pierwiastek lub związek chemiczny, jaki występuje w przyrodzie w naturalnej postaci.

Transkrypt

1 MINERAŁY I SKAŁY

2 MINERAŁY

3 Minerał - pierwiastek lub związek chemiczny, jaki występuje w przyrodzie w naturalnej postaci. Jest najmniejszym (w sensie geologicznym) elementem skorupy ziemskiej, wytworzonym w sposób naturalny.

4 Minerały występujące jako pierwiastki: Miedź rodzima Cu Złoto Au

5 Minerały występujące jako związki chemiczne: Azuryt Cu 3 (CO 3 ) 2 (OH) 2 Piryt FeS 2

6 Kryształ górski SiO 2 Jeden pierwiastek lub związek chemiczny może tworzyć kilka różnych minerałów, np. SiO 2 : Agat SiO 2 Ametyst SiO 2

7 Krystaliczna postać minerału, gdzie można wyróżnić elementy symetrii - w przypadku SiO 2 kryształ górski. Bezpostaciowa postać minerału (żel, zol) - w przypadku SiO 2 opal.

8 Krystaliczne formy minerałów wykazują różne elementy symetrii: środek symetrii, płaszczyzna symetrii, oś obrotu.

9 Środek symetrii (czerwony punkt)

10 Płaszczyzna symetrii Oś symetrii

11 W zależności od elementów symetrii wydzielamy następujące układy krystalograficzne minerałów: Lp. Układ krystalograficzny Maksymalna ilość elementów symetrii 1 Trójskośny C plagioklazy 2 Jednoskośny 1L 2 lub 1P 3 Rombowy 3L 2, 3P, C 4 Tetragonalny 1L 4, 4L 2, 5P, C 5 Trygonalny 1L 3, 3L 2, 4P, C 6 Heksagonalny 1L 6, 6L 2, 7P, C ortoklaz, łyszczyki baryt rutyl kwarc kwarc 7 Regularny 3L 4, 4L 3, 6L 2, 9P, C halit, piryt

12 Właściwości fizyczne minerałów barwa, twardość, rysa, połysk, łupliwość, przełam, pokrój, inne (kruchość, kowalność, sprężystość).

13 Barwa jest związana ze zdolnością pochłaniania światła białego: minerał przeźroczysty nie absorbuje światła, minerał czarny pochłania wszystkie długości fal świetlnych, minerał zielony pochłania wszystkie długości fal świetlnych za wyjątkiem charakterystycznych dla barwy zielonej. Ze względu na barwę wyróżnia się: minerały barwne wykazujące charakterystyczną barwę związaną z ich składem chemicznym i właściwościami fizycznymi, np.: siarka, hematyt, malachit minerały zabarwione, których barwa zależna jest od domieszek lub zaburzeń strukturalnych, np.: cytryn, ametyst, kalcyt, minerały bezbarwne nie posiadające charakterystycznej barwy, np. gips, kryształ górski

14 malachit kwarc kryształ górski azuryt kwarc tygrysie oko

15 Twardość - opór, jaki stawia minerał przy zarysowaniu jego powierzchni twardszym przedmiotem lub minerałem.

16 Skale twardości

17 Skala twardości minerałów wg Mohsa Stopień twardości Nazwa minerału Wzór 1 Talk Mg 3 (OH) 2 Si 4 O 10 Wzorzec skali technicznej paznokieć (2,5), drewno 2 Gips CaSO 4 2H 2 O paznokieć (2,5), aluminium 3 Kalcyt CaCO 3 miedź (3) 4 Fluoryt CaF 2 gwóźdź żelazny 5 Apatyt CaF 5 (PO 4 ) 3 ostrze noża 6 Ortoklaz KAlSi 3 O 8 7 Kwarc SiO 2 szkło stal narzędziowa, szkło (6,5) 8 Topaz Al 2 F 2 SiO 4 szkło i kwarc 9 Korund Al 2 O 3 wszystko oprócz diamentu 10 Diament C tnie wszystkie materiały

18 Skala twardości minerałów wg Rosivala Stopień twardości Nazwa minerału Wzór 1,1 Talk Mg 3 (OH) 2 Si 4 O 10 Wzorzec skali technicznej paznokieć (2,5), drewno 2,4 Gips CaSO 4 2H 2 O paznokieć (2,5), aluminium 4,49 Kalcyt CaCO 3 miedź (3) 4,66 Fluoryt CaF 2 gwóźdź żelazny 7,15 Apatyt CaF 5 (PO 4 ) 3 ostrze noża 32 Ortoklaz KAlSi 3 O 8 stal narzędziowa, szkło (6,5) 117 Kwarc SiO 2 rysuje po szkle 139 Topaz Al 2 F 2 SiO 4 rysuje po szkle i kwarcu 1000 Korund Al 2 O 3 tworzywo karborundowe Diament C tnie szkło

