DOŚWIADCZENIA MONOLITOWO-WAZONOWE (NOWA METODA BADAŃ)

Transkrypt

1 MARIAN NIKLEWSKI, ELŻBIETA WENGLIKOWSKA DOŚWIADCZENIA MONOLITOWO-WAZONOWE (NOWA METODA BADAŃ) K atedra Chem ii Rolnej WSR Szczecin W badaniach nad odżywianiem roślin od przeszło 100 lat prowadzi się doświadczenia polowe oraz doświadczenia wazonowe. Duża zmienność glebowa występująca na terenie jednego doświadczenia oraz wielka zmienność warunków ekologicznych w ciągu jednego okresu wegetacyjnego powodują oddziaływanie tak licznych czynników w doświadczeniach połowych, że stwarza to w ielkie trudności w interpretacji w y ników. Natomiast w kulturach piaskowo-wazonowych przeprowadza się badania nad wzajemnym ustosunkowaniem do siebie rośliny i nawozu z pominięciem gleby, według Terlikowskiego bowiem kultury piaskowe są niczym innym jak usztywnionymi kulturami wodnymi. Wyłączenie z tych badań przez okres 100 lat tak ważnego ogniwa, jakim jest gleba, coraz bardziej oddala wyniki tych doświadczeń od wyników w warunkach naturalnych. W ten sposób z czasem powstał nowy nurt badań fizjologicznych nad odżywianiem roślin, który posiada wybitnie charakter teoretyczny. Obecnie staje się już coraz trudniejsze przekazywanie wyników badań dokonanych metodą piaskowo-wazo nową do doświadczeń po Iowy ch i coraz jest trudniej ze sobą porównywać wyniki tych dwu kierunków. Przedstawiony stan rzeczy wyw ołuje nawet wątpliwości u specjalistów co do słuszności stosowania omawianych metod, przy czym fakt, że badania w kulturach wazonowo-piaskowych, poparte badaniami laboratoryjnymi, nie zgadzają się z wynikami doświadczeń polowych, doprowadza do zupełnie paradoksalnego wniosku, że doświadczenia polowe, które ze ścisłymi badaniami się nie zgadzają, są nieścisłe i nienaukowe. Tego rodzaju przesłanki skłoniły autorów niniejszej pracy do opracowania nowej metody, która posiadałaby zalety m etody doświadczeń wazonowych w kulturach piaskowych, a równocześnie umożliwiała pominięcie wad tej metody. Taką metodą pośrednią, posiadającą zalety jednej

2 318 M. Niklewski, E. Wenglikowska Rys. 1. W ycinak do w ycinania m onolitów, w ielkością i k ształtem dokładnie odpow iadający w azonow i M itscherlicha; m onolit przesuw a się z w ycinaka do w azonu za pomocą obok stojącego stem pla i drugiej metody, a z pominięciem ich wad, jest metoda monolitowowazonowa. Stosując ją za pomocą specjalnego cylindrycznego wycinka (rys. 1) wycina się z gleby monolity dokładnie odpowiadające wielkością wazonowi m itscherlichowskiemu i wciska się je do wazonów. Przy zastosowaniu tej m etody można wycinać m onolity z każdego poziomu profilu glebowego i badać każdy z osobna pod kątem chemicznorolniczym. W ten sposób w miejsce jpiasku, który w stosunku do żywej gleby jest jakby gruzem, wprowadza się wycinki prawdziwych profili glebowych, zbliżających wydatnie warunki doświadczenia wazonowego do doświadczenia polowego. Tą drogą kosztowne doświadczenia polowe zastępuje się znacznie tańszymi i pod względem eksperymentalnym prostszymi doświadczeniami wazonowymi, w których zarówno wilgotność, jak temperaturę i naświetlenie można dowolnie regulować. Dla przykładu na rys. 2 przedstawiono wyniki takiego doświadczenia monolitowo-wazonowego, dla którego monolity pobrano z czterech poziomów profilu bielicowego. Cechą, która najsilniej różnicuje poziomy profili bielicowych, jest stan ich kompleksu oksy-redukującego, który określono za pomocą różnicy reakcji roślin na nawożenie azotowe w formach azotanowych i amonowych, jak to widać na rys. 2. Należy przy tym dodać, że wszystkie poziomy przedstawionego profilu posiadały ph od 6,0 do 6,1. Okazuje się, że obie formy azotowe mniej więcej dają jednakowe efekty

