. [W:] Globalizacja gospodarki a ochrona środowiska. Red. A. Budnikowski, M. Cygler. Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej. Warszawa. SOBOLEWSKA A. 2002c. Wpływ przystąpienia do programu rolnośrodowiskowego na dochody i organizację produkcji w modelowych gospodarstwach rolnych położonych na terenie Wyżyny Lubelskiej. [W:] Aplikacyjne aspekty trwałego rozwoju. Red. G. Dobrzański. Wyd. Politechnika Białostocka. Białystok. SZNAJDER M OTB macierz do opracowywania optymalnej struktury produkcji gospodarstwa rolnego. Maszynopis. Katedra Ekonomiki Gospodarki Żywnościowej. Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego. Poznań. Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. Dz. U. Nr 229, poz
12 Słowa kluczowe: program rolnośrodowiskowy, roczny dochód rolniczy brutto. Synopsis: Programy rolnośrodowiskowe wdrażane są we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Prace nad przygotowaniem polskiego programu rolnośrodowiskowego trwają od kilku lat. Aktualnie obowiązujący Krajowy Program Rolnośrodowiskowy zawiera znacznie mniej wymagań niż poprzednie programy pilotażowe. Z przeprowadzonej analizy wynika, że wprowadzone w polskim programie rolnośrodowiskowym zmiany dotyczące pakietu rolnictwo zrównoważone przyczynią się do mniejszego spadku rocznych dochodów rolniczych brutto. Proponowana w zamian za wdrożenie tego pakietu płatność w wysokości 160 zł/haur/rok może jednak nie wystarczyć na pokrycie strat wynoszących około zł/haur/rok (w cenach 2000r.) powstających w dochodach małych gospodarstw rolnych. Key words: Agri-environmental programme, gross income. Summary Agri-environmental programmes have been applied in the EU countries for many years. Polish agri-environmental programme have also had many consecutive versions. Economic consequences of introducing the pilot version of 2001 and the present version of 2004, the sustainable agriculture package, in a model farm of a most frequent area between 3 and 7 hectares has been simulated using the linear programming technique. The proposed payment to the participant in either case does not cover the loss in the farm s gross income after joining the programme, though in the newer version they are closer to each other. Not all the implementation costs are included in the gross margin calculation. The average loss is about PLN/hectare, while the proposed payment 160 PLN/hectare. The newer versions are less demanding than the previous ones. 12
Jadwiga Dębska Próchniak Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli
Plan rolno-środowiskowy. Jadwiga Dębska Próchniak Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli Plan rolno-środowiskowy Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 sierpnia 2004 roku,
Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe)
Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe) 07.10.2006. Cele działania Poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich, w szczególności: 1) przywracanie walorów lub utrzymanie stanu
Zasady wypełniania Wniosku o przyznanie płatności z tytułu realizacji programów rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt
Zasady wypełniania Wniosku o przyznanie płatności z tytułu realizacji programów rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt Regulacje prawne związane ze składaniem i wypełnianiem Wniosku o przyznanie
PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY RODOWISKOWY. Czym jest program rolnośrodowiskowy? Cel działania. Beneficjent
DZIAŁAIE AIE 214 PROGRAM ROLOŚRODOWISKOWY RODOWISKOWY Stefania Czekaj Ekonomia; III rok SGGW 26.11.2009 r. Czym jest program rolnośrodowiskowy? Program stanowi finansowe wsparcie dla rolników gospodarujących
Program rolnośrodowiskowy
Program rolnośrodowiskowy Program rolnośrodowiskowy jest realizowany w ramach Osi II PROW 2007-2013 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich. Działanie to ma przyczynić się do zrównoważonego
Jak wygląda budowa programu rolnośrodowiskowego?
z serwisu: AGRO.EKO.ORG.PL Strona 1 z 5 Programy te jako jedyne są obowiązkowe dla wszystkich krajów członkowskich i pełnią kluczową rolę w realizacji planów ochrony przyrody. Mają one za zadanie pomóc
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 11 marca 2010 r.