19 Skala twardości minerałów wg Pfaffa Stopień twardości Nazwa minerału Wzór Wzorzec skali technicznej - Talk Mg 3 (OH) 2 Si 4 O 10 paznokieć (2,5), drewno 12 Gips CaSO 4 2H 2 O paznokieć (2,5), aluminium 15,3 Kalcyt CaCO 3 miedź (3) 37,3 Fluoryt CaF 2 gwóźdź żelazny 53,5 Apatyt CaF 5 (PO 4 ) 3 ostrze noża 191 Ortoklaz KAlSi 3 O 8 stal narzędziowa, szkło (6,5) 254 Kwarc SiO 2 rysuje po szkle 459 Topaz Al 2 F 2 SiO 4 rysuje po szkle i kwarcu 1000 Korund Al 2 O 3 tworzywo karborundowe Diament C tnie szkło

20 Skala twardości minerałów wg Jagerra Stopień twardości Nazwa minerału Wzór Wzorzec skali technicznej - Talk Mg 3 (OH) 2 Si 4 O 10 paznokieć (2,5), drewno 0,04 Gips CaSO 4 2H 2 O paznokieć (2,5), aluminium 0,26 Kalcyt CaCO 3 miedź (3) 0,75 Fluoryt CaF 2 gwóźdź żelazny 1,23 Apatyt CaF 5 (PO 4 ) 3 ostrze noża 25 Ortoklaz KAlSi 3 O 8 stal narzędziowa, szkło (6,5) 40 Kwarc SiO 2 rysuje po szkle 152 Topaz Al 2 F 2 SiO 4 rysuje po szkle i kwarcu 1000 Korund Al 2 O 3 tworzywo karborundowe Diament C tnie szkło

21 Najtwardszym minerałem na świecie jest diament.

22 DIAMENTY Stanowią allotropową odmianę węgla [C]. Powstają w kimberlitach (skałach magmowych), w temp. ponad 1000 C, przy ciśnieniu kilkadziesiąt MPa. Zawartość diamentu w tych skałach wynosi zaledwie 0,5 g/tonę. W Polsce dotychczas nie stwierdzono występowania diamentów. Pojedyncze wystąpienia diamentów odnotowano w Czechach i na Ukrainie (w piaskach rzecznych). Liczne wystąpienia diamentów znane są z RPA oraz Rosji.

23 Masę kamieni szlachetnych, w tym diamentów, wyznacza się w karatach. Termin karat pochodzi z języka łacińskiego, od nazwy rośliny Ceratonia siliqua (szarańczyn): nasiona tej rośliny zachowują ciężar nawet po wysuszeniu i dlatego były używane za jednostkę masy. Międzynarodowym skrótem jednostki karat jest oznaczenie ct, co odpowiada masie 0,2 g. Dotychczas, największym znalezionym diamentem jest Cullinan: ważył 3106 ct (621g) i miał wielkość dużej pięści. Został odkryty w 1905 r. w kopalni Premier w RPA. Jego nazwa pochodzi od nazwiska prezesa firmy, do której należała kopalnia Thomasa Cullinana. Po procesach obróbki z tego diamentu otrzymano 9 dużych kamieni (w tym największy na świecie bezbarwny oszlifowany diament Cullinan I oraz 96 mniejszych okazów). Obecnie największe Cullinany należą do brytyjskiej rodziny królewskiej. Są one wystawione w londyńskim Tower.

24 Oszlifowany diament to brylant. Z diamentu Cullinan uzyskano 105 brylantów o łącznej masie 1063,6 karatów (212 g).

25 Najwspanialszymi brylantami są: Cullinan I Wielka Gwiazda Afryki; 520,2 karatów (104 g) - własność Korony Brytyjskiej, Cullinan II - Mniejsza Gwiazda Afryki - 317,4 karatów (63 g) - własność Korony Brytyjskiej, Millennium Star karatów (40 g) - własność Korony Brytyjskiej, Koh-i-noor (Góra Światła) karatów (21 g) - własność Korony Brytyjskiej.

