Liczba przedsiębiorstw Zatrudnienie Wartość dodana

Transkrypt

1 PL Przedsiębiorstwa i przemysł Arkusz informacyjny SBA 2012 POLSKA W skrócie - Kryzys poważnie uderzył w sektor MŚP. Spadek liczby MŚP oznacza utratę miejsc pracy, ale także wzrost wartości dodanej - Pomimo poprawy, do której doszło na przestrzeni wcześniejszych lat, profil SBA dla Polski nadal pozostaje w tyle za średnią UE w szeregu obszarów. Szczególnie dobre wyniki osiągnięto w obszarach: Przedsiębiorczość oraz Dostęp do finansowania. Należy jednak zwrócić uwagę na obszary Umiędzynarodowienie i Umiejętności i innowacje. - W 2011 roku Polska wprowadziła wiele działań i wdrożyła środki we wszystkich obszarach SBA oprócz obszarów Pomoc państwa i zamówienia publiczne, Jednolity rynek i Środowisko. Na temat arkuszy informacyjnych SBA 1 Small Business Act (SBA) jest inicjatywą przewodnią UE służącą wspieraniu małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Celem corocznie aktualizowanych arkuszy informacyjnych jest lepsze rozumienie najnowszych trendów i środków polityki krajowej, które mają wpływ na MŚP. Od 2011 r. każde państwo członkowskie wyznaczyło wysokiej rangi urzędnika administracji rządowej do pełnienia funkcji krajowego wysłannika ds. MŚP. Wysłannicy ds. MŚP inicjują wdrażanie agendy SBA w swoich państwach. 1. MŚP w Polsce podstawowe dane statystyczne Liczba przedsiębiorstw Zatrudnienie Wartość dodana Polska UE-27 Polska EU27 Polska UE-27 Liczba Udział Udział Liczba Udział Udział Miliard euro Udział Udział Mikro ,7% 92,2% ,4% 29,6% 27 16,6% 21,2% Małe ,0% 6,5% ,9% 20,6% 21 13,0% 18,5% Średnie ,1% 1,1% ,9% 17,2% 35 21,9% 18,4% MŚP ,8% 99,8% ,2% 67,4% 83 51,5% 58,1% Duże ,2% 0,2% ,8% 32,6% 79 48,5% 41,9% Suma ,0% 100,0% ,0% 100,0% ,0% 100,0% Dane szacunkowe za 2011r. na podstawie danych za lata pochodzących z przekształconej bazy danych statystyk strukturalnych dotyczących przedsiębiorstw (Eurostat). Autorem danych szacunkowych jest Cambridge Econometrics. Dane obejmują gospodarkę przedsiębiorstw, na którą skaładają się przemysł, budownictwo, handel i usługi (NACE Rev. 2 sekcje B-J, L, M i N). Dane nie obejmują przedsiębiorstw zajmujących się rolnictwem, leśnictwem, rybołówstwem lub usługami zasadniczo nierynkowymi, takimi jak usługi edukacyjne i zdrowotne. Zaletą zastosowania danych Eurostatu jest fakt, że statystyki różnych państw zostały zharmonizowane i są porównywalne dla poszczególnych krajów. Natomiast wadę stanowi fakt, że w przypadku niektórych państw dane te różnią się od danych publikowanych przez władze krajowe. W porównaniu ze średnią UE Polska posiada więcej mikroprzedsiębiorstw i mniej małych przedsiębiorstw. Wydaje się, że sytuacja ta pozostaje niezmienna na przestrzeni lat. Z kolei udział średnich i dużych przedsiębiorstw w ramach MŚP odpowiada średniej UE. Według szacunków na 2011 r. doszło do znacznego zmniejszenia liczby MŚP we wszystkich zakresach wielkości. Rozkład MŚP w poszczególnych sektorach w Polsce jest bardzo zbliżony do średniej europejskiej w odniesieniu do większości sektorów, przy czym największe różnice obserwuje się w handlu (37%, UE-27: 30%), co z kolei wyjaśnia różnicę liczby zarówno MŚP usługowych, jak i produkcyjnych (których jest niemal o 3% więcej niż w przypadku średniej europejskiej łącznie dla obu tych sektorów). Polskie MŚP wypracowują jedynie nieznacznie ponad połowę całkowitej wartości dodanej. Wynik ten jest o 7% poniżej średniej UE i może świadczyć o niższej średniej wydajności tych przedsiębiorstw, w szczególności w przypadku mikro i małych przedsiębiorstw. Mikroprzedsiębiorstwa zapewniają ponad jedną trzecią całkowitego zatrudnienia w Polsce, 37,4%, czyli znacznie powyżej średniej UE wynoszącej 29,6%. Łączny udział małych i średnich 1

2 Trendy dotyczące MŚP w Polsce Liczba MŚP (Indeks: 2005=100, dane szacunkowe począwszy od 2010 r.) e 2011e 2012e MŚP w Polska MŚP w UE Zatrudnienie w MŚP (Indeks: 2005=100, dane szacunkowe począwszy od 2010 r.) jest znacznie niższy. Polskie MŚP zatrudniają średnio 3,98 pracowników, co stanowi wynik wyższy niż w 2010 r., ale nadal poniżej średniej UE. Ujęcie w wartościach bezwzględnych pokazuje jednak, że nastąpił spadek zatrudnienia we wszystkich rodzajach MŚP. Nadal będzie jednak występować pozytywna tendencja polegająca na dalszym wkładzie sektora MŚP w gospodarkę pod względem wartości dodanej brutto zapoczątkowana w 2010 r. Wartość ta nadal będzie jednak znacznie mniejsza od poziomów sprzed kryzysu. W przypadku wartości dodanej zaawansowanej technologicznie produkcji i usług opartych na wiedzy polskie MŚP uzyskują wynik znacznie poniżej średniej UE 3. Wartość dodana MŚP Pierścień zewnętrzny: UE-27 Pierścień wewnętrzny: Polska % 31% e 2011e 2012e Zaawansowana technologicznie produkcja i usługi oparte na wiedzy MŚP w Polska MŚP w UE 69% 76% Produkcja niezaawansowana technogoticznie i usługi w mniejszym stopniu oparte na wiedzy Wartość dodana MŚP (Indeks: 2005=100, dane szacunkowe począwszy od 2010 r.) e 2011e 2012e MŚP w Polska MŚP w UE przedsiębiorstw w ramach MŚP pod tym względem 2