3 Doświadczenia monolitowo-wazonowe 319 poziom akum ulacyjny POZIOM ELLUWIALNY O+p KP KP+p KPN-N05 KPN-NO}tp KPN-NH4 KPN-NH4+ > POZIOM I LUWIALNY O p KP kp+p KPN-NÛ3 kpn-no5^p kpn-nh4 KPN-NH^p SKAŁA MACIERZYSTA Rys. 2. Stan rozw ojow y rzodkiew ki odm iany Sopel lodu w dośw iadczeniu m o- nolitow o-w azonow ym (naw ożenie: К potas, P fosfor, N azot i p preparat torfow y; daw ka 8 kg/ha form rozpuszczalnych w w odzie, preparat zaw ierał 21% form rozpuszczalnych w w odzie)

4 320 M. Niklewski, E. Wenglińska jedynie na poziomie akumulacyjnym, natomiast na monolitach, pochodzących z dolnych poziomów, tylko azotany powodowały mniej więcej jednakowe zwyżki plonów, natomiast formy amonowe działały tym słabiej, z im głębszych poziomów pochodził monolit. Jako drugiego testu na własności oksydo-redukcyjne gleb użyto preparatów torfowych, które w pewnym stopniu zastępowały ekstrakty ze ściółki leśnej, wywołując procesy chemiczne w glebie, które były kontynuowaniem kiedyś odbywającego się na tych glebach procesu bielicowania. Jak wynika z fotografii, w niektórych przypadkach preparaty działały korzystnie na rozwój roślin, co szczególnie wyraźnie wystąpiło w kombinacji bez nawożenia, w kombinacji z azotanami oraz w niektórych przypadkach w kombinacji z solami amonowymi. Na podstawie porównania monolitów z trzech profili, wykopanych z RZD Lipki w niedalekiej od siebie odległości, okazało się, że na silnie zbielicowanym profilu, pochodzącym spod starego lasu, działanie preparatu było znikome. Nieco silniej na preparat reagowały rośliny na monolitach z młodego lasu, który 30 lat temu był założony na polu ornym, a najsilniejsze efekty wykazał preparat na monolitach, pochodzących z profilu z pola ornego, na którym proces bielicowania dawno uległ juz zakończeniu, a działanie nawozów mineralnych było bardzo utrudnione wskutek procesów retrogradacji. Okazało się, że preparat torfowy w pewnym stopniu przeciwdziała retrogradacji nawozów mineralnych. Na podstawie dotychczasowych wyników doświadczeń przeprowadzonych metodą monolitowo-wazonową można wysunąć następujące wnioski: 1. Metoda monolitow o-wazonowa stanowi pomost pomiędzy doświadczeniami wazonowo-piaskowymi a doświadczeniami polowymi, 2. Metoda monolitowo-wazonowa jest znacznie prostsza i łatwiejsza niż metoda doświadczeń polowych. М. Н И К Л Е В С К И Й И E. В Е Н Г Л И К О В С К А Я НОВАЯ М ЕТОДИКА ВЕГЕТАЦИОННЫ Х ОПЫТОВ С ПРИМЕНЕНИЕМ ПОЧВЕННЫ Х МОНОЛИТОВ К а ф е д р а А г р о х и м и и Щ е т и н с к о й С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й А к а д е м и и Резюме Согласно этой методике вегетационные опыты проводятся в сосудах наполненных монолитами вырезанными из почвенных проф илей при помощи специального бура сделанного из металлической трубы в ниж ней части заострённой. диаметр которой соответствует диаметру вегетационного сосуда. Точность этой методики аналогична методике вегетационных опытов с песком. Применяя монолиты свеж ей почвы методика эта носит черты полевого опыта, а проведение опытов требует меньш их средств, чем полевые опыты.

5 Doświadczenia monolitowo-wazonowe 321 M. N I K L E W S K K I i E. W E N G L IK O W S K A THE NEW METHOD OF POT-M ONOLITHIC EXPERIM ENTS C h a i r o f A g r o c h e m i s t r y, C o lle g e o f A g r i c u l t u r e, S z c z e c in Summary A ccording to that m ethod it is realized the plant experim ent in pots filled by m onolits cut out from the soil profiles by special instrum ent made from the tube sharp from underneath w ith inside dim ension quite distinctly corresponding to the dim ension of M itscherlich pot. That m ethod is so exact as sandy-pot experim ent m ethod, and using the m o nolits of livin g soil has also the advatages of field experim ents, but is m uch cheaper than the last ones. 21 R o c z n ik i G le b o z n a w c z e