26 W dniu 18 listopada 2015 r. w kopalni Lucara Diamond w Botswanie wydobyto największy diament na świecie od 110 lat. Ma 1111 karatów (ok. 222,2 grama) i wielkość piłeczki do tenisa. Jest jednym z najrzadziej spotykanych diamentów typu IIa.

27 Najcenniejsze diamenty w Polsce to: wielki czarny diament w złotej puszce św. Stanisława (12 karatów = 2,4 g) - skarbiec katedry na Wawelu, bezbarwny diament w koronie monstrancji Jana Kazimierza (10 karatów= 2,0 g) - skarbiec klasztoru Paulinów na Jasnej Górze.

28 Wartość diamentu zależy ściśle od jego czystości oraz koniunktury na rynku. Dla ogólnych szacunków można przyjąć, że diament o wadze 100 karatów jest wart około 850 tysięcy złotych. Największy, znany dotychczas diament (3106 karatów) wart był (przed podzieleniem) około 25 mln zł.

29 Czy to prawda?

30 Sprawdzamy w Muzeum Diamentów w Amsterdamie

31 Urszula Kołodziejczyk i Nina Masternak na kursie rozpoznawania diamentów w Amsterdamie (2010 r.)

32 Zestaw do rozpoznawania diamentów

33 Skala do rozpoznawania diamentów

34 Diament w mojej dłoni

35 Dwa diamenty na mojej dłoni

36 Teraz zakupy!

37 Rysa jest to barwa sproszkowanego minerału.

38 Porównanie barwy minerałów oraz ich rysy Nazwa minerału Barwa minerału Barwa rysy wodorotlenki żelaza czarna, brunatna żółto-brunatna magnetyt (Fe 2 O 4 ) brunatno-czarna czarna hematyt (Fe 2 O 3 ) czarna, wiśniowa wiśniowo-czerwona piryt (FeS 2 ) mosiężno-żółta czarna chalkopiryt (CuFeS 2 ) mosiężno-żółta żółta

39 Połysk jest własnością ścian kryształu lub powierzchni minerału po rozbiciu lub rozłupaniu. Wrażenie połysku wywołane jest odbiciem światła od tych powierzchni. Wyróżnia się następujące rodzaje połysku: szklisty (kryształ górski), tłusty (chalcedon, nefelin), jedwabisty (gips włóknisty, azbest), perłowy (muskowit, skalenie), metaliczny (galena), matowy (boksyt, hematyt), diamentowy (diament, cyrkon).

40 Łupliwość jest to zdolność kryształów do pękania lub rozdzielania pod wpływem uderzeń, bądź nacisku. Łupliwość może być: jednokierunkowa (muskowit), dwukierunkowa (skalenie, pirokseny), trójkierunkowa (kalcyt, galena).

41 Łupliwość minerałów może być także: doskonała (miki i chloryty), minerał łupie się łatwo pod naciskiem paznokcia, powierzchnie łupliwości są idealnie gładkie, dokładna pod wpływem lekkiego uderzenia minerał łatwo rozpada się na odłamki ograniczone płaskimi ścianami, przypominającymi płaskie ściany naturalnych kryształów (kalcyt, sól kamienna, galena), wyraźna odłamki rozdrobnionego minerału mają liczne płaskie powierzchnie (piroksen, anhydryt, amfibol), niewyraźna płaskie ściany na odłamkach należą do rzadkości, dominują płaszczyzny nierówne (oliwin), brak łupliwości minerał rozpada się na nieregularne odłamki, których powierzchnia jest nierówna (kwarc).

42 Konkrecja gipsu o wyraźnej łupliwości - Grecja, Wyspa Zakhyntos.

43 Przełam - powstaje w wyniku przełamania minerału. Ze względu na kształt powierzchni wyróżnia się przełam: równy powierzchnia przełamu gładka, nierówny powierzchnia nierówna, muszlowy, zadziorowaty, ziemisty, cukrowaty.

44 Pokrój cecha zewnętrzna uzależniona od rodzaju symetrii i warunków wzrostu kryształu. Pokrój jest stosowany do opisu kształtu kryształu: izometryczny typowy dla układu regularnego - wykazują go minerały wykształcone w postaci sześcianów lub ośmiościanów (piryt, halit), słupkowy minerały wydłużone wzdłuż jednej osi; kryształ ma podobne wymiary w dwóch kierunkach, a wyraźnie większe w trzecim kierunku (kwarc dymny), płytkowy minerały rozwinięte są silnie w jednej płaszczyźnie (łyszczyki, gips).