Dziennik Ustaw Nr 39 3281 Poz. 210 210 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakie powinny spełniać wnioski o przyznanie płatności z tytułu
Płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej
Płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej 07.10.2006. Cele działania - utrzymanie właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i ostoi gatunków roślin, zwierząt,
Programy rolnośrodowiskowe chroniące wody i bioróżnorodność w okresie programowania 2007-2013 stan wdrażania na 2012
Programy rolnośrodowiskowe chroniące wody i bioróżnorodność w okresie programowania 2007-2013 stan wdrażania na 2012 Ewa Szymborska, MRiRW Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu Kluczbork 11-12.04.2012
Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady realizacji
Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady realizacji 4-5 listopada 2010 r. Leszno Anna Klisowska Wydział Środowiska i Działań Rolnośrodowiskowych Departament Płatności Bezpośrednich 1 Program rolnośrodowiskowy
DOBRE PRAKTYKI ROLNICZE NA OBSZARACH SZCZEGÓLNIE NARAŻONYCH NA AZOTANY POCHODZENIA ROLNICZEGO, TZW. OSN
DOBRE PRAKTYKI ROLNICZE NA OBSZARACH SZCZEGÓLNIE NARAŻONYCH NA AZOTANY POCHODZENIA ROLNICZEGO, TZW. OSN Zasady możliwości ubiegania się o płatności w ramach niektórych działań PROW 2007-2013 i PROW 2014-2020
ZASADY REALIZACJI DZIAŁANIA ROLNICTWO EKOLOGICZNE W PROW
ZASADY REALIZACJI DZIAŁANIA ROLNICTWO EKOLOGICZNE W PROW 2014-2020 Od 2015 roku obowiązuje realizacja nowego PROW 2014-2020. W ramach tego programowania rolnictwo ekologiczne nie jest już tylko jednym
Program rolnośrodowiskowy jako instrument wspierania pro-środowiskowej działalności gospodarczej Marek Jobda Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Program rolnośrodowiskowy jako instrument wspierania pro-środowiskowej działalności gospodarczej Marek Jobda Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków European Commission Enterprise and Industry Title of
Rolnictwo ekologiczne ogólne zasady
Rolnictwo ekologiczne ogólne zasady Działanie Rolnictwo ekologiczne w ramach PROW 2014-2020 może byd realizowane w ramach następujących pakietów oraz wariantów: Pakiet 1. Uprawy rolnicze w okresie konwersji;
Wsparcie finansowe dla kluczowych praktyk rolnośrodowiskowych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE. 13 maja 2014 r.
Wsparcie finansowe dla kluczowych praktyk rolnośrodowiskowych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE 13 maja 2014 r. Stan realizacji PROW 2007-2013 Liczba złożonych wniosków 6 409 046 (w tym 5 246 151 na
ZWYKŁA DOBRA PRAKTYKA ROLNICZA IRENA DUER
ZWYKŁA DOBRA PRAKTYKA ROLNICZA IRENA DUER Zakres prezentacji Definicja ZDPR Podstawy prawne ZDPR Jaki jest cel upowszechniania ZDPR Kto ma obowiązek przestrzegać ZDPR Zakres ZDPR Kto kontroluje ZDPR Definicja
epartament Kontroli na Miejscu ontrola w zakresie ONW
epartament Kontroli na Miejscu ontrola w zakresie ONW 2 Podstawy prawne działań kontroli na miejscu w ramach ONW w prawie polskim Ustawa z dnia 28 listopada 2003 roku o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich
Program Operacyjny Rozwój Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich Program Operacyjny Rozwój Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 Program rolnośrodowiskowy FINANSOWANIE WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ
Program rolnośrodowiskowy po 2013 r. Agnieszka Kucharska Departament Płatności Bezpośrednich
Program rolnośrodowiskowy po 2013 r. Agnieszka Kucharska Departament Płatności Bezpośrednich III spotkanie grupy Zrównoważony Rozwój Obszarów Wiejskich 11 czerwca 2012 r. Projekt nowego rozporządzenia
Możliwości uzyskania wsparcia finansowego na dostosowanie gospodarstw rolnych do wymogów obowiązujących na OSN
Możliwości uzyskania wsparcia finansowego na dostosowanie gospodarstw rolnych do wymogów obowiązujących na OSN Krzysztof Pałkowski Zastępca Dyrektora Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
Działanie ROLNICTWO EKOLOGICZNE WYMOGI I ZASADY REALIZACJI
Działanie ROLNICTWO EKOLOGICZNE WYMOGI I ZASADY REALIZACJI Działanie Rolnictwo ekologiczne jest działaniem wieloletnim - rolnik podejmuje zobowiązanie do prowadzenia określonej produkcji ekologicznej na
Gospodarstwa ekologiczne - możliwości finansowania. WARMIŃSKO-MAZURSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO z siedzibą w Olsztynie. Olsztyn, 2016 r.