3 2. Profil SBA w Polsce 9. Środowisko 8. Umiejętności i innowacje średnia UE +/- 0.5 odchylenie standardowe Poland 10. Umiędzynaro dowienie 7. Jednolity rynek 1. Przedsiębiorcz ość 1,0 0,8 0,6 0,4 0, Dostęp do źródeł finansowania 2. Druga szansa 5. Pomoc państwa i zamówienia publiczne 3. Najpierw myśl na małą skalę 4. Elastyczna administracja Pomimo pozytywnej, stałej poprawy, do której doszło na przestrzeni poprzednich lat, profil dla Polski nadal pozostaje daleko za średnią UE w szeregu obszarów. Zasadniczo profil ten stanowi szczególne połączenie obszarów, w których uzyskane wyniki przekraczają średnią, oraz obszarów, w których Polska pozostaje znacznie w tyle w stosunku do średniej UE. Polska znajduje się nieco powyżej średniej w obszarach Przedsiębiorczość, Dostęp do finansowania i Środowisko. Istnieje jednak wiele kwestii wartych usprawnienia w obszarach Umiejętności i innowacje, Jednolity rynek, Najpierw myśl na małą skalę i Elastyczna administracja. Z tego względu Polska wprowadziła wiele działań i wdrożyła środki 4 we wszystkich obszarach SBA oprócz obszarów Pomoc państwa i zamówienia publiczne, Jednolity rynek i Środowisko. Wprowadzono również środek o stosunkowo mniejszym znaczeniu w obszarze Druga szansa. Wyniki Polski w zakresie SBA: status quo i rozwój sytuacji w latach Postępy w czasie (Roczna składana stopa wzrostu w latach ) Słabe wyniki, postęp 4 Słabe wyniki, Pogorszenie Dobre wyniki, Postęp Dobre wyniki, Pogorszenie -15% -2,5-1,5-0,5 0,5 1,5 2,5 Wyniki (Różnica w stosunku do średniej UE mierzona odchyleniem standardowym, średnia UE=0) 15% 10% 5% 0% -5% -10% Legenda: 1. Przedsiębiorczość 2. Druga szansa 3. Najpierw myśl na małą skalę 4. Elastyczna administracja 5. Pomoc państwa i zamówienia publiczne 6. Dostęp do źródeł finansowania 7. Jednolity rynek 8. Umiejętności i innowacje 9. Środowisko 10. Umiędzynarodowienie Uwaga: ze względu na brak danych nie jest możliwe obliczenie wskaźnika postępu w obszarze 9 - Środowisko. Po lewej stronie wykresu dla wskaźnika postępu ustalono domyślną wartość 0% w odniesieniu do wszystkich państw. 3

4 I. Przedsiębiorczość Różnica w stosunku do średniej UE (mierzona odchyleniem standardowym, średnia UE=0) Wskaźnik przedsiębiorczości (% całkowitego zatrudnienia), 2010, Polska: 18; Średnia UE: 14 Wskaźnik przedsiębiorczości (% osób dorosłych, które założyły własną firmę lub podejmują działania w tym kierunku), 2009, Polska: 14; Średnia UE: 12 Zamiar rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej (% osób dorosłych, które zamierzają założyć własną firmę w ciągu 3 lat), 2011, Polska: 23; Średnia UE: 13 Przedsiębiorczość postrzegana jako szansa (% przedsiębiorców), 2009, Polska: 56; Średnia UE: 55 Preferowanie samozatrudnienia (% respondentów, którzy woleliby prowadzić własną działalność gospodarczą), 2009, Polska: 49; Średnia UE: 45 Możliwość samozatrudnienia (% respondentów, którzy uważają, że mają realne szanse założenia własnej działalności gospodarczej), 2009, Polska: 36; Średnia UE: 28 Odsetek osób dorosłych, które zgadzają się, że edukacja szkolna pomogła im rozwinąć zmysł przedsiębiorczości (%), 2009, Polska: 43; Średnia UE: 49 Odsetek osób dorosłych, które uważają, że przedsiębiorcy, którzy odnieśli sukces, osiągają wysoki status społeczny (%), 2011, Polska: 64; Średnia UE: 69 Uwaga poświęcana przedsiębiorczości w mediach (%), 2011, Polska: 58; Średnia UE: 50-2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 Uwaga: słupki danych zaznaczone na zielono (skierowane w prawo) pokazują wyniki lepsze od średniej UE, zaś słupki danych zaznaczone na czerwono (skierowane w lewo) pokazują wyniki gorsze Ogólnie rzecz biorąc, osiągnięte przez Polskę wyniki przewyższają średnią UE. Niektóre poszczególne wskaźniki wskazują na wyraźną poprawę. Przykładowo wskaźnik dotyczący zamiaru rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej zwiększył się ponad dwukrotnie (23% w 2011 r. w porównaniu z tylko 10% w 2007 r.). Na przestrzeni lat znacznemu zwiększeniu uległo również zainteresowanie mediów. W przypadku innych wskaźników odnotowana poprawa była mniejsza. Na płaszczyźnie politycznej polski rząd przyjął pewne przydatne środki. Od października 2011 r. przedsiębiorcy mogą korzystać z możliwości prawnej polegającej na przekazaniu ich istniejącej działalności nowemu właścicielowi w celu zapewnienia ciągłości w przypadku śmierci. Ten nowy wariant, który został wprowadzony ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, stanowi ważną i długo oczekiwaną możliwość, dzięki której sprawne funkcjonowanie przedsiębiorstwa po śmierci jego właściciela powinno stać się łatwiejsze. Ponadto w listopadzie 2011 r. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) ogłosiła konkurs na wybór 60 instytucji wspierających przedsiębiorczość działających jako punkty konsultacyjne. PARP opracowała również standardy w zakresie nowych usług (pomoc w procesie rozpoczynania działalności gospodarczej i w rozwoju istniejących mikroprzedsiębiorstw oraz wsparcie skutecznego wykorzystania usług konsultingowych o wysokiej wartości dodanej). W rezultacie w 2012 r. zakres działalności sieci punktów konsultacyjnych zwiększył się do poziomu odpowiadającego potrzebom mikroprzedsiębiorstw. 4