45 Inne własności fizyczne minerałów kruchość występuje, gdy granica wytrzymałości mechanicznej minerału zostaje przekroczona, sprężystość gdy po usunięciu przyłożonej siły minerał wraca do pierwotnego kształtu, plastyczność gdy odkształcenia są trwałe, kowalność zdolność minerałów do odkształceń plastycznych.

46 Formy występowania minerałów: Minerały występują w przyrodzie pojedynczo lub w zespołach, tworząc szczotki, geody, i in.: - szczotki krystaliczne to zespół wydłużonych kryształów, wyrośniętych z jednej podstawy, Szczotka kwarcu

47 geody (druzy) kryształy narastające sukcesywnie na ścianach owalnych wnęk lub pustek w skałach, niekiedy szczelnie wypełniające pustkę skalną, Geoda agatowa

48 konkrecje zlepy minerałów, Konkrecja pirytu

49 sferolity formy kuliste zbudowane z kryształów promienistych, oolity skupienia złożone z kulek o średnicy do kilku mm,

50 formy nerkowate i groniaste przypominające odpowiednio strukturę nerki lub kiść winogron,

51 stalaktyty zwisające ze stropu jaskiń sople krystalicznej substancji mineralnej, stalagnaty kolumny powstałe z połączenia stalaktytów i stalagmitów, stalagmity odpowiedniki stalaktytów narastające od dna jaskini ku górze.

52 Przegląd minerałów

53 Siarka

54 NAZWA wzór wygląd Siarka S kryształy często dobrze wykształcone lub agregaty ziemiste twardość wg Mohsa 1,5-2,5 gęstość [g/cm 3 ] 2,0-2,1 łupliwość - przełam barwa nierówny zmienna; od cytrynowożółtej do brunatnej połysk rysa rozpuszczalność żywiczny (do tłustego) biała słaba

55 Piryt FeS 2 Twardość w skali Mohsa - 6,5 Łupliwość - brak Rysa - czarna Przełam - nierówny Gęstość - 4,95 do 5,10 g/cm 3 Barwa - mosiężnożółta, złota Połysk metaliczny

56 Piryt FeS 2 Występuje w odcieniach od jasnozłotego do zielonego. Tworzy kryształy przyjmujące najczęściej postać sześcianów. Czasami tworzy charakterystyczne bliźniaki zwane "krzyżami żelaznymi". Występuje też w skupieniach zbitych, ziarnistych, skorupowych, kulistych i groniastych. Ze względu na podobieństwo do złota nazywany jest też "złotem głupców", ale jest twardszy od złota - nie można zarysować go nożem.

57 CHALKOPIRYT Siarczek miedzi i żelaza, jedna z ważniejszych rud miedzi (34,5% zawartości Cu). Powstaje w procesach magmowych, we wczesnym stadium krystalizacji magmy.

58 Galena Galena i chalkopiryt GALENA PbS siarczek ołowiu

59 NAZWA wzór wygląd Galena PbS często spotyka się kryształy sześcienne. Zwykle występuje w formie zbitych ziarnistych skupień, silnie błyszczących na powierzchniach łupliwości twardość wg Mohsa 2,5 galena gęstość, g/cm 3 7,2-7,6 łupliwość doskonała przełam - barwa połysk rysa rozpuszczalność ołowianoszare bardzo silny metaliczny ciemnoszara w gorącym kwasie solnym

60 Chemizm: 2Fe 2 O 3 nh 2 O Układ krystalograficzny - zmienny Twardość w skali Mohsa - 5 do 5,5 Łupliwość - niemożliwa do określenia Rysa - żółtobrązowa Przełam - muszlowy Gęstość - 2,7-4,3 g/cm 3 Barwa - żółtobrązowa, czarna Połysk - ziemisty, półmetaliczny Limonit (żelaziak brunatny) bardzo drobnoziarnista lub skrytokrystaliczna mieszanina tlenków i wodorotlenków żelaza.