WARMIŃSKO-MAZURSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO z siedzibą w Olsztynie Barbara Skowronek Maria Jankowska Gospodarstwa ekologiczne - możliwości finansowania Olsztyn, 2016 r. Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa
Gospodarstwa rolne beneficjenci programu rolnośrodowiskowego w latach Grażyna Niewęgłowska
Gospodarstwa rolne beneficjenci programu rolnośrodowiskowego w latach 2005-2007 Grażyna Niewęgłowska nieweglowska@ierigz.waw.pl 1 Cel programu rolnośrodowiskowego Celem programu rolnośrodowiskowego jest
Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie
Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Hodowli i Ochrony Roślin Dorota Nowosielska (dorota.nowosielska@minrol.gov.pl; tel. (022)
Działania przyrodnicze w ramach programu rolnośrodowiskowego. Anna Klisowska Dorota Urbanowska Serock, grudnia 2009 r.
Działania przyrodnicze w ramach programu rolnośrodowiskowego Anna Klisowska Dorota Urbanowska Serock, 10-11 grudnia 2009 r. Ochrona środowiska i zachowanie walorów przyrodniczych obszarów wiejskich. KRAJOWY
Nowy kształt dopłat bezpośrednich od 2015 roku
Nowy kształt dopłat bezpośrednich od 2015 roku ARiMR przekazał rolnikom ponad 14 mld zł w ramach dopłat bezpośrednich za 2013 rok. Na realizację takich płatności w latach 2014-2020 przewidziano 23,49 mld
Szacowanie szkód w gospodarstwach rolnych SUSZA 2018
Szacowanie szkód w gospodarstwach rolnych SUSZA 2018 Szczegółowe wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla powiatów i gmin danego województwa. Mapa kategorii glebowych - Podgląd rozmieszczenia kategorii
Stan i przewidywanie wykorzystania potencjału produkcyjnego TUZ w kraju dr hab. Jerzy Barszczewski, prof. nadzw.
Stan i przewidywanie wykorzystania potencjału produkcyjnego TUZ w kraju dr hab. Jerzy Barszczewski, prof. nadzw. 6. Konferencja Naukowa "WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE" Falenty, 27 28 listopada 2013
LUBELSKA IZBA ROLNICZA
LUBELSKA IZBA ROLNICZA EWIDENCJA ZABIEGÓW AGROTECHNICZNYCH ZWIĄZANYCH Z NAWOŻENIEM AZOTEM Nazwisko i imię Miejscowość... Gmina.. Nr Ewid. Gosp.. Ewidencja powinna być przechowywana co najmniej przez okres
(Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu Art. 17 ust. 3)
Załącznik nr 9 Minimalne wymogi dotyczące nawozów i środków ochrony roślin 1. Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone - Wymóg 4 - dotyczy 8.2.10.5.1.4.1.2. Minimum requirements for fertilisers and pesticides
Płatności rolnośrodowiskowe
Płatności rolnośrodowiskowe NATURA 2000 Dolina Biebrzy, Ostoja Biebrzańska Goniądz 05.09.2013r. Działania rolnośrodowiskowe BP Mońki OSO Ostoja Biebrzańska - 148 508 ha SOO Dolina Biebrzy - 121 206 ha
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 29 czerwca 2015 r. Poz. 908 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 2 czerwca 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych
Rolnictwo ekologiczne w nowej perspektywie PROW 2014-2020
Rolnictwo ekologiczne w nowej perspektywie PROW 2014-2020 Opole, 03.03.2015 Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfinansowany
Polskie rolnictwo a ochrona Bałtyku
Polskie rolnictwo a ochrona Bałtyku Nina Dobrzyńska Dyrektor Departamentu Hodowli i Ochrony Roślin Warszawa, 25-26 września 2019 r. Polska na tle krajów nadbałtyckich 99,7% terytorium Polski należy do
PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA (PROW ) PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA
PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA 2007-2013 (PROW 2007-2013) Oś 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów w wiejskich PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA 2007-2013 W ramach priorytetowych
MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI. Biuro Prasowe
MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Biuro Prasowe 00-930 Warszawa, ul. Wspólna 30, tel.: (22) 623 18 38 e-mail: rzecznik.prasowy@minrol.gov.pl W odniesieniu do pytań dotyczących wymogów wybranych pakietów
ZAZIELENIENIE WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ - SKUTKI DLA POLSKICH GOSPODARSTW ROLNICZYCH
Warszawa, 12.12.2014 Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy ZAZIELENIENIE WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ - SKUTKI DLA POLSKICH GOSPODARSTW ROLNICZYCH prof. dr hab.