5 II. Druga szansa Czas potrzebny do zamknięcia przedsiębiorstwa (w latach), 2012, Polska: 3; Średnia UE: 1,94 Różnica w stosunku do średniej UE (mierzona odchyleniem standardowym, średnia UE=0) Koszty zamknięcia przedsiębiorstwa (koszty odzyskania zadłużenia jako % majątku dłużnika), 2012, Polska: 15; Średnia UE: 10,64 Stopień poparcia dla koncepcji drugiej szansy (%), 2009, Polska: 86; Średnia UE: 81-2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 Uwaga: słupki danych zaznaczone na zielono (skierowane w prawo) pokazują wyniki lepsze od średniej UE, zaś słupki danych zaznaczone na czerwono (skierowane w lewo) pokazują wyniki gorsze Osiągnięty przez Polskę wynik jest znacznie gorszy od średniej UE. Koszt odzyskania zadłużenia nadal jest dwukrotnie wyższy od średniej UE, pomimo poprawy wynoszącej 5% w stosunku do poprzednich lat. Zamknięcie przedsiębiorstwa trwa o rok dłużej w stosunku do średniej UE. W tym obszarze nie zgłoszono żadnych istotnych środków. Pod koniec 2011 r. PARP opublikował raport z wyników badania opinii na temat polityki drugiej szansy Polityka drugiej szansy Zapotrzebowanie na usługi doradcze oraz instrumenty wsparcia dla ponownie rozpoczynających działalność gospodarczą. W raporcie omówiono obowiązujące ramy prawne w zakresie prawa upadłościowego i związanych z nim przepisów. Wspomniane wyniki stanowią solidną podstawę dla środków polityki w obszarach takich jak zapobieganie kryzysowi w przedsiębiorstwach, zapobieganie upadłości, zmiany w procedurach upadłościowych i promowanie polityki drugiej szansy. III. Najpierw myśl na małą skalę Komunikacja oraz uproszczenie zasad i procedur (0=maksimum, 6=minimum), 2008, Polska: 0; Średnia UE: 0,3 Obciążenie regulacjami rządowymi (1=duże obciążenie, 7=brak obciążeń), 2011, Polska: 2,6; Średnia UE: 3,09 Licencje i systemy zezwoleń (0=maksimum, 6=minimum), 2008, Polska: 4; Średnia UE: 1,59-2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 Uwaga: słupki danych zaznaczone na zielono (skierowane w prawo) pokazują wyniki lepsze od średniej UE, zaś słupki danych zaznaczone na czerwono (skierowane w lewo) pokazują wyniki gorsze Wyniki Polski są poniżej średniej UE. Odczuwalnie wyższe obciążenie regulacyjne w Polsce częściowo można tłumaczyć uciążliwym systemem wydawania licencji i zezwoleń. Starania na rzecz uproszczenia zasad lub procedur są nieznacznie poniżej średniej, natomiast wyniki w zakresie informacji o nich plasują się nieznacznie powyżej średniej. Różnica w stosunku do średniej UE (mierzona odchyleniem standardowym, średnia UE=0) Jeśli chodzi o działania w ramach polityki, na początku 2011 r. podniesiono próg dla obowiązkowej rejestracji do celów VAT do złotych, czyli o 50% w porównaniu z 2010 r. Chociaż zmiana ta była pozytywna, to jednak nowy próg jest nadal zbyt niski ( EUR), ponieważ jest on znacznie niższy od limitu wynoszącego EUR, który zdecydowanie promuje się w 5