61 KALCYT Chemizm: CaCO 3 (węglan wapnia) Układ krystalograficzny: trygonalny Twardość w skali Mohsa: 3, bardzo kruchy Łupliwość: wyraźna (trójkierunkowa) Przełam: nierówny Rysa: biała Gęstość: 2,6-2,8 g/cm³ Barwa: bezbarwny lub różne barwy (biały, szary) Połysk: szklisty, perłowy Pokrój: słupkowy, tabliczkowy polany kwasem solnym (HCl) burzy się CaCO 3 + 2HCl = CaCl 2 + CO 2 + H 2 0

62 FLUORYT Chemizm: CaF 2 (fluorek wapnia). Układ krystalograficzny - regularny Twardość w skali Mohsa - 4 Łupliwość wyraźna, czterokierunkowa Rysa - biała Przełam - łuskowy Gęstość - 3,1 do 3,2 g/cm 3 Barwa - zmienna Połysk - szklisty W czystej formie jest bezbarwny, ale w przyrodzie jest zabarwiony na najróżniejsze kolory - od żółtego, różowego, zielonego i niebieskiego aż po czarny (siniak). Światło ultrafioletowe powoduje we fluorycie zjawisko różowej fluorescencji (stąd pochodzi nazwa minerału).

63 HALIT skała osadowa, chemogeniczna, składa się głównie z chlorku sodu (99,1% NaCl).

64 Wzór chemiczny: NaCl Układ krystalograficzny: regularny Twardość w skali Mohsa: 2 Łupliwość: wyraźna, trójkierunkowa Rysa: biała Przełam: nierówny Gęstość : 2,2 g/cm 3 Połysk: szklisty, słabnie po pochłonięciu wody Inne cechy: słony smak Barwa najczęściej jest bezbarwna lub biała, ale również pomarańczowa, czerwona, fioletowa, zielonawa, niebieskawa, bądź czarna. Minerał jest bardzo kruchy i mocno higroskopijny.

65 MUSKOWIT KAl 2 (OH, F) x 2AlSi 3 O 10 zasadowy glinokrzemian potasu i glinu - minerał z gromady krzemianów, należący do grupy mik.

66 MUSKOWIT Układ krystalograficzny jednoskośny Twardość w skali Mohsa 2-2,5 Łupliwość doskonała, jednokierunkowa Rysa biała Przełam brak (doskonała łupliwość) Gęstość 2,76 do 3,00 g/cm³ Barwa bezbarwny, różne zabarwienia Połysk perłowy

67 SKALENIE Skalenie są glinokrzemianami potasu, sodu, wapnia, rzadziej baru. Grupa skaleni obejmuje szereg minerałów o zróżnicowanym składzie chemicznym i różnej postaci kryształów.

68 Ze względu na skład chemiczny, skalenie dzielą się na: skalenie potasowe (kwaśne), w tym: ortoklaz mikroklin. plagioklazy - skalenie sodowo-wapniowe (zasadowe), pospolite mieszaniny dwóch skaleni: albitu - skaleń sodowy anortytu - skaleń wapniowy, które tworzą następujące minerały: albit, oligoklaz, andezyt, labrador, bytownit, anortyt.

69 mikroklin Skalenie potasowe ortoklaz

70 ORTOKLAZ KAlSi 3 O 8 - glinokrzemian potasu. Układ krystalograficzny jednoskośny Barwa cielisto-różowa Twardość w skali Mohsa 6 6,5 Łupliwość wyraźna, dwukierunkowa Rysa - biała Przełam równy, gładki Gęstość - 2,53 do 2,63 g/cm³ Barwa różowa, biała, beżowa, szara Połysk - perłowy na gładkich powierzchniach przełamu

71 albit labrador PLAGIOKLAZY - skalenie sodowo-wapniowe: albit-oligoklaz-andezyn-labrador-bytownit-anortyt Sukcesywny wzrost zawartość Ca 2+, zasadowość i ciemniejsza barwa

72 Kwarc SiO 2 - dwutlenek krzemu Twardość w skali Mohsa - 7 Łupliwość - brak Rysa - biała Przełam - muszlowy lub równy Gęstość - 2,65 g/cm³ Barwa - bezbarwny, biały, szary, różowy, fioletowy, zielony, czarny Połysk szklisty, a także tłusty lub woskowy

73 KRYSZTAŁ GÓRSKI półszlachetna odmiana kwarcu

74 CYTRYN półszlachetna odmiana kwarcu Cytryn oszlifowany

75 Kwarc dymny półszlachetna odmiana kwarcu

76 AMETYST półszlachetna odmiana kwarcu

77 AMETYST (SiO 2 ) Twardość w skali Mohsa - 7 Łupliwość - brak Rysa - biała Przełam - równy Gęstość - 2,65 g/cm 3 Barwa - fioletowa Połysk - szklisty Jest to odmiana kwarcu o zabarwieniu fioletowym, purpurowym lub purpurowo-fioletowym.swoją barwę zawdzięcza obecności żelaza i promieniowaniu radioaktywnemu. Intensywność barwy można podwyższyć poprzez krótkotrwałe ogrzewanie.