Program rolnośrodowiskowy. rodowiskowy dziś i jutro. Anna Klisowska. Falenty, grudnia 2010 r.
Program rolnośrodowiskowy rodowiskowy dziś i jutro Anna Klisowska Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament PłatnoP atności Bezpośrednich Falenty, 8-98 9 grudnia 2010 r. Zawartość prezentacji Programy
2019 Szczegółowe wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla powiatów i gmin danego województwa Mapa kategorii glebowych - podgląd rozmieszczenia kategorii glebowych dla poszczególnych gmin (z numerami
Zróżnicowanie przestrzenne wykorzystania funduszy Unii Europejskiej przez gospodarstwa rolne w Polsce
Zróżnicowanie przestrzenne wykorzystania funduszy Unii Europejskiej przez gospodarstwa rolne w Polsce Bogucki Wydawnictwo Naukowe Poznań 2010 Spis treści 1. Wprowadzenie 9 1.1. Cel i zakres analizy 9 1.2.
Zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej w Unii Europejskiej
Zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej w Unii Europejskiej Nakłady na WPR w Polsce Płatności bezpośrednie wydatki ogółem w mld EUR w tym wkład krajowy 2007-2013 19,7 6,6 2014-2020 21,2 0,0 przesunięcie z II
TECHNICZNE ŚRODKI PRACY W GOSPODARSTWACH O RÓŻNYM POZIOMIE DOSTOSOWANIA DO WYMOGÓW ROLNOŚRODOWISKOWYCH
Inżynieria Rolnicza 13/2006 Sławomir Kocira Katedra Eksploatacji Maszyn i Zarządzania w Inżynierii Rolniczej Akademia Rolnicza w Lublinie TECHNICZNE ŚRODKI PRACY W GOSPODARSTWACH O RÓŻNYM POZIOMIE DOSTOSOWANIA
PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY 2007-2013
PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY 2007-2013 MARIUSZ TURBO DORADCA ROLNOŚRODOWISKOWY mturbo@miskant.pl Program rolnośrodowiskowy jest jednym z działań osi środowiskowej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata
Program rolnośrodowiskowoklimatyczny. Edukacyjnie w ramach projektu,,pola tętniące życiem. Piotr Dębowski
Program rolnośrodowiskowoklimatyczny Edukacyjnie w ramach projektu,,pola tętniące życiem Piotr Dębowski Serock, 18-19 kwiecień 2015 Spotkanie szkoleniowe w ramach projektu edukacyjnego,,pola Tętniące Życiem
Wysokość zmniejszeń płatności rolnośrodowiskowych dokonywanych w ramach pakietów lub wariantów
Załącznik nr 7 Wysokość zmniejszeń płatności rolnośrodowiskowych dokonywanych w ramach pakietów lub wariantów Rodzaj uchybienia 1 2 I. Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone Wariant 1.1. Zrównoważony system
Rolnictwo ekologiczne z korzyścią dla środowiska i człowieka. Realizacja PROW - korzyści i bariery. Anna Kuczuk, OODR Łosiów
Anna Kuczuk, OODR Łosiów Rolnictwo stanowi jedną z najważniejszych gałęzi gospodarki niemal każdego kraju, pełniąc istotne funkcje natury ekonomicznej, społecznej i środowiskowej. Gleba, woda, powietrze
ZASADY REALIZACJI DZIAŁANIA ROLNICTWO EKOLOGICZNE W PROW
ZASADY REALIZACJI DZIAŁANIA ROLNICTWO EKOLOGICZNE W PROW 2014-2020 Od 2015 roku obowiązuje realizacja nowego PROW 2014-2020. W ramach tego programowania rolnictwo ekologiczne nie jest już tylko jednym
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 1 PROW 2014-2020 Pomoc na inwestycje w gospodarstwach rolnych położonych na obszarach Natura 2000; 2 Stan prawny. Ogólne założenia zawarte w Programie
INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA TABEL W PEŁNYM PLANIE PROJEKTU DZIAŁANIE INWESTYCJE W GOSPODARSTWACH ROLNYCH SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO
INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA TABEL W PEŁNYM PLANIE PROJEKTU DZIAŁANIE INWESTYCJE W GOSPODARSTWACH ROLNYCH SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO RESTRUKTURYZACJA I MODERNIZACJA SEKTORA ŻYWNOŚCIOWEGO ORAZ ROZWÓJ OBSZARÓW
Wymiana doświadczeń w zakresie działań przyrodniczych programu rolnośrodowiskowego w ramach programu rozwoju obszarów wiejskich.
MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI DEPARTAMENT ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH WYDZIAŁ ŚRODOWISKOWY Wymiana doświadczeń w zakresie działań przyrodniczych programu rolnośrodowiskowego w ramach programu rozwoju
RAZEM*: ... Imię i nazwisko producenta rolnego:.. Adres: Tel... NIP PESEL REGON.. Nr identyfikacyjny gospodarstwa (nadany przez ARiMR)
Imię i nazwisko producenta rolnego:.... Adres:.... Tel.... NIP PESEL REGON.. Nr identyfikacyjny gospodarstwa (nadany przez ARiMR)...... (miejscowość, data) Zwracam się z uprzejmą prośbą o Wójt Gminy Ostrów
Zróżnicowanie sposobów gospodarowania w ekologicznym systemie produkcji w regionie pomorskim
Zróżnicowanie sposobów gospodarowania w ekologicznym systemie produkcji w regionie pomorskim Mirosław Grabowski AGRO-EKO.PL Piła Jerzy Barszczewski ITP Falenty Mieczysław Grzelak UP Poznań Wstęp i cel
Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce
Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce WIELKOPOLSKA w Europie WIELKOPOLSKA w Polsce Podział Administracyjny Województwa Wielkopolskiego Liczba
Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5
Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5 opracowanie: Kierownik DAOR OSChR mgr inż. Krzysztof Skowronek Starszy Specjalista DAOR OSChR mgr inż.. Grażyna Sroka Program szkolenia Blok 5. Zasady stosowania
UCHWAŁA NR XXXIV/398/09 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO z dnia 7 grudnia 2009 r.
UCHWAŁA NR XXXIV/398/09 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO z dnia 7 grudnia 2009 r. w sprawie zatwierdzenia zmian do Cennika Usług Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Szepietowie Na podstawie art.
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa PŁATNOŚĆ EKOLOGICZNA W RAMACH PROW
PŁATNOŚĆ EKOLOGICZNA W RAMACH PROW 2014-2020 Beneficjent Płatności bezpośrednie Płatności ONW PROW 2014-2020 Płatności rolnośrodowiskowo klimatyczna PROW 2014-2020 Płatnośd ekologiczna PROW 2014-2020 Rolnik
Zazielenienie Wspólnej Polityki Rolnej. Departament Płatności Bezpośrednich, MRiRW Warszawa, dnia 19 lutego 2014 r.