6 zaleceniach Komisji Europejskiej i polskich mikroprzedsiębiorców. Ponadto od dnia 1 lipca 2011 r. w ramach nowej ustawy o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców zlikwidowano wymóg polegający na przedstawianiu około 200 rodzajów certyfikatów, odpisów i kopii dokumentów oraz stworzono możliwość, aby zamiast tego przedsiębiorcy mogli przedstawiać pisemne osobiste oświadczenie. Ustawa została przygotowana przez rząd i nadzwyczajną komisję parlamentarną (o nazwie Przyjazne państwo ) w celu ograniczenia obciążenia administracyjnego i kosztów nakładanych na przedsiębiorców. Organ administracji publicznej nie może już wymagać od przedsiębiorcy przedstawienia certyfikatu ani odpisu dokumentu lub jego kopii w celu udowodnienia faktów lub statusu prawnego, jeżeli dane te są już znane jakiemukolwiek innemu organowi administracji publicznej lub jeżeli znajdują się już w rejestrze publicznym. Oczekuje się również, że dzięki tej nowej zasadzie administracja publiczna zostanie uwolniona od prowadzenia bezproduktywnych działań, takich jak wydawanie kopii dokumentów i certyfikatów wymaganych przez inne organy administracji. W rezultacie procedury administracyjne będą zajmować mniej czasu i staną się tańsze. Skutki ustawy mogą jednak nie być zbyt znaczące, ponieważ nie istnieje żaden plan monitorowania wdrażania ustawy przez administrację publiczną, a zmiany były promowane w zbyt małym stopniu, aby informacja mogła dotrzeć do potencjalnych beneficjentów. IV. Elastyczna administracja Różnica w stosunku do średniej UE (mierzona odchyleniem standardowym, średnia UE=0) Czas niezbędny do założenia przedsiębiorstwa (dni kalendarzowe), 2012, Polska: 32; Średnia UE: 14 Koszty założenia przedsiebiorstwa (% dochodu na mieszkańca), 2012, Polska: 17,7; Średnia UE: 4,98 Minimalny kapitał wpłacony (% dochodu na mieszkańca), 2012, Polska: 14; Średnia UE: 16 Czas niezbędny do przeniesienia własności (dni kalendarzowe), 2012, Polska: 152; Średnia UE: 36 Koszty przeniesienia własności (% wartości własności), 2012, Polska: 0,4; Średnia UE: 4,69 Liczba dokonywanych płatności podatków rocznie, 2012, Polska: 29; Średnia UE: 15 Czas niezbędny do zapłacenia głównych podatków (godziny rocznie), 2012, Polska: 296; Średnia UE: 206 Koszty egzekwowania umów (% roszczenia), 2012, Polska: 12; Średnia UE: 20,6 Pełna dostępność on-line podstawowych usług publicznych dla przedsiębiorstw, 2010, Polska: 88; Średnia UE: 89-2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 Uwaga: słupki danych zaznaczone na zielono (skierowane w prawo) pokazują wyniki lepsze od średniej UE, zaś słupki danych zaznaczone na czerwono (skierowane w lewo) pokazują wyniki gorsze Wyniki Polski w obszarze administracji są dosyć słabe, co świadczy o realnej potrzebie dalszego uproszczenia rejestracji przedsiębiorstw. Proces rozpoczynania nowej działalności zajmuje więcej czasu i kosztuje trzy razy więcej w porównaniu ze średnią UE 6. Z drugiej strony koszty egzekwowania umów i przeniesienia własności są znacznie niższe, czynności te zajmują jednak więcej czasu niż w pozostałych państwach UE. Również sprawy podatkowe zajmują w Polsce znacznie więcej czasu. 6

7 Z analizy nowych inicjatyw politycznych podjętych w 2011 r. lub w ciągu trzech pierwszych miesięcy 2012 r. wynika, że polski rząd przyjął dwa istotne środki w celu ułatwienia i przyspieszenia zakładania i rejestracji przedsiębiorstw w Polsce. W lipcu 2011 r. uruchomiono dla przedsiębiorców (osób fizycznych, które decydują się na założenie działalności jednoosobowej lub spółki) usługę rejestracji przedsiębiorstw online. Utworzono nowy centralny rejestr o nazwie Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (CEIDG), którym zastąpiono wcześniejsze rejestry przedsiębiorstw zakładanych przez osoby fizyczne obsługiwane przez samorządów lokalnych na szczeblu gminnym (najmniejszej jednostki administracyjnej w Polsce). Obecnie przedsiębiorca może zarejestrować swoją działalność gospodarczą osobiście w urzędzie gminy lub wysyłając wypełniony kwestionariusz pocztą. Rejestracja elektroniczna jest przyjazna dla użytkownika, bezpłatna i możliwa do dokonania w ciągu jednego dnia, co pozwala na rozpoczęcie działalności gospodarczej w tym samym dniu, w którym została ona zarejestrowana. Ponadto przedsiębiorcy mogą drogą elektroniczną wprowadzać zmiany do swoich danych w CEIDG, a także przedstawiać decyzje o zawieszeniu, wznowieniu lub likwidacji ich działalności. W trakcie rejestracji elektronicznej przedsiębiorca może również zdecydować o formie opodatkowania podatkiem od dochodów oraz (od dnia 1 stycznia 2012 r.) może złożyć formularz rejestracji do celów VAT. Drugim środkiem było stworzenie możliwości prawnej (ustawą z dnia 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy Kodeksu spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw) oraz możliwości technicznej (narzędzie e-rejestracja) w celu uproszczenia i przyspieszenia zakładania przedsiębiorstw w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Od dnia 1 stycznia 2012 r., jeżeli przedsiębiorca zdecyduje się na wykorzystanie standardowego wzorca umowy w celu założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i wybierze procedurę rejestracji drogą elektroniczną, oraz jeżeli nie istnieją żadne formalne przeszkody (przeglądu e-wniosku, tak jak w przypadku zwykłego wniosku, dokonuje krajowy sąd rejestrowy), rejestracji można dokonać w ciągu 24 godzin (z wyjątkiem weekendów). Rejestracja elektroniczna zwykłej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest również rozwiązaniem tańszym dla przedsiębiorcy. W przypadku korzystania ze standardowego wzoru umowy przygotowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości koszty rejestracji są niższe, ponieważ taka rejestracja, w przeciwieństwie do innych form rejestracji spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, nie wymaga korzystania z usług notariusza. V. Pomoc państwa i zamówienia publiczne Udział MŚP w całkowitej wartości udzielonych zamówień publicznych (%), 2008, Polska: 29; Średnia UE: 38 Pomoc państwa dla MŚP (% łącznej pomocy przeznaczonej na MŚP), 2010, Polska: 0; Średnia UE: 4 Średnie opóźnienie płatności ze strony organów publicznych (liczba dni), 2011, Polska: 18; Średnia UE: 25 Dostępność elektronicznych zamówień publicznych (przed udzieleniem zamówienia), 2010, Polska: 68; Średnia UE: 73 Fundusze regionalne UE na rzecz przedsiębiorczości i MŚP w latach (% całkowitego przydziału środków), 2011, Polska: 5,5; Średnia UE: 9,5 Środki UE przeznaczone na tworzenie i rozwój w latach (% całkowitego przydziału środków EFRROW), 2011, Polska: 5,7; Średnia UE: 2,1 Różnica w stosunku do średniej UE (mierzona odchyleniem standardowym, średnia UE=0) -2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 Uwaga: słupki danych zaznaczone na zielono (skierowane w prawo) pokazują wyniki lepsze od średniej UE, zaś słupki danych zaznaczone na czerwono (skierowane w lewo) pokazują wyniki gorsze 7