78 OPAL półszlachetna odmiana kwarcu SiO 2 x nh 2 O Twardość w skali Mohsa : 5-6,5 Gęstość : 1,9-2,2 g/cm³ Rysa : biała Spójność : kruchy Przełam : muszlowy Łupliwość : brak Połysk : woskowy

79 AGAT półszlachetna odmiana kwarcu

80 Agat to wstęgowa odmiana chalcedonu. Agaty powstają w geodach. Zbudowane są z wielu różnokolorowych, naprzemianległych warstw. Zróżnicowana jest też barwa agatów. Przeważają szare, różowawe i brunatne, rzadko żywsze barwy: czerwone, zielone, czarne. Stąd stosowane bardzo często sztuczne barwienie, zwłaszcza w okazach brazylijskich.

81 CHALCEDON półszlachetna odmiana kwarcu SiO 2 - dwutlenek krzemu Twardość w skali Mohsa: 6,5-7 Łupliwość: brak (niełupliwy) Rysa: biała Przełam: muszlowy! Gęstość: 2,55 2,65 zazwyczaj 2,6 g/cm³ Barwa: szary lub różnokolorowe zabarwienia (sinoniebieski, żółtawy, brunatny) tworzy wiele różnobarwnych odmian, noszących inne nazwy gemmologiczne lub handlowe Połysk: woskowy, tłusty

82 CHRYZOPRAZ półszlachetna odmiana kwarcu Chryzopraz jest najbardziej cenną odmianą chalcedonu. Turkusowa barwa jest wywołana domieszką niklu. Charakterystyczna barwa ulega zmianie (wyblaknięciu) wskutek ogrzewania lub długotrwałego naświetlenia promieniami słonecznymi.

83 Chryzopraz w biżuterii

84 ZŁOTO Chemizm: Au - złoto Twardość: 2,5 3,0 Gęstość: 15,5 19,3 g/cm³ Rysa: żółta, połyskliwa Barwa: złocistożółta Przełam: haczykowaty Łupliwość: brak Połysk: silny metaliczny

85 Złoto występuje w postaci złóż: pierwotnych związanych z wysokotemperaturowymi żyłami hydrotermalnymi pochodzenia magmowego, wtórnych związanych ze skałami okruchowymi pochodzenia osadowego, wykształconymi wskutek niszczenia złóż pierwotnych (piaski, żwiry, piaskowce) Miejsca występowania: Republika Pułudniowej Afryki (70 tys. t.) Rosja Ałdan, Kołyma, Ural Australia Chińska Republika Ludowa Stany Zjednoczone Kanada Polska - Dolny Śląsk (dorzecza rzek: Izery, Kwisy, Bobru) przyjmuje się, że na tym terenie wydobyto w latach około 50 ton złota.

86 W greckim podaniu Argonauci wyruszali pod wodzą Jazona do Kolchidy po złote runo. Złote runo Okazuje się, że istotnie chodziło o runo, czyli wełnę uzyskaną ze strzyżenia owiec. Mieszkańcy rejonu, do którego udawali się śmiałkowie, wydobywali bowiem złoto z rzeki za pomocą owczego runa. Runo (owczą wełnę) zanurzali w nurcie złotonośnej rzeki i czekali, aż osadzi się na nim kruszec. Większe drobinki złota łatwo zaplątywaly się bowiem w długie włosy pozbijanej owczej wełny, i kiedy runo wyciągano na brzeg, w słońcu lśniło ono pięknym złotym kolorem. Stąd jest mowa o wyprawach po złote runo. Złoto w rzekach występuje w postaci malutkich drobin, cięższych od piasku i zwykle opada na dno rzeki. Zdarza się jednak, że jest podrywane przez prąd rzeczny i przez jakiś czas dryfuje wraz z nurtem.

87 Gorączka złota napływ dużej liczby osób, chcących się szybko wzbogacić, na tereny gdzie odkryto złoża szlachetnych kruszców, szczególnie złota. Terminem tym określa się także pogoń za zyskiem pochodzącym z innych źródeł. Słynne gorączki złota : Druga wyprawa Krzysztofa Kolumba 1493r. El Dorado - okres kolumbijski, Potosi (w poszukiwaniu srebra - Kolumb ) 1545r. Gorączka złota w San Francisco 1849r. Gorączka złota nad rzeką Fraser (Kolumbia Brytyjska ) 1858r. Gorączka złota w Klondike (Yukon - Kanada) 1897r.