Zazielenienie Wspólnej Polityki Rolnej Departament Płatności Bezpośrednich, MRiRW Warszawa, dnia 19 lutego 2014 r. Akty prawne Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1307/2013 z dnia 17
MINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI
Warszawa, dnia 06 października 2017 października 2017 r. MINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI SSO.fok.058.2.2017SSO.fok.058.2.2017 Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu RP W odpowiedzi na interpelację pana
Dowiadczenia z pierwszej fazy wdraania programu rolnorodowiskowego Osieck, 27.04.05. Marek Jobda, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Dowiadczenia z pierwszej fazy wdraania programu rolnorodowiskowego Osieck, 27.04.05 Marek Jobda, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Działania Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006! " # $#%&
Działanie Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady
Działanie Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady W roku 2015 na jednym formularzu wniosku można ubiegad się o: przyznanie płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, tj.: przyznanie płatności
Zachodniopomorskie rolnictwo w latach
Arkadiusz Malkowski Wydział Ekonomiczny Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Zachodniopomorskie rolnictwo w latach 2007-2017 16.10.2017 ROLNICTWO W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM
Szczegółowy program szkolenia realizowanego w ramach operacji
1. Znak sprawy (wypełnia FAPA): Szczegółowy program szkolenia realizowanego w ramach operacji 2. Blok tematyczny: DOBRE PRAKTYKI ROLNICZE NA OBSZARACH SZCZEGÓLNIE NARAŻONYCH NA AZOTANY POCHODZENIA ROLNICZEGO,
KRAJOWY PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY
KRAJOWY PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY 2004-2006 Beata Feledyn-Szewczyk IUNG-PIB w Puławach Plan prezentacji Podstawy prawne Cele programu rolnośrodowiskowego Warunki przystąpienia do programu Obszary wdrażania
Gospodarstwa rolne z obszarów o szczególnie dużej cenności przyrodniczej na tle gospodarstw pozostałych
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy Gospodarstwa rolne z obszarów o szczególnie dużej cenności przyrodniczej na tle gospodarstw pozostałych Marek Zieliński
Spotkanie z ministrem rolnictwa i rozwoju wsi Markiem Sawickim
Kto i na jakie wsparcie może liczyć na polskiej wsi w latach 2015 2020 -System płatności bezpośrednich w latach 2015-2020 - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 Spotkanie z ministrem rolnictwa
Gospodarstwa ekologiczne w Polsce w świetle danych liczbowych GUS
Dorota Komorowska 1 Katedra Ekonomiki Rolnictwa Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych SGGW Warszawa Gospodarstwa ekologiczne w Polsce w świetle danych liczbowych GUS Ecological farms in Poland in the
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 28 lutego 2008 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 28 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego
Warszawa, dnia 13 marca 2018 r. Poz. 528
Warszawa, dnia 13 marca 2018 r. Poz. 528 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 6 marca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy
Warunki przyznawania płatności, wymogi i sankcje za ich nieprzestrzeganie dla poszczególnych pakietów Programu rolnośrodowiskowego :
Warunki przyznawania płatności, wymogi i sankcje za ich nieprzestrzeganie dla poszczególnych pakietów Programu rolnośrodowiskowego : 1) Warunki szczegółowe przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ramach
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy. Stanisław Krasowicz. Puławy, 2008
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy GŁÓWNE UWARUNKOWANIA KONKURENCYJNOŚCI POLSKIEGO ROLNICTWA Stanisław Krasowicz Puławy, 2008 Polska to kraj: o stosunkowo dużym potencjale
ZAŁĄCZNIK 2. ZESTAWIENIE UWAG I OPINII ZGŁOSZONYCH DO PROJEKTU PROW W TRAKCIE PRZEBIEGU STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO.
ZAŁĄCZNIK 2. ZESTAWIENIE UWAG I OPINII ZGŁOSZONYCH DO PROJEKTU PROW 2014-2020 W TRAKCIE PRZEBIEGU STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO. L.P. Nazwa Treść uwagi/propozycja zmian instytucji 1.
Dyrektywa azotanowa: czy dotyczą mnie jej zasady?
.pl Dyrektywa azotanowa: czy dotyczą mnie jej zasady? Autor: Tadeusz Śmigielski Data: 28 stycznia 2016 Czy dyrektywa azotanowa dotyczy każdego? Jakie dokumenty powinien mieć rolnik w razie kontroli? Tym
nr tel. kontaktowego Urząd Gminy w Osiecznej WNIOSEK
. Imię i nazwisko Nazwa producenta rolnego miejscowość, data. Adres i miejsce zamieszkania, Adres siedziby producenta rolnego. nr tel. kontaktowego Urząd Gminy w Osiecznej WNIOSEK ul. Powstańców Wielkopolskich
Perspektywy ograniczenia uzależnienia od pestycydów w Polsce dla poprawy stanu środowiska i gospodarki wiejskiej
Perspektywy ograniczenia uzależnienia od pestycydów w Polsce dla poprawy stanu środowiska i gospodarki wiejskiej Wiesław Podyma Departament Hodowli i Ochrony Roślin Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Konkurs wiedzy Rolnictwo ekologiczne TEST WYBORU
Konkurs wiedzy Rolnictwo ekologiczne TEST WYBORU Zaznacz poprawne odpowiedzi, w każdym pytaniu jest podana jedna poprawna odpowiedź. Wydrukuj rozwiązany test i prześlij na adres: Łódzki Ośrodek Doradztwa
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1. z dnia 2015 r.