8 W zakresie pomocy państwa i zamówień publicznych Polska plasuje się poniżej średniej UE w odniesieniu do większości wskaźników. Polskie MŚP są mniej skuteczne w zdobywaniu zamówień publicznych w porównaniu z ich odpowiednikami w innych państwach UE. Należy zauważyć, że wyżej wspomniany wskaźnik obejmuje jedynie zamówienia publiczne, których wartość przekracza progi UE, i całkiem możliwe jest, że MŚP w Polsce odnoszą lepsze wyniki w zdobywaniu mniejszych zamówień, których wartość nie przekracza progów UE. Z drugiej strony polskie MŚP mogą polegać na państwie, które szybciej płaci swoim dostawcom w porównaniu ze średnią w UE. Fundusze strukturalne UE ukierunkowane na przedsiębiorczość i MŚP wynoszą połowę średniej UE. Z drugiej strony fundusze na rozwój rolnictwa i wsi w zakresie tworzenia i rozwoju przedsiębiorstw ponad dwukrotnie przewyższają średnią UE. Na płaszczyźnie politycznej w tym obszarze nie zgłoszono żadnych istotnych środków. Niemniej jednak w 2011 r. na stronie internetowej Urzędu Zamówień Publicznych uruchomiono zakładkę Zamówienia publiczne w innych krajach". Zakładka zawiera przydatne informacje dla podmiotów gospodarczych ubiegających się o zamówienia publiczne w innych państwach oraz podstawowe informacje o systemach zamówień publicznych w wybranych państwach. VI. Dostęp do finansowania Wyniki Polski są powyżej średniej UE mimo względnego braku inwestycji kapitału podwyższonego ryzyka. Liczba odrzuconych wniosków o udzielenie kredytu lub kredytów oferowanych na warunkach uznanych za nie do przyjęcia była nieco poniżej średniej UE, natomiast różnica między poziomem stóp procentowych kredytów o wartości poniżej progu 1 mln EUR i kredytów o wartości powyżej progu 1 mln EUR, była ujemna. Płatności reguluje się wyjątkowo szybko w porównaniu ze średnią, a odsetek utraconych należności jest mniejszy. 8

9 Z punktu widzenia polityki niedawno wprowadzono szereg środków wsparcia w celu ułatwienia dostępu do finansowania zewnętrznego. Bank Gospodarstwa Krajowego uruchomił system kontrgwarancji w ramach dwóch regionalnych funduszy poręczeniowych działających we wschodniej części Polski. Kolejna umowa o kontrgwarancji miała zostać zawarta w pierwszym kwartale 2012 r. Ze swojej strony Ministerstwo Finansów rozpoczęło prace nad uregulowaniem gwarancji wystawianych przez Skarb Państwa i inne podmioty prawne. Nowa ustawa będzie zawierać przepisy umożliwiające ustanowienie Krajowej Agencji Poręczeniowej, która powinna rozpocząć swoją działalność w 2013 r. Krajowa Agencja Poręczeniowa będzie oferować usługi w zakresie gwarancji oraz będzie odpowiedzialna za stworzenie ogólnokrajowego systemu kontrgwarancji. Spowoduje to wzmocnienie usług w zakresie gwarancji oferowanych przez lokalne i regionalne fundusze poręczeniowe polskim MŚP. Wprowadzono szereg środków na rzecz utworzenia nowych pozabankowych źródeł finansowania: - program pomocy w celu wyrównania przedsiębiorstwom strat spowodowanych przez powodzie, obowiązujący od dnia 16 września 2011 r.; - program pilotażowy na rzecz kapitalizacji lokalnych i regionalnych funduszy pożyczkowych, aby oferowały one produkty w zakresie pożyczek dla nowych przedsiębiorstw. Wypłata pożyczek będzie połączona ze świadczeniem specjalistycznych usług doradczych. W ramach systemu do 2015 r. wraz z usługami doradczymi dotyczącymi rozpoczynania działalności planuje się udzielić około pożyczek; - opracowano program pilotażowy, w ramach którego oferuje się finansowanie dłużne przedsiębiorstwom gospodarki społecznej. Pożyczki na preferencyjnych warunkach będą rozdzielane w ramach wybranych funduszy pożyczkowych a kapitał będzie dostarczany przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Przedsiębiorstwa gospodarki społecznej będą miały dostęp do usług z zakresu pomocy technicznej służących wsparciu skutecznego wykorzystania pożyczek; - w celu zwiększenia gotowości i zdolności MŚP do korzystania z ofert finansowania zewnętrznego PARP ogłosił w 2012 r. projekt pilotażowy służący wdrożeniu nowej bezpłatnej usługi na rzecz wsparcia mikro i małych przedsiębiorstw w uzyskiwaniu dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania. Oczekuje się, że po dokonaniu wyboru 15 usługodawców beneficjentami będzie około 600 przedsiębiorstw. 9