88 Polskie Bractwo Kopaczy Złota Złotoryja, lipiec 2014r.

89 Sztabka złota Sztabka - regularna bryła czystego złota (99,99%), najczęściej o wadze 1uncji jubilerskiej trojańskiej (31,1 g). Jest to podstawowa jednostka rozliczeniowa, stosowana w obrocie złotem. Sztaba złota ma 19,5 cm szerokości, 40,5 cm długości i 16 cm wysokości, a waży 600g. Spotykane są także sztaby o masie 1 kg, a nawet więcej. Największa sztaba złota na świecie ma masę 200 kg. Została wytopiona w 1999 r. w Japonii przez korporację Mithubishi Materials. W grudniu 1999 roku została ona zakupiona przez inną japońską korporację Toi Marcine Kanko i wystawiona na widok publiczny. Uwaga: Do nabycia na Allegro!!!

90 Próba złota: zawartość złota w stopie wyrażana w promilach: jeśli w stopie jest 50 % zawartości złota to mówimy, że jest to złoto próby 500 (500 ) Zatem: pierwsza próba złota (96% Au) druga próba złota (75% Au) trzecia próba złota (58,5 %Au) czwarta próba złota (50 % Au) piąta próba złota (37,5% Au) szósta próba złota (33,3 % Au) podział czystości złota określany jest w karatach, gdzie 1 karat odpowiada pod względem zawartości wagowej 1/24 czystego złota w stopie. 24 kar. = 1000 Zatem złoto: 14 kar. = x 24 karatowe - próba 1000 (z definicji) 22 karatowe - próba 916 x = (14 x 100) : karatowe - próba 750 x = karatowe - próba karatowe - próba karatowe - próba karatowe - próba 333 Zatem: złoto trzeciej próby można określić jako: próby 585, zawierające 58 % (585 czystego złota) 14 karatowe

91 Kochamy złoto, gdyż: jest powszechnie wykorzystywane w jubilerstwie do wyrobu biżuterii, służy do wyrobu przedmiotów ozdobnych, sakralnych i użytkowych - największym wyrobem z czystego złota jest sarkofag Tutenchamona 110 kg, należy do poszukiwanych i bardzo cenionych kamieni kolekcjonerskich - największy samorodek znaleziono w Chile w 1951 r. 153 kg; w Australii znaleziono samorodki o masach: 68 kg, 71 kg, 85 kg, 92 kg, stanowi podstawę systemów monetarnych - używane jest do wyrobu monet, ma zastosowanie w elektronice (do wyrobu złączy), służy do "złocenia" innych metali, jest składnikiem szlachetnych stopów, ma zastosowanie w medycynie i w stomatologii,.inne

92 Dlatego: Dane z r. Surowiec Jednostka Wartość [USD] Min. dzienne [USD] Maks. dzienne [USD] Zmiana dzienna Złoto uncja 1260, , ,70-1,04% Ostatnia zmiana 11 mar, 17:35 ZŁOTO

93 Inne minerały też są cenne: kalcyt (szpat islandzki) - optyka, muskowit - przemysł chemiczny (materiał izolacyjny), kwarc - przemysł chemiczny, szklarski, ceramiczny, materiałów budowlanych i ściernych, optyczny, odlewnictwo, kryształ górski - dzięki właściwościom dielektrycznym i piezoelektrycznym znajduje zastosowanie w przemyśle elektronicznym. minerały radioaktywne - medycyna, węgiel medycyna (borowiny), złoto - reumatologia, kalcyt, miedź, marmur sztuka, złoto, srebro jubilerstwo, minerały ilaste, węgiel - ochrona środowiska

94 SKAŁY to konglomeraty (zlepy) złożone z co najmniej dwóch minerałów.

95 W przyrodzie występują: - skały magmowe, - skały osadowe, - skały metamorficzne.

96 Cykl powstawania skał wietrzenie skały magmowe osad lityfikacja magma skały osadowe skały metamorficzne

97 Skały magmowe są produktem zastygania magmy. Mogą powstawać na różnych głębokościach w stosunku do powierzchni ziemi. Z tego względu dzielimy je na: skały plutoniczne (głębinowe) wytworzone przez krzepnięcie magmy w głębi ziemi, skały wulkaniczne (wylewne) - zastygające na powierzchni ziemi.