Projekt ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1 z dnia 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach Działania rolno-środowiskowoklimatycznego oraz
Rozwój rolnictwa na Podkarpaciu. Rzeszów, 20 listopada 2015
Rozwój rolnictwa na Podkarpaciu Rzeszów, 20 listopada 2015 Ogólna powierzchnia województwa podkarpackiego wynosi 1784,6 tys. ha i stanowi 5,7% powierzchni kraju. Struktura powierzchni województwa podkarpackiego
U C H W A Ł A /2016 Rady Powiatu w Płocku z dnia.2016 roku
U C H W A Ł A /2016 Rady Powiatu w Płocku z dnia.2016 roku Projekt w sprawie: wsparcia stanowiska Mazowieckiej Izby Rolniczej w Warszawie odnośnie wprowadzenia rozporządzeniem nr 22/2015 Dyrektora Regionalnego
Jakie są zmiany w dopłatach bezpośrednich 2018?
.pl Jakie są zmiany w dopłatach bezpośrednich 2018? Autor: Ewa Ploplis Data: 13 marca 2018 Jakie są zmiany w dopłatach bezpośrednich w porównaniu do ubiegłego roku? Czy zmiany w dopłatach bezpośrednich
Kalkulacje rolnicze. Uprawy polowe
.pl https://www..pl Kalkulacje rolnicze. Uprawy polowe Autor: Maria Czarniakowska Data: 20 stycznia 2016 Kalkulacje rolnicze są podstawowym narzędziem rachunku ekonomicznego, które pozwalają na określenie
FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ochrona środowiska i ekologia* Ekologiczna produkcja towarowa
Załącznik nr do Regulaminu FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ochrona środowiska i ekologia* Ekologiczna produkcja towarowa Imię.... Nazwisko... Nazwa gospodarstwa... Numer ewidencyjny gospodarstwa
OCENA WYKORZYSTANIA CIĄGNIKÓW ROLNICZYCH W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH
Inżynieria Rolnicza 9(134)/2011 OCENA WYKORZYSTANIA CIĄGNIKÓW ROLNICZYCH W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH Krzysztof Kapela, Szymon Czarnocki Katedra Ogólnej Uprawy Roli, Roślin i Inżynierii Rolniczej, Uniwersytet
Funkcje trwałych użytków zielonych
Jerzy Barszczewski, Barbara Wróbel, Stanisław Twardy Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach www.itp.edu.pl Centralna Biblioteka Rolnicza, 30.09. 2015 r. Funkcje TUZ Udział TUZ w strukturze UR
Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej - 2002 -
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Ministerstwo Środowiska Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej - 2002 - Zespół redakcyjny: Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa 1. Doc. dr hab. Irena Duer 2. Prof.
S T U D I A I R A P O R T Y IUNG - PIB. Jan Jadczyszyn, Piotr Koza. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
S T U D I A I R A P O R T Y IUNG - PIB ZESZYT 27(1) 2011 9 Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY I ZALESIENIA NA OBSZARACH PROBLEMOWYCH
ZMIANY ORGANIZACYJNE W POLSKIM ROLNICTWIE I ICH SKUTKI ŚRODOWISKOWE. Jan Kuś Mariusz Matyka
ZMIANY ORGANIZACYJNE W POLSKIM ROLNICTWIE I ICH SKUTKI ŚRODOWISKOWE Jan Kuś Mariusz Matyka Warszawa, kwiecień, 2014 Plan prezentacji 1. Specjalizacja w produkcji rolniczej i jej konsekwencje środowiskowe:
Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 8
Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 8 opracowanie: Kierownik DAOR OSChR mgr inż. Krzysztof Skowronek Starszy Specjalista DAOR OSChR mgr inż.. Grażyna Sroka Program szkolenia Blok 8. Określanie
Prowadzenie działalności rolniczej Warunki województwa lubuskiego