10 VII. Jednolity rynek Odsetek MŚP prowadzących działalność przywozową w granicach UE (%), 2009, Polska: 5; Średnia UE: 17 Odsetek MŚP prowadzących działalność wywozową w granicach UE (%), 2009, Polska: 3; Średnia UE: 7 Dyrektywy w sprawie jednolitego rynku, które nie zostały transponowane lub w odniesieniu do których nie zgłoszono środków transpozycji (%), 2011, Polska: 1,7; Średnia UE: 1,17 Liczba dyrektyw, w przypadku których opóźnienie wynosi ponad 2 lata, 2011, Polska: 0; Średnia UE: 0,15 Średnie opóźnienie w transpozycji zaległych dyrektyw (w miesiącach), 2011, Polska: 7,7; Średnia UE: 5,47 Różnica w stosunku do średniej UE (mierzona odchyleniem standardowym, średnia UE=0) -2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 Uwaga: słupki danych zaznaczone na zielono (skierowane w prawo) pokazują wyniki lepsze od średniej UE, zaś słupki danych zaznaczone na czerwono (skierowane w lewo) pokazują wyniki gorsze Jednolity rynek jest obszarem, w którym Polska uzyskuje bardzo słabe wyniki, pozostając daleko za średnią UE. MŚP w Polsce w mniejszym stopniu korzystają z jednolitego rynku UE pod względem działalności przywozowej i wywozowej w granicach UE. Tendencja ta utrzymuje się i prawdopodobnie można ją częściowo wytłumaczyć stosunkowo dużym rozmiarem własnego rynku wewnętrznego tego państwa. Z punktu widzenia transpozycji przepisów UE w przypadku Polski istnieje więcej dyrektyw w sprawie jednolitego rynku, które nie zostały transponowane lub w odniesieniu do których nie zgłoszono środków transpozycji, przy czym w tym zakresie łączne opóźnienia są dłuższe niż w UE jako całości. Pomimo zaistniałej sytuacji w tym obszarze nie podjęto ostatnio żadnych środków z zakresu polityki. VIII. Umiejętności i innowacje MŚP wprowadzające innowacje w zakresie produktów lub procesów (% MŚP), 2008, Polska: 18; Średnia UE: 34 MŚP wprowadzające innowacje w zakresie marketingu i organizacji (% MŚP), 2008, Polska: 19; Średnia UE: 39 MŚP podejmujące własne działania innowacyjne (% MŚP), 2008, Polska: 14; Średnia UE: 30 Różnica w stosunku do średniej UE (mierzona odchyleniem standardowym, średnia UE=0) Innowacyjne MŚP współpracujące z innymi (% MŚP), 2008, Polska: 6; Średnia UE: 11 Sprzedaż innowacji nowych dla rynków i nowych dla przedsiębiorstw (% obrotu), 2008, Polska: 10; Średnia UE: 13 MŚP uczestniczące w badaniach finansowanych przez UE (liczba na MŚP), 2011, Polska: 4; Średnia UE: 23 MŚP prowadzące sprzedaż on-line (% MŚP), 2010, Polska: 7; Średnia UE: 13 MŚP dokonujące zakupów on-line (% MŚP), 2008, Polska: 11; Średnia UE: 28 Przedsiębiorstwa zapewniające swoim pracownikom szkolenia (% przedsiębiorstw ogółem), 2005, Polska: 35; Średnia UE: 58 Wskaźnik udziału pracowników w kształceniu i szkoleniach (% całkowitej liczby pracowników w mikroprzedsiębiorstwach), 2010, Polska: 10; Średnia UE: 11-2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 Uwaga: słupki danych zaznaczone na zielono (skierowane w prawo) pokazują wyniki lepsze od średniej UE, zaś słupki danych zaznaczone na czerwono (skierowane w lewo) pokazują wyniki gorsze Wyniki Polski są dosyć słabe, a jej względna sytuacja nie uległa ostatnio znacznej poprawie. W porównaniu ze średnią w UE MŚP są w mniejszym stopniu innowacyjne oraz w znacznie mniejszym stopniu zapewniają szkolenia lub kształcenie dla pracowników. Polskie MŚP nie prowadzą aktywnej współpracy, a ich obecność w Internecie jest poniżej 10

11 średniej. Korzystanie przez nie z badań finansowanych przez UE nadal znajduje się w początkowej fazie rozwoju. Na płaszczyźnie politycznej w maju 2011 r. polski rząd ogłosił zmieniony zbiór zasad udzielania kredytu technologicznego instrumentu, który działa od 2009 r. w celu promowania innowacji w sektorze przedsiębiorstw. Instrument ten był słabo wykorzystywany ze względu na surowe warunki. W ramach nowych zasad złagodzono te warunki i przedsiębiorstwo może otrzymać premię technologiczną na inwestycje o wartości do 70% poniesionych kosztów, do kwoty 1 mln EUR. Oczekiwano, że kredyty otrzyma do 400 przedsiębiorstw, co powinno doprowadzić do utworzenia miejsc pracy. Program o łącznym budżecie 336 mln EUR okazał się sukcesem. W ramach pierwszego zaproszenia do składania wniosków (w czerwcu 2011 r.) zgłosiło się 156 przedsiębiorstw, z których 146 kwalifikowało się i otrzymało promesę premii technologicznej. W ramach drugiego zaproszenia do składania wniosków (w grudniu 2011 r.) złożono 628 wniosków, co odpowiadało 120% całkowitego budżetu projektu. Rozpatrywanie tych wniosków miało trwać do czerwca 2012 r. Ponieważ budżet został już w całości przydzielony, dalsze zaproszenia można organizować tylko w sytuacji, w której budżet ulegnie zwiększeniu wskutek ponownego przydziału funduszy z mniej popularnych programów rządowych. IX. Środowisko W obszarze środowiska Polska osiąga raczej pozytywny wynik: wszystkie wskaźniki są zbliżone do średniej UE lub powyżej tej średniej, a często przewyższają ją w znacznym stopniu. Około 14% MŚP twierdzi, że skorzystały ze środków publicznych wspierających działania w zakresie efektywnego gospodarowania zasobami, a większość z nich skorzystała ze wsparcia publicznego w celu wytwarzania produktów ekologicznych. Na płaszczyźnie politycznej nie podjęto żadnych istotnych środków w tym obszarze w 2011 r. i w pierwszym kwartale 2012 r. 11