98 Podział skał magmowych CHEMIZM SKŁAD MINERALNY SKAŁY GŁĘBINOWE (PLUTONICZNE) SKAŁY WYLEWNE (WULKANICZNE) skały kwaśne kwarc (>50%), skalenie kwaśne (potasowe) granit porfir (riolit) skały obojętne kwarc, skalenie kwaśne (potasowe) skalenie zasadowe (sodowo-wapniowe) sjenit dioryt gabro andezyt bazalt skały zasadowe skalenie zasadowe (sodowo-wapniowe) minerały femiczne cieszynit fonolit

99 Przykłady skał magmowych

100 Granit - skała kwaśna, głębinowa (plutoniczna) Granit karkonoski (z różowymi skaleniami) Granit strzegomski (z białymi skaleniami)

101 Dioryt - skała obojętna, głębinowa (plutoniczna)

102 Porfir (riolit) - skała kwaśna, wylewna (wulkaniczna)

103 Bazalt - skała obojętna, wylewna (wulkaniczna)

104 Skały osadowe powstają na powierzchni ziemi z materiałów pochodzących z wietrzenia skał magmowych, metamorficznych i wcześniej utworzonych skał osadowych, a także z nagromadzenia szczątków organicznych i osadów wytrąconych podczas procesów chemicznych.

105 Przykłady skał osadowych

106 Piasek skała drobnookruchowa, powstała wskutek wietrzenia innych skał magmowych, osadowych i metamorficznych.

107 Skała grubookruchowa: żwir, grys, zlepieniec, brekcja. żwir grys kamienny

108 Ił skała osadowa, drobnoziarnista, zbudowana z minerałów ilastych, takich jak kaolinit i illit, z domieszką łyszczyków oraz pyłu kwarcowego. Iły zawierają nie mniej niż 50% frakcji ilastej (ziarna o średnicy do 0,002 mm) i nie więcej niż 10% frakcji piaskowej (ziarna o średnicy od 0,05 mm do 2,0 mm).

109 Skały organogeniczne: kopalne paliwa stałe; węgle kopalne - torf, lignit, węgiel brunatny, węgiel kamienny; kopalne paliwa płynne; ropa naftowa, asfalt, ozokeryt (wosk ziemny); łupki palne, łupki bitumiczne; kreda, wapień numulitowy, wapień rafowy, radiolaryt.

110 Skały metamorficzne powstają w głębszych partiach skorupy ziemskiej w wyniku oddziaływania wysokiego ciśnienia i temperatury, jak również czynników chemicznych.

111 Przykłady skał metamorficznych

112 Gnejsy W ich budowie można wyróżnić warstewki grubsze, barwy jaśniejszej i cieńsze - czarnej. Skład mineralny gnejsów stanowią: skalenie potasowe, plagioklazy kwaśne, kwarc oraz łyszczyki. Gnejsy powstałe z przeobrażenia granitów nazywamy ortognejsami, natomiast z przeobrażenia skał osadowych paragnejsami. Gnejsy występują w Tatrach i Sudetach (gnejsy bloku sowiogórskiego, gnejsy z Dobroszowic, gnejsy metamorfiku Śnieżnika, gnejsy Gór Bystrzyckich, gnejsy izerskie, gnejsy kowarskie, gnejsy z Wądroża Wielkiego).

113 Łupki krystaliczne Ich skład mineralny zależy od dominującego minerału. Powstają ze skał ilastych. Występują na Pogórzu Izerskim, w Karkonoszach, Górach Bystrzyckich i Górach Orlickich.

114 Kwarcyty Powstają z przeobrażenia piaskowców krzemionkowych lub skał bogatych w kwarc. Występują na Dolnym Śląsku: w okolicach Strzelina, Kłodzka, Lądka Zdroju, Góry Kaczawskie, Pogórze Izerskie, Góry Bardzkie i Góry Bystrzyckie.

115 Marmury Marmury powstają wskutek przeobrażenia wapieni i dolomitów. Mają barwę białą, różową, zieloną, czerwoną i czarną. Głównym składnikiem marmurów jest kalcyt i dolomit. Marmury występują na Dolnym Śląsku: - Góry Kaczawskie, - Rudawy Janowickie, - Kletno (Biała Marianna i Różowa Marianna).

116 Zapraszam do: jubilera, kamieniarza a najlepiej a Uniwersytet Zielonogórski Urszula Kołodziejczyk