Prowadzenie działalności rolniczej Warunki województwa lubuskiego Krystyna Maciejak 04.10.2016 r. Spis rolny z 2010 roku - woj. Lubuskie na tle kraju Rolnictwo lubuskie na tle kraju w 2010 roku. Dane powszechnego
Dotacje unijne dla rolnictwa
Dotacje unijne dla rolnictwa Opracowała Agata Twardowska W UE Opracowała W UE poza bezpośrednim wspieraniem rolnictwa w ramach Wspólnej Polityki Agata Rolnej, Twardowska prowadzonych jest wiele działań
Doświadczenie pomorskiej ARiMR we wdrażaniu wybranych działań z okresu programowania PROW
1 Doświadczenie pomorskiej ARiMR we wdrażaniu wybranych działań z okresu programowania PROW 2007-2013 Wspólna Polityka Rolna I filar Płatności bezpośrednie Płatności rynkowe Europejski Fundusz Gwarancji
załącznik Nr I.1 (dane zgodne z wnioskami o dopłaty obszarowe składanymi do ARiMR)
załącznik Nr I.1 (dane zgodne z wnioskami o dopłaty obszarowe składanymi do ARiMR) Załącznik wypełniają wyłączne gospodarstwa posiadające grunty na obszarze kilku gmin i przekazują tylko do gminy właściwej
Regionalne uwarunkowania produkcji rolniczej w Polsce. Stanisław Krasowicz Jan Kuś Warszawa, Puławy, 2015
Regionalne uwarunkowania produkcji rolniczej w Polsce Stanisław Krasowicz Jan Kuś Warszawa, Puławy, 2015 Hipoteza 1. Zasoby czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału) wyznaczają potencjał produkcyjny
OŚ ŚRODOWISKOWA PROW 2007-2013 I ROLNICTWO EKOLOGICZNE W POLSCE
OŚ ŚRODOWISKOWA PROW 2007-2013 I ROLNICTWO EKOLOGICZNE W POLSCE Ewa Szymborska Kołobrzeg, 22-23 czerwca 2010 r. MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI DEPARTAMENT ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PROGRAMY UE wspierające
Wpływ WPR na rolnictwo w latach
Wpływ WPR na rolnictwo w latach 2004-2012 Wpływ WPR na rolnictwo w latach 2004-2012 Redakcja naukowa mgr inż. Wiesław Łopaciuk Autorzy: mgr Agnieszka Judzińska mgr inż. Wiesław Łopaciuk 2014 Autorzy publikacji
Nasza ERA przykład gospodarstwa biodynamicznego w Juchowie. dr Anna Szumełda, Fundacja im. Stanisława Karłowskiego
Nasza ERA przykład gospodarstwa biodynamicznego w Juchowie dr Anna Szumełda, Fundacja im. Stanisława Karłowskiego Projekt Wiejski Juchowo wieś Juchowo Projekt Wiejski Juchowo Fundacja im. Stanisława Karłowskiego
NIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE
Maria Staniszewska Polski Klub Ekologiczny NIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE BAŁTYCKI PLAN DZIAŁANIA Nasze zobowiązania:
Artur Łączyński Departament Rolnictwa GUS
Artur Łączyński Departament Rolnictwa GUS Plan wystąpienia Czynniki pływające na rolnictwo polskie od roku 2002 Gospodarstwa rolne Użytkowanie gruntów Powierzchnia zasiewów Zwierzęta gospodarskie Maszyny
S T U D I A I R A P O R T Y IUNG - PIB. Krystyna Filipiak, Jan Jadczyszyn, Stanisław Wilkos
S T U D I A I R A P O R T Y IUNG - PIB ZESZYT 20 2010 31 Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach WYKORZYSTANIE NIEKTÓRYCH DZIAŁAŃ Z OSI 2 PROW NA OBSZARACH PROBLEMOWYCH
Jarosław Stalenga Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej IUNG-PIB, Puławy
Rolnictwo ekologiczne przyjazne środowisku naturalnemu Jarosław Stalenga Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej IUNG-PIB, Puławy 1. Rolnictwo ekologiczne w realizacji celów KPR 2. Status rolnictwa
Pomoc dla rolników z obszarów Natura 2000
https://www. Pomoc dla rolników z obszarów Natura 2000 Autor: Ewa Ploplis Data: 28 września 2017 28 września 2017 r. rusza nabór wniosków o pomoc dla rolników z obszarów Natura 2000. Kto może się starać