12 X. Umiędzynarodowienie Polska ma przed sobą długą drogę. Przedsiębiorstwa eksportujące ponoszą znacznie wyższe koszty i muszą poświęcać znacznie więcej czasu na dopełnianie formalności w porównaniu ze średnią UE. Muszą one również wypełniać większą liczbę dokumentów niż odpowiadające im przedsiębiorstwa z innych państw UE. Z drugiej strony, chociaż przywóz wymaga poświęcenia więcej czasu, to jednak jest on mniej kosztowny. Mimo to polskie MŚP angażują się w działalność wywozową i przywozową poza UE w mniejszym stopniu w porównaniu ze średnią UE. Z punktu widzenia polityki w 2011 r. nastąpiła bardzo obiecująca zmiana. Utworzono sieć Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów (COIE) będącą projektem wdrożonym przez Ministerstwo Gospodarki i urzędy marszałkowskie samorządów szczebla regionalnego. Obecnie sieć składa się z 16 COIE znajdujących się w każdym z polskich województw (jednostek podziału administracyjnego). Jednostki doradcze oferują szeroki zakres poradnictwa technicznego i specjalistycznych informacji wspierających tworzenie międzynarodowych kontaktów handlowych i systemów współpracy, w tym wsparcie w zakresie procesów inwestycji przedsiębiorstw na rzecz zarówno polskich przedsiębiorstw za granicą, jak i zagranicznych przedsiębiorstw w Polsce. 12

13 3. Dobra praktyka Celem zilustrowania działań rządu na rzecz promocji MŚP przedstawiamy przykład dobrej praktyki. Mechanizmy reprezentacji i konsultacji w polskich instytucjach inżynierii finansowej Od połowy lat 90. XX w. w Polsce rozwijają się dwa rodzaje instytucji inżynierii finansowej na rzecz wspierania dostępu MŚP do zewnętrznych źródeł finansowania: fundusze pożyczkowe i fundusze poręczeń kredytowych. Obecnie istnieją dwie dosyć dobrze rozwinięte sieci tych funduszy obejmujące łącznie 90 funduszy. Chociaż rozwój tych funduszy przebiegał szybko pod względem kapitalizacji i zdolności operacyjnych, stwierdzono, że sieci i poszczególne fundusze wymagają dalszego wsparcia, szczególnie w zakresie finansowania normalizacji ich oferty, tworzenia i wprowadzania nowych produktów lepiej dostosowanych do zmieniających się potrzeb MŚP i otoczenia gospodarczego, a także w zakresie dalszej profesjonalizacji ich personelu. W latach 2010 i 2011 PARP uruchomiła dwa projekty, po jednym na sieć, na rzecz budowania zdolności, w ramach których oferuje się doradztwo i szkolenia. Każdy projekt obejmuje działania takie jak zapewnienie specjalistycznych usług doradztwa i szkoleń, dostarczanie informacji, ułatwianie tworzenia sieci kontaktów i pomoc w promocji produktów funduszy. Zakończenie realizacji projektów miało nastąpić latem 2012 r. (fundusze pożyczkowe) i jesienią 2012 r. (fundusze poręczeniowe). W 2011 r. PARP i beneficjenci projektu utworzyli dwie grupy robocze, po jednej dla każdego rodzaju funduszu, składające się z przedstawicieli tworzących wspólny zespół działający jako platforma konsultacyjna i lobbingowa wobec instytucji administracji publicznej i instytucji finansowych. Grupa ds. funduszy poręczeń kredytowych utworzyła zespół zdolny do wyrażania opinii w zakresie przyszłych środków na rzecz rozwoju instytucji inżynierii finansowej w Polsce (szczególnie w odniesieniu do następnego cyklu funduszy strukturalnych UE). W posiedzeniach uczestniczyli przedstawiciele funduszy poręczeniowych i PARP, przedstawiciele Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Gospodarki, Banku Gospodarstwa Krajowego i Związku Banków Polskich. Grupa robocza ds. funduszy pożyczkowych stała się platformą konsultacyjną dla polskich funduszy pożyczkowych podczas fazy pilotażowej nowego dokumentu regulacyjnego zaproponowanego przez Komisję Europejską Kodeksu dobrego postępowania dla instytucji mikrofinansowych. W 2012 r. kodeks jest testowany przez fundusze mikropożyczkowe w całej Europie. W Polsce proces ten realizuje i koordynuje grupa robocza reprezentująca polskie fundusze. Gdyby nie istniała taka grupa, omawianie kwestii lub formułowanie opinii w imieniu sieci byłoby trudne, jeżeli nie niemożliwe. Ze względu na sukces grup roboczych prawdopodobne wydaje się, że będą one nadal funkcjonowały po zakończeniu omawianych dwóch projektów na rzecz budowania zdolności, w ramach których zostały utworzone. Informacje na temat arkuszy informacyjnych SBA Arkusze informacyjne Small Business Act (SBA) przygotowywane są przez DG ENTR w ramach przeglądu wyników MŚP, który jest głównym narzędziem zapewniającym analizę ekonomiczną kwestii związanych z MŚP. Łączą one najnowsze dostępne dane statystyczne i informacje na temat polityki w odniesieniu do 27 państw członkowskich UE oraz 10 państw trzecich, które również wnoszą wkład w unijny program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji (CIP). Przygotowywane co roku arkusze informacyjne pomagają w uporządkowaniu dostępnych informacji, aby ułatwić ocenę polityki dotyczącej MŚP oraz monitorowanie wdrażania programu SBA. Dokumentują one status quo oraz osiągane postępy. Nie stanowią one oceny 13

14 polityki prowadzonej przez państwa członkowskie, ale powinny być postrzegane jako dodatkowe źródło informacji służące udoskonaleniu kształtowania polityki opartej na dowodach. Na przykład w arkuszach informacyjnych wspomina się tylko o tych środkach polityki, które zostały uznane za istotne przez lokalnych ekspertów ds. MŚP. Nie odzwierciedlają one i nie mogą odzwierciedlać wszystkich środków podjętych przez rząd w danym okresie. Więcej informacji na temat polityki można znaleźć w bazie danych dostępnej na stronie internetowej dotyczącej przeglądu wyników MŚP. Zobacz przypisy na odwrocie strony. Dodatkowe informacje Przegląd wyników MŚP: Small Business Act: Europejski portal dla małych przedsiębiorstw: Entr-SPR@ec.europa.eu 14

15 1 Arkusze informacyjne SBA 2012 opierają się w znacznym stopniu na informacjach przekazanych przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej (JRC) z siedzibą w Isprze we Włoszech. JRC w dużej mierze udoskonaliło podejście metodologiczne, statystyczne opracowanie zbioru danych oraz wizualną prezentację danych. 2 Trzy poniższe wykresy opisują tendencje zmian w czasie dla poszczególnych zmiennych. Składają się na nie wartości indeksów dla poszczególnych lat, począwszy od roku 2005, przy czym dla roku bazowego 2005 ustalono wartość 100. Począwszy od 2010 r. wykresy przedstawiają szacunkowy rozwój w czasie na podstawie danych statystycznych za lata pochodzących z bazy danych statystyk strukturalnych dotyczących przedsiębiorstw (Eurostat). Autorem danych szacunkowych jest Cambridge Econometrics. Dane obejmują gospodarkę przedsiębiorstw, na którą składają się przemysł, budownictwo, handel i usługi (NACE Rev. 2 sekcje B J, L, M, N). Dane nie obejmują przedsiębiorstw zajmujących się rolnictwem, leśnictwem, rybołówstwem lub usługami zasadniczo nierynkowymi, takimi jak usługi edukacyjne i zdrowotne. Ze szczegółami metodologii można się zapoznać na stronie internetowej: 3 Wskaźniki służące do mierzenia liczby MŚP zajmujących się zaawansowaną technologią w przemyśle wytwórczym i MŚP opartych na wiedzy w sektorach usługowych oraz ich wkładu w zatrudnienie i wartość dodaną zostały obliczone według agregacji definicji zaawansowanej technologii i usług opartych na wiedzy Eurostatu w oparciu o NACE Rev. 2. Więcej informacji znajduje się na stronie internetowej: 4 Środki polityki przedstawione w niniejszym arkuszu informacyjnym SBA stanowią jedynie wybór środków podjętych przez rząd w 2011 r. oraz w ciągu pierwszych trzech miesięcy 2012 r. Wyboru dokonał krajowy ekspert ds. polityki w zakresie MŚP pracujący dla Ecorys (głównego wykonawcy DG ENTR w odniesieniu do arkuszy informacyjnych 2012). Ekspertów poproszono o wybranie tylko tych środków, które ich zdaniem są najważniejsze, tj. w przypadku których oczekiwano największego wpływu na poszczególne obszary SBA. Kompletny wykaz środków opracowany przez ekspertów w ramach przygotowywania tegorocznych arkuszy informacyjnych zostanie opublikowany w formie bazy danych dotyczących polityki i zamieszczony na stronach internetowych DG ENTR wraz z arkuszami informacyjnymi. 5 Wykres przestrzenny łączy dwa zestawy informacji: po pierwsze, pokazuje status quo na podstawie danych za ostatnie dostępne lata. Informacje te, mierzone odchyleniem standardowym od prostej, nieważonej średniej arytmetycznej dla UE-27, przedstawiono na osi odciętych. Wertykalny korytarz zaznaczony linią kropkowaną określa średnią UE. Po drugie, wykres przedstawia postępy w czasie, tj. średnie roczne stopy wzrostu za lata Stopy wzrostu pokrywają się ze stopami wynikającymi z poszczególnych wskaźników, które składają się na średnie różnych obszarów SBA. Dlatego też umiejscowienie danej średniej obszaru SBA w jednym z czterech kwadrantów dostarcza nie tylko informacji na temat statusu quo odnośnie do miejsca danego państwa w danym obszarze SBA względem pozostałych państw UE w danym momencie, lecz także odnośnie do postępów poczynionych w latach Wskaźniki dotyczące nowych przedsiębiorstw opierają się na danych Banku Światowego. Aby uzyskać szczegółowe informacje na temat metodologii, należy zapoznać się ze sprawozdaniem Doing Business 2012 zamieszczonym na stronie Należy zaznaczyć, że wyniki sprawozdania różnią się od odpowiadających im danych statystycznych uzyskanych bezpośrednio od państw członkowskich w ramach dobrowolnego przekazywania informacji. Z danych tych wynika, że w 2011 r. założenie przedsiębiorstwa w Polsce zajmowało dni i kosztowało EUR. Szczegółowe informacje można znaleźć na stronie internetowej